Kalp Yaşı Farkındalık

Türkiye’de Kalp Sağlığı Araştırma Raporu – Ekim 2012
AMAÇ & KAPSAM
Çalışmada ana amaç, halkın kalp ve damar hastalıklarına ve erken teşhisin önemine yönelik
farkındalık düzeylerinin tespit edilmesidir. Çalışma kapsamında aşağıdaki konular ele alınmıştır:
Farkındalık ve Bilgi Düzeyi
o
Risk faktörleri
o
Kalp krizinin akla gelen belirtileri
o
Ailede kronik kalp hastası ve/ veya kalp krizi nedeniyle yaşamını yitiren bir kişi
olmasının potansiyel kalp hastalığı üzerindeki etkisi farkındalık
o
Kalp yaşına ilişkin farkındalık
o
Kolesterol, HDL Kolesterol ve LDL Kolesterol terimlerine ve kalp krizine neden olan
konulardan biri olmasına yönelik farkındalık
o
Diş ve diş eti sorunları ile kardiyovasküler rahatsızlıkların bağlantısına yönelik
farkındalık
o
Uyku sorunları ile kardiyovasküler rahatsızlıkların bağlantısına yönelik farkındalık
o
Bel çevresi kalınlığı ile kardiyovasküler rahatsızlıkların bağlantısına yönelik farkındalık
o
Medyada yer alan kalp krizi ölümlerinin temel nedenine yönelik algılamalar
Koruyucu Önlemler
o
Check-up/ genel sağlık kontrolü için doktora gitme sıklığı
o
Kalp ve damar sağlığı kontrolü
o
Belirlenen kalp sağlığı teşhis yöntemlerini (EKG, Efor, EKO, Kan tahlili) yaptırmış olma
durumu
Risk Düzeyi
o
Kişinin kendisinin ve ailesinin kalp krizi ve kronik kalp hastalığı geçmişi
o
Sigara kullanımı
o
Belirlenen besin gruplarını ve içecekleri tüketme sıklığı
o
Düzenli egzersiz yapma durumu
o
Asansör yerine merdiven kullanım tercihi
o
Televizyon ve/ veya bilgisayar karşısında oturularak geçirilen süre
o
Güneşlenme alışkanlıkları
o
Günlük hayattaki ve iş hayatındaki stres düzeyi
o
İş hayatının kilo üzerindeki etkisi
1
YÖNTEM & ÖRNEKLEM
Çalışmada kantitatif araştırma yöntemlerinden CATI (telefonla görüşme) yöntemi kullanılmıştır.
Görüşmeler NUTS1 bölgelerine göre Türkiye genelinde kentsel alanlarda yaşayan kadınlar ve erkekler
ile yapılmıştır.
NUTS 1
İstanbul
Ege
Akdeniz
Batı Anadolu
Doğu Marmara
Güneydoğu Anadolu
Orta Anadolu
Batı Karadeniz
Ortadoğu Anadolu
Batı Marmara
Doğu Karadeniz
Kuzeydoğu Anadolu
İller
İstanbul
İzmir
Adana
Ankara
Bursa
Gaziantep
Kayseri
Samsun
Malatya
Balıkesir
Trabzon
Erzurum
Görüşmeler ortalama 11 dakika sürmüştür.
Saha çalışması 13 – 24 Eylül 2012 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.
Görüşmeciler ERA Research & Consultancy Proje Ekibi tarafından eğitilmiştir. Görüşmeler ERA
Research & Consultancy proje ekibi kontrol ve denetiminde konusunda deneyimli görüşmeci kadrosu
tarafından gerçekleştirilmiştir.
Sahadan dönen anketlerin tamamı için iç tutarlılık kontroller, döküm ve kodlama işlemleri yapılmıştır.
Sonrasında temizlenmiş datada analizler ve raporlama yapılmıştır.
Sonuçlar raporlanırken cinsiyet, yaş grubu, büyük iller (İstanbul, Ankara, İzmir)/ diğer iller, normal
kilolu ve zayıf olanlar (VKI 25’in altında olanlar)/ fazla kilolu, obez olanlar (VKI 25 ve üzeri olanlar) ve
bel çevresi olm kalın olan (kadınlarda 80 cm’den, erkeklerde 95 cm’den fazla)/ olmayan kişiler
bazında farklılıklar olup olmadığı incelenmiş, anlamlı farklılıklar belirtilmiştir.
