ECON 110 Fall 2003 Introductory Microeconomics

Makro Ekonominin Temelleri

Türkiye’de MG yıllara göre artışı aşağıdaki
gibi olmuştur.
1923- 2010 8,9 kat artmıştır.

1950- 2010
4,4 kat artmıştır.

1980- 2010
1,8 kat artmıştır.

1





Bu büyük gelir artışına rağmen Türkiye’de kişi
başına gelir düzeyi Japonya’nınkinden 1/3’den daha
düşüktür. Neden?
Enflasyon oranı oldukça yüksek seyretmekteydi.
Neden?
1994, 1999, 2001 ve 2008’dekine benzer ekonomik
krizlerden kurtulmak için neler yapılmalıdır?
Kamu açıkları ve dış ticaret açıkları bu ülkenin
kaderi midir? Nasıl azaltılır?
Ekonomide yeni paketler, işsizliği azaltmaya
yönelik politikalar neler olmalıdır?
2
Makro İktisadın Gelişimi





Neoklasik Model: I. Fisher, A. Marshall, A. Pigou
ve D. Robertson
Fiyatların ve ücretlerin piyasayı temizlemek üzere
esnek olduğu ve tam istihdamda olduğu,
Bireylerin fayda ve kar maksimizasyonu odaklandığı
Paranın reel unsurları etkilemesinin mümkün
olmadığı
Piyasanın mükemmel işlediği ve devletin
müdahalesine gerek olmadığı düşünülmektedir. 3
Keynesyen Devrim




Öncüsü J. M. Keynes’tir.
Piyasanın genelde eksik istihdamda dengeye
geldiği,
Fiyatların ve ücretlerin aşağıya doğru esnek
olmadığı,
Aktif iktisat politikalarının gerekli olduğu kabul
edilmektedir.
4
Monetaristler





Öncüsü: M. Friedman
Para politikasının daha etkili olduğunu,
İktisadi dalgalanmalarının ana nedenin para
miktarındaki değişmeler olduğunu,
Piyasaların sürekli temizlendiğini, fiyatların ve
ücretlerin esnek olduğunu,
Piyasada kısa dönemde işsizlik olsa bile uzun
dönemde tam istihdamda olacağını kabul eder.
5
Yeni Klasik Model





Öncüleri: R. Lucas, N. Wallace, R. Barro ve T.
Sargent’tir.
Piyasaların sürekli temizlendiğini,
Piyasalar sadece uyarlayıcı değil, aynı zamanda
rasyoneldir.
Hükümetler tarafında ilan edilmiş politikalar ne kısa
ne de uzun dönemde işsizliği azaltamaz.
Sürpriz politikalar kısa dönemde işsizliği azaltabilir.
6
Yeni Keynesyen Model






Öncüleri: J. Taylor, J. Stiglitz, S. Fischer, A. Gray
ve G. Mankiw’dir.
Fiyatlar katıdır, uzun dönem ücret sözleşmeleri
nedeni ile ücretler esnek değildir.
Piyasa başarısızlıkları mevcut ve eksik rekabet
piyasası yaygındır.
Yapısalcılar: İçerdekiler ve dışarıdakiler sorunu
Bekleyişlerin rasyonel olduğu kabul edilir.
Aktivist politikaların ekonominin tam istihdamı için
7
Reel İktisadi Dalgalanmalar


Öncüleri: E. Prescott, F. Kydland ve J. Bradford gibi
iktisatçılardır.
Üretim ve işsizlikte görülen dalgalanmalarının
nedeni; teknolojideki değişmelerdir.
8
EKONOMİK DALGALANMALAR




