Çağdaş Yönetim Teknikleri
advertisement
Modern-Sonrası Çağdaş ve Güncel Uygulamalar Temel Yetenek (Core Competence) ve Dış Kaynaklardan Yararlanma (outsourcing) Temel Yetenek ve Dış Kaynak Kullanımı • Globalleşme ve liberal politikalar ile artan rekabet örgütlerin ayakta kalma çabalarını zorlaştırmaktadır • Bilgi teknolojilerinin hızla gelişmesi, işletmelerin esnek yapıya geçme gereksinimleri onları hem yönetim hem de üretim açısından belli alanlara odaklanmalarını zorlamıştır • Günümüzde, bir işletmenin tüm alanlara yayılması ve üretim kaynaklarının tümünü sağlamaya çalışması başarısızlık için yeterli bir neden haline gelmiştir • Bu nedenle, işletmeler faaliyet alanlarını temel yetenekleri ile sınırlandırmaya başlamışlardır Temel Yetenek (Core Competence) • Prahalad ve Hamel core competence kavramını, işletmenin çok sayıda ürün çizgisini baz alan sistematik olarak birbirine eklenmiş olan kişisel teknolojilerin ve imalat çıktılarının kombinasyonu olarak tanımlıyorlar. (Honda’ nın temel yetenekleri motor ve ateşleyici tertibattır) • Stalk, Evans ve Shulman ise temel yetenekleri bütün değer yaratma zincirin içine alacak şekilde daha geniş açıdan ele almaktadırlar. (Honda’ nın satıcıları ve ürün geliştirmeyi sevk ve idaresi) • Bir çok pazara potansiyel giriş sağlayabilen, teknolojilerin, know-how’un, süreçlerin ve bakış açılarının bütünüdür.” Örneğin Swatch saatlerinin temel yeteneği “emotional ürün”ün delilidir ve otomatikleştirme teknolojisi, design ve pazarlamanın komdinasyonundan oluşur. • Bir işletmeyi başka işletmelerden ayıran, işletmenin vizyonunu gerçekleştirmede temel rol oynayan, rakipleri tarafından kolay taklit edilemeyen bilgi, beceri ve yeteneği ifade etmektedir. Temel Yetenek (Core Competence) • Günümüzün yönetim uygulamalarının etkileyen bir gelişme olarak temel yetenek şunu ifade etmektedir: • Her işletme kendisine has bir yetenek geliştirmelidir. • İşletmeye rekabet gücünü verecek olan bu temel yetenektir. • İşletmelerde bu temel yetenek ile doğrudan ilgili iş ve faaliyetler işletme bünyesinde yürütülmeli, diğer tüm işler outsourcing’e tabi tutulmalıdır. • Bu şekilde hem organizasyon yapısı yalınlaşacak (lean organization), hem organizasyon kademeleri azalacak hem de üst yönetim stratejik konularda düşünmeye daha fazla vakit bulacaktır TEMEL YETENEĞİN ÖZELLİKLERİ • Bir bilgi, beceri veya yeteneğin temel yetenek sayılması için taşıması gerekli özellikler: 1. İşletmenin kısa ve uzun dönemli yaşamı için temel sayılmalı 2. Taklit edilmesi güç olmalı, 3. Rakipler tarafından kolayca görülmemeli, 4. İşletmenin vizyon ve stratejik hedeflerini gerçekleştirmede vazgeçilmez olmalı, 5. Belirli bilgiler, kaynaklar ve süreçlerden oluşan bir karışımı temsil etmeli 6. Temel ürün niteliği taşıyacak nihai ürünlerin üretiminde kullanılmalı, 7. İşletmenin, küçülme, stratejik birlikler oluşturma, şebeke organizasyonuna katılma, dış kaynaklardan yararlanma gibi kararların verilmesinde etkili olma Temel Yetenek (Core Competence) • İşletmeler, kendilerini belirli ürünleri üreten birimler olarak görmek yerine, bu ürünlerin üretilmesini sağlayan bilgi ve yeteneklere sahip birimler olarak görmelidirler. • Yani belirli spesifik ürünlere odaklanmak yerine, değişik sektörlerdeki işletmelerin ürünlerinde kullanılabilecek bilgi ve yeteneklere odaklanmak temel yetenek geliştirme açısından daha yönlendirici olmaktadır. • Bu konudaki tipik örnek Canon