imkb`nin rolü - Dokuz Eylül Üniversitesi

21
www.spk.gov.tr
SERMAYE PİYASALARI
VE
MEVZUATI
Dr. Cemal KÜÇÜKSÖZEN
Sermaye Piyasası Kurulu
Ortaklıklar Finansmanı Dairesi Başkanı
Dokuz Eylül Üniversitesi
23.05.2006, İzmir
www.spk.gov.tr
2/ 78
EKONOMİK ANLAMDA PİYASA
• Alıcı ve satıcıların buluşması
(Satıcının alıcıya, alıcının satıcıya kolay
ulaşması)
• Alıcı ve satıcıların iletişimi
(Etkin fiyat oluşumu, bilgi paylaşımı )
• Değişimin gerçekleşmesi
(Güven unsuru, en az maliyetle değişim )
www.spk.gov.tr
3/ 78
FİNANSAL PİYASALAR (1)
• Fon Arz Edenler
• Fon Talep Edenler
• Yatırım ve Finansman Araçları
• Fon Akımına Aracılık Eden Kuruluşlar
• Hukuki ve İdari Düzen
www.spk.gov.tr
4/ 78
FİNANSAL PİYASALAR (2)
FONLARIN VADESİ AÇISINDAN
PARA ve SERMAYE PİYASALARI AYRIMI
PARA PİYASALARI
www.spk.gov.tr
SERMAYE PİYASALARI
KISA VADELİ
ORTA VE UZUN VADELİ
FONLAR
FONLAR
5/ 78
FİNANSAL PİYASALAR (3)
FON AKTARIM YÖNTEMİ AÇISINDAN
PARA ve SERMAYE PİYASALARI AYRIMI
PARA PİYASALARI
SERMAYE PİYASALARI
DOLAYLI FİNANSMAN
DOĞRUDAN FİNANSMAN
(Pasif Yatırımcı)
(Aktif Yatırımcı)
www.spk.gov.tr
6/ 78
SERMAYE PİYASALARI
BİRİNCİ EL
PİYASALAR
İKİNCİ EL
PİYASALAR
(Primary Market)
(Secondary Market)
ÜÇÜNCÜ ve
DÖRDÜNCÜ EL
PİYASALAR
www.spk.gov.tr
7/ 78
TÜRKİYE’DE SERMAYE PİYASALARININ
TARİHSEL GELİŞİMİ (1)
OSMANLI DÖNEMİ
• Sanayi Devriminin etkisiyle büyük şirketlerin
kurulması
• Türkiye’de yaşayan tacirler ve azınlıkların bu
şirketlerin tahvil ve hisse senetlerini alması
• Tanzimat'tan sonra Türklerin konuya ilgisi 
Galata Bankerleri
• 1854 Kırım Savaşı  Borçlanma Tahvilleri
• 1866 ilk borsanın Hükümet tarafından kurulması
www.spk.gov.tr
8/ 78
TÜRKİYE’DE SERMAYE PİYASALARININ
TARİHSEL GELİŞİMİ (2)
CUMHURİYET DÖNEMİ
• Sermaye piyasalarının yeniden doğuşu  Hürriyet
Tahvilleri,
• Hürriyet Tahvillerinin vadeden önce iskonto
ettirilmesi  İkinci El Piyasaların oluşması,
• 1970’lerde halka açılmanın avantajlarının fark
edilmesi,
• Tasarruf Bonoları,
• Bankerler krizi ve olaylar,
• Sermaye Piyasası Kanunu ve Sermaye Piyasası
Kurulu.
www.spk.gov.tr
9/ 78
Şirket
Şirketin ihraç işlemlerini
yürütmek için bir aracı kurum
ile anlaşması
Aracı Kurum
Aracı Kurumun hisse
senetlerinin halka
satılabilmesi için SPK'ya
başvurması
SPK
Kurul kayıt işlemlerinin
tamamlanması
Hisse senetlerinin borsa
dışında satışı mümkündür.
Hisse senetle
sa
Aracı Kurum
Yatırımcı satın aldığı hisse
senetlerini fiziki olarak çekip
kendisi saklayabilir
Yatırımcı
Yatırımcıya ait hisse
senetleri aracı kurum
aracılığıyla MKK’da saklanır
Aracı Kurum
Gerçekleşen işlemlerin
takası Takasbank
bünyesinde yürütülür
www.spk.gov.tr
10/ 78
Takasbank
ÜLKEMİZDE SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI
www.spk.gov.tr
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hisse Senetleri,
Oydan Yoksun Hisse Senetleri,
Tahviller,
Hisse Senedi İle Değiştirilebilir Tahviller,
Kara İştirakli Tahviller,
Katılma İntifa Senetleri,
Kar-Zarar Ortaklığı Belgeleri,
Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar,
Finansman Bonoları,
Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler,
Gayrimenkul Sertifikaları,
Yabancı Sermaye Piyasası Araçları ,
Yatırım Fonu Katılma Belgeleri,
Borsa Yatırım Fonları
Gelir Ortaklığı Senetleri,
Vadeli İşlem Sözleşmeleri.
11/ 78
HALKA ARZ
• Halka arz kavramı, sermaye piyasası araçlarının
satın alınması için her türlü yoldan (radyo,
televizyon, gazete gibi basın yayın organları ile her
türlü toplantı v.b. organizasyonlarla) halka çağrıda
bulunulmasını ve halkın bir anonim ortaklığa ortak
olmaya davet edilmesini ifade eder.
• Halka açık anonim ortaklık, hisse senetleri halka
arz edilmiş olan veya ortak sayısı 250’yi aşan
anonim ortaklıktır. Dolayısıyla ortak sayısı 250’yi
aşan anonim ortaklıkların hisse senetleri halka arz
olunmuş sayılır ve bu ortaklıklar Sermaye Piyasası
Kanununda düzenlenen halka açık anonim ortaklık
hükümlerine tabi olurlar.
www.spk.gov.tr
12/ 78
BANKALARIN HALKA AÇILMASI
• Bankalar da hisse senetlerini halka arz etmek suretiyle
halka açılabilirler. Kendi hisse senetlerini halka arz
eden bankalar ile aracılık faaliyetlerinde bulunmak
suretiyle sermaye piyasası faaliyeti ile iştigal eden
bankalar sadece bu faaliyetleri ile sınırlı olmak üzere
2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (SPKn.)
hükümlerine tabi olurlar.
