Roma Tarihine Giris

ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-IV
2.Ders
Dr. İsmail BAYTAK
Eski BATI
İtalya Topoğrafyası ve Tarihi Coğrafyası
• Akdeniz’in 3 yarımadasından biri olan İtalya K.Afrika’ya uzanan bir
köprü gibidir.
• İmp. Augustus’un çağdaşı ünlü coğrafyacı Strabon İtalya coğrafyası ve
halkları hakkında önemli bilgiler verir. Yarımada çok yönlü, çeşitlilik
gösteren bir topografyaya ve bununla paralel kültür ve dil çeşitliliğine
sahiptir.
Roma şehri Akdenize uzanan üç yarımadadan, ortada bulunan
İtalya da yer almaktadır.
Batıdan doğuya doğru sırayla
İberik, İtalya (Apenin) yarımadası ve Yunanistan’ dır.
İtalya’nın kuzeyi Alp dağları, batısı Tyrrhen(Mare Tyrrhen),
doğusu Adriyatik(Mare Adriyatik) ve güneydoğusu İyon
denizleriyle çevrilidir.
Konumuz olan İtalya yarımadası güneyde Sicilya adasıyla
birlikte Akdeniz’i ikiye ayıran bir görünümdedir. Uzunluğu 900 km
en geniş kısmı da 200 km kadar olan yarımadayı Apenin sıradağları
bir kavisle ikiye ayırmıştır. Apeninlerin bu coğrafi durumu,
İtalya’nın bir takım kantonlara ayrılmasını sağlamış ve bu
kantonlardaki toplumlar bir araya gelerek siyasi bir birlik
kurmalarını güçleştirmiştir. Bir sur görünümünde olan Alpler
İtalya’yı kuzeyden gelecek tehlikelere karşı koruyacak bir coğrafi
yapıya sahip değildir. Bu sebeple İtalya, tarihinde pek çok defa
kuzeyden gelen toplumlar tarafından istila edilmiştir.
İtalya’nın doğu kıyıları, girintili çıkıntılı olmadığından doğal
limanlar bulunmamaktadır.
Fakat batı ve güney kıyılarında bulunan körfezler, limanların
meydana gelmesine elverişlidir. Bunlar arasında batıda Campanid
Bölgesinde Cumae ve Paestum körfezlerindeki Cumae, Paestum,
Neapolis güneyde (Toronto) Tarentum körfezlerinde ise Tarentum
limanı önemlidir.
Apeninlerin dikey olarak ikiye böldüğü İtalya’nın batı
kesimleri erken devirlerden itibaren İtalya dışından gelen yabancı
uygarlıklarla etkilenerek doğu kesimlere oranla daha fazla
gelişmiştir.
Arnus(Ame) ve Tiberis gibi önemli nehirleri batıda denize
ulaşmaktadır.
Kuzeydoğusunda Adriyatik denizine dökülen Padus(Po) nehri,
İtalya’nın önemli nehirleri arasındadır.
İtalya’nın batısında önemli adalar şunlardır: Korsika, Sardunya
ve Sicilya
• En önemli nehirleri: Po (kuzeyde, Po Ovası), Arno ve Tiber
(Ortaitalya/Roma Kenti)
• En önemli gölleri: kuzeyde yer alır; Garda Gölü, Como, Lago
Maggiore, Bolsena
• Volkan: Vezüv (Kampanya), Etna, Stromboli ve Sicilya’daki ufak
yanardağlar
• Alp Dağları: kuzeyde doğal bir bariyer gibi Akdeniz
ikliminin Ortaavrupa’ya geçişini engeller. Avrupa’nın
en yüksek dağları 1200km uz. Ve 150-250km gen.
(en yüksek zirve 4808m ile Montblanc) Cenova
Körfezinden başlayarak geniş bir yay şeklinde
Viyana’dan geçerek Tuna’ya uzanır. İtalya’nın
kuzeyinde antik dönemdede öneme sahip dağ
geçitleri vardır (bugün kuzeyden gelen otobanlar ve
demiryolları bu geçitler sayesinde Akdeniz’e ulaşır).
Alpler
• Apennin Dağları: Çizme biçimindeki yarımadanın
kuzeybatısından başlayarak güneye doğru İtalya’yı baştan
sona (kıyı kentlerini geçerek) 1000km lik bir hat çizer.
