A. S*ND*R*ME G*R - files.eba.gov.tr

A. SİNDİRİME GİRİŞ
• Üretici
• Tüketici
Sindirim;
• Mekanik sindirim
• Kimyasal Sindirim
– Hücre içi sindirim
– Hücre dışı sindirim
• Sindirim sistem;
–
–
–
–
Besinlerin alınması
Sindirilmesi
Emilmesi
Sindirim atıklarının dışarı
atılması olmak üzere
• 4 bölümden oluşur.
Hücre İçi Sindirim
• Amip, öglena gibi bir
hücreli canlılarda,
• Süngerler ve sölenterler
gibi bazı omurgasızlarda,
• Akyuvar hücrelerinde
• İnsanda ihtiyaç
durumunda makro
moleküllerden monomer
oluşturmada
• Bitkilerde depo besinlere
ihtiyaç durumunda
monomerlere dönüşme
Hücre Dışı Sindirim.
• Çürükçül canlılarda,
• Salyangoz, deniz
kestanesi gibi bazı
omurgasızlarda
• Omurgalılarda görülür.
B. Sindirim Özelleşmiş Kısımlar
İçerisinde Gerçekleşir.
• Süngerler, Sölenterler
ve yassı solucanlarda
tek sindirim açıklığı
bulunur.
Sölenterlerde Sindirim (Hidra)
– Besinlerin alınmasını sağlayan
tentakül denilen uzantılar
vardır.
– Bu uzantıların üzerinde
knidosit denilen yakıcı
hücreler vardır.
– Besinler sindirim boşluğuna
geçer(gastrovasküler boşluk)
– Sindirim boşluğuna bakan
hücreler enzim salgılayarak
besinleri kısmen
parçalar(Hücre dışı sindirim)
– Besinler fagositozla hücre
içine alınır(Hücre içi sindirim)
Halkalı Solucanlarda Sindirim
•
•
•
•
•
•
Ağız
Yutak
Yemek borusu
Kursak -------- Depo
Taşlık ------ Mek. sin
Bağırsak ----- Kim. Sin. +
Emilim
• Anüs
Böceklerde Sindirim
• Ön bağırsak
–
–
–
–
Ağız
yutak
Yemek borusu
Kursak
• Orta bağırsak
– Mide (Kimyasal Sindirim
Tamamlanır.)
– Sindirim bezleri (gastrik
çekumlar var) Emilim
yapılır
• Arka bağırsak
– Anüs
Kuşlarda Sindirim
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ağız
Yutak
Yemek borusu
Kursak (besinlerin yumuş)
Mide (yumuşama + kim sin)
Taşlık (mekanik sindirim)
İnce bağırsak (mek + kim si)
Kalın bağırsak
Kör bağırsak
Kloak(Mem. Dışında
üreme,boşaltım, sidirim
artıkları ortak dışarı atılır)
• Anüs
Memelilerde Sindirim
• Karnivor (etçil)
–
–
–
–
Çene kuvvetlidir.
Kesici dişler uzun ve sivri
Köpek dişleri gelişmiş
Azı dişleri ezip parçalamaya
uygun gelişmiş
• Omnivor (hepçil)
– Kesici dişler
– Köpek dişleri var
– Azı dişleri var
• Herbivor (otçul)
memelilerde
– Azı dişleri gelişmiş girinti ve
çıkıntı taşır.
– Köpek dişleri genellikle
bulunmaz
– Kesici dişler otları
koparmaya uyum
sağlamıştır.
– Tavşan , sincap gibi
canlılarda ömür boyu
büyüyen kesici dişler vardır.
Geviş Getiren Memelilerde;
• Mide;
–
–
–
–
İşkembe
Börkenek
Kırkbayır
Şirdenden oluşan 4
bölümden oluşur.
• Geviş getirmede
besinlerin izlediği yollar
– İşkembe, börkenek, geviş
getirme, işkembe,
kırkbayır, şirden, ince
bağırsak
Geviş Getirmeyen Otçul Memelilerde
• Tavşan, eşek, katır, at
gibi canlıların mideleri
tek bölmelidir.
• Selülozu sindiren
besinle kör bağırsakta
bulunur.
• İnsan maymun gibi
canlılarda selüloz
sindirilmez.
İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ
• Sindirim sisteminin
kısımları
–
–
–
–
–
–
–
Ağız
Yutak
Yemek borusu
Mide
İnce bağırsak
Kalın bağırsak
Anüs
• Sindirime yardımcı
organlar
–
–
–
–
Tükürük bezleri
Pankreas
Karaciğer
Safra kesesi
Tükürüğün Görevleri
• Ağzın devamlı nemli
kalmasını
• Besinlerin kayganlaşmasını
• Ağızda kimyasal sindirimin
başlaması
• Tükürükte bulunan lizozim
enzimleri antimikrobiyal etki
yapar
• PH değeri 6 – 7 arasındadır.
