Tarih Yorum

1
TARİH
DEVİRLER ve MEDENİYETLER
Zamana Göre: İlkçağ uygarlıkları
Fatih Devri.
Mekana Göre: Orta Asya Türk Tarihi, Anadolu
Tarihi, Avrupa Tarihi.
Konuya Göre: Siyasi tarih, Kültür tarihi, İktisat
Tarihi, Bilim Tarihi.
TARİHİN ÖZELLİKLERİ
* Tarihi olaylarda kesinlikle DENEY-GÖZLEM
yapılamaz.
* Tarihi olayda üç önemli unsur olmalıdır;
YER – ZAMAN – İNSAN (Toplum)
* Tarihçi OBJEKTİF olmalıdır. Olayları,
zamanına ve şartlarına göre değerlendirmeli.
* “Tarih yada Tarih Çağları ne zaman
başlamıştır?” gibi bir soruya nasıl cevap
verebiliriz?
* Yazının icadı, Kil tabletler, Yazılı belgelerin
bulunması ile, Sümerlerin yazıyı bulması.
* Tarih Öncesi medeniyetler, devirleri aynı anda
yaşamamışlardır. Örnek: Mısır medeniyeti
Maden
devirlerini
yaşarken,
Anadolu
medeniyetleri Cilalıtaş devrini yaşayabiliyordu.
* İki medeniyetin aynı devirleri yaşaması;
1. İhtiyaçların aynı olması ile,
2. Etkileşim (göç, ticaret, savaş) olması ile
olabilirdi.
* Tarih Öncesi devirleri aydınlatmada kullanılan
tarihe yardımcı en önemli bilim ARKEOLİJİ.
* Tarih devirlerini aydınlatmada en önemli
yardımcı
bilim
PALEOGRAFYA
ve
DİPLOMATİKA.
• Farklı
mekanlarda
ve
şartlarda
gerçekleştiği için, Tarihin belirli kanun
ve kuralları yoktur.
• Tarihi olaylar tekrarlanamaz, deney ve
gözlem yapılamaz. Bu özelliği ile Fen
bilimlerinden
ayrılır.
Belgelere
dayandığı için ve Sebep-Sonuç ilişkisi
ile araştırma yaptığı için Tarih bir
bilimdir.
SORU: Tarih öncesi devirleri aydınlatmada
kullanılmayan tarihe yardımcı bilimler nelerdir?
 Paleografya (Eski yazı bilimi)
 Diplomatika (yazışma ve antlaşma)
 Epigrafya (Anıt, kitabe bilimi)
 Nümizmatik (eski paraları inceler)
SORU: Tarih öncesi devirlerde toplumlar arası
iletişim nasıl olurdu?
• Ticaret
• Göç
• Savaş
SORU: Tarih öncesi devirlerin dünyanın her
yerinde aynı anda yaşanmamasının en önemli
nedeni nedir?
• Toplumlar arası iletişimin yavaş olması.
SORU:
Tarih öncesinde yaşayan insanlar eşya ve alet
yapımında aşağıdaki maddelerden hangi sırayla
yararlanmaya başlamışlardır?
A)Toprak-Taş-Maden
B)Taş-Maden-Toprak
C)Taş-Toprak-Maden
D)Maden-Taş-Toprak
E)Beton-Prefabrik-Uranyum
SORU: Tarih biliminin yararlandığı aşağıdaki
kaynaklardan hangisi öznel ve taraflı bilgi verir?
A)Haritalar
B)Antlaşmalar
C)Fermanlar
D)Hatıralar
E)Arkeolojik buluntular
İsa’dan Önce (İÖ) İsa’nın
Milattan Önce(MÖ) doğumu
İsa’dan Sonra (İS)
Milattan Sonra (MS)
0
Kavimler
Göçü
375
TAŞ ve MADEN
DEVİRLERİ
İstanbul’un
Fethi
Fransız
İhtilali
1453
1789
3200
Yazının
İcadı
İLK ÇAĞ
TARİH
ÖNCESİ
ORTA ÇAĞ
YENİ ÇAĞ
YAKIN ÇAĞ
TARİH DEVİRLERİ
DEVİRLER
TARİH ÖNCESİ DEVİRLERİN
GENEL ÖZELLİKLERİ
 Tarih öncesi dönemlerin devirlere
ayrılmasında, kullanılan araç-gereçlerin
malzemesi baz alınmıştır.
