döviz ve faiz riski yönetim teknikleri
advertisement
Uluslararası mali risk yönetimi : 1- Mali risk yönetimi, 2- Faiz riski Bu iki riski en aza indirgemek için uluslararası piyasalar ortaya çıkmıştır.Buralarda risk alınıp satılır. Mal piyasaları(tütün,şeker,incir..vb) Mali piyasalar(İMKB,NYSE...vb) Bu piyasalar riski en aza indirgemek için vardır. Çalış,Araştır,Gel - Kur - Altın sistemi - Sabit kur sistemi - Brettin woods sistemi - Dalgalı kur sistemi(floating) - Kur riski - Faiz riski - Swap - Forward - Futured Options - Leasing - İhracat kredi sigortası - İhracat kredilerinin dış kaynakları(cofase,hermes) - Factoring Hedging araçları Kur (Exchange rate):Bir yabancı paranın ulusal para cinsinden değeri... Cross rate=Çapraz kur (örneğin $/DM) Sabit kur: Belirli periyodda kurun değişmeyeceği vaad edilir. Çıpa: .... Dirty floating exchange risk(Kirli dalgalanma): Belirli bir arada kurun gidip gelmesidir. Kura müdahaleler kambiyo rejimi ,döviz dengesi ..vb nedenlerle olur. Floating exchange rate Rating Ödemeler dengesi: Çıkanlarla girenlerin birbirine dengesi... Enerji tüketiminin, petrol alış-satışının ..vb artışı nedeniyle uluslararası mali riske verilen önem arttı. Fon yönetimi(treasury management/hazine yönetimi) Çok uluslu şirket: Bir şirketin başka ülkelerde faaliyet göstermesi. Uluslararası şirket: Bir şirketin uluslararası olması çok uluslu olmasını gerektirmez.Dövizle işlem yapan şirketler , uluslararası şirketlerdir ve bunların uluslararası riske çok önem vermeleri gerekir. İNG ALM TR USA £ DM $ Bu ilişkilerdeki farklar - Döviz farklı - Vade farklı - Faiz farklı Bu farklardan dolayı mali riski gözönüne almalıdır.Riskler ise şöyledir: - Döviz riski(kur riski/exchange risk) - Vade riski - Faiz riski(interest rate risk) Bir ilişkide örneğin ortalama vade 5 ay olsun, alacakların vadesi de 4 ay..Borçların riski ise bunların ikisinden de yüksek olmalıdır. Devalüasyon:Ülke parasının diğer paralar karşısında değerinin düşmesi Revalüasyon:Ülke parasının diğer paralar karşısında değerinin yükselmesi Hedging:Risklere karşı korunma :::Force Majeur(Mücbir sebep halleri)::: Mücbir sebep ;kaza,felaket,deprem vs...olağanüstü halleri ifade eder.Doğal olmayan risklerdir.Doğal riskler analizlerle algılanır.Doğru analizlerin yapılması gerekir. Mali piyasalar(İMKB,NYSE,...vb) Mal piyasaları(tütün,incir,pamuk..vb) Parite:İki yabancı paranın birbirine oranı Dealer(işlemci): Alış-satış elemanı.Mali ve mal piyasalarında alış satış yaparlar.Risk alır ve risk satarlar. Parite riski:...... Arbitraj: İki yabancı para paritelerindeki oynamaları alıp satan dealer’lar dünya piyasalarındaki ince ayarları yaparlar.Bu işe arbitraj denir. Hedger: Mali piyasalardaki enstrümanları(swap,futured options,forward...vb)kullanarak hem faiz hem de kur riskini asgariye indirirler. Borsanın düzenli ve iyi işler olması önemli ve gereklidir.İşler bu şekilde etkin yürür. Mali piyasalar exchange piyasalarıdır. Off-setting: Parite riskini gidermek için işlemlerin borsada, parite riskinden etkilenmeyecek şekilde sona erdirilmesi.. Döviz Riski Döviz kuru dalgalanmalarının potansiyel maliyeti, kişiye getirdiği risk. Potansiyel risk olması her an gerçekleşebilecek olmasını anlatır. Hedging Amacı potansiyel maliyeti asfariye indirgemektir. 