2
SONUÇLAR
Farkındalık ve Bilgi Düzeyi
Risk Faktörleri
Görüşülen kişiler tarafından ilk sıralarda belirtilen kalp sağlığına yönelik risk faktörleri sigara
kullanımı, stresli yaşam/ stres ve obezite/ şişmanlıktır. Sigara kullanımı erkekler tarafından daha
yüksek oranda (K:%39 E:%55) belirtilirken, stresli yaşam/ stres cevabı kadınlar tarafından
erkeklere oranla daha yüksek oranda (K:%43 E:%33) belirtilmiştir. Risk faktörü olarak sigara
kullanımı cevabının belirtilme oranı 18-30 yaş arası kişilerde %55 iken 46 yaş ve üzeri kişilerde
%42’dir.
46,5
Sigara kullanımı
38,0
Stresli yaşam/ Stres
24,4
Obezite/ Şişmanlık
Alkol tüketimi
Genetik faktörler
Hareketsizlik
Yüksek tansiyon
Yüksek kolesterol
Yağlar/yağlı yiyecekler
Bel & Karında aşırı yağlanma/ kalınlık
Şeker hastalığı/ Diyabet
Sağlıksız beslenme
Yaş
Damar tıkanıklığı
Bilmiyor/ Fikri yok
14,7
14,5
12,9
10,2
7,9
7,8
6,9
5,4
3,0
2,0
1,5
17,7
Baz %
Baz= 606
*%1’in üzerindeki cevaplar verilmiştir.
S. Sizce kalp hastalıklarına en çok neden olan etkenler, risk faktörleri nelerdir?
3
Kalp Krizinin Belirtileri
Halkın %52’si kalp krizinin belirtisi olarak göğüste sıkışma/ yanma hissi veren ağrıyı
belirtmişlerdir. Dörtte birlik bir kesimin bu soruya cevap veremediği görülmüştür.
Göğüste sıkışma/ yanma hissi veren ağrı
51,7
Sol kolda uyuşukluk/ ağrı
39,9
Nefes darlığı
23,1
Sırta yayılan ağrı
16,0
Terleme
15,8
Yorgunluk
9,6
Mide bulantısı
6,4
Solgunluk
Hazımsızlık
Çarpıntı
5,0
2,8
0,7
Fikri yok/ Cevap yok
25,9
Baz %
Baz= 606
*%0,5’in üzerindeki cevaplar verilmiştir.
S. Kalp krizinin aklınıza gelen belirtileri nelerdir?
4
Potansiyel Kalp Hastalığı Farkındalık
Ailesinde kronik kalp hastası veya kalp krizi nedeniyle yaşamını yitiren bir akrabası olması
durumunda potansiyel kalp hastası olduğunu bildiğini belirten kişilerin oranı %76’dır.
Evet, biliyorum
76,1
Hayır,
bilmiyorum 23,9
%
Baz= 606
S. Ailenizde kronik kalp hastası olması veya kalp krizi nedeniyle yaşamını yitiren bir akrabanızın olması
durumunda potansiyel kalp hastası olduğunuzu biliyor muydunuz?
5
Kalp Yaşı Farkındalık
Kişinin yaşından bağımsız olarak kalbin de bir yaşı olduğunu bildiğini belirten kişilerin oranı
%27’dir. Bu konudaki farkındalık kadınlarda ve İstanbul/ Ankara/ İzmir’de yaşayan kişilerde daha
yüksektir.
Bu kişilere kalp yaşlarının kaç olduğu sorulduğunda görüşülen kişilerin çoğunluğu kalp yaşlarını
bilmediklerini belirtmişlerdir.
Evet 27,1
Hayır 72,9
%
Baz= 606
S. Yaşınızdan bağımsız olarak kalbinizin de bir yaşı olduğunu duydunuz mu?
Bilmiyorum,
fikrim yok 70,1
Evet, biliyorum
29,9
%
Baz= 164
S. Kalp yaşınızın kaç olduğunu biliyor musunuz?
6
Kolesterol, HDL Kolesterol ve LDL Kolesterol Farkındalık
Kolesterol terimlerinin ve kalp krizine neden olabileceklerine yönelik farkındalık düzeylerine
bakıldığında en yüksek farkındalığın kolesterole yönelik olduğu görülmektedir. Görüşülen kişilerin
%80’i
kolesterol
terimini
duyduğunu
ve
kalp
krizine
neden
olabileceğini
bildiklerini
belirtmişlerdir.