Kireçtaşı beyazında, kuru ve çıplak dağ zirvelerinin en yük
3000m dir. Sıradağların gen. Bazı yerlerde 50km bazı
yerlerde ise 100km ye ulaşır. Bu nedenle dağlık bölgeler
K.İtalya’nın kuzeyindeki verimli ovalık bölgenin kültürü
arasında farklılıklar hep olmuştur.
• Apenninler Alpler kadar kolay geçit vermez. Hannibal 218
yılında iç kısımlarda Tiber’i geçerken vazgeçmiş ve rota
değiştirmiştir. Bu sıradağlar geçit vermediği gibi yarımada
halklarının da birbirinden ayırmış ve kültürlerini de
etkilemiştir.
• Apenninlerin doğu kenarında denize açılan vadiler vardır.
Buralarda dağlar denize kadar iner ve nehirlerin denize
aktığı yerlerde küçük düzlükler oluşturur. Doğu kıyısı Adria
Denizine, batı kıyısı ise Tiren Denizine bakar.
Apeninler
M.Ö I . BİNDE İTALYA
M.Ö I .binin başlarında İtalya’ya başka toplumlarda gelmişlerdi.
Bunlar Balkanlardan gelen İllyra(İllirya)’lılardı.
Venetler, kara ve deniz yoluyla gelerek İtalya’nın kuzeydoğusunda, Po nehrinin(denize
döküldüğü yerin) kuzeyine yerleşmişlerdir. Bu bölgeye kendi adlarını vermişler.
Iapygler güneyde Apulia’ya, yerleşmişlerdir.
Messapiler Calabria’ya yerleşmişlerdir.
Bu son gelen kavimler İtalya’nın siyasi ve kültür tarihinde İtalikler kadar rol
oynayamamışlardır. Erken devirlerden itibaren M.Ö 750’lerden itibaren Grek kolonistlerin
etkileri altına girmişlerdir.
M.Ö.II.binin sonlarından I.binin başlarına kadar İtalya’nın etnik yapısı Ligurlar, İtalikler ve
İllyralı kavimlerden oluşmaktaydı. Bunlar arasında Roma’nın kültür ve tarihini İtalikler temsil
edecekler ve Roma’yı bir şehir devletinden dünya İmparatorluğunun merkezi yapacaklardır.
Bu kavimlerden sonra etnik tabloya Etrüskler, Grekler ve Kartacalar eklenmiştir.
İtalya’ya ilk şehir kültürünü sokan Etrüskler, burada ilk defa siyasi birlik oluşturdular.
Etrüskler’den dolayı da Etruria adını almıştır. Denizci bir halk…
Etrüsklerin İtalya’ya nereden geldiği konusu günümüzde tartışmalıdır.
Bu konuda farklı görüşler vardır.
Heretodos Etrüsklerin Küçük Asya’dan, Lidya bölgesinden deniz yoluyla İtalya’ya
geldiğini yazmaktadır. Modern tarihçilerin büyük bir kısmı tarafından benimsenmektedir.
Halikarnassoslu Dionysios, Etrüsklerin İtalya’nın yerli halkı olduğu görüşündedir.
Bazı kaynaklarda da, Orta Avrupa’dan geldikleri düşünülmektedir.
Etrüskler M.Ö VI. yy’ın II. yarısında en parlak devrini yaşamıştır. Fakat merkeziyetçi bir
devlet kuramayan Etrüskler, M.Ö VI.yy’ın sonunda siyasi ve ticari sebepler yüzünden
zayıflamış ve Latium bölgesindeki Latinler tarafından Roma’dan atılmışlardır.
İtalya ve Sicilya kolonileri: Bu koloniler için önceleri tarıma elverişli bölgeler seçilmiştir.
M.Ö 750 yıllarından itibaren kolonistler önce
Eubeia adasında Halkisler tarafından Cumae (Kyme) Bu koloni şehri Grek Uygarlığının
İtalya’ya girmesinde önemli rol oynamıştır. Ayrıca yaygın şekilde kullanılan yazı da ilk defa bu
koloni aracılığı ile İtalya’ya gelmiştir.
Sicilya’da; Campaia, Naxos, Katame, Zankle, Mylae, HimeraKorinthoslular(Syrakusai),
Güney sahillerinde; Spartalıların kurmuş oldukları Taras (Tarentum) şehri,
• İmp. Dönemi başlarında İtalya farklı statülere sahip
sınır kentlerden oluşuyordu. Kimi kentler Roma’dan
bazı durumlarda bağımsız municipii olarak
adlandırılıyordu. Diğerleri koloni olarak geçiyordu.
