SWAP

Swap yani değiştirme ve takas
anlamına gelmekle birlikte en az bir
forward sözleşmesine dayanır.
Swap, alıcı ve satıcı arasında vadesi
önceden belirlenen tarihte finansal
akışların her iki tarafta lehine olan
karşılıklı değişimidir.
Swap İşlemeleri;
• Para ve faiz swap işlemleri en çok bilinenleridir .
Temel olarak tarafların nakdi ve faiz oranında
karşılıklı nakit değişim işlemleridir.
• Para swap işleminde, alım satıma konu olan dövizde:
tutarları aynı olan fakat pariteleri farklı olan alımsatımlar olduğu için tarafların, yatırımlarında aynı
miktarda dövizin el değişimiyle birlikte brüt
tutarlarında bir değişiklik olmamakta sadece net
pozisyonda değişiklik olmaktadır.
Faiz,
 Anapara,
 Hem faiz hem anapara
şeklinde yapmaktadırlar.

• Taraflar karşılıklı olarak fayda sağlamak için 2
yatırımcı taraf, aralarında faiz veya anapara
ödemelerinin, koşullarını önceden belirleyerek
sağlayabilir.
• Tarafların günlük ihtiyaçları doğrultusunda o gün
içerisinde bir döviz başka bir dövizle yer
değiştirirken organize olmuş piyasada yani
günlük olmayan ve vadeli işlemlerde swap
işlemi ile satılan döviz vadeli olacağı için ileriki
tarihli bir mali işlem olacaktır.
SWAP PİYASALARININ
İŞLEYİŞİ

Swap piyasasında işlem yapılması için:
Karşılıklı anlaşma ile belirlenen vadelerde 2 tarafın kura endeksli
varlıklarını bir araya getirmesi gerekir.
Anlaşma koşulları:
Tarafların ihtiyacı,
Bulundukları ülkelerin yasal düzenlemeleri,
Varlıklar ile bir çok değişken üzerinden çeşitlilik gösterir.
ARACI KURUM OLAN(FİNANSAL KURUMLAR):
Sözleşme yerine getirilmeden teminatların ödenmesi ile vadesi geldiğinde
takasın yapılmasını sağlar.
Swap işlemleri genellikle:
Orta vadeli olarak 3 ile 10 yıl arası süreyi kapsar.
 Swap yapmak isteyen firmalar aynı sözleşme
kapsamında bir araya getirilmesinde sorunlar
oluşabilmektedir.
 Eğer finansal aracı, swap yapmak isteyen müşteriye
sahipse fakat bu işlem için taraf olabilecek diğer
yatırımcıyı bulamıyorsa swap işleminde açık pozisyon
oluşma söz konusu olabilir.
 Bu ihtimali kaldırmak için takas depoları
oluşturulmuş ve işlemlerin karşı taraf olmadan kabul
edilmesi olanaklı hale getirilmiştir.
• İşlemlerin kolay bir şekilde yürümesi ve uluslararası
entegrasyon uyumlaştırılması ile swapların fiyatlarının
belirlenmesi standart büyüklüklere getirilmiştir.
• Swap piyasalarında likidite artışına katkıda bulunanlar piyasa
yapıcılardır. Faiz-swap anlaşması yapıldığında varsayımı altında
faiz oranı değiştiğinde, swap oranı da değişir. Yani piyasa
yapıcılar için swap oranlarının da her işlem gününde değişiklik
göstermesi önem arz etmektedir. Faiz swap kontratlarındaki
durum futures veya forward kontratlardaki durumlar ile
benzerlik gösterir.
DÖVİZ SWAPLARI
ÖRNEK: Bir Amerikan şirketi olan M&C Türkiye’de satışını yaptığı ürünlerinden
gelecek 3 yılda toplam bugünkü değeri 3 milyon TL gelir elde edeceğini tahmin
etmektedir. Firma yetkilileri elde edecekleri bu gelirle LIBOR üzerinden
borçlandıkları 2 milyon ABD $’ı ödemeyi düşündüklerinden ürün gelirlerini TL’nin
olası bir değer kaybı durumuna karşı korumak istemektedir. Cari kur 1 ABD $ =
1,5 milyon TL olduğu için firmanın elde edeceği TL gelirlerinin bugünkü karşılığı 2
milyon ABD $’ dır. M&C firmasının çalıştığı BoE bankası kur riskine karşı bir swap
sözleşmesi düzenlenmesini teklif eder. Dolar kuru 1 ABD $ = 1,5 milyon TL olarak
belirlenen bu teklife göre banka 3 yıl boyunca her 6 ayda bir firmaya 2 milyon
ABD $’ın LIBOR üzerinden hesaplanan faizini verecek, karşılığında 3 milyon TL
üzerinden %40 faiz alacaktır. Vade sonunda ana paralar (nominal değerler) el
değiştirecektir. Başlangıçta anapara değişimi söz konusu değildir. BoE bankası bu
swap işlemi başka bir müşterisiyle eşleştirmiştir. Buna göre BMN adlı ihracatçı
Türk firması 3 milyon nominal değerli bir swap sözleşmesi için 3 yıl boyunca
LIBOR verip %35 sabit faiz almayı kabul ederek daha avantajlı olacağını
düşündüğü LIBOR üzerinden borçlanmayı hedeflemektedir. 3 yılın sonunda son
faiz ödemesiyle beraber anaparalar da el değiştirecektir. Böylece M&C firması
değişken ABD $ faizi üzerinden gerçekleştirdiği borçlanmasını sabit TL faizli borca
başarıyla çevirmiş, borcun anaparası olan 3 milyon TL’yi satış gelirleriyle finanse
etmeyi garantilemiştir. BoE bankası bu işlemin sabit faiz ayağından %5 kar elde
etmiştir, Türk BMN firması ise %40 sabit faizli TL borcunu LIBOR+5’e çevirerek
amacına ulaşmıştır.
SWAP OPSİYONLARI(SWAPTİONS)
 Opsiyon, satın alan tarafa herhangi bir ürünün fiyatını bugünden