Ekonomik dalgalanmalar tekrarlanan ama periyodik ve
simetrik olmayan bir olgudur.
Ekonomik dalgalanma , üretimin alışılagelen trendi
çevresinde ortaya çıkan genişleme ve daralmalardır.
Trend eğrisi, reel GSMH’nın, üretim faktörlerinin tam
kullanımı halinde beklenen gelişimini sergiler.
Bir ekonomik dalgalanma devresinde reel GSMH'nın
ulaştığı en yüksek noktaya zirve, en düşük noktaya ise
dip denir.
EKONOMİK DALGALANMALAR
10
EKONOMİK DALGALANMALAR
Reel ve Potansiyel GSMH
100000
Reel GSYH
Potansiyel GSYH
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
1982
1980
1978
1976
1974
1972
1970
10000
ŞEKİL 1–3:
FİİLÎ VE POTANSİYEL HASILA: 1970-2009.
İnce çizgi potansiyel (trend), kalın çizgi ise fiilî GSYH’yı göstermektedir. 1970'lerin sonu, 1994, 1999 2001
krizleri ve son olarak 2008-2009 küresel kriz dönemlerinde hasıla, potansiyel düzeyinin altına
düşerken; planlı kalkınmanın başarıyla yürütüldüğü 1970'lerin ilk yarısında ve 1996-1998 ile12
20042008 dönemlerinde hasıla, trendinin üzerinde bir seyir izlemiştir.
Makro Ekonominin Performans
Göstergeleri
Büyüme oranı (g)
 Enflasyon oranı (Enf)
 İşsizlik oranı (U)
 Hoşnutsuzluk Endeksi: U + Enf

MAKROEKONOMİK PERFORMANS:1980-2005
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
1980-83
1984-87
1988-91
1991-95
1996-2000
Büyüme
(%)
-2,8
4,8
3,1
4,2
7,1
4,3
6,8
9,8
1,5
1,6
9,4
0,3
6,4
8,1
-6,0
8,0
7,1
8,3
3,9
-6,1
6,3
-9,5
7,9
5,9
9,9
7,6
2,3
7,0
3,2
4,2
3,8
Enflasyon
(%)
90,3
34,1
27,4
28,1
46,4
41,7
27,5
39,3
60,8
64,2
50,0
52,6
67,1
55,2
120,5
88,0
71,6
78,4
68,8
43,7
53,7
57,7
45,0
23,8
11,5
7,4
50,0
39,4
60,5
82,4
66,1
İşsizlik
oranı (%)
11,6
11,6
11,7
12,1
11,8
11,7
10,5
9,5
8,7
8,7
8,2
7,9
8,1
7,8
8,1
7,5
6,5
6,7
7,0
7,7
6,5
8,4
10,3
10,5
10,3
10,3
11,7
10,9
8,4
7,7
6,9
Hoşnutsuzluk
endeksi
101,9
45,7
39,1
40,2
58,2
53,4
38,0
48,8
69,5
72,9
58,2
60,5
75,2
63,0
128,6
95,5
78,1
85,1
75,8
51,4
60,2
66,1
55,3
34,3
21,8
17,8
61,7
50,3
68,9
90,1
73,0
14
MAKRO EKONOMİNİN ARAŞTIRMA ALANI
 Makro ekonominin ilgi alanına giren 5 temel alan
bulunmaktadır.
 1.Gelir ve istihdam düzeyi
 2. Fiyat istikrarı
 3. Ekonomik büyüme
 4. Kamu açıkları
 5. Dış açıklar.
 Bunların dışında; para arzı, döviz kuru, faiz oranı
gibi birçok konu bulunmaktaysa da temelde ifade
edilen 5 konu bulunmaktadır.
15


1. Gelir ve İstihdam Düzeyi
Bir yıl içinde üretilen mal ve hizmetlerin toplam
değeri GSMH olarak ifade edilir. İstihdam gelire
bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Gelir düzeyindeki
artış fiyatların da artmasına neden olabilecektir.
Ekonomide işsizliği engelleyecek ne tür seçenekler
bulunmaktadır? Devlet bunun için neler yapmalıdır?
Gibi sorular üzerinde düşünülmesi gereken
konulardır.
16
2. Fiyat İstikrarı
Hem enflasyon hem de deflasyon önemli
sorunlardır. Dünyada daha çok gözlenen sorun ise
enflasyon olgusu olmuştur.
Yüksek enflasyonun neden olduğu sorunların
başında sabit gelirlilerin ve tasarruf sahiplerinin
reel gelir kaybına neden olması ve gelir
dağılımının daha da kötüleşmesidir.
Uzun süre enflasyon ile işsizlik arasında bir tradeoff olduğu ifade edilmiştir. Bu olgu gelişmiş
ülkelerde gözlenmişse de 1970’li yıllarda bu yerini
stagflasyon olgusuna bırakmıştır.
17
1 Milyon TL’ye bir ekmek