• Ancak, SPKn.’nun 50’nci maddesinde, bankalar
kuruluş, denetim, gözetim, muhasebe, mali tablo ve
rapor standartları konularında Bankalar Kanunu
hükümlerine tabidir hükmü yer aldığından halka açılan
bankalarda SPKn. hükümlerini tam olarak uygulama
imkanı bulunmamaktadır.
www.spk.gov.tr
13/ 78
KAYDA ALMA
• Ülkemizde 1992 yılında Sermaye Piyasası Kanununda
yapılan değişiklik ile menkul kıymetlerin halka arzında
izin sisteminden, halka arz olunacak menkul kıymete
ilişkin bütün bilgilerin tam, doğru ve zamanında tasarruf
sahiplerine
aktarılması
suretiyle
kamunun
aydınlatılmasının sağlanması ve yatırımın risk-getiri
değerlendirmesinin piyasaya bırakılması ilkesine dayalı
"kayda alma" sistemine geçilmiştir. Bu nedenle yasa
gereği, ihraç edilecek menkul kıymete ilişkin her türlü
bilginin kamuya açıklanması kaydıyla Kurulun bir
başvuruyu red etme yetkisi bulunmamaktadır. Ancak,
yalan yanlış veya eksik bilgi varsa ve bunlar
düzeltilmezse Kurul ihraç edilecek menkul kıymetleri
kayıttan imtina edebilir.
www.spk.gov.tr
14/ 78
HALKA AÇILMA SÜRECİ (1)
• Bir anonim ortaklık mevcut veya sermaye artırımı
suretiyle ihraç edilecek hisse senetlerini halka arz
etmek suretiyle halka açılabilir. Aynı zamanda iki
yöntem birlikte de kullanılabilir. Halka arz
edilecek hisse senetlerinin Sermaye Piyasası
Kurulu’na kaydettirilmesi zorunludur.
• Anonim ortaklıkların sermaye büyüklüklerine göre
en az %5 ile %25 arasında bir oranla hisse
senetlerini halka arz etmeleri gerekmektedir.
www.spk.gov.tr
15/ 78
HALKA AÇILMA SÜRECİ (2)
Aracı Kurumla Anlaşma
• Hisse senetlerinin halka arzı aracı kurumlar
vasıtasıyla gerçekleştirilir.
Sermaye artırım
suretiyle halka açılmada şirketle aracı kurum
arasında, mevcut hisse senetlerinin satışı
suretiyle halka açılmada hisse senetlerini satacak
ortak/ortaklar ile aracı kurum arasında halka
satılamayan payların satın alınması için aracılık
yüklenimi sözleşmesi imzalanması şarttır.
Kurula Başvuru
• Şirket veya aracı kurum mevzuatta öngörülen bilgi
ve belgelerle hisse senetlerinin kayda alınması
için Kurul’a başvurur.
www.spk.gov.tr
16/ 78
HALKA AÇILMA SÜRECİ (3)
Kurul’da İnceleme ve Kayda Alma
• Kurul
başvuruları
kamunun
aydınlatılması
çerçevesinde inceler. Hisse senetleri halka
arzedilmeden önce şirkete ve ihraç edilecek menkul
kıymete ilişkin her türlü hukuki ve mali bilgi izahname
ve sirküler adı verilen, şirket ve aracı kurum
tarafından hazırlanan ve Kurulca onaylanan standart
metinlerle kamuya duyurulur. İncelemeler sonucunda
açıklamaların yeterli olduğu sonucuna varılırsa hisse
senetleri kayda alınır, aksi takdirde hisse senetlerinin
Kurul kaydına alınmasından imtina edilebilir.
www.spk.gov.tr
17/ 78
HALKA AÇILMA SÜRECİ (4)
Halka Arz ve Satış
• Ortaklıkların sermaye artırımlarında varsa yeni pay
alma hakları kullanılır, daha sonra kalan hisse
senetleri “tasarruf sahipleri sirküleri” yayımlanarak
satışa sunulur. Hisse senetlerinin halka satışında
Borsa’da satış veya borsa dışında talep toplama
yöntemlerinden biri kullanılır.
Borsada İşlem Görme
• Gerekli kotasyon kriterlerini sağlayan anonim
ortaklıkların hisse senetleri borsada ilgili pazarda
işlem görmeye başlar.
www.spk.gov.tr
18/ 78
TEMETTÜ VE TEMETTÜ AVANSI
• Temettü, anonim şirket ortağına, dağıtılmaya
tahsis olunan yıllık net kardan, payı oranında nakit
veya hisse senedi biçimde verilen kar payıdır
(İMKB Şirketleri için nakit ve/veya bedelsiz % 30,
diğerleri için nakit % 20).
• Temettü avansı, halka açık anonim ortaklıkların
üçer aylık ara dönemler itibarıyla düzenledikleri
mali tablolarında yer alan karlarından, yasal
yedekler ve vergi karşılıkları düşüldükten sonra
kalan kısmın yarısını aşmamak üzere, yıllık kara
mahsuben ortaklarına yaptığı ön ödemedir.
www.spk.gov.tr
19/ 78
BİRİKİMLİ OY
• Genel kurulların yönetim kurulu üye seçimi
kararlarında azınlığın da yönetim kurulunda temsil
edilebilmesini sağlayan bir oy kullanma yöntemidir.
• Bu yöntemde oy sayısı, kontrol edilen hisse sayısı ile
doldurulmak istenen yönetim kurulu üye sayısı
çarpılmak suretiyle bulunur.
• Bu suretle ulaşılan toplam oy sayısını ortak, ister bir
adaya toplam olarak, isterse belirlediği adaylara
bölerek kullanabilmektedir.
• Başka bir ifadeyle ortak, seçim yapılan üyeliklerin
tamamı için oy kullanmayarak, üyelik seçiminde sahip
olduğu oy hakkını, katıldığı bir veya birkaç üyeliğin
seçiminde toplu olarak kullanabilmekte, böylece azınlık
yönetimde temsil edilebilmektedir.
www.spk.gov.tr
20/ 78
KURUMSAL YATIRIMCILAR
• Sermaye piyasalarına kaynak aktarımında önemli
rolü olan, küçük tasarruf sahiplerinin sınırlı
birikimlerini bir araya getirerek profesyonel portföy
yönetim hizmeti ve optimum risk yönetimi sağlayan
belirli bir portföy büyüklüğüne sahip yatırımcılardır.