firmasının optik, imaj alma ve mikroişlemci kontrolü konusundaki bilgisidir • Bu bilgi ve yeteneğin fotokopi, lazerli yazıcılar, fotoğraf makineleri ve imaj taraması gibi alanlarda üretilen ürünlerde kullanılmasıdır. Temel Yetenek (Core Competence • Her işletme kendine has temel yetenek geliştirebilir. • Ancak günümüzde bir işletmenin sahip olacağı tek bir temel yetenek vardır: Yenilik yapabilmek(innovation) • Bu yetenek işletmelere rekabet gücü sağlayan temel bir yetenektir. • İşletmeler günümüzde sürekli olarak yenilik yapabilecek(yeni ürün, yeni teknoloji, yeni süreçler, yeni hammaddeler, yeni pazar alanları, yeni kullanım alanları) tarzda hareket etmelidirler • Sonuç olarak, temel yetenek, işletmelerin iyi bildikleri işleri yapmaya; bazı işleri diğer firmalardan daha iyi bilir hale gelmeye; iyi bildikleri iş dışındaki işleri başkalarına yaptırmaya(dış kaynak kullanımı-outsourcing) ve sürekli olarak yenilik yapmaya odaklanmalıdırlar. Dış Kaynaklardan Yararlanma – Outsourcing • İşletmelerin gittikçe artan ölçüde, sadece kendi sahip oldukları yetenek ve becerileri esas alan işleri yapmak istemeleri; “core competence” veya öz yeteneklerin kullanılmadığı işleri, organizasyon dışındaki başka işletmelerden almak eğilimi, yaygın bir “outsourcing” veya “dış kaynaklardan yararlanma” uygulamasını ortaya çıkarmıştır. • İşletmeler kendilerine rekabet avantajı sağlayan bu öz yetenek ile ilgili işlerin dışındaki işleri, başka işletmelere yaptırmak suretiyle, hem kaynak tasarrufu yapmakta, hem yapı olarak küçülmekte ve yalın hale gelmekte ve hem de kendilerinin çok iyi bildiği iş üzerinde yoğunlaşma gerçekleşmektedir. Dış Kaynak Kullanımı • İşletmenin kendisine rekabet avantajı sağlayan temel yetkinliğe sahip olduğu faaliyetlere odaklanmasına • Kendi uzmanlık ve temel yetenek alanına girmeyen faaliyetleri ise organizasyon dışındaki işletmeler aracılığı ile yerine getirmesi olarak tanımlanabilir. • Temel yetkinlik ise öz yetenek ve becerileri kapsamaktadır. Bunlar kolayca taklit edilemeyen uzun vadeli başarının temelini oluşturan bilgi, yetenek, iş yapma usulü, teknik veya becerileridir. Dış Kaynak Kullanımı • Dış kaynak kullanımı tek başına diğer uygulamalardan bağımsız olarak ele alınacak bir yönetim uygulaması değildir. • Tam aksine, işletmeler kendi öz yetkinlikleri üzerine yoğunlaştıkça dış kaynak kullanımı artmakta, dış kaynak kullanımı arttıkça ortaklık(partnership) ve şebeke organizasyonları gelişmekte ve işletmeler küçülerek daha esnek ve çabuk hareket eder hale gelmektedir. Dış Kaynak Kullanımı Kavramı • Ürünün yada hizmetin imali için gerekli parçaların veya diğer katma değer oluşturucu faaliyetlerin dışarıdan bir kaynak tarafından sağlanmasıdır • Organizasyonun diğer organizasyonlardan girdi niteliğinde hizmet yada ürün sağlanmasıdır • Bir örgütün dahili olarak gerçekleştirdiği bir iş, fonksiyon veya süreci dış tedarikçilere devretmesidir Dış Kaynak Kullanımı Kavramı • En genel ifadeyle, işletmelerin kendilerinin üretebilecekleri parça ve hizmetleri başka firmalara ürettirmeleridir (outsourcing) . • Günümüzde başta imalat olmak üzere birçok sektörde kullanılmaktadır. • Dış kaynak kullanımı ile, firmalar faaliyet alanlarını temel yetenekleri ile sınırlamaya başlamışlardır. Dış Kaynak Kullanımı Kavramı • Dış kaynak kullanımı, işletmenin kendisine rekabet avantajı sağlayan temel yetkinliğe sahip olduğu faaliyetlere odaklanmasına, kendi uzmanlık ve