Sigara ve Çocuk, Prof. Dr. Çağlayan DİNÇER
advertisement
Sigara ve Çocuk Prof. Dr. Çağlayan Dinçer Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi İlköğretim Bölümü • İnsanların sağlıklarını olumsuz yönde etkilediğini bildikleri halde, vazgeçemediği bazı alışkanlıkları vardır. Bunlara zararlı alışkanlıklar denir. • Sağlığa zararlı alışkanlıklardan birisi de sigara kullanmaktır. Peki nedir bu sigara? • Sigara, kağıda sarılmış tütün içeren ve genellikle 85-100 mm uzunluk ve 4-8 mm genişliklerinde üretilen keyif verici maddedir. • Sigara, genellikle erişkinlerin kullandığı bağımlılık yapıcı bir maddedir. • Sigaranın içinde pek çok zararlı maddenin bulunduğu bilinmektedir. • Sigara ve sigara dumanı, katran, karbon monoksit ve nikotin, amonyak, arsenik, hidrojen siyanür, formaldehit ve metan gibi son derece zehirli olan 4000’den fazla kimyasal madde içermektedir. • Sigara içmek, bugün dünyadaki en önemli riskli davranışlardan biridir. • Sigara içmek, içen kişilerle birlikte içilen ortamda bulunan kişilere de zarar vermektedir. Bu durumdan en çok etkilenen grup da bebekler ve çocuklardır. Akciğerleri henüz gelişmekte olan ve yetişkinlerden daha fazla ve hızlı nefes alıp veren çocuklar için sigaranın zararları daha yıkıcı olmaktadır. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirisi 4. İlke : Sağlıklı bir biçimde büyümesi için kendisine ve annesine doğum öncesi ve sonrası özel bakım ve korunma sağlanmalıdır. Ne yazık ki Ülkemizde her 100 yeni doğan bebekten 15’i daha doğmadan önce anne karnında iken sigara ile tanışmaktadır. • OYSAKİ…… • Hamilelikleri sırasında sigara kullanan kadınların; • - daha yüksek oranda düşük yaptıkları, • - bebeklerinin erken doğduğu, • - erken doğum yapma riskinin 1,5-2 kat daha fazla olduğu, • - düşük doğum ağırlıklı bebekleri olma riski sigara içmeyen anne adaylarına göre 3 kat daha fazla olduğu araştırmalarca gösterilmiştir. Yapılan çalışmalarda hem prenatal dönemde annenin sigara içmesi, hem de çocukların çevresel sigara dumanına maruz kalmasının akciğerin gelişimini olumsuz etkilediği, solunum sistemi enfeksiyonları, orta kulak enfeksiyonları ve çocukluk çağı astımı gibi hastalıkların görülme oranını arttırdığı, duman ile temasın artması ile bu problemlerin şiddetinin arttığı açıkça gösterilmiştir. • Sigara kullanılan ortamda büyüyen bebek ve çocuklarda bronşit ve zatürree gibi akciğerler hastalıkları çok daha sık görülmekte, sigarada bulunan toksik maddelerin etkisiyle çocukların mikroplara karşı savunma mekanizmaları zayıflamaktadır. Ayrıca, ani bebek ölümü, davranış ve algılama problemleri ve ileri yaşlarda sigara içme oranının artması da yine dumana maruz kalma ile ilişkili bulunmuştur. Sigara içmek, sadece insan sağlığını olumsuz etkilememekte, kişilerin olumsuz davranışlar kazanmalarına da neden olmaktadır. • Sigara kullanan ailelerin çocukları daha fazla televizyon seyretmekte, daha fazla kilolu olmakta, daha az fiziksel egzersiz yapmaktadırlar. • İnsanların bu zararları bilmelerine rağmen sigarayı kullanma oranı azalmamakla birlikte alışkanlık haline gelerek artmaya devam etmektedir. Bu durum, yetişkinleri model alan gençleri ve gözlem yoluyla öğrenen çocukları etkilemektedir. Böylece, gözlemlenerek içselleştirilen bu davranışlar, zamanla sigara kullanmaya onları yöneltmekte ve ilk elden sağlıklarını etkilemektedir. • Peki tüm bu zararlardan çocuklarımızı nasıl koruyacağız? • Öncelikle sigara dumanından koruyarak onlara sigarasız ortamlar sunmalıyız. • Daha sonra, çocukların nasıl öğrendiğine dikkat etmeliyiz. • Tarihte çocuk eğitimine yön vermiş düşünürlerin ve eğitimcilerin görüşlerine bakarak çocukları daha iyi anlamamız mümkündür. Çocuklar nasıl öğrenir? • Çocuklar, duyulara dayalı olarak öğrenirler. • Çocuklar gözlem yaparak ve somut deneyimlerle öğrenirler. • Çocuklar, sosyal çevresi sayesinde bilgi ve deneyim sahibi olarak öğrenirler. • Çocuklar, doğayla iç içe öğrenirler. • Ve çocuklar, taklit ederek öğrenirler. Çocuk gelişimini ve eğitimini şekillendiren başlıca yaklaşımlar bulunmaktadır. Sosyal öğrenme kuramının savunucularından Bandura’ya göre, insanın öğrenmesinin