• Kurumsal yatırımcılar kavramı içerisinde esas olarak
yatırım ortaklıkları, yatırım fonları, emeklilik
fonları, sosyal güvenlik kurumları ve sigorta
şirketleri yer alır.
www.spk.gov.tr
21/ 78
YATIRIM FONLARI
• Yatırım fonları, halktan topladıkları paralar karşılığı, hisse
senetleri, tahvil, repo gibi sermaye piyasası araçlarından ve
kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yöneten, tüzel kişiliği
olmayan bir sermaye piyasası kurumudur. Yatırımcılar,
yatırım fonlarının katılma belgelerini alarak portföy adını
verdiğimiz bir havuza ortak olurlar ve bu katılma belgelerini
satarak, yatırım fonlarının portföylerinde o ana kadar
gerçekleşen değer artışlarından veya azalışlarından paylarını
alırlar.
• Yatırım fonları SPKn ile düzenlenmiş olup; Yasa gereği
sadece aracı kurumlar, bankalar, sigorta şirketleri ile
emekli ve yardım sandıkları tarafından kurulabilir. Kuruluşa
izin vermeye yetkili mercii Kuruldur.
• 12 Mayıs 2006 itibariyle toplam 277 adet yatırım fonu
bulunmakta olup, bu fonların toplam değeri yaklaşık 30 milyar
YTL’dir.
www.spk.gov.tr
22/ 78
YATIRIM FONLARINDA KURULUŞTAN HALKA
ARZA KADAR GEÇEN SÜREÇ
• HALKA ARZ ÖNCESİ
– Fonun kuruluşu ve kuruluş giderlerinin ödenmesi,
– Fon’a avans tahsis edilmesi,
– Portföy oluşturulması,
– Portföydeki varlıkların değerlenmesi,
• HALKA ARZ AŞAMASI
– Katılma belgelerinin halka arzı,
– Kurucuya avans ve diğer borçların ödenmesi,
– Avans faizinin ödenmesi veya avansın ödenmeyen
bölümünün fona gelir kaydedilmesi,
www.spk.gov.tr
23/ 78
YATIRIM ORTAKLIKLARI
• Yatırım ortaklıklarının temel fonksiyonu küçük tasarruf
sahiplerinin birikimlerini bir havuzda toplayarak menkul
kıymetler, gayrimenkul ya da risk sermayesi
yatırımlarından portföy oluşturmak ve bu portföyün
kazancını ortaklarına payları oranında dağıtmaktır.
• Yatırım ortaklıkları, halka açık birer anonim ortaklık
olup, bu ortaklıkların hisse senetleri borsada işlem
görür. Yatırım ortaklıklarına ilişkin temel düzenlemeler
SPKn.’da düzenlenmiştir. Bu ortaklıklar portföylerinde
bulunduracakları varlıklara göre 3 ayrı grup altında
düzenlenmiştir.Bunlar;
– Menkul kıymet yatırım ortaklıkları
– Gayrimenkul yatırım ortaklıkları
– Girişim sermayesi yatırım ortaklıkları
www.spk.gov.tr
24/ 78
MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIKLARI
• MKYO, sermaye piyasası araçları ile ulusal ve
uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize
piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli
madenlerden oluşan portföyleri işletmek amacıyla
anonim ortaklık şeklinde kurulan sermaye piyasası
kurumlarıdır.
• 12 Mayıs 2006 itibariyle 26 adet MKYO bulunmakta
olup, bunların net aktif değerleri 569 milyon YTL’dir.
www.spk.gov.tr
25/ 78
GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI
• GMYO, gayrimenkullere, gayrimenkule dayalı projelere
ve gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarına
yatırım yapmak suretiyle faaliyet gösteren özel bir
anonim şirket tipidir. Gayrimenkul yatırım ortaklığının
amacı, getiri potansiyeli yüksek gayrimenkullere,
gayrimenkule dayalı projelere yatırım yapmak,
portföyündeki gayrimenkullerden kira geliri elde etmek
ve bu şekilde kira ve alım satım kazançları yoluyla
gayrimenkullerin
yüksek
gelirine
ulaşmaktır.
Gayrimenkul yatırım ortaklığının hisse senedini alarak
ortak olan bir yatırımcı, bu şirketin portföyünde yer alan
varlıkların kazancına hissesi oranında iştirak etmeye
hak kazanır.
• 12 Mayıs 2006 itibariyle 10 adet GMYO bulunmakta
olup, net aktif değerleri 2.176 milyon YTL’dir.
www.spk.gov.tr
26/ 78
GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM
ORTAKLIKLARI
• Risk sermayesi yatırımlarına finansman sağlamak amacıyla SPK
düzenlemelerine tabi halka açık bir yatırım ortaklığı olarak
düzenlenmiştir.
• GSYO, girişim şirketleri gibi doğrudan doğruya bir risk sermayesi
yatırımı yapmak yerine, girişim şirketlerine iştirak yatırımı
yapmak suretiyle dolaylı olarak risk sermayesi yatırımlarına
finansman sağlar ve bu yatırımları, hisse senedi ihracı yoluyla
likidite eder. Böylelikle halkın, bu hisse senetlerini alarak risk
sermayesi yatırımlarına dolaylı olarak fon sağlaması mümkün
hale gelir.
• Risk sermayesi, dinamik, yaratıcı ancak finansal gücü yeterli
olmayan girişimcilerin yatırım fikirlerini gerçekleştirmeye olanak
tanıyan bir yatırım finansmanı biçimidir.
• Girişim şirketi, önemli gelişme potansiyeline sahip, ancak bu
potansiyeli harekete geçirecek finansmanı bulunmayan
şirketlerdir.
• 12 Mayıs 2006 itibariyle 2 adet GSYO bulunmakta olup, net aktif
değeri 112 milyon YTL’dir.
27/ 78
www.spk.gov.tr
BİREYSEL EMEKLİLİK
• 28/3/2001 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik
Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu uyarınca
düzenlenen bireysel emeklilik sistemi; SSK,
Emekli Sandığı, BAĞ-KUR gibi sosyal güvenlik
kuruluşlarımızın yer aldığı mevcut sosyal güvenlik
sistemimizi tamamlayıcı nitelikte olmak üzere,
bireylere emeklilik döneminde ilave bir gelir
sağlayarak refah düzeylerinin yükseltilmesine
yardımcı olmak amacıyla kurulmuş tamamen
gönüllülük esasına dayalı bir sistemdir.
www.spk.gov.tr
28/ 78
EMEKLİLİK ŞİRKETİ
• Bireysel
emeklilik
sisteminde,
bireylerden
toplanacak primlerin, emeklilik yatırım fonlarında
yatırıma yönlendirilmesini sağlamak üzere
faaliyet gösterecek anonim şirketlerdir.