sabitlemek koşulu ile bu ürünü ileride bir vadede satın alama yada
satma hakkını veren bir anlaşmadır .
Swaption ise swap üzerine yapılan opsiyon sözleşmelerdir.
Opsiyon satın alan tarafa, belirli bir vadede veya swapın
vadesinden önce yada sonraki bir tarihte swap yapma hakkını verir.
Swaption, opsiyon ve swapın özelliklerine sahiptir.
Swaption, gelecekte herhangi bir tarihte yada başlangıç
döneminden sonra herhangi bir tarihte kullanılabilir. Opsiyon
sözleşmelerinde olduğu gibi opsiyon alanının riski ödediği pirimle
sınırlıdır.
Swaption faiz oranı swapı üzerine yapıldığı halde döviz ve mal
swapları üzerine de olabilmektedir. Bir diğer uygulaması da paralı
opsiyonun hedge edilmesidir.
SWAPLARDA RİSKLER

 Swap işlemlerinde taraflar riskleri azaltmak isteseler dahi
işlem niteliği gereği ile aşağıdaki risklerle karşılaşabilir.
 KREDİ RİSKİ(DEFAULT RİSK): Taraflardan birinin
yükümlülüğünü yerine getirmediği durumda karşılaşılır.
ÖRN:1998 yılında Rusya’da yaşanan ekonomik kriz
ülkedeki kuruluşlarla swap sözleşmesi yapan kuruluşları
zorda bırakmıştır.
 POZİSYON RİSKİ(POSİTİON RİSK): Faiz oranlarının
veya döviz kurunun beklenenden daha yükseğe veya
alçağa inme durumudur. Sözleşmenin yapıldığı tarih ile
vade tarihi arasındaki zaman farklılığı buna yol açar.