HDL ve LDL Kolesterole yönelik farkındalık İstanbul/ Ankara/ İzmir’de yaşayan kişilerde daha
yüksektir.
Sorgulanan konulara yönelik farkındalık yaş ile paralel olarak artış göstermektedir.
79,5
Kolesterol
13,2
HDL Kolesterol
33,2
10,4
56,4
LDL Kolesterol
33,2
10,2
56,6
7,3
Evet duydum, kalp krizine neden olabileceğini biliyorum
Evet duydum, kalp krizine neden olabileceğini bilmiyorum
Hayır, duymadım
%
Baz= 606
S. “Kolesterol”/ “HDL Kolesterol”/ “LDL Kolesterol” terimini daha önce hiç duydunuz mu? EVETSE, kolesterol
düzeyinin kalp krizine neden olan konulardan biri olduğunu biliyor musunuz?
7
Kardiyovasküler Rahatsızlıklarla Bağlantılı Olan Bozukluklara İlişkin Farkındalık
Uyku sorunları
Diş ve dişeti sorunları
Bel çevresi kalınlığı
73,8
25,7
71,3
68,3
28,4
31,2
0,5
0,3
0,5
Evet, bağlantılı olduğunu düşünüyorum
Hayır, bağlantılı olmadığını düşünüyorum
Cevap yok/ Fikri yok
Görüşülen kişilerin %74’ü uyku sorunları ile kardiyovasküler/ kalp rahatsızlıklarının bağlantılı
olduğunu düşündüklerini belirtmişlerdir. Görüşülen kişilerin %71’i diş ve diş eti sorunları ile
kardiyovasküler/ kalp rahatsızlıklarının bağlantılı olduğunu düşündüklerini belirtmişlerdir. Bel
çevresi kalınlığı ile kardiyovasküler/ kalp rahatsızlıklarının bağlantılı olduğunu düşünenlerin oranı
ise %68’dir.
S. Diş ve diş eti sorunları ile kalp rahatsızlıklarının bağlantılı olduğunu düşünüyor musunuz?
S. Uyku sorunları ile kalp rahatsızlıklarının bağlantılı olduğunu düşünüyor musunuz?
S. Bel çevresi kalınlığı ile kalp rahatsızlıklarının bağlantılı olduğunu düşünüyor musunuz?
8
Medyada Yer Alan Kalp Krizi Ölümlerinin Temel Nedenleri
Görüşülen kişilere son zamanlarda medyada gençler arasında kalp krizinin arttığına dair,
aralarında sporcuların da olduğu örnekler yer aldığı ve bu kişilerin ölümlerinin temel nedenlerinin
neler olduğu sorulduğunda ağır spor/ antrenman, yetersiz/ sağlıksız beslenme ve düzensiz yaşam,
gece hayatı görüşülen kişiler tarafından ilk sırada belirtilen nedenlerdir.
Ağır spor/ antrenman
36,1
Yetersiz/ Sağlıksız beslenme
31,7
Düzensiz yaşam, gece hayatı
23,4
Yetersiz/ düzensiz sağlık kontrolü
12,2
Stres
10,6
Alınan takviye ilaçlar
8,6
Genetik faktörler
8,6
Sigara
1,0
Yorgunluk
0,7
Bilmiyor/ Fikri yok
22,8
Baz %
Baz= 606
*%0,5’in üzerindeki cevaplar verilmiştir.
S. Son zamanlarda medyada gençler arasında kalp krizinin arttığına dair örnekler yer alıyor. Bu kişilerin arasında
genç sporcular da bulunuyor. Size göre bu kalp krizlerinin temel nedenleri nelerdir?
9
Koruyucu Önlemler
Check-Up için Doktora Gitme Sıklığı
Check-up/ genel sağlık kontrolü için doktora gitme sıklığı düşüktür. Halkın %63’ü hemen hemen
hiç/ hiçbir zaman bu amaçla doktora gitmediğini belirtmiştir.