temel yetenek alanına girmeyen faaliyetleri ise organizasyon dışındaki işletmeler aracılığı ile sağlamasına olanak veren yönetim yaklaşımıdır Dış Kaynak Kullanımı Alanları • İlk uygulamalar Amerikan otomotiv sektöründe yedek parça üretiminde başlamıştır • Günümüzde ise, oldukça yaygınlaşmıştır. Hatta sadece dış kaynak hizmeti veren firmalar kurulmuştur. • İmalat, tasarım, finans, reklam, yemek, taşıma, halkla ilişkiler ve arge’ye kadar pek çok faaliyet alanı dış kaynağa aktarılmaktadır • Fortune 500 şirketlerinin %90’dan fazlası en az bir faaliyetini dış kaynak kullanımı ile elde etmektedir Dış Kaynak Kullanımı Alanları • ABD, Japonya gibi gelişmiş ülkelerde yoğun kullanılır • Özellikle bilgi teknolojilerinin sağladığı entegrasyon imkanları ile tedarikçilerle işbirliği daha kapsamlı hale gelmiş ve dış kaynak kullanımı kolaylaşmıştır • Türkiye’de otomotiv, tekstil ve ilaç gibi pek çok sektör dış kaynak kullanmaktadır • Yaygın olarak çağrı merkezleri artmaktadır • Özellikle müşteri ilişkileri yönetiminde uzman firmalardan dış kaynak desteği alınmaktadır Dış Kaynak Kullanımı Çeşitleri • Geleneksel dış kaynak kullanımı(Taşeron kullanımı, fason üretim) • Danışmanlık firmalarından yararlanma • Bağımsız çalışanlarından yararlanma • Farklı işverenlerden kiralanan çalışanlardan yararlanma Dış Kaynak Tipleri • Dışarıya iş verme (out-tasking): bir hizmetler demetinin sunulması için kendi alanında uzmanlaşmış bir veya daha fazla tedarikçinin kiralanmasıdır • Yüksek becerilere sahip uzmanlardan faydalanılması, spot piyasadan satın alma imkanının sağlanması ve kolayca değiştirilebilir olması nedeniyle tercih edilir Dış Kaynak Tipleri • Fonksiyonel kaynak sağlama (functional sourcing): şirketlerin dar bir biçimde tanımlanmış fonksiyonlar itibari ile temizlik, kontrol, inşaat gibi belli hizmetleri ortaklara veya tedarikçilere yaptırmasıdır. • Yüksek Pazar dinamizmi, fazlalık potansiyelini belirleme, kontrol ve süreçlerin dış kaynak sağlayıcıya bırakılması avantajlı yönleridir Dış Kaynak Tipleri • Dikey kaynak sağlama (Verical sourcing): İşletme bir veya iki tedarikçi seçip, belli bir dönem için belli fonksiyonları yürütme hakkını onlara vermesidir • Sonuçları kontrol, çok düşük maliyet, kaynak tasarrufu, yönetimde bütünlük ve personel sayısını düşük düzeyde tutma avantajı sağlamaktadır Dış Kaynak Tipleri • Bütünleşik dış kaynak sağlama (integrative sourcing): İşletme herhangi bir fonksiyonu icra edecek elemanları alır ve onlara yatırım yapar. • Söz konusu fonksiyon ile ilgili hizmet dağıtımını, insan kaynakları, araç yönetimi, tedarik ve diğer fonksiyonlarla bütünleştirmektedir • Yeni ve farklı uzmanlar ulaşarak becerileri artırma, tedarikçilerden sermaye yatırımı sağlama, risk paylaşımı ve tedarikçi süreçleri ile şirket süreçleri arasında bağlantılar kurma gibi avantajları vardır Dış Kaynak Tipleri • Stratejik kaynak sağlama (strategic sourcing): Belli bir maliyetle işletme fonksiyonlarının performans düzeyini iyileştirmek ve sürdürmek için araçların kullanımının optimum bir şekilde belirlenmesidir. • İşletmenin katma değerine önemli ölçüde katkıda bulunan, şu anda ve gelecekte rekabetçi avantaj yaratan temel faaliyetlerle ilgili olmaktadır. Beş temel öğesi vardır: Dış Kaynak Tipleri • Stratejik kaynak sağlamada 5 temel öge – Dış kaynak süreçleri ile bir endüstrideki şirketin temel başarı faktörleri arasında yakın bir bağlantının olması gerekir – Bir