• 12 Mayıs 2006 itibariyle 11 emeklilik şirketi
tarafından kurulmuş 101 adet emeklilik fonu
bulunmaktadır.
www.spk.gov.tr
29/ 78
EMEKLİLİK YATIRIM FONLARI
• Emeklilik şirketleri tarafından kurulabilen, para ve
sermaye piyasası araçlarına yatırım yapabilen, tüzel
kişiliği olmayan uzun vadeli yatırım fonlarıdır. Bireysel
emeklilik sistemi kapsamında tasarrufçuların ödedikleri
primler, bu fonlarda yatırıma yönlendirilecektir.
• Özellikle ABD ve Avrupa uygulamalarına bakıldığında
emeklilik yatırım fonları, en önemli kurumsal yatırımcı
kesimi olup, bu fonların büyüklükleri birçok ülkede
GSMH ile ölçülebilir durumdadır.
• 12 Mayıs 2006 itibariyle bu fonların toplam büyüklüğü
1.730 milyon YTL’dir.
www.spk.gov.tr
30/ 78
KONUT FİNANSMANI (1)
• Yurtdışında “mortgage” olarak adlandırılan konut finansman
sistemi, konut sahibi olmak isteyen kişilerin, satın alacakları
konut üzerinde ipotek tesis ettirmek suretiyle uzun vadeli kredi
kullanarak diledikleri konutları satın alabilmelerine imkan tanıyan
bir mekanizmadır.
• Konut finansman sistemlerinin en önemli özelliği bireylerin uzun
(20 hatta 30 yıl) vadeli konut kredileri alabilmeleridir. Vadelerin
uzun olması aylık geri ödeme taksitlerinin tutarlarının düşük
olmasını sağlamakta ve ödeme gücü yüksek olmayan dar ve
orta gelir gruplarındaki kişiler dahi bu kredileri kullanabilmekte
ve geri ödeyebilmektedir. İlgili konut üzerinde tesis edilen ipotek
ise kredi veren açısından çok önemli bir teminat unsuru olmakta
ve kredibilitesi düşük olan dar gelirli kişiler dahi ipoteğin
sağladığı teminat sayesinde kredi kullanabilmektedir.
• “Mortgage” olarak isimlendirilen konut finansman sistemleri
birbirinden çok farklı şekilde oluşturulabilmektedir. Her ülkenin
kendi ihtiyaçlarına uygun farklı bir konut finansman sistemi
uyguladığını söylemek mümkündür.
www.spk.gov.tr
31/ 78
KONUT FİNANSMANI (2)
• Türkiye için önerilen konut finansman sistemi bankaların, tüketici
finansman şirketlerinin, özel finans kurumlarının ve finansal
kiralama şirketlerinin kredi veya finansal kiralama yolu ile
tüketicilere konut finansmanı sağlayabilmesini içermektedir. Tüketici
finansman şirketlerinin sisteme dahil edilmesi ile sadece konut
kredisi konusunda uzmanlaşmak isteyen kuruluşların banka
kurmalarına gerek kalmadan bu faaliyeti yürütebilmesi, özel finans
kurumları ve finansal kiralama şirketlerinin sisteme dahil edilmesi ile
de özellikle faize karşı hassasiyeti olan tüketicilerin finansal
kiralama yoluyla sistemden faydalanabilmeleri amaçlanmaktadır.
• Türkiye’de oluşturulması düşünülen sistemin ikinci ayağını ise
kurulacak ipotek finansmanı kuruluşları oluşturmaktadır. Bu
kuruluşların temel fonksiyonu temin edeceği büyük miktarlı krediler
veya sermaye piyasalarında ihraç edeceği menkul kıymetler ile
sağlayacağı fonlarla yukarıda sayılan birincil kredi veren kuruluşlara
finansman sağlamaları olacaktır. Konut finansmanı için ihtiyaç
duyulan finansmanın toplu olarak bir elden temin edilmesi ölçek
ekonomilerinden yararlanılmasına imkan tanıyarak fonlama
maliyetlerini düşürecek, aynı zamanda birincil kredi piyasasında
www.spk.gov.tr
standardizasyon sağlayacaktır.
32/ 78
MORTGAGE KANUN TASLAĞI
• Konut finansmanı kapsamına giren finansal işlemler ve
konut finansmanı kuruluşları tanımlanmaktadır.
• Konut finansmanından kaynaklanan ipotek teminatlı
alacakların takip süreci hızlandırılmaktadır.
• Konut finansmanı kapsamında ihtiyaç duyulan
gayrimenkul değerleme faaliyetini yürütecek kişi ve
kurumların düzenlenmekte ve sektörün gelişimi
desteklenmektedir.
• Konut finansmanı kullanan tüketicilerin korunmasına
yönelik esaslar belirlenmektedir.
• Konut finansmanından kaynaklanan alacakların menkul
kıymetleştirilmesine yönelik bir sermaye piyasası aracı
olarak konut finansman fonları düzenlenmektedir.
• Konut finansmanı kuruluşlarına kaynak temin edecek
ipotek finansmanı kuruluşları düzenlenmektedir.
www.spk.gov.tr
33/ 78
SERMAYE PİYASALARINDA ARACILIK VE
ARACI KURULUŞLAR
• Aracılık, sermaye piyasası araçlarının yetkili
kuruluşlar tarafından
-kendi nam ve hesabına,
-başkası nam ve hesabına,
-kendi namına başkası hesabına
alım satımıdır.
• Aracı kuruluşlar aracı kurumlar ile bankalardır.
• 12 Mayıs 2006 itibariyle sermaye piyasalarında
faaliyet gösteren 106 aracı kurum ve 41 banka
bulunmaktadır.
www.spk.gov.tr
34/ 78
ARACI KURUMLARIN SERMAYE PİYASASI
FAALİYETLERİ
Aracı kurumlar, her bir faaliyet için Kurul’dan yetki
belgesi almak kaydıyla;
• Sermaye piyasası araçlarının ihracına veya halka arz yoluyla
satışına,
• Daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piyasası araçlarının
alım satımına,
• Türev araçların alım satımına,
aracılık edebilirler.
Ayrıca, aracı kurumlar;
• Sermaye piyasası araçlarının geri alım
taahhüdüyle alım satımı (repo-ters repo),
• Yatırım danışmanlığı,
• Portföy yöneticiliği,
faaliyetlerini yürütebilirler.
www.spk.gov.tr
veya
satım
35/ 78
BANKALARIN SERMAYE PİYASASI
FAALİYETLERİ
• Bankalar,
A) Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının,
-Borsa dışında, hisse senedi işlemleri hariç olmak üzere
borsada, alım satımına aracılık,
B) Repo-ters repo,
C) Türev araçların alım satımına aracılık,
faaliyetlerini yürütebilirler.