Yılda 1 kere check-up/ genel sağlık kontrolü için doktora gitme sıklığı yaşın artması ile paralel
olarak artış göstermektedir.
Yılda 1 kere check-up/ genel sağlık kontrolü için doktora gitme sıklığı fazla kilolu ve obez
kişilerde %25 iken, zayıf ve normal kilolularda %18’dir.
Bel çevresi kalın olan kişilerde yılda 1 kere check-up/ genel sağlık kontrolü için doktora gitme
sıklığı kalın olmayan kişilerden daha yüksektir (%26, %18).
21,5
Yılda 1
8,6
2 yılda bir
Her 3-5 yılda bir
5 yıldan daha seyrek
2,6
4,5
Hemen hemen hiç/ hiçbir
zaman
62,9
Baz %
Baz= 606
S. Check-up, genel sağlık kontrolü yaptırmak için doktora gidiyor musunuz? Gidiyorsanız ne sıklıkta gittiğinizi
öğrenebilir miyim?
10
Kalp ve Damar Sağlığı Kontrolü
Görüşülen kişilerin %43’ü bugüne kadar kalp ve damar sağlığını kontrol amacıyla bir kalp
doktoruna ya da sağlık kurumuna gittiğini belirtmiştir. Bu oran kadınlarda erkeklere oranla daha
yüksektir (%47, %38). Bugüne kadar kalp ve damar sağlığını kontrol amacıyla bir kalp doktoruna ya
da sağlık kurumuna gitme sıklığı yaş ile paralel olarak artış göstermektedir.
Bugüne kadar kalp ve damar sağlığını kontrol amacıyla bir kalp doktoruna ya da sağlık kurumuna
gitme sıklığı zayıf ve normal kilolularda %33 iken, fazla kilolu ve obezlerde %50’dir. Bel çevresi
kalın olan kişilerde bugüne kadar kalp ve damar sağlığını kontrol amacıyla bir kalp doktoruna ya
da sağlık kurumuna gitme oranı kalın olmayan kişilerden daha yüksektir (%52, %36).
Hayır 57,4
Evet 42,6
%
Baz= 606
S. Bugüne kadar kalp ve damar sağlığınızı kontrol amacıyla bir kalp doktoruna ya da sağlık kurumuna gittiniz mi?
11
Teşhis Yöntemleri
Görüşülen
kişilerin
%62’si
bugüne
kadar
kan
tahlili
yaptırarak
kolesterol
düzeylerini
ölçtürdüklerini belirtmişlerdir. Efor testi yaptırdığını belirten kişilerin oranı ise %41’dir. EKG
çektirme ve kolesterol ölçtürme oranları kadınlarda daha yüksektir.
Sorgulanan teşhis yöntemlerini yaptırmış olma yaş ile paralel olarak artış göstermektedir ve fazla
kilolu ve obez kişiler ile bel çevresi olması gerekenden kalın olan kişilerde tüm teşhis
yöntemlerini yaptırmış olma oranı daha yüksektir.
61,7
Kolesterol Ölçümü
EKG
EKO
Efor Testi
38,1
48,8
51,2
46,2
53,6
41,1
Evet
0,2
58,7
Hayır
0,2
0,2
Bilmiyor/ Fikri yok
%
Baz= 606
S. Bugüne kadar hiç EKG (Elektrokardiyografi)/ Efor Testi/ EKO (Ekokardiyografi) çektirdiniz mi / yaptırdınız mı/
kolesterol düzeyinizi ölçtürdünüz mü?
12
Risk Düzeyi
Kalp Krizi ve Kronik Kalp Hastalığı Geçmişi
Görüşülen kişilerin %5’i daha önce kalp krizi geçirdiğini, %22’si ise birinci dereceden bir
akrabasının (anne, baba, çocuk) kalp krizi nedeniyle yaşamını yitirdiğini belirtmiştir. Görüşülen
zayıf ve normal kilolu kişilerin %2’si daha önce kalp krizi geçirdiğini belirtirken bu oran fazla
kilolu ve obez kişilerde %6’dır.