işletme fonksiyonu ile ilgili mülkiyet transferi (personel ve fiziksel varlıkların transferi) önceden yapılmalıdır – Daha detaylı süreçleri kapsayan sözleşme yapılmalı – Müşteri ile hizmet sağlayıcı arasında uzun vadeli bağlantı veya taahhüt olmalıdır – Yükümlülükler ve hizmet düzeyleri sözleşmede tanımlanmış olmalıdır Dış Kaynak Kullanımı Kapsamı • Fonksiyonlar bazında bütün olarak dış kaynaklardan yararlanma • Fonksiyonlar bazında kısmi olarak dış kaynaklardan yararlanma Dış Kaynak Kullanımının Özellikleri • Finansal kaynakların optimum verimlilikte kullanılmasını sağlayan bir tekniktir • Uzun vadeli bir yönetim stratejisidir • İş kaybı anlamına gelmemektedir • Temel yetkinlik (core business) alanlarına odaklanmaktır • Alanında uzman firmalarla çalışma imkanı sunar Dış Kaynak Kullanımının İtici Faktörleri • Globalleşme: globalleşme ile uluslar arası piyasalarda engellerin azalması rekabeti artırmaktadır. Bu nedenle işletmeler global alanda hizmet verebilmek için bazı faaliyetlerini başka firmalara devretme gereksinimi duymaktadır • İnternet: Piyasalara giriş engelleri e-ticaret ile azalmıştır. O nedenle pazara giriş kolaylaşmaktadır Dış Kaynak Kullanımının İtici Faktörleri • Gelişen ekonomi: ihtiyaç duyulan nitelikli işgücü giderek artmakta olduğu için dış kaynakla ihtiyaç duyulan nitelikli işgücü kullanır • Teknoloji: hızla gelişen teknoloji becerilerini elde etmek amacıyla firmalar dış kaynak kullanır • Liberalleşme, serbestleşme (Deregulasyon): Telekom ve enerji gibi sektörlerde deregulasyon nedeniyle pazarlara giriş kolaylaşmakta ve rekabet baskısı artmakta Neden Dış Kaynak Kullanımı • Bir işletmenin istenilen malı veya hizmeti üretmek için gereken tüm kapasiteyi ve kaynakları içeriden sağlamayı daha az karlı ve yapılamaz bulduğunda gerçekleştirilir • Zaman zaman dış kaynak veya alt işveren kullanımı değişime karşı direnen çalışanları , değişim yönünde itmek için bir değişim aracı olarak kullanılabilmektedir Neden Dış Kaynak Kullanımı • Kısaca nedenler şunlardır; – Maliyetleri düşürme – Temel yetenekleri geliştirme (core business) – Küçülme (downsizing) – Riski azaltma ve yayma – Süreç yenileme çabalarını hızlandırma – Kaynakların yeniden dağıtımını sağlama – Kaliteyi artırma Neden Dış Kaynak Kullanımı • Kısaca nedenler şunlardır; – Performans artırma – Teknolojik yenilikleri takip edebilme – Artan rekabet baskısını azaltma – Globalleşme – Yeniden yapılanma – Yalın üretim modelini gerçekleştirme Dış Kaynak Kullanımı Faaliyet Alanları • Bilgi teknolojilerinde: • Bilgi teknolojileri dış kaynak kullanımını kolaylaştırmaktadır • Bilgi teknolojileri alt yapısı ve becerisine sahip olmayan şirketler dış kaynak kullanarak sahip olmaktadırlar Dış Kaynak Kullanımı Faaliyet Alanları • İş süreçlerinde: • Temelde insan kaynakları, muhasebefinansman, müşteri ilişkileri, maaş yönetimi gibi hizmetlerde yoğunlaşmaktadır • Geleneksel iş yapma modelleri terk edilerek, işletmeler iş eğilimli bir anlayıştan süreç eğilimli bir anlayışa yönelmektedir Dış Kaynak Kullanımı Faaliyet Alanları • İnsan kaynakları yönetiminde: • Genelde işlem maliyeti, insan sermayesi ve kaynak temelli yaklaşımlardan dolayı tercih edilmektedir • Küçülme eğilimi, İK yöneticilerinin yeni roller üstlenmeleri • hizmet anlayışındaki değişim, global düzeyde faaliyet gösterme eğilimi nedeniyle ev sahibi ülkelerdeki işgücünden faydalanma zorunluluğu • hızlı teknolojik değişim nedeniyle