 Tarih öncesi dönemlere karanlık devirler
de denir.
 Bütün devirler bütün toplumlarda aynı
anda yaşanmamıştır.
 Her toplum bütün devirleri sırasıyla
yaşamamıştır.
 Devlet düşüncesinin ortaya çıkması
Tunç devrindedir.
 İnsanların ihtiyaçları, icatları ortaya
çıkarmıştır.
İlk Yazı: SÜMER (Çivi yazısı)
İlk Para: Lidya (Anadolu medeniyetidir)
İlk Takvim (Güneş yılı esaslı): Mısır
İlk Cumhuriyet: ROMA
İlk yazılı antlaşma: (Hitit-Mısır) Kadeş ant.
2
TARİH ÇAĞLARININ
GENEL ÖZELLİKLERİ
 İLKÇAĞ(M.Ö.3200-M.S.375):
Yazının icadı ile kavimler göçü arası
dönemdir. Çok tanrılı dinler yaygın. Köleci
toplum vardır. Tarım ve hayvancılık yapılır.
 ORTAÇAĞ(375-1453):
Merkezi krallıklar yıkılmış, feodalite
dönemi başlamıştır. İslamiyet doğmuştur.
Avrupa’da karanlık çağ yaşanır. Skolastik
düşünce çağa egemen olmuştur.
 YENİÇAĞ(1453-1789):
Merkezi krallıklar yeniden güçlenmiştir.
Avrupa’da bilimsel gelişmeler hızlanmış.
Sömürgecilik artmıştır.
 YAKINÇAĞ(1789-….):
Merkezi krallıklar ve çok uluslu
imparatorluklar yıkıldı. Milli devletler
kuruldu. Demokrasi, eşitlik ve ulusçuluk
yayıldı. Liberalizm ve sosyalizm akımları
sistemleşmiş, işçi sınıfı ortaya çıkmıştır.
İLK ÇAĞ MEDENİYETLERİNİN
GENEL ÖZELLİKLERİ:
Genellikle iklim ve yer şekillerinin uygun
olduğu su kenarlarında kurulmuşlardır.
 Daha çok tarıma dayalı üretim vardır.
 Genellikle site (kent) devleti biçiminde
oluşmuşlardır.(Polis, Nom, Site)
 Çok tanrılı din yaygındır.(ilk tek tanrılı
din İbranilerdedir)
 Yönetim anlayışları tanrısaldır:
 Bütünüyle tanrısal: Mısır(tanrı
kral)
 Yarı tanrısal: Mezopotamya
(rahip kral)
SORU: Mezopotamya’da bir çok medeniyet
kurulmasının nedenleri nedir?
 Göç yolları üzerinde bulunması,
 Topraklarının verimli olması,
 İklimin elverişli olması,
 Irmaklarından
sulama
yapılabilmesi
* Sümer kanunları fidye, Hammurabi (Babil)
kanunları kısasa dayalıdır.
* Sümer kanunları şehir veya küçük bir bölgeyi
idare etmek, Babil ve Asur kanunları ise büyük
bir ülke veya devleti idare etmek için
yapılmıştır.
(Merkeziyetçi-güçlü olmak
amaçlanmıştır)
LİDYALILAR
 Kral yolunu yapmışlardır (Sard-Ninova).
 Parayı ilk kez kullanmışlardır.
 Paralı askerleri vardır.
!!! Not: Kolay yıkılmalarına sebep olacaktır.

Hammurabi kanunları ilk Anayasa
kabul edilir. Daha sert ve “kısas”a
dayanır. Devletin gücü, din yerine
orduya dayandırılmıştır.