Görüşülen kişilerin %34’ü kendisine ya da ailesinde birinci dereceden bir akrabasına kronik kalp
hastalığı teşhisi konduğunu belirtmiştir. 40 yaş ve üzeri kadınlarda kronik kalp hastalığı teşhisi
konma durumunda az da olsa artış olduğu gözlenmektedir.
Evet 4,5
Hayır 95,5
%
Baz= 606
S. Daha önce hiç kalp krizi geçirdiniz mi?
Evet 21,8
Hayır 78,2
%
Baz= 606
S. Ailenizde birinci dereceden bir akrabanız (anne, baba, çocuk) kalp krizi nedeniyle yaşamını yitirdi mi?
13
29,9
4,8
Baz %
Evet, bana
Evet, bir akrabama
Baz %
Baz= 606
S. Siz ya da ailenizde birinci dereceden bir akrabanıza kronik kalp hastalığı teşhisi kondu mu?
14
Sigara Kullanımı
Düzenli olarak sigara içtiğini belirten kişilerin oranı %29’dur. Bu oran erkeklerde %39’dur.
Düzenli olarak sigara içtiğini belirten 18-45 yaş grubundaki kişilerin oranı %34 iken bu oran 46 yaş
ve üzeri gruptaki kişilerde %23’tür.
Evet 29,2
Hayır 70,8
%
Baz= 606
S. Düzenli olarak sigara kullanıyor musunuz?
15
Yiyecek ve İçeceklerin Tüketim Sıklığı
Görüşülen kişiler tarafından her gün tüketildiği en sık belirtilen besin grubu beyaz ekmek/ unlu
mamullerdir (%78). Sebze görüşülen kişilerin %38’i, kahve ise %12’si tarafından her gün düzenli
olarak tüketilmektedir.
Alkol/ Alkollü içecekleri hiç tüketmediğini belirten kadınların oranı %91 iken erkeklerde bu oran
%77’dir. Alkol/ Alkollü içecekleri hiç içmediğini belirten kişilerin oranı İstanbul/ Ankara/ İzmir’de
daha düşüktür. Alkol/ Alkollü içecekleri tüketme oranı yaş ile paralel olarak azalmaktadır.
Her gün kahve tükettiğini belirten kadınlarını oranı %16 iken erkeklerin oranı %8’dir.
Her gün sebze tüketimi kadınlarda ve İstanbul/ Ankara/ İzmir’de yaşayan kişilerde daha
Beyaz ekmek/ Unlu mamuller
7,9
Sebze 1,0
2,5
Kahve
4,32,83,3
10,2
78,2
27,2
20,8
20,5
Tatlı ve şekerli gıda
15,0
Tavuk 2,8
Balık 4,5
Haftada 1den daha seyrek
14,7
17,7
41,4
27,4
29,9
25,9
84,3
Haftada 1-2
Haftada 3-4
3,1 8,7
11,2
28,4
45,2
4,8 1,5 12,0
13,7
22,1
53,1
Alkol/ Alkollü içecekler
Hiç
38,0
46,0
3,1
Kırmızı Et
3,1
yüksektir.
4,0 5,9
8,9
13,2
4,1 4,3
10,6 1,81,8
1,0
Haftada 5-6
Her gün
Cevap yok
%
Baz= 606
S. Lütfen okuyacağım her bir besin grubunu veya içeceği ne sıklıkta tükettiğinizi okuyacağım sıklık ölçeğine göre
söyler misiniz?
16
4,8
Fiziksel Egzersiz ve Hareketlilik
Görüşülen kişilerin %44’ü hiç spor yapmadıklarını belirtmektedir. Bu oran kadınlarda %50,
erkeklerde ise %39’dur.
44,4
Hiç
Haftada 1den daha
seyrek
6,4
13,0
Haftada 1-2
8,1
Haftada 3-4
5,0
Haftada 5-6
23,1
Her gün
%
Baz= 606
S. Düzenli olarak spor/ egzersiz yapıyor musunuz? Yapıyorsanız ne sıklıkta yaptığınızı öğrenebilir miyim?
Görüşülen kişilerin %37’si yeterli düzeyde fiziksel egzersiz yapmadığını belirtmektedir. Bu oran
kadınlarda %43 iken erkeklerde %30’dur.