(bir Roma uygulaması)
• Yaşlı Plinius’un (nat.his. 3, 46) aktardığına göre
Augustus İÖ 7 civarı İtalya Yarımadasını 11 bölgeye
ayırmış. (sensorların yaptığı nüfus sayımına göre İÖ
28 de Roma vatandaşı 4 milyon erkek, kadınlar ve
çocuklarla topl. Nüfus İÖ1.yy başında 10 milyon
olmalı)
İtalyanın Augustus zamanında ayrılmış
bölgeleri
• Regio I Latium et Campania
• Regio II Apulia et Calabria
• Regio III Lucania et Brutii
• Regio IV Samnium
• Regio V Picenum
• Regio VI Umbria et Ager Gallicus
• Regio VII Etruria
• Regio VIII Aemilia / Gallia Cispadana: ismini kuzeyden gelen
Galyalı akıncılardan alır))
• Regio IX Liguria
• Regio X Venetia et Histria
• Regio XI Gallia Transpadana
• Kuzey İtalya: Regio VIII, IX, X ve XI: verimli tarım
alanlarına sahip, ovaları Romalı mühendiler
tarafından traıma uygun hale getirilir. Regio X
Venetia nerdeyse Avusturya Alplerine uzanan büyük
bir bölgedir. Kent Venedig Roma sonrası ortaçağda
oluşmuş bir kent.
• RXI: Po vadisi, göller bölgesi (Plinius’un vatanı Como
Gölü civarı çiftlikte yaşamış, genç Plinius yeğeni,
senator ve toprak sahipleri)
• Orta İtalya: volkan hattı üzerine R V, VII ve VII, RI (Roma)
• RVII:Etruria; Roma’nın en büyük düşmanları Etrüsklerin
vatanı, bugün Toscana denilen bölge, burada volkan taşlar
önemli yapı malzemesi, traverten ve zengin bakır ve demir
madenleri sayesinde Etrüsk kentleri hızla geliştiler.
• RI: Roma Devletini merkezi başkent Roma İtalya Y.adasının
kalbinde, merkezinde, ekseninde doğal bir koridor üzerinde;
Roma devlet olurken ona hemen katılan ilk halklar ve
bölgeleri bu regiodadır: kuzeyde Latium ve güneyde
Kampanya. Roma’dan geriye kalmış önemli iki antik yol Via
Latina kuzeyden iç kısımdan Napoli’ye geliyor, daha sonra
yapılan Via Appia yolu kıyıyı izleyerek bataklık arazilerden
geçerek Capua yakınlarında Via Latina ile birleşiyordu.
Önemli iki kent Pompeji ve Herculaneum Kampanya’dadır
Pompeji
• Tiberius Capri Adasında kayalıklar üzerine yaptırdığı deniz
villası ile villa mimarisinde ender bir örnek yaratmıştır.
• Yüksek refaha sahip her iki kent hem villaları (duvar
resimleri), atriumlu evleri zeytin ve şarap işletmeleriyle
ünlüydü.
• İÖ 8. yy da Yunan kolonistlerin Kampanyaya yerleşerek
Romalılara yeni fikirler ve geleneklerle tanıştırdılar.
• RIII: çizmenin ucu, dar ince kıyı şeridi; önemli yunan
kolonileri Metapont , Tarent (Sparta)
• RII: Apulia; su kıtlığı; tarım yerine daha çok hayvancılık
Tiberius’un villası (Villa Jovis) /Capri Adası
• Kolonizasyon: İÖ 8.yy İtalyanın güneyinde Grek
kolonizasyonu (Thukydides/ İtalya’daki Grek koloni
kuruluş tarihleri); buluntular: örneğin ilk grek ticaret
kolonilerinden Pithekusa nekropolünde Rodos ve
Girit kermiği, Kilikia mühürleri, Mısır fayansları
• Grek kökenli Polybios İÖ 2.yy ilk olarak Magna
Graecia tanımını kullanmıştır. Sonra Cicero da
İtalya’da ki Hellenleri Büyük Yunanlılar olarak
adlandırır.
• İtalya’da Yunanistan/hellenizasyon