• Günde ortalama 1000 –
1500 ml tükürük salgılanır.
• Tükürük
– Amilaz (pityalin enzimi)
– Mukustan oluşur
•
•
•
•
Na
Ca
Su
Glikoprotein
Mide
• Yemek borusu ile
bağlandığı bölümüne
mide ağzı (kardia)
• İnce bağırsakla bağlandığı
bölümüne (pilor)
• Mukoza, kas tabakası, bağ
dokudan oluşur
• Mide ve karın boşluğunun
organlarının üzerini örten
periton bulunur.
Midenin Çalışması
• Vagus siniri
• Gastrin hormonu
– Mide öz suyu
•
•
•
•
HCl
Pepsinojen
Az miktarda lipaz
Süt çocuklarında lap
enzimi (renin)
• Mide de besinlerin ince
bağırsağa geçerken
aldığı ada kimus denir
İnce Bağırsak
• Mukoza, düz kaslar ve bağ
dokudan oluşur
• Mukozada hem salgılama hem
de emilim yapılır
• Duodenum (12 parmak
bağırsağı), jejenum(boş
bağırsak), ileum (kıvrımlı
bağırsak) olmak üzere 3 e
ayrılır.
• Epitel dokuların bağırsağa
doğru oluşturduğu kıvrımlara
villus denir. Villusların
oluşturduğu sitoplazmik
uzantılara mikrovillus denir.
• İnce Bağırsak Bezlerinin
Ürettiği Sindirim
Enzimleri
–
–
–
–
–
–
–
Aminopeptidaz
Maltaz
Laktaz
Sükraz
Enterokinaz
Erepsin(peptidaz)
Dekstrinaz
• İnce Bağırsaktan
Salgılanan Hormonlar
– Sekretin
– Kolesistokinin
– Enterogastrin
Kalın Bağırsak
• Su ve mineraller emilimi
• Simbiyotik bakterilerin
sentezlediği B ve K
vitaminleri kana verilir.
Karaciğer
• Sekretin hormonu
etkisiyle safra üretimini
ve salgılanmasını sağlar.
Safra Kesesi
• Karaciğerin ürettiği safra
sıvısını depolar.
• Kolesistokinin hormonu
etkisiyle içeriği
bağırsağa boşaltır.
• Safranın İçeriğinde;
–
–
–
–
–
Su
Safra tuzları
Kolesterol
Yağ asitleri
Bilirubin bulunur.
• Safranın Görevleri;
– İnce bağırsağın içerisini
nötralize eder.
– Yağda çözünen
vitaminlerin emilimini
sağlar.
– Ayrıca bakteriler
üzerinde antiseptik etki
yapar.
Pankreas
•
•
Pankreas salgısının oluşumunda
sekretin ve kolesistokinin hormonları
ile vagus siniri ile birlikte görev alır.
Pankreas öz suyu içinde;
–
–
–
–
•
Su
Bikarbonat iyonları
Bazı iyonlar
Sindirimde görev alan enzimler.
Pankreas enzimleri
–
–
–
–
–
–
–
Karboksipeptidaz
Amilaz
Tripsinojen
Kimotripsinojen
Lipaz
DNAaz
RNAaz
BESİNLERİN KİMYASAL SİNDİRİMİ
• Karbonhidratların
Kimyasal Sindirimi
• Ağızda;
• Bağırsakta
PROTEİNLERİN SİNDİRİMİ
• Midede
• Bağırsakta
Yağların Kimyasal Sindirimi
• İnce Bağırsakta
SİNDİRİM SİSTEMİNDE EMİLİM(ağız,mide,ince bağırsak,
kalın bağırsak)
• Emilimde (glikoz, amino
asit, vitaminler) izlediği
yol
–
–
–
–
Kılcal kan damarları
Kapı toplar damar
Karaciğer
Karaciğer üstü toplar
damar
– Alt ana toplar damar
– Kalbin sağ kulakçığı
• Emilimde (yağ asiti, gliserol)
ADEK ) izlediği yol
– İnce bağırsal villuslarının epitel
hücrelerine geçer.
– Bu hücrelerde yeniden
trigliserid oluşur ve çevresi
protein kılıfla kaplanarak
şilomikron adını alır.
– Lenf kılcalları
– Lenf damarı
– Peke sarnıcı
– Göğüs kanalı
– Sol köprücük altı toplar damar.
– Üst ana toplar damar
– Kalbin sağ kulakçığı
– Yağ % 80