doğasında sosyallik vardır. İnsanlar çoğunlukla diğer insanları gözlemleyerek öğrenirler. Çocuklar da bu nedenle en hızlı, diğer insanların davranışlarını izleyerek onları taklit ederek öğrenirler. Bandura’ya göre davranış öğrenilir ancak hemen gösterilmeyebilir. Gözlem sonucunda kazanılan davranışların hemen gösterilmesi gerekmemektedir. Birey kazandığı davranışı daha sonraki yaşantısında gösterebilir. Bu nedenle….. Sadece aile değil, çocukların örnek olarak alacağı bireylerin de sigara kullanmamaları gerekmektedir. Bu kişilere sigara ile ilgili sağlık konuları ve sigara kullanmalarının pek çok çocuğun sigaraya başlamasına neden olabileceği anlatılmalıdır. Çocukların örnek alabilecekleri kişilerin sağlıklı davranışlar sergilemeleri istenmelidir. Okullarda öğretmenlerin sağlıklı davranışları benimsemeleri de çocukları olumlu olarak etkileyecektir. baloncu Niçin herkes bu şeyi içmek ister ki? AYRICA…. • Çocuklarına yalnızca maddi olarak her türlü olanağı sağlamanın yeterli olabileceğini düşünen ebeveynler, çocuklarının psikolojik olarak da ilgi ve gereksinimlerinin karşılanması gerektiğini göz ardı edebilmektedir. Çocukların, • Bir gruba ait olma, güven, ilgi ve değer görme gibi gereksinimleri vardır. Bu gereksinimleri karşılanmadığı zaman çocuklar ve gençler bazı arayışlar içine girebilmektedirler. Gençlerin, • Risk alma, bağımsızlığını ilan etme, büyümüş görünme, büyüklerine karşı gelme ve arkadaş grubunda itibar sağlama gibi amaçlar için sigara kullandığı düşünüldüğünde, ebeveynlerin desteğine duyulan ihtiyaç ortadadır. Gençler, • Yetişkinlik yıllarına kadar sigara içmenin onların sağlıklarına doğrudan olumsuz bir etkisi olmadığı ile ilgili yanlış bir düşünceye sahiptirler. • Oysaki sigara içme hemen sağlıklarını etkilemekte, sürekli öksürme, solunum problemleri ve fiziksel aktivitenin azalması vb. durumlara yol açmaktadır. Ayrıca gençler, • Sigara içmenin onlara seksi, çekici bir görünüş sağladığını düşünmekte, kendi benlik imajlarını güçlendirdiğini zannetmektedirler. • Oysaki, sigara içmek aslında gençlere sararmış dişler, kötü bir nefes, kokan giysiler ve erkenden kırışan bir cilt sağlamaktadır. Çok havalıyım. Gerçekten büyümüş görünüyorum. Çok büyüdüm. Gerçekten olduğumdan 10 yaş yaşlı görünüyorum. Sigara içme oranlarına bakıldığında, • 18-25 yaş grubundaki üniversite öğrencileri arasında sigara içme oranının %58, • Türkiye genelinde 26 milyon civarında sigara içicisi bulunduğu, • Bunun 22 milyonu 19 yaş ve üstü, • 4 milyonu ise 13-19 yaş arası gençler ile çocuklar olduğu, • 19 yaşın üstündekiler günde ortalama 15-20 tane, • 19 yaşın altındakiler ise günde 5-20 tane sigara içiyor. Ayrıca, Türkiye’de her yıl 750 bin çocuk ve gencin sigaraya başladığı belirlenmiştir. Televizyon reklamları, diziler ve özellikle çizgi filmler de sigara kullanımının yer alması çocuklar ve gençlerde merak uyandırmaktadır. Şimdi söz çocuklarda ve gençlerde…. Öncelikle bizim sağlıklı ortamlarda büyümemiz için özen gösteriniz. Bizimle sık sık açık havada etkinlikler yapın. Bize zaman ayırın bizimle ilgilenin biliyoruz ki çok işiniz var. Ama unutmayın ki bizim de sizlerin rehberliğine ve desteğinize yaşamımızın her döneminde ihtiyacımız var. Kapalı ortamlarda özellikle ev ortamının yanı sıra otomobilde de sigara içmeyin. Otomobilin hava hacmi küçük olduğu için sigara dumanından daha çok etkilenmekteyiz. Yetişkinler olarak bizlere sözlerinizle değil davranışlarınızla doğru örnek olun. Eğer sigarayı bırakmak için yardıma gereksiniminiz varsa, destek almayı ihmal etmeyin. Hem sizin hem benim sağlığım için bu çok önemlidir. Bize sürekli yasaklar koymak yerine açıklayıcı bilgiler verin ki bu yasakları anlayabilelim. Arkadaşlarımızı yakından tanımaya çalışın. Unutmayın ki bir çok davranışı onlar yoluyla öğreniyorum. En yakın arkadaşımın sigara içip içmemesi sigaraya başlamam için önemli bir faktördür. Kendi davranışlarımızı gözlemlemek, değerlendirmek ve düzenlemek için bize rehberlik edin. “Kısacası bize sözlerinizle değil davranışlarınızla model olun ve bize anlatın. ÇÜNKÜ tüm yapılan açıklamaları anlayabilecek kadar akıllıyız” Unutmayın ki...