• Mevduat kabul etmeyen bankalar ise yukarıda sayılan
faaliyetlerin yanı sıra sermaye piyasası araçlarının ihraç veya
halka arz yoluyla satışına aracılık, portföy yöneticiliği ve yatırım
danışmanlığı faaliyetlerinde de bulunabilirler.
www.spk.gov.tr
36/ 78
İKİNCİ EL PİYASALAR
•
•
www.spk.gov.tr
Teşkilatlanmış piyasalar
•
Borsalar
•
Teşkilatlanmış diğer piyasalar
Tezgah üstü piyasalar
37/ 78
ETKİN BİR MENKUL KIYMET PİYASASININ
İŞLEVLERİ (1)
•
Fiyat Belirleme (Price Discovery)
- Fiyatlar belirli kurallar çerçevesinde oluşur.
- Fiyata etkili olabilecek bilgilerin açıklanması esastır.
- Dağınık fiyat yapısı yerine fiyatlar düzenli olarak
belirlenir.
•
Likidite Sağlama
- Sürekli bir pazar oluşmasını sağlar.
- Mali araçlar yatırımcılar arasında kolaylıkla ve en az
maliyetle el değiştirir.
www.spk.gov.tr
- Birinci el piyasaya olan talebi de artırır.
- Likidite düşük maliyetle sağlanır.
38/ 78
ETKİN BİR MENKUL KIYMET PİYASASININ
İŞLEVLERİ (2)
•
Ekonominin Göstergesi Olma
- Fiyatlar sürekli değişmektedir.
- Fiyatlar şirketlerin karlılık ve başarı derecesini
yansıtmaktadır.
- Fiyatlar üzerinde ülke ekonomisinin gücü ve
duyulan güven de etkili olmaktadır.
- İkinci el piyasada oluşan fiyatlar çok çeşitli
amaçlarla kullanılmaktadır.
www.spk.gov.tr
39/ 78
TÜRKİYE’DE BORSALARIN TARİHSEL
GELİŞİMİ
•
1864: Galata Bankerleri
•
1866: Dersaadet Tahvilat Borsası
•
1906: Esham ve Tahvilat Borsası
•
1929: İstanbul Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsası
•
1938: Kambiyo, Esham ve Tahvilat Borsası (Ankara)
•
1941: Borsanın tekrar İstanbul’a taşınması
•
1986: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
www.spk.gov.tr
40/ 78
BORSANIN TANIMI SPKn. Md. 40
• “Sermaye piyasası araçlarının işlem göreceği
borsalar, özel kanunlarında yazılı esaslar
çerçevesinde
teşkilatlanarak,
menkul
kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası
araçlarının güven ve istikrar içinde, serbest
rekabet
şartları
altında
kolayca
alınıp
satılabilmesini sağlamak ve oluşan fiyatları
tespit ve ilan etmekle yetkili olarak kurulan
kamu tüzel kişiliğini haiz kurumlardır.”
www.spk.gov.tr
41/ 78
İMKB – GENEL BİLGİLER
•
Tüzel kişiliğe haiz bir kamu kurumu
•
SPK’nın gözetim ve denetimine tabi
•
Üyelerden oluşan bir genel kurulu bulunmaktadır
Yönetim kurulu üyeleri (başkan hariç) genel kurulca
seçilir
•
Özel bütçe ile idare olunur. Bütçesi genel kurulca
belirlenir.
•
www.spk.gov.tr
42/ 78
İMKB – GÖREV ve YETKİLER
•
Kotasyon başvurularını değerlendirmek
•
Menkul kıymetler için pazarlar oluşturmak
•
Pazarların çalışma gün ve saatlerini belirlemek
•
Oluşan fiyat ve işlem miktarlarını açıklamak
•
İşlemlerin düzenli şekilde yürütülmesini sağlamak
•
Olağandışı gelişmelere karşı gerekli önlemleri almak
www.spk.gov.tr
43/ 78
İMKB ÜYELERİ
(Mayıs 2006)
www.spk.gov.tr
Aracı
Kurum
Yatırım
Bankası
Ticari
Banka
Toplam
Hisse Senetleri P.
106
-
-
106
Tahvil ve Bono P.
94
11
30
135
44/ 78
PİYASA VE PAZARLAR
• Hisse Senetleri Piyasası (Mayıs 2006)
–
–
–
–
–
–
Ulusal Pazar
İkinci Ulusal Pazar
Yeni Ekonomi Pazarı
Gözaltı Pazarı
Diğer şirketler
Borsa Yatırım Fonu
(288 Şirket)
(16 Şirket)
(2 Şirket)
(4 Şirket)
(12 Şirket)
(3 Fon)
• Tahvil ve Bono Piyasası
– Kesin Alım Satım Pazarı
– Repo-Ters Repo Pazarı
www.spk.gov.tr
45/ 78
İMKB PİYASALARINDAKİ TOPLAM İŞLEM
HACMİ (MİLYAR ABD DOLARI)
2003
2004
2005
HİSSE SENETLERİ PİYASASI:
100
148
202
Mayıs*
2006
104
TBP KESİN ALIM SATIM PAZARI:
144
263
359
123
TBP REPO/TERS REPO PAZARI :
702
1.090
1.387
621
*12 Mayıs 2006 tarihi itibariyle
www.spk.gov.tr
46/ 78
İMKB HİSSE SENETLERİNİN PİYASA DEĞERİ
175
163
(MİLYAR ABD DOLARI)
170
140
114
98
105
62
70
35
19
1
www.spk.gov.tr
69
48
38
0
70
86
3 1
87
88
16
7
89
90
91
34
31
34
22 21
10
92
93
94
95
96
97
98
99 2000 2001 2002 2003 2004 2005May.06
47/ 78
İSTANBUL ALTIN BORSASI
• Altın piyasasının kurumlaşması ve yeni araçların
geliştirilmesi amacıyla oluşturulmuştur.
• 26 Temmuz 1995’te faaliyete geçmiştir.
• Tabi olduğu hukuki rejim İMKB ile aynıdır.
• Piyasalar
– Kıymetli Madenler Piyasası
– Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası
www.spk.gov.tr
48/ 78
VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI
• Aralık 1999’da yapılan Kanun değişikliği
• 19.10.2001 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile
kuruluş kararı verilmiştir.