 Rahip Kral özelliğine son verilmiş, ilk
mutlak krallık kurulmuştur.
!!!! Anadolu’nun en eski yazılı belgeleri olan
Kayseri Kültepe
tabletleri,
Asurlu
tüccarlardan kalmıştır.
!!!Not: Yani Anadolu’da ilk yazılı belgeler bu
tabletlerdir. Bundan dolayı Anadolu’nun tarih
çağlarına geçmesi Asurlu tüccarlar sayesinde
olmuştur.
!!! HİTİTLER, İlk meşruti yönetimi
oluşturdular (Pankuş Meclisini kullanarak)
Hititlerin hem çivi hem hiyeroglif yazıyı
kullanmaları neyin göstergesidir?
Hitit medeniyetinin hem Mısır hem de
Mezopotamya’dan etkilendiğinin göstergesidir.
Tarih
yazıcılığı
ilk
defa
Hititlerde
başlamıştır.(Yıllık-Anal)
Her yıl devlette olan olayları, tanrıya hesap
vermek amacı ile hazırlayıp tanrıya verilmek
üzere krala sunmuşlardır. Tanrıya hesap verme
amacı ile yazıldığı için yanlış bilgi bulunmaz,
yani tarafsız tarih bilgileri verirler.
!!! Fakat bütün yıllıklar tarafsız bilgi vermezler.
!!! Frigler, Tarım ve Hayvancılıkla
uğraşmışlar.
NOT: Tarımı korumak için sert
kanunları vardır. (Saban kıran, öküz öldüren,
devlet tarafından öldürülürdü)
Yunan Kolonilerinin Kurulma Nedenleri:
 Tarıma müsait olmayan Yunanistan’ın
dağlık arazisi yerine daha uygun yer
arayışı.
 Nüfus artışı.
 Yunanistan’ın coğrafi konumu.
 Yeni Pazar arayışları.
 Toprağını kaybeden köylülerin köle
olmamak için, yeni yurt arayışına
girmesi.
Mısır Medeniyetinde;
Mumyacılık gelişti.(Tıp ve Eczacılığı geliştirdi)
NOT: Mumyacılık, ölümden sonraki yaşama
(Ahiret inancı) inandıklarının göstergesidir.
NOT: Etrafı çöller ve denizler ile çevrili
olduğu (doğal setler) için Mısır Uygarlığı,
Mezopotamya dışındaki hiçbir medeniyetten
etkilenmemiştir. !!! Kendine özgü bir
medeniyettir.
3
HİNT MEDENİYETİ
NOT: Sık sık istilalara uğraması burada güçlü
bir devlet ve önemli bir medeniyet kurulmasını
önlemiştir. Çok değişik din, dil, ırk, mezhepten
insanların bulunmasına sebep olmuştur.
NOT: KAST Sistemi olması, Hindistan’da
millet anlayışının gelişmesini önlemiştir. (Hint
milleti çok uzun zaman içinde oluşacaktır)
NOT: İklimin sıcak olması da insanların
savaşçılık özelliğinin kaybolmasına ve güçsüz
bir devletin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
FENİKELİLER
 Tarım pek gelişmemiş fakat DENİZ
TİCARETİ oldukça gelişmiştir.
 KOLONİCİLİK yapmışlardır. (Kartaca
kolonisi vardır)
NOT: Kolonilerine sadece ekonomik amaçlı
gittikleri için uzun süre tutunamamışlardır.
• Alfabeyi (Harf Yazısı) ilk defa
kullanmışlardır.
• Alfabeyi daha sonra İyon, Yunan ve
Roma geliştirmiştir.
ÇİN MEDENİYETİ
 Çin’de iki türlü mimari gelişmiştir.
- Askeri mimari (Çin Seddi)
- Dini mimari (Budist tapınakları)
• Maden az bulunduğu için; Çinicilik,
porselen,
seramik
gibi
sanatlar
gelişmiştir.