 FAİZ ORANI RİSKİ(İNTEREST RATE RİSK): Faiz
oranlarından beklenenden farklı değişiklik olma
durumudur.
 DÖVİZ KURU RİSKİ(FOREİGN EXCHANGE RİSK):
Sözleşme yapılan para birimindeki değişikliğin etkisidir.
 LİKİDİTE RİSKİ(LİQUİDİTY RİSK): Tarafların vadedeki
taahhütlerini, ilgili kıymetle açık pozisyonda olması
nedeniyle taahhütlerin yerine getirilmemesi ve teslim
konusu kıymetin piyasadan temin edilmesidir.
 PİYASA RİSKİ(MARKET RİSK): Piyasanın kendine özgü
koşulları ile arz ve talep dengesinin istenilen seviyelerde
oluşmamasıdır.

 HUKUKİ İSPAT RİSKİ(LEGAL PROOF RİSK): Swap
sözleşmeler, düzenli piyasaları olmayan(borsa), tarafların
iradelerini serbestçe yansıttıkları ve swap piyasaların
kurallarına uygun olarak oluşan sözleşmelerdir. Bu
nedenle, işlemlerin ispatında kullanılan belgeler future ve
option piyasalarda kullanılan belgelere kıyasla ispat
açısından daha zayıf bir nitelik taşıdığı veya en azından
mekanizmanın daha uzun olduğu belirtilmektedir.
 TRANSFER RİSKİ(TRANFER RİSK): Swap anlaşması
yapan taraflar genelde farklı ülkelere mensup olması
dolayısıyla, kambiyo rejimlerinde farklı olması para
transferini zorlaştırmaktadır.

 TESLİM RİSKİ(SETTLEMENT/DELİVERY RİSK): Mal veya
kıymetin teslim riskini ifade eder.
 TEMİNAT RİSKİ(GUARANTEE RİSK): Swap sözleşmelerine taraf
olanlar bazen, taraflardan herhangi birinden(kredi değerliliği
düşük) ek teminat talep edebilmektedir . Sözleşme ve vade tarihi
arasında gerçekleşen ekonomik olaylar nedeniyle teminat riski
karşılayamayacak duruma gelmektedir.
 TARAF BULAMAMA RİSKİ(MATCHİNG RİSK): Zaman zaman
swap işlemine aracılık eden bankalar bu işleme karşılık
bulmaksızın yani riski doğrudan kendi üstlenerek işlemi
gerçekleştirir.
 YANLIŞ FİYATLANDIRMA SİSTEMİ(MODEL RİSK):
Sözleşmelerin dayanağı olan varsayımlarda yapılan halar
sonucunda yanlış swap fiyatlandırmaları ortaya çıkabilmektedir.
SWAPLARIN
YARARLARI

 Makro düzeyde ülkelerin ödemeler bilançosunda kendini
göstermektir. Bu bilanço sayesinde;
1)Oluşan açıkları swap işlemleri ile kapatabilmekle birlikte,
2)Ulusal paradan spekülatif olan kaçışları swap işlemleri ile
önlemektedir.
Ülkenin Merkez Bankaları;
Ulusal para değerinin düşmeye başladığı noktada değeri daha
yüksek ve faiz oranları daha uygun bir para birimine yönelerek
ulusal para biriminin değer kaybetmesini önlemeye çalışırlar.
Swaplar Makro Düzeyde;
Ülkelerin merkez bankalarının para piyasasına müdahale
edecekleri zaman en önemli yatırım aracı olarak
kullanılabilmektedirler.
Swaplar bir yatırım aracı olarak kullanılırsa;
1)Finansalların aktif getiri oranların yükseltilmesini,
2)Kaynak kullanım maliyetlerinin düşülerek, risk
yönetiminin etkin biçimde sağlanması ile arbitrajında
olanaklı hale gelmesini sağlar.