Hiç yeterli düzeyde
yapmıyorum
19,6
Yeterli düzeyde
yapmıyorum
16,8
Ne yeterli ne de
yetersiz
20,8
Biraz yeterli düzeyde
yapıyorum
33,5
Tam anlamıyla yeterli
düzeyde yapıyorum
Cevap yok
8,6
0,7
%
Baz= 606
S. Yaşınız için yeteri kadar fiziksel egzersiz yaptığınızı, yeterince hareket içeren bir yaşam tarzınız olduğunu
düşünüyor musunuz?
17
Görüşülen kişilerin %59’u asansörün de olduğu bir yerde çoğunlukla merdiveni tercih ettiklerini
belirtmişlerdir. Merdiven tercih etme oranının en yüksek olduğu yaş grubu 31-45 yaş grubudur.
Bel çevresi kalın olan kişilerde merdiveni tercih etme oranı %51’e düşerken, kalın olmayanlarda
bu oran %64’e çıkmaktadır.
Merdiven 58,6
Asansör 40,6
Cevap yok 0,8
%
Baz= 606
S. Asansörün de olduğu bir yerde çoğunlukla merdiveni mi asansörü mü tercih ediyorsunuz?
Görüşülen kişilerin %85’i bir gün içerisinde 2 veya daha fazla saatlerini televizyon ve/ veya
bilgisayar karşısında oturarak geçirdiğini belirtmektedir. Oturularak geçirilen süre 18-30 yaş
grubunda 5 saate çıkarken 46 yaş ve üzeri yaş grubunda 3’e düşmektedir.
13,2
2 saat'ten daha az
43,9
2-3 saat
22,4
3,5-5 saat
18,3
6 saat ve daha fazla
Cevap yok
2,1
%
Ortalama= 4 saat
Baz= 606
S. Normal bir gününüzü düşündüğünüzde günde ortalama kaç saatinizi televizyon ve/ veya bilgisayar karşısında
oturarak geçirdiğinizi öğrenebilir miyim?
18
Güneşlenme Alışkanlıkları
Görüşülen kişiler arasında yaz tatillerinde 11-4 saatleri arasında güneşte kaldıklarını belirtenlerin
oranı %34’tür.
Sabah saatleri 11'e
kadar
41,3
Öğlen saatleri 11-4
arası
26,9
Akşamüzeri saatleri
4'ten sonra
Günboyu
24,6
7,2
Baz %
Baz= 431 (Tatil yaptıklarını/ Güneşlendiklerini belirten kişiler)
S. Yaz tatillerinizde genellikle gün boyunca mı, belirli saatler arasında mı güneşleniyorsunuz?
19
Stres
Günlük/ Özel Hayat
Halkın %85’i belirli bir düzeyde stres duymaktadır. Kadınlar arasında kendisini stresli hissetme
durumu erkeklere göre daha fazladır.
Çalışan kişilerin %84’ü iş hayatlarında/ iş yerlerinde belirli bir düzeyde stres duyduklarını
belirtmişlerdir.
Hiç stresli
hissetmiyorum
15,0
Biraz stresli
hissediyorum
Oldukça stresli
hissediyorum
Çok stresli
hissediyorum
61,1
13,5
10,4
%
Baz= 606
S. Günlük/ özel hayatınızda kendinizi ne derece stresli hissediyorsunuz?
İş hayatı/ İş yeri
Hiç stresli
hissetmiyorum
16,0
Biraz stresli
hissediyorum
45,1
Oldukça stresli
hissediyorum
Çok stresli
hissediyorum
21,8
17,1
%
Baz= 293 (Çalışan kişiler)
S. İş hayatınızda/ iş yerinizde kendinizi ne derece stresli hissediyorsunuz?
20
İş Hayatının Kilo Üzerindeki Etkisi
Görüşülen çalışan kişilerin %20’si çalışmaya başladıkları zamandaki kilolarına göre şu anda daha
şişman olduklarını belirtmişlerdir.
Evet, şimdi daha
şişmanım 19,8
Hayır, bir fark
yok 69,3
Evet, şimdi daha
zayıfım 10,9
%
Baz= 293 (Çalışan kişiler)
S. Çalışmaya başladığınız zamandaki kilonuz ile şimdiki kilonuz arasında bir fark var mı?
21