• Matbaa, kağıt, pusula, çini mürekkep ilk
kez Çin’de bulunmuştur.
• Tarih yazıcılığı çok gelişmiştir (Türkler
hakkında ilk bilgileri Çin kaynaklarından
öğreniyoruz)
HELEN MADENİYETİ
 Makedonyalı İskender’in İyon şehir
devletlerini Pers istilasından kurtarmak
için M.Ö.334 yılında yaptığı Doğu
(Asya) seferi sonucunda kuruldu.
- Anadolu, İran, Mezopotamya ve Mısır’ı
ele geçirdi.
- Doğu-Batı kültürünün kaynaşmasından
sentez bir medeniyet olan “Hellenizm”
doğmuştur.
- Doğu-Batı ticareti ve kültürel etkileşim
artmıştır.
- Önemli
şehirler
kurulmuştur
(İskenderiye, İskenderun)
- Hellenizm; Roma ve İslam medeniyetini
etkilemiştir.
TARIMSAL ALETLER
Saban, Değirmen taşı, Öğütme taşı,
Tırpan, Orak, Su kanalı
M İ M A R İ
DİNİ
Mabet
Sunak
Tapınak
Ziggurat
TİCARİ
TARIMSAL
Han, Karum(Pazar)
Su yolu
Kervansaray
Kanal
Liman
Değirmen
Ziggurat
Ziggurat
ASKERİ
Çin Seddi,
Kale, Sur,
MISIR’da
MİMARİ
MEZOPOTAMYA’da
ASTRONOMİ
SÜMER’de
ZİGGURAT
ANADOLU’da (Hitit)
TARİH YAZICILIĞI
YUNAN’da
OLİMPİYATLAR
DİNİ İNANIŞ SAYESİNDE GELİMİŞTİR
ÖNCE
SONRA
TARIM
Yerleşik Hayat
YAZI
Tarih Devirlerinin Başlaması
PARA
Takas Sisteminin Sona Ermesi
Hayvanlar
Ulaşım Kolaylaştı
Evcilleşti
ATEŞ BULUNDU -Isınma Sorunu Çözüldü
-Yabani Hayvanlardan
Korunma Sağlandı
AHİRET İNANCI Eczacılık ve Mumyacılık
Gelişti (Mısır’da)
!!!! YORUMLAR
Tarihi çağlara ayırmanın ve yer, konu
olarak bölmenin amacı;
Araştırma ve İncelemesini kolaylaştırmak.
Tarım Başlayınca;
- İnsanların yaşamı değişir,
- Toplumsal yaşam başlar,
- İnsanlar Üretici olur.
Coğrafi konumlarından dolayı;
- Çin’de az maden bulunduğu için
porselencilik gelişmiştir.
- Mezopotamya’da taş olmadığı için
mimari eser yoktur.
- Fenike deniz kıyısı olduğu için deniz
Ticareti ile meşgul olmuştur.
Siyasi Gücü Koruma
(Merkezi Otoriteyi Güçlendirme);
- Güçlü bir ordu ile,
- Şiddet ve baskı içeren yasalar ile olur.
Sümer şehir devletlerinin başında bulunan
yönetici aynı zamanda rahip kral özelliğine
sahiptir. Bu durum;
- Teokratik yönetim olduğunu,
- Siyasi birlik olmadığını gösterir.
4
KÖLE var ise;
- Sınıflı toplum vardır.
- Toplum millet olmakta zorluk çeker.
- Kölelerin bazı hakları var ise, yasalar
ılımlı yada insancıldır.
-
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK
DEVLETLERİ
Ekonomisi hayvancılığa dayalıdır.
Konar göçer (yarı göçebe) yaşam
vardır.
- Göçebe olmalarından dolayı ceza evleri
yoktur yani cezaları uzun süreli
değildir. (ölüm yada 10-15 gün hapis
gibi)
- Savaşçıdırlar
ve
bağımsızlıklarına
düşkündürler.
- Adalet ve hoşgörü sahibidirler.