• 04.07.2002 tarihinde ticaret siciline tescil edilerek
tüzel kişili kazanmıştır.
• 04.02.2005 tarihinde faaliyete geçmiştir.
• 11 ortağı bulunan bir anonim şirkettir.
• Ortakları: TOBB, İMKB, İTB, Bankalar, TSPAKB
ve Takasbank.
www.spk.gov.tr
49/ 78
İŞLEM GÖREN SÖZLEŞMELER
•
Pamuk ve Buğdaya Dayalı Vadeli İşlem Sözleşmeleri
•
Türk Lirası/Amerikan Doları Paritesine, Türk
Lirası/EURO Paritesine Dayalı Vadeli İşlem
Sözleşmeleri
•
91 ve 365 Günlük Devlet İç Borçlanma Senetlerine
Dayalı Vadeli İşlem Sözleşmeleri
•
İMKB-30 Endeksine ve İMKB-100 Endeksine Dayalı
Vadeli İşlem Sözleşmeleri
•
Altına Dayalı Vadeli İşlem Sözleşmeleri
•
Gösterge DİBS’e Dayalı Vadeli İşlem Sözleşmeleri
www.spk.gov.tr
50/ 78
İŞLEM GÖREN SÖZLEŞMELER
•
•
www.spk.gov.tr
Sözleşmelerin Miktar Bazında Dağılımı (08-12
Mayıs 2006)
–
% 82,89 Döviz (YTL/$ ve YTL/Euro)
–
% 16,30 İMKB 30 ve İMKB 100 Endeksi
–
% 0,0 DİBS 90 ve 365
–
% 0,0 Emtia (Buğday ve Pamuk)
–
% 0,09 Altın
–
% 0,72 G-DİBS
Toplam açık pozisyon sayısı 69.061
51/ 78
BEKLENEN FAYDALARI
• Piyasalar, yatırımcıların isteklerine cevap verecek tüm
enstrümanlara sahip olacaktır.
• Piyasalar daha etkin çalışacaktır.
• Piyasalardaki kredi hacmi ve likidite artacaktır.
• Finansal sistemin taşıyabileceği risk kapasitesi artacaktır.
• Daha etkin bir risk yönetimine imkan sağlanacaktır.
• Para ve sermaye piyasalarının çalışmaları daha düzenli
(smooth functioning) olacaktır.
• 2005 yılı toplam işlem hacmi 3.029 milyon YTL, ortalama
günlük işlem hacmi ise 12,6 milyon YTL’dir.
• Son günlerde işlem hacmi günlük 100 milyon YTL’ye
yükselmiştir.
www.spk.gov.tr
52/ 78
İMKB TAKAS VE SAKLAMA BANKASI
•
•
•
•
•
1985- Piyasa katılımcıları tarafından
1988 – İMKB bünyesinde müdürlük
1992 – Takas ve Saklama A.Ş.
1996 –Bankaya dönüşüm
Ortakları İMKB, aracı kurumlar ve bankalar
Görevi:
Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde
takas ve saklama hizmetleri vermek.
www.spk.gov.tr
53/ 78
MERKEZİ KAYIT KURULUŞU
• Aralık 1999’da yapılan kanun değişikliği
• 21.09.2001 tarihinde ticaret siciline tescil
edilerek tüzel kişilik kazanmıştır.
• Ortakları: İMKB, Takasbank, TSPAKB, İAB.
• Görevleri:
– Sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin
hakların kaydi olarak, elektronik ortamda izlenmesi,
– Yatırımcıları Koruma Fonunu idare ve temsili.
www.spk.gov.tr
54/ 78
KAYDİLEŞTİRME
• 28.11.2005 tarihi itibariyle hisse senetleri borsada işlem
gören şirketlerin hisse senetlerinin tümü topluca MKK
bünyesinde kaydileştirilmiştir.
• Likit fonlar haricindeki yatırım fonu katılma belgeleri
31.12.2005 itibariyle kaydileştirilmiş olup, likit fonların
kaydileştirme süreci ise 31.03.2006 tarihi itibariyle
tamamlanmıştır.
• DİBS’lerin MKK bünyesinde kaydileştirilerek müşteri
ismine saklanması ve izlenmesi sisteminin hayata
geçirilebilmesine yönelik çalışmalar ise devam
etmektedir.
www.spk.gov.tr
55/ 78
YATIRIMCILARI KORUMA FONU
• Tasfiye sürecine giren aracı kurum ve bankaların
sermaye piyasası faaliyetleri kapsamında yaptıkları
hisse senedi işlemleri nedeniyle müşterilerine olan
hisse senedi ya da nakit yükümlülüklerinin
karşılanması amacıyla kurulmuştur.
• Aralık 1999’daki kanun değişikliği
• MKK’nın kuruluşu ile faaliyetlerine başlamıştır.
• Aracı kurum ve bankaların hisse senedi işlemlerine
bağlı olarak ödedikleri primlerden oluşmaktadır.
• 2006 yılında ödeme tutarı 44.715 YTL’dir.
www.spk.gov.tr
56/ 78
KOBİ PİYASASI
• KOBİ’lerin sermaye piyasalarından daha fazla fon
sağlayabilmeleri amaçlanmaktadır.
• Aralık 1999’daki Kanun değişikliği
• Hukuki altyapı tamamlanmıştır.
• 30.12.2005 itibariyle şirket tüzel kişilik kazanmıştır.
Faaliyete geçiş çalışmaları devam etmektedir.
• Ortakları: TOBB, TSPAKB,
kurumlar, bankalar.
www.spk.gov.tr
KOSGEB,
aracı
57/ 78
DERECELENDİRME FAALİYETİ
• Seri:VIII, No:40 sayılı “Sermaye Piyasasında Derecelendirme
Faaliyeti ve Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin Esaslar Tebliği”
04.12.2003 tarih ve 25306 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir
• Kredi Derecelendirmesi: Ortakların ve sermaye piyasası
kurumlarının risk durumları ve ödeyebilirliklerinin veya borçluluğu
temsil eden sermaye piyasası araçlarının anapara, faiz ve benzeri
yükümlülüklerinin
vadelerinde
karşılanabilme
riskinin,
derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil
olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırılması faaliyetidir.
• Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Derecelendirmesi: Ortaklar ve
sermaye piyasası kurumlarının Kurulumuzca yayımlanan “Kurumsal
Yönetim İlkeleri”ne uyumunun derecelendirme kuruluşları tarafından
bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve
58/ 78
sınıflandırılması faaliyetidir.
www.spk.gov.tr
DERECELENDİRME-KURUMSAL YÖNETİM
• Ülkemizde
de“Kurumsal
Yönetim
İlkeleri”nin
onaylanarak kamuya duyurulmasına karar veren
Kurulumuzun 04.07.2003 tarih ve 35/835 sayılı
toplantısında ayrıca, Sermaye Piyasası Kanununa
tabi ortaklıkların ve sermaye piyasası kurumlarının
söz konusu ilkelere uyumunun derecelendirmesine
ilişkin Kurulumuzca bir düzenleme yapılması
gündeme gelmiştir.
www.spk.gov.tr
59/ 78
DERECELENDİRME KURULUŞLARI
Türkiye’de Kurulan ve SPK Türkiye’de Derecelendirme
Tarafından Yetkilendirilen
Faaliyetinde Bulunması
Derecelendirme Kuruluşları Kurulca Kabul Edilen
Uluslararası Derecelendirme
Kuruluşları
Kredi Derecelendirmesi Fitch Ratings Finansal
Derecelendirme Hizmetleri
A.Ş.
Standards and Poor’s Corp.
Moody’s Investor Service Inc.
Fitch Ratings Ltd.
Kurumsal Yönetim
İlkelerine Uyum
Derecelendirmesi
CoreRatings (Det Norske
Veritas-DNV bünyesinde
bağımsız bir birim)
ISS Europe S.A.
www.spk.gov.tr
60/ 78
MUHASEBE STANDARTLARI
• İhraçcılar ve sermaye piyasası kurumları, konsolide olanlar
dahil kamuya açıklanacak veya gerektiğinde Kurulca
istenecek mali tablo, rapor ve bilgileri genel kabul görmüş
muhasebe kavram, ilke ve standartlarına uymak suretiyle
düzenlemekle yükümlüdürler (m. 16/I).
• Kurulca düzenlenmesi öngörülen mali tablo ve raporlar ile
bağımsız denetlemeye tabi olunması durumunda bağımsız
denetim raporu Kurulca belirlenen usul ve esaslar dahilinde
Kurula gönderilir ve kamuya duyurulur (m. 16/V).
• Kamunun zamanında yeterli ve doğru olarak aydınlatılmasını
sağlamak amacıyla … her türlü mali tablo ve raporlar ile
bunların bağımsız denetimlerinin … standartlarını ve ilan
esaslarını tespit ve bu konularda tebliğler yayımlamak (m.
22/I-e).
www.spk.gov.tr
61/ 78
XI SERİ NUMARALI TEBLİĞLER
• Borsada işlem görmeyen şirketler için;
– Seri:XI, No:1 “Sermaye Piyasasında Mali Tablo
ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında
Tebliğ”
• Borsa şirketleri, aracı kurumlar, portföy yönetim
şirketleri ve bu şirketlerin bağlı ortaklık ve
iştirakleri için;
– Seri:XI, No:25 “Sermaye Piyasasında
Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ” (No:20
ve 21 bu Tebliğe dahil edilmiştir.)
– Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
www.spk.gov.tr
62/ 78
DENETİM KAVRAMI
DENETİM
İÇ DENETİM
DIŞ DENETİM
Kamu Denetimi Bağımsız Denetim
www.spk.gov.tr
63/ 78
İÇ DENETİM
Uygunluk, etkinlik ve mali denetim üzerinde yoğunlaşır.
Kuruluş içinde örgütlü bir birim tarafından yapılır.
İç kontrol aracıdır.
Denetim sonuçları yöneticilere ulaşır.
İÇ DENETÇİ KURULUŞUN KENDİ PERSONELİDİR !
KURULUŞUN ÜST YÖNETİMİ İLE SINIRLIDIR !
www.spk.gov.tr
64/ 78
BAĞIMSIZ DENETİM
Müşterilerine profesyonel denetim hizmeti
Denetlenen kuruluşun talebi
Muhasebe, denetim ve kanıt toplama
tekniklerinde uzmanlaşma
Bağımsız denetçi - Muhasebeci farklı kavramlar
olmasına rağmen sıkça karıştırılmaktadır.
www.spk.gov.tr
65/ 78
BAĞIMSIZ DENETİMİN ÖNEMİ
•
•
•
•
•
Doğrudan finansman ve bilgi ihtiyacı
Güven unsuru
Karmaşık mali ilişkiler ve yapı
Yatırımcının yoğun bilgileri değerlendirememesi
İç kontrol sisteminin değerlendirilmesi
• Mayıs 2006 tarihi itibarıyla SPK’nın bağımsız
denetimle yetkili kuruluşlar listesinde 91 adet
bağımsız denetim kuruluşu bulunmaktadır
www.spk.gov.tr
66/ 78
SERMAYE PİYASASINDA BD STANDARTLARI
HAKKINDA TEBLİĞ
• “Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları
Hakkında Tebliğ” de, yukarıda belirtilen ve 1987 yılından
bu yana sermaye piyasamızda yürürlükte bulunan
düzenlemelerimiz gibi sermaye piyasasında bağımsız
denetimle ilgili olan bir düzenlemedir. Bu Tebliğin
yürürlüğe konulmasındaki amaç, 2000'li yıllarda dünyada
yaşanan muhasebe ve şirket skandalları üzerine,
bağımsız denetim standartlarında meydana gelen
gelişmelere, AB düzenlemelerini de dikkate alarak uyum
sağlamaktır.
• Dolayısıyla, daha önceki Tebliğlerimizde 1 ya da 2
madde olarak yer alan olan bağımsız denetim
standartları, dünyadaki gelişmeler çerçevesinde son
67/ 78
Tebliğimizde detaylı olarak düzenlenmiştir.
www.spk.gov.tr
BAĞIMSIZ DENETİM SEKTÖRÜNÜN
DÜZENLENMESİ VE GÖZETİMİ (1)
• Bu kapsamda, uluslararası alanda bağımsız denetim
standartlarını düzenleme konusunda meslekten bağımsız
kurullara yetki vermek yönündeki gelişmeleri ve bu
çerçevede Amerika Birleşik Devletlerinde bağımsız
denetim standartlarını yayınlama, meslek mensuplarını
kayda alarak yapılan bağımsız denetim işlerinin kalitesinin
kontrolünü yapmak hakkının artık meslek örgütü olan
AICPA (American Institute of Certified Public Accountants)
de değil, meslekten bağımsız PCAOB (Public Company
Accounting Oversight Board) da olduğunun bilinmesinde
yarar görülmektedir
• AB’nin 8. direktifinde de 01.01.2008’den sonra (Direktifin
yayımından itibaren 24 ay sonra) üye ülkelerde
uygulanması öngörülen bağımsız denetimin gözetimi ile
ilgili düzenlemede; bağımsız denetimin gözetiminin kamu
çıkarını gözeten ve meslekten bağımsız bir kuruluşta
yerine getirilmesi öngörülmektedir.
www.spk.gov.tr
68/ 78
BAĞIMSIZ DENETİM SEKTÖRÜNÜN
DÜZENLENMESİ VE GÖZETİMİ (2)
• Enron ve diğer şirket skandallarının ortaya çıkardığı
sorunlar
– Muhasebe mesleğine ilişkin mevcut öz düzenleyici
sistem, çok sayıda oyuncunun bulunduğu parçalı bir
yapıya
sahiptir
ve
bu
oyuncular
arasında
koordinasyon eksikliği vardır.