1- Kur ve faiz riskini ortadan kaldırmak 2- 1.Madde olmazsa asgariye indirgemek Hedger(Fon Yöneticisi):Üstteki iki maddeyi gerçekleştirmekle görevli olanlardır. a)İşlem riski(Transaction risk) Dahili para cinsiyle yabancı para arasındaki kur dalgalanmaları ve farklılıklarının cari nakit akışı üzerinde yarattığı potansiyel etki İşlem riskinin söz konusu olduğu durumlar - Yabancı para cinsi ödeme - Yabancı para cinsi alacak - Yabancı para cinsinden ödeme taahhüdü - Yabancı para cinsi borç ödeme - Yabancı para cinsinden borç geri ödemeleri .Ana şirkete yabancı(dış)ülkelerdeki bağlı şirketlerden yapılan ödemeler - Forward döviz kontratları:Bugünden ilerideki bir vadede belli bir taahhüdü yerine getirmeyi taahhüt eden kontratlardır. 1982’den beri işlem riskini gidermek için FASB 52 sistemi kurulmuştur. b)Çevirme riski(translation risk) Çokuluslu şirketlerde,bütün kalamlerin ana şirketin bulunduğu ülke parasına çevrilirken konsolidasyon tarihleri arasında değer kaybı/kazancı cari kurlardan çevrilirken kur farkı oluşur(olumlu-olumsuz)Özellikle çok uluslu şirketlerde rastlanan bir risktir. Eng £ Abd $ Aus $ İng. Şti. Satış($) Chn µ Gelir($) ABD Şti. $ , £ karşı değer yitirmişse şirket karları düşer. Kar/zarar şirket hisse senedi fiyatlarını ,genel kanıyı etkiler.Örneğin Jaguar 1989’da $, £ karşı değerini yitirdi.Şirket iflasın eşiğine geldi ABD ihracatları nedeniyle ... Muhasebe standartları :Finansal muhasebe standartları kurulu (financial accounting standarts board) 1)Cari kur yöntemi(FASB 52) ABD’de 1982’den beri kullanılıyor. 2)Cari yöntem:ABD’de 1976-1982 yılları arasında kullanıldı. 3)Cari/Cari olmayan yöntem: Almanya gibi birkaç ülkede kullanılıyor. c)Ekonomik Risk(Economic Risk) Firmanın hem cari hem de gelecekteki nakit akım değerleri üzerindeki döviz kuru dalgalanmaları etkisini yansıtır. -Teorik olarak kur riskinin firma üzerindeki reel etkilerinin belirlenmesi açısından en doğru yöntem -Ekonomik etkilerin ölçümü zor, kişisel değer yargılarına bağlı olduğundan muhasebe yöntemleri tercih edilir. Dinamik hesaplanması zordur.Duyumlara, önyargıya dayanır.Uygulanması zordur. Fundamental------------Geçmişe dönük değerlendirme Technical----------------Teknik değerlendirme Fundamental analizler daha çok teknik olmayan verilere dayanır. Bu açıdan ekonomik riski bilmek zordur.Ekonomik risk günlük verilere dayalı risktir, tahmini zordur. Faiz Riski(interest risk) Mali aktif ve pasifler arasında vade ya da faiz oranı bazında bir uyumsuzluk olduğunda veya değişken faizli mali yükümlüklerin gelecekteki nakit akımları üzerinde belirsizlik yaratması durumunda ortaya çıkar. -1950-60 yılları arasında faiz hareketilerinde değişme yok. -ABD’de “prime rate” 1970’den sonra ; 1974 %12, 1976 %6, 1979 %15.75 , 1980 %20 , 1981 %21.5 Faiz dalgalanmalarının potansiyel maliyetine denir. Mali aktif-----------Mali pasif Vade & Faiz Mali aktiflerle mali pasifler arasında vade ve faizden kaynaklanabilecek riski ifade eder.Firmanın belli bir anda vadelere ve faizlere bağlı yükümlülükleri vardır. Faizler düşerse borç maliyeti artar, faizler yükselirse borç maliyeti düşer. LIBOR: London Interbank Banking Offer Rate Libor faizi düşerse borcu artar.Libor faizi yükselirse borcu azalır.Belli bir zaman diliminde belli bir faiz oranından anlaşıldığında genelde buradaki risk kur riskidir ve burada faiz riski de kabul