artan risk ve esneklik anlayışı • strateji konulara daha fazla odaklanma sebepleri etkili olmuştur Dış Kaynak Kullanımı Faaliyet Alanları • Muhasebe ve finansman hizmetlerinde: • Bu alanda dış kaynak kullanımının firmalara şu katkıları vardır – Misyona odaklanmaya katkısı – Ölçek ekonomisi ile sabit maliyetlerin azalması – Ekonomik trendlere bağlı olarak büyüme kararları – Uzmanların geniş bilgilerinden faydalanmak – Mali tablolarda daha hızla bilgiye ulaşım – Standart dışı raporların hazırlanması ile farklılıklar ve avantajların kazanılması Dış Kaynak Kullanımı Faaliyet Alanları • İmalat sektöründe: • Ürün dizaynı, montajı, paketleme, parça üretimi işlerinin dünyanın farklı bölgelerinde kendi alanında uzman farklı firmalara verilerek yapılması • Bugün mülkiyeti Nike firmasına ait olmayan 40 fabrika Dünya genelinde ona belli standartlarda mal üretmektedir • Lojistik sektöründe: global dağıtım merkezleri, entegre depolama ve taşıma, lojistik hizmetlerinin her aşamasında izleme ve takip, satış sonrası hizmetler ve yedek parça dağıtımı gibi alanlarda kullanılmaktadır Dış Kaynak Kullanımı Faydaları • İşletmelere üretim ve kapasite planlamasında esneklik sağlamaktadır. Örneğin, yeni teknolojilerin satın alınmasında dış kaynak kullanımı tasarım için harcanan zamanı azaltmaktadır • Talep dalgalanmaları durumunda kısa süreli kapasite ayarlamaları yapmak için esneklik sağlamaktadır Dış Kaynak Kullanımı Faydaları • İşin zenginleştirilmesini sağlamaktadır • Temel yetenek becerisini keşfetmesini ve geliştirmesini sağlar • Yöneticilere ek zaman kazandırarak yatırım ve yönetim konularına odaklanmalarını • Başarısız, katma değeri düşük fonksiyonların elenmesi ile maliyet tasarrufu • Müşteri ihtiyaçlarına odaklanmayı sağlar • Pazar belirsizliklerinin yol açtığı riski ve ek maliyetleri azaltmakta • Firmaların dinamizmini artırmakta ve hızla karar vermelerini sağlamaktadır Dış Kaynak Kullanımı Faydaları • Yeni bir pazarlama anlayışı benimsemek • Uzmanlaşma ve fonksiyonel uzmanlardan daha fazla faydalanma • Öz yetkinliklere odaklanarak rekabet üstünlüğü sağlamak • Yeni yönetim uygulamalarının etkinliğini artırmak • Zamandan tasarruf etmek • Kaynakları daha etkin kullanmak ve kaynak transferine imkan vermek Dış Kaynak Kullanımı Sakıncaları • Dış kaynak kullanımı ile ilgili uzun dönemde işletmeler için en önemli sakıncalı durum, tedarikçi işletmelere aşırı bağımlılık halidir. • Bunun sonucunda işletme, başlangıçtaki bekleyişin aksine, esnekliğini kaybedebilir, ilişkilerde kontrolü kaybedebilir ve tedarikçi firmanın fiyat, termin vs. gibi koşullarına uymak zorunda kalabilir. • Dış kaynaklardan yararlanma uygulamaları, bir anlamda işletmelerin içlerini boşaltma anlamındadır. Ne kadar çok iş başka işletmelere yapılırsa, işletme o kadar içi boş hale gelecektir. Eğer belli bir daldaki işletmeler, belli işleri, ürünleri “yurt dışı”ndaki işletmelerden alıyorlarsa bu eğilim arttıkça o endüstri dalının içi boşalmaya başlayacaktır. Dış Kaynak Kullanımı Sakıncaları • İşletme bilgilerinin açığa çıkma riski artar. Rakipleri güçlü konuma getirir ve gizliliğin azaltır • Sektöre giriş maliyetlerini azaltarak, hem rakip sayısını artırır hem de karları azaltır • Hatalı verilen dış kaynak kullanımı kararı işletmeyi mali ve yönetsel açıdan olumsuz yönde etkileyebilir • Zayıf tedarikçiden dolayı iş süreçlerinde kontrolün azalmasını sağlayabilir • Uzun vadede esnek olmayan sözleşme