– SEC’nin öz düzenleyici sistem üzerindeki gözetimi
yetersizdir.
– Özdüzenleyici sistem, finansal açıdan meslek
mensuplarına bağımlı durumdadır.
– Özdüzenleyici sistem, etkin olarak çalışmayan bir
disiplin mekanizmasına sahiptir.
www.spk.gov.tr
69/ 78
PUBLIC COMPANY ACCOUNTING
OVERSIGHT BOARD (PCAOB)
• 2002 tarihli Sarbanes-Oxley Yasası ile, tam ve doğru
bağımsız
denetim
raporlarının
hazırlanması
konusunda yatırımcı haklarının korunması ve kamu
güveninin artırılmasını sağlamaya yönelik olarak,
bağımsız denetim kuruluşlarının gözetimini yapmakla
görevli bağımsız, kar amacı gütmeyen, kamusal görevi
olan özel bir kuruluş olarak kurulmuştur.
• PCAOB’un 5 üyesinden en az 3’ünün CPA olmaması
gerekmekte olup, üyeler; FED ve ABD Hazinesinin
görüşü alınarak SEC tarafından atanmaktadır.
• PCAOB üyelerinin tam zamanlı çalışmaktadırlar.
Ayrıca üyelerin bağımsız denetim kuruluşları ile
finansal ilişkilerinin olmaması gerekmektedir.
• PCAOB, SEC’nin gözetim ve denetimine tabidir.
www.spk.gov.tr
70/ 78
DİĞER GELİŞMELER
• Kanada 2002 yılında Canadian Public Accountibility
Board-CPAB
• İngiltere’de 2003 yılında yapılan bir düzenleme ile
Professional Oversight Board of AccountancyPOBA
• Avrupa Birliği 8’inci Direktifi ve
• International Federation of Accountants-IFAC’ın
standart oluşturma sürecinin izlenmesi amacıyla
IOSCO, Bankacılıkla ilgili Basel Komite, Dünya
Bankası, Avrupa komisyonu ve IFAC gibi
kuruluşların ortak çabaları sonucu kurulan Public
Interest Oversight Board-PIOB
www.spk.gov.tr
71/ 78
AB’NİN 8. DİREKTİFİ
• Bağımsız denetimle sunulan hizmet “kamunun çıkarları”nı
ilgilendirmesi sebebiyle gözetime ihtiyaç duyulmuştur
(Direktifin girişinde yer alan gerekçe).
• Bağımsız denetim, meslek örgütünün dışında meslekten
bağımsız bir gözetim sistemine tabi olmalıdır (Direktifin 2
ve 31nci maddeleri).Gözetimi sunacak Kurulun finansal
açıdan da bağımsız olması gerekir.
• Bağımsız Denetim Kuruluşlarının yetkilendirilmesi, etik ve
iç kontrolle ilgili olarak Kuruluşlara ve çalışanlarına
uygulanacak standartların belirlenmesi, sürekli eğitim,
kalite kontrolü ile soruşturma ve disiplin konuları bağımsız
denetim gözetim kurullarınca gerçekleştirilecektir.
• Eğer üye ülkelerde meslek örgütleri bağımsız denetim
yetkisini veriyorsa, 2008 yılı ilkbaharına kadar bu
örgütlerin üzerinde kamu çıkarlarını gözeten bir bağımsız
denetim gözetim kurulu oluşturulmak zorundadır.
www.spk.gov.tr
72/ 78
KAMU DENETİMİ
DENETLEME KONUSU İŞLEMLER
• Kurulca tedbir uygulanmasını gerektirenler
• Savcılık kovuşturmasına tabi olanlar
• İdari para cezasına tabi olanlar
www.spk.gov.tr
73/ 78
KURULCA TEDBİR UYGULAMASINI
GEREKTİRENLER
•
•
•
•
•
•
•
İzinsiz halka arz ve sermaye piyasası faaliyetleri
KSS’de küçük ortak aleyhine sermaye artırım kararı
Sermayenin azalması veya kaybı
Örtülü kazanç aktarımı
Gerekli bilgilerin kamuya açıklanmaması
Kurul Denetimini engelleme
Kurumların mevzuata aykırı davranması ve mali
durumunun kötüleşmesi
• İçerden öğrenenlerin ticareti ve Manipülasyon
• Kurumların tedricen tasviye veya iflası
www.spk.gov.tr
74/ 78
SAVCILIK KOVUŞTURMASINA TABİ
OLANLAR
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
www.spk.gov.tr
İçerden öğrenenlerin ticareti
Manipülasyon
İzinsiz halka arz
İzinsiz sermaye piyasası faaliyeti
Emanet kullanımı
Örtülü kazanç aktarımı
Karşılıksız repo
Kurul denetimini engelleme
Muhasebe usulsüzlükleri
Bağımsız denetlemede usulsüzlük
SPKn’nun diğer emredici hükümlerine aykırılık
75/ 78
KOVUŞTURMA USULÜ
• Kovuşturma
– Kurulun yazılı başvurusuna bağlıdır.
– Savcılar kendiliğinden kovuşturma yapamaz.
– Savcılar Kurulu haberdar ederek inceleme
isteyebilir.
• Kurul davalara müdahil olarak katılır.
• Açılacak davalar mahkemelerce acele işlerden
sayılır
www.spk.gov.tr
76/ 78
İDARİ PARA CEZASINA TABİ FİİLLER
• Kanun’a dayanılarak yapılan
– Düzenlemelere
– Standart ve formlara
– Kurulca alınan genel ve özel nitelikteki
kararlara
aykırılık
www.spk.gov.tr
77/ 78
TEŞEKKÜRLER…
www.spk.gov.tr
78/ 78