- Teşkilatçı yapıları gelişmiştir. (İki Türk
bir araya gelirse devlet kurmaya
kalkar)
- Aileye büyük önem verilir.
- Gelenek
ve
göreneklerine
(töre)
bağlıdırlar.
- Sosyal sınıf farklılıkları ve kölelik
yoktur. (göçebe yaşam olduğu için)
- Ülke hükümdar ailesinin ortak
malıdır. (Bu anlayış ilk Türk
Devletlerinin ömrünün kısa olmasına
ve
çabuk
yıkılmalarına
sebep
olmuştur.)
- Türk devletlerinde ilk yazılı belgeler
KUTLUK (II.Göktürk) devletine aittir
ORHUN KİTABELERİ.
- Türklerde ilk defa yerleşik hayat geçen
ve
şehir
kuran
Türk
devleti
UYGURLAR’dır.
SORU: Türk Devletlerini göçe zorlayan
sebepler nelerdir?
 İklim Değişikliği,
 Nüfus artışı,
 Çin esaretinden korkmaları,
 Boylar arası çekişmeler.
SORU: Türk Devletleri’nin yıkılma nedenleri
nelerdir?
 “Ülke, hanedanın ortak malıdır” anlayışı,
 Boylar arası mücadele,
 Çin baskısı.
SORU: Türklerin İslam dünyasına katkıları
nelerdir?
 Halifeliğin korunması,
 İslam dininin yayılması,
 İslam medeniyetinin geliştirilmesi,
 İslam ordularının güçlendirilmesi.
SORU: Mısır’da kurulmuş olan Tolunoğulları
ve Ihşidiler’in çabuk yıkılmasının sebebi nedir?
 Yöneticilerin Türk, halkın Kıpti (Arap)
olması.
SORU: Dünyada
Türklerin öncülüğü ile
gelişen alanlar nelerdir?
 Bağımsızlık anlayışı,
 Ordu düzeni (onluk-METE),
 Madenlerin İşlenmesi,
 Savaş Sanatı.
TİCARET YOLLARI
 İpek Yolu: Çin-Karadeniz-Suriye
 Kürk Yolu: Asya-Avrupa
 Baharat Yolu: Hint-Mısır
İSLAM TARİHİ
Emeviler’in Yıkılış Nedenleri
 Arapların
kendi
aralarındaki
mücadeleleri.
 Arap olmayanlara değer verilmemesi ve
onlara köle (Mevali) gibi davranılması
(Arap milliyetçiliği)
 Fetih hareketlerinin durması.
 Emevi ailesi (ümeyye oğulları) arasında
geçimsizlik başlaması.
 Emevi maliyesinin bozulması.
 Arap olmayan Müslümanlardan haraç
ve cizye alınmaya devam edilmesi.
 Şii, harici ve Abbasi oğullarının yıkıcı
çalışmaları.
ABBASİLER
Bağdat merkez.
 Bağdat’ta rasathane kuruldu.
 Türklere
önem
verildi.
Devlet
memurluklarına ve ordu komutanı
görevlerine getirildiler.
 Irkçı politika izlemediler.
 İlim ve kültüre önem verdiler.
 Ümmetçidirler (Yani Arap milliyetçiliği
yapmayıp, İslamiyet’i yaymak için çaba
sarf ettiler).
EKONOMİ ve VERGİLER
A.Müslümanlardan alınan vergiler:
ZEKAT : Malının 1/40’ı kadar verilirdi.
AŞAR : Tarım ürününün 1/10’u.
AĞNAM : Hayvan vergisi.
B.Zımnilerden (Müslüman Olamayanlardan):
CİZYE
: Kafa yada kelle vergisi
(Askerlik yapmadığı için genç gayrimüslim
erkeklerden alınırdı).
HARAÇ : Tarım ürününün 1/5’i.
C.Savaş Ganimetleri: 1/5’i devlete.
D.Bağlı devlet ve beyliklerden alınan
vergiler.