edilmiştir demektir. Fed: Federal Reserve(Amerikan hazinesi) Herhangi bir borsa fiyatına endeksli bir borç varsa (libor örneğin...)faiz riski de vardır. Prime rate:Amerika’da son derece muteber firmalara uygulanan faiz oranı. Döviz Kurları 1-Direkt Kur(Direct Quotation)(Kotasyon) Bir birim yabancı paranın ulusal para cinsinden ifadesi Örneğin Türkiye’de 1 Abd $ = 1560000 ABD’de 1 £ = 1.40 Abd $...gibi 2-Dolaylı Kur(undirect quotation) Herhangi bir yabancı paranın kaç birim diğer bir yabancı para cinsinden değeri..(diğer yabancı paradan ne kadar satın alabilecek?) 1 Abd $ = 1.47 £ , 1 ABD $ = 2.1238 DM , 1 İng £ = 1.4700 $ ...gibi. Çapraz Kur(cross rate) ABD $ hariç iki değişik yabancı paranın birbirine oranı,değişim oranı. Burada genelde Abd $ anaparadır.Abd $ ile diğerleri arasında karşılaştırma vardır. Arbitraj(Arbitrage) Aynı dövizin değişik piyasalardaki fiyat farklılıklarından yararlanma işlemine denir.Bu bir spekülatif işlem değil kur farklılıklarından yararlanmak için yapılan bir işlemdir. Ucuz piyasalardan al, pahalı piyasalara sat ...böylelikle dünyada uyumlu piyasalar oluşur. Not:Burada Swap,Forward(bu ikisine çalış ta gel),Arbitrajla ilgili örneğe bak(kitap ,sayfa 20) - Teknolojik gelişme ve bankacılık üzerine etkisi - Yazılım(software) ve donanım (hardware) işlem kolaylığı , maliyet düşüklüğü - ATM , home-banking Yeni mali ürünler açısından 2 teknolojik gelişme çok önemli : 1- Dealing Room Teknolojisi Bankaların “treasury(hazine)” ve ya “fon yönetimi” bölümlerini oluşturur. Bankalarda ya da diğer finansal kuruluşlarda Para, Döviz, Menkul Kıymet Diğer Alım-Satımlarından - Telefon - Fax(telefax) - Bilgisayar aracılığıyla gerçekleştirildiği birimler . Alım/Satım; - Bankalar - Merkez bankaları - Brokerlar(finansal aracı) - Belli başlı büyük müşteriler arasında ,genelde bilgisayar terminalleri aracılığıyla 24 saat dünyanın çeşitli bölgelerindeki finansal piyasalarla “Dealing Room” lar vasıtasıyla mali piyasalarda işlem..... Dealing Room Teknolojisinde; - Reuters - Telerate - Knight Ridder - Bridge Data - Commodity communications (en geniş pay reuters ve telerate) Döviz ve faiz riski yönetimi açısından dealing room teknolojisi önemli Risk yönetiminde kullanılan Hedging metodlarından Futures , options , swap ...vb Telerate ve Reuters’ın ekranlarından anında görülebilir. 2- Elektronik Fon Transferi(EFT) Ulusal ve uluslararası farklı borsa ve piyasaları birbirine bağlayarak , dünya ölçüsünde finansal - entegrasyon sağlar.Dünyada belli başlı 4 fon transfer sistemi vardır: 1- CHIPS(clearing house interbank system) ABD’de NY clearing house ASSC tarafından işletilir.130 katılımcı banka , yabancı banka şube ve temsilcilikleri, ABD bankalarının “edge act” büroları tarafından oluşturulmuştur. CHIPS’te ödeme giriş çıkışları NY Federal Reserve Bank aracılığıyla aynı gün valörü.Sadece NY’deki bankaların işlemlerini kapsar.CHIPS’te her gün 1 trilyon ABD $ üzerinde ortalama 400000işlem 2- FEDNIRE SYSTEM ABD’de FR(federal reserve) sistemi tarafından işletilen elektronik sistem ...NY dışında tüm ABD bankaları ve müşterilerine günde 800 MiD $ 300000 işlem 3- CHAPS(clearing house automated payment system) Londra’da 1984 yılında faaliyete başlayan elektronik fon transfer sistemi 4- Uluslararası Fon Transferi Sistemi/SWIFT(the society of worldwide interbank financial telecomunication) 1973 yılında , 15 Avrupa /Kuzey Amerika ülkesinin önde gelen bankaları Brüksel’de “Dünya Bankalararası Mali Telekomünikasyon Birliği” ni kurdu. Kar amacı taşımıyor. 1977 yılında faaliyete geçti.Türkiye dahil 64 ülkede 1500 üzerinde üye banka ile faaliyet gösteriyor. SWIFT Karmaşık , yoğun bankacılık işlemlerinin standart, hızlı, güvenilir bilgi işlem ağıyla yapılmasını sağlar. Üye ülkelerin - Aynı teknolojik yapı geliştirilmesine katkısı var - Fon transfer sistemlerinin geliştirilmesine katkısı var - Yeni iletişim ve bilgisayar teknolojisi kullanımı konusunda öneriler hazırlar. Üye ülkelerdeki - Bölgesel işlem birimlerini yaratır,kurar - Bu birimlerin gruplandırılarak bağlandıkları aktif sistem birimleri. - Bu birimleri koordine eden ve denetleyen iletişim merkezleri SWIFT ağını oluşturur. SWIFT Mesajları - Müşteri transferleri - Banka transferleri - Döviz alım/satım ve Plasman/Mevduat işlemleri - Akreditif dışı ithalat ve ihracat işlemleri - Menkul Kıymet işlemleri - Akreditif ithalat-ihracat işlemleri - Özel mesajlar SWIFT sistemi avantajları 1- Standartlaşma 2- Hata riskinin azalması 3- Otomasyon sayesinde verimlilik 4- Güvenilirlilik ve gizlilik 5- Hızlı mesafe transferi 6- Dünya çapında doğrudan erişim 7- Azalan maliyetler 8- Etkin fon yönetimi SWIFT dünyada milyonlarca mesajla , dünyadaki çeşitli bankalar arasında; finansal entegrasyon yaratan ve katkı sağlayan finansal bir sistemdir. BANKACILIK MEVZUATINDA YENİ GELİŞMELER - Bankacılık alanındaki devlet düzenlemelerini en aza indirme(finansal alanda deregülasyon ve serbestleşme önlemleri) çabaları - Ulusal bankaların yurt içi ve dış pazarda yeni finansal teknikler uygulamalarına olanak tanıdı. - Deregülasyon süreci 1960’larda başladı.Nedeni: “Resmi otoritelerce bankalar üzerindeki sıkı kontrolün diğer mali kuruluşlar lehine haksız rekabet doğurduğu ve fazla etkili olmadığının anlaşılması” - 1973 petrol fiyatları şoku ve esnek döviz kurlarına geçiş sonrası sermaye hareketlerinde büyük serbesti - 1974’te ABD’de ülkeden sermaye çıkışını sınırlayan mevzuat yürürlükten kalktı. - 1979’da ve 1980’de İngiltere ve Japonya sermaye çıkış sınırlandırmalarını kaldırdı. - 1986’da (ekim) Londra borsasında “BIG BANG” olarak adlandırılan borsa liberalleşmesi uygulaması başladı.Mevzuat serbestisi dünya dış ticaret hacmini artırdı. - Bu da bankaların dış ticaret işlemleri ile ilgili teknikler uygulamalarına ya da bunlarla bağlantılı tekniklere ağırlık vermelerine yol açtı - Mevzuat değişiklikleri aynı zamanda Ulusal ve Uluslararası mali piyasalarını birbirine yaklaştırarak “GLOBAL FİNANSAL ENTEGRASYONU” nun gerçekleştirilmesinde önemli katkı sağladı. - Yeni mali tekniklerin 1980 sonrası patlamasında, dünya çapındaki deregülasyon önemli rol oynadı DÖVİZ VE FAİZ RİSKİ YÖNETİM TEKNİKLERİ FORWARD(VADELİ) İŞLEMLER İleri bir tarihte teslimi kaydıyla herhangi bir malın(döviz, faiz, tarımsal ürün ....vs) vadesi, miktarı ve fiyatının taraflarca bugünden belirlenerek sözleşmeye bağlanması . Döviz işlemlerinde FORWARD belli bir miktardaki bir dövizin anlaşmanın yapıldığı tarihte belirlenen bir kur üzerinden ,ileriki bir tarihte ya da belirli bir zaman dilimi içerisinde alım veya satımının yapılması yükümlülüğünü içerir. - Forward döviz kontratları “spot işlemler” için uygulanan iki