Etik *le *lgili Temel Kavramlar
advertisement
Etik İle İlgili Temel Kavramlar Etik • Etik bir pusulaya benzer. • Nasıl ki pusula gidilecek yeri tarif etmez ancak gidilecek yerin yönünü belirtirse etik de kişiye belirli bir eylem ya da davranışı değil doğru olduğu kabul edilen davranışı gösterir. Etik • Etiğin konusu Birey için «doğru veya değerli olan eylem» Ahlak • İnsan davranışlarını etkileyen ve düzenleyen kurallar ve değerler sistemidir. • Toplum hayatının olduğu her yerde mevcuttur. Ahlak • İnsanın neye ya da kime karşı ahlaklı olması gerekir? – İnsanın yaratıcısına karşı olan ahlakı – Varlığını borçlu olduğunu düşündüğü doğaya karşı olan yükümlülükleri üzerine kurulu olan doğal ahlak – Bireyin kendine karşı yükümlülüklerini içeren bireysel ahlak – Diğer insanlarla ilişkisinde ortaya çıkan sosyal ahlak Etik ve Ahlak • Etik, pratik alanda ortaya çıkan ahlakın kuramsal boyutu, felsefenin ahlakın bilgisine yönelik değerlendirmeleridir. Etik • Bireysel boyutta etik; bir bireyin izlemesi gereken iyi ve doğru standartlardır. • Toplumsal boyutta etik; toplum bireylerinin iyi ve doğru olarak nasıl davranacaklarını açıklayan ilkeler, değerler ve standartlardır. Etik • Genel etik; toplumsal ve ülkesel, hatta ülkelerarası ilişkilerde dikkate alınan, olması gereken, iyi veya doğru olarak değerlendirilen kurallar, ilkeler ve ahlaki standartlardır. • Özel etik; sadece belirli bir bireyin, toplumsal grubun, örgütün veya sektörün uyması gereken doğru veya iyi olarak nitelendirilen ahlaki değerler, kurallar ve standartlardır. Etiğin Temel Kavramları • • • • İyi Erdem Sorumluluk Vicdan İyi – Ahlaki eylemin ulaşmak istediği son hedeftir. – İyi kavramının tanımlanmasında filozoflar arasında bir birlik yoktur ama iyinin varlığı konusunda genel bir anlayış vardır. İyi iki anlama gelir: birisi mutlak iyidir, diğer, ise birisi için iyi olandır. (Aristo) En büyük sayıda insana en büyük mutluluğu veren eylem en iyidir. (Francis Hutcheson) Erdem • Felsefeye Socrates’in armağanıdır. • Ahlakın övdüğü iyilikçilik, alçak gönüllülük, yiğitlik, doğruluk vb. niteliklerinin genel adı • İnsanın ruhsal olgunluğu • Platon’dan beri temel erdemler bilgelik, iyilik, doğruluk, ölçülülük olarak sayılır. Erdem • Erdem, herhangi bir dışsal baskı olmaksızın gerçekleştirilen özgün bir davranıştır. • Erdem aşırı uçlarda bulunmaz. Ölçülü ve dengeli olmaktır. Erdem Friedrich Hegel: Erdem, varlığın bilincidir. Spinoza: Erdem, akla uygun davranmaktır Aristippos: Erdem, haz almada ölçülü olmaktır. Joseph Butler: Kişinin kendi kendini yargılamasıdır. Immanuel Kant: Erdem, bir içgüdü işi değil, bir akıl işidir. Sokrates: Erdem, insanın kendini bilmesi ve tanımasıdır. Sorumluluk • Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesi, sorum, mesuliyet olarak tanımlanır. • Bir insanın iradi olarak ve bilerek yaptığı eylemin sonuçlarını kabul etmesi durumudur. Sorumluluk • Ahlaki sorumluluktan bahsedebilmek için kişinin sahip olması gereken üç özellik vardır – Kişinin akıl sağlığının yerinde olması – O eylemi mutlaka özgür ortamda gerçekleştirmesi – Kişinin ahlaki eylemin amacı olan iyinin bilgisine sahip olması Vicdan • Kişiyi kendi davranışları hakkında bir yargıda bulunmaya iten kişinin kendi ahlak değerleri üzerine kendiliğinden yargılama yapmasını sağlayan güçtür. Vicdan, ahlaki ödevlerimizle ilgili bir duygu olup yerine getirilmesi sonucunda huzur hissedilir. Ahlak • Ahlak, belli bir toplum içinde yaşayan insanlar arasındaki ilişkileri düzenlemek için konulmuş mutlak olarak iyi olduğu düşünüleni yazılı olmayan ilkeler, ilkeler ve davranışlar bütünüdür. • Ahlak, toplum içinde insanların uymak zorunda oldukları davranış kurallarıdır. Etik ve Ahlak İlişkisi • Etik, doğru ve yanlış davranışın teorisi olurken; ahlak onun pratiği olmaktadır. Etik ve Ahlak • Ahlaki değil etik ilkelerden • Etik değil ahlaki davranış biçiminden söz edilebilir. • Etik, bir kişinin belli bir durumda ifade etmek istediği değerlerle ilgili iken, ahlak bunu yaşama geçirme biçimi olarak kabul görmektedir. Etik ve Ahlak • Etik, bireysel yaşamın anlamı, ahlakın toplumdaki işlev, bireyin toplum ile ilişkisi, toplumsal yaşamın normları ve değerlerini inceler. • Ahlak, etiğin günlük yaşama yansıyan kurallar demetidir. Etik ve Ahlak • Etik ve ahlakın ortak özelliği • Bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen davranış kuralları olmalarıdır. • Ahlak herkesin onayını almış, uzlaşılmış bir çerçevedir. Kimse kendini bu çerçevenin dışında tanımlamaya kalkamaz. Etik ve Ahlak • Etik, ahlak öğretisi; ahlaki yaşama ve yasaları, biçimleri ve ilkeleri araştıran bilim dalıdır. • İyi olanı değil, bir şeyin iyi olduğu hükmüne nasıl varıldığını söyler. Etik ve Ahlak • Etik, ahlak üretmez, ahlak üzerine konuşur. • Etik değer evrenseldir. Ortak Etik Kurallar • Başkasının hakkını yememe • Karşısındakinin güç durumundan yararlanmama • Acısı olanın acısını paylaşma • Dayanışma • Bireylerin eşitliğinin kabul edilmesi • Kaynakların adil dağıtılması • Mükemmelliyeti arama Ortak Etik Kurallar • • • • • • • • Doğruluk, dürüstlük Güvenilir olma Sadakat Adalet Başkalarına yardım etme Başkalarına saygı gösterme Vatandaşlık sorumluluğuna sahip olma Yalan söylememe • Etik kavramı üzerinde uzlaşamamanın nedenleri nelerdir? • Etik ve ahlak nasıl öğrenilir?