1 Ocak 2005 tarihinden önce bir çok ürünü
milyon TL ile satın alınıyordu. Bu sonucu
doğuran en önemli neden yüksek enflasyon
problemidir.
Dünyanın her yerinde enflasyonun kaynağı
gereğinden fazla para basılmasıdır.
18
Yüksek Enflasyon
7 tane Ülkede 1920s ile 1940s Arasında Enflasyonun Seyri
Aylık Ortalama
Enflasyon Oranı
(%)
Aylık Ortalama
Parasal Büyüme
(%)
Ülke
Başlangıç
Tarihi
Son Tarih
PT/P0
Austria
Oct. 1921
Aug. 1922
70
47
31
Germany
Aug. 1922
Nov. 1923
1.0 x 1010
322
314
Greece
Nov. 1943
Nov. 1944
4.7 x 106
365
220
Hungary 1
Mar. 1923
Feb. 1924
44
46
33
Hungary 2
Aug. 1945
Jul. 1946
3.8 x 1027
19,800
12,200
Poland
Jan. 1923
Jan. 1924
699
82
72
Russia
Dec. 1921
Jan. 1924
1.2 x 105
57
49
PT/P0: Price level in the last month of hyperinflation divided by the price level in the first month.
3. Ekonomik Büyüme
%3’lük yıllık büyüme Milli geliri 23 yılda
iki katına çıkarır.
%2’lik büyüme ise 35 yılda bunu yapar.
Büyüme istikrarlı bir şekilde nasıl sağlanır.
Bunu hangi tür araçlarla sağlarız.
20
70 KURALI
70 Kuralı: Bir ülkedeki büyüme oranın 70’e oranı
o ülkenin kaç yılda bir milli gelirini ikiye
katlanacağını ifade eder.

(70 ÷ yıllık büyüme oranı)= Kaç yılda milli
gelirin ikiye katlanacağını gösterir.


Ülkelerin yıllık büyüme oranı arasındaki önemsiz
görünen farkı uzun dönemde büyük farkların ortaya
çıkmasına neden olmaktadır.
21
Country
Period
Real GDP per Real GDP per
Person at
person at
Beginning of
End of
Period*
Period*
Growth
Rate
(per year)
Japan
Brazil
Mexico
1890-1997
$ 1,656
$ 32,392
2.82%
1900-1997
857
8,638
2.41
1900-1997
1,276
11,240
2.27
Germany
1870-1997
2,406
29,485
1.99
Canada
China
1870-1997
2,616
30,261
1.95
1870-1997
789
4,942
1.91
Argentina
United States
Indonesia
India
1900-1997
2,525
13,774
1.76
1870-1997
4,413
39,784
1.75
1900-1987
980
4,776
1.65
1900-1997
743
2,699
1.34
United
Kingdom
Pakistan
1870-1997
5,296
28,406
1.33
1900-1997
813
2,201
1.03
Bangladesh
1900-1997
685
1,454
0.78
* Real GDP is measured in 1997 Canadian dollars.
22
70KURALI: Örnek
$5,000 yatırıldığında
% 7 oranındaki faiz
oranı ile kaç yılda
bu para ikiye katlar.
70 ÷ 7 = 10
23
Ekonomik Büyümeyi Belirleyen
Faktörler

Ülkedeki üretim faktörlerinin miktarının
artması.
Sermaye
 Beşeri Sermaye
 Doğal kaynaklar
 Teknik bilgi düzeyi


Üretim faktörlerinin daha verimli hale
getirilmesi.
4. Bütçe Açıkları ve Kamu Borçları


Bütçe, gelir ve giderleri gösteren belgedir. Sürekli
kamu açıkları kamu borç stokunun artmasına neden
olmaktadır. 1970’li yıllardan bu yana bütçe açıkları
hep artmış ve en büyük sorunlardan biri olmuştur.
Bu, bir yandan dışlanma etkisine diğer yandan ise
enflasyonun artmasına neden olmaktadır.
Bütçe açıkları yüksek kamu borç sorunun en önemli
nedenidir. Çünkü politikacı en az riskle yeniden
seçilmek için borçlanmaya başvurmanın vergi oranı
attırmaktan daha iyi bir yol olduğunu bilir.
25



5. Dış Açıklar
Ödemeler bilânçosu, bir ülkenin diğer ülkeler ile
yürüttüğü ticari ilişkileri gösterir. En önemli
kriterleri dış ticaret ve sermaye hareketleridir.
İthalatımız ihracattan hep daha fazla olduğu için dış
borç almak zorunda kalırız. Dış borcumuz giderek
artma eğilimindedir.
Küreselleşme ile bu alan, giderek daha fazla ilgi
görmeye başlamıştır.
26
Büyük Buhran




—1929- 1932 arasında endüstriyel üretim ABD’de
%50, Almanya’da %40, Fransa’da %30,
İngiltere’de %10 olmak üzere dünyada bir daralma
yaşanmıştır.
—Deflasyon ise İngiltere’de %25, ABD ve
Almanya’da %30, Fransa’da %40 olmuştur.
—İşsizlik ise ABD’de %25’ler düzeyine ulaşmıştır.
—Hammadde fiyatlarının düşüşü ise birçok
hammadde ihracatcısı ülkeyi krize sürüklemiştir.
27
BÜYÜK BUHRAN YILLARINDA DÜNYA
ÜRETİMİ VE TİCARETİ (1929=100).
Üretim
Uluslararası Ticaret
Ticaret Hacmi
Ticaret Fiyatları
1929
100
1932
69
1933
78
1935
95
100
100
75
53
76
47
82
42
28
BÜYÜK BUHRAN YILLARINDA TÜRKİYE
EKONOMİSİ
Yıl
1927
1928
1929
1930
1931
1932
1933
1934
1935
1936
1937
1938
1939
Nominal
GSMH
(TL)
1 471,2
1 632,5
2 073,1
1 580,5
1 391,6
1 171,2
1 141,4
1 216,1
1 310,0
1 695,0
1 806,5
1 895,7
2 063,1
Reel
Fiyat
GSMH*
Düzeyi
(TL)
(GSMH Def.**)
3 909,6
95,9
4 341,3
95,0
5 278,2
100,0
5 393,9
74,4
5 865,7
60,3
5 235,2
57,0
6 063,9
47,9
6 429,6
47,9
6 233,8
52,9
7 679,8
56,2
7 798,2
58,7
8 537,5
56,2
9 127,8
57,9
Enflasyon
İhracat
İthalat
Oranı
(milyon
(milyon
(%)
US$)
US$)
2,65
81
108
-0,86
88
114
5,22
75
124
-25,62
71
70
-18,89
60
60
-5,48
48
41
-15,94
58
45
0,00
73
69
10,34
76
71
6,25
94
74
4,41
109
91
-4,23
115
119
2,94
100
93
* Reel GSMH 1948 fiyatlarıyla ölçülmüştür.
** Fiyat düzeyi 1929 = 100 olarak alınmıştır.
29
Büyük Buhran




İthalat engellenerek içeride üretimin genişletilmesi
amaçlanmış, fakat kriz bu yolla genelleşmiştir.
Dünya ticareti çöktü, her ülkede işsizlik artış
gösterdi.
Keynes, yatırımcıların güvensizliği ile krizi
açıklamıştır.
Friedman daralan para politikasını sorumlu
tutmuştur.
Dünya liderliğinin oluşmamasıyla kriz
genelleşmiştir diyen ekonomistler var. Dünya
bankası ve IMF gibi kuruluşlar olmadığı için kriz
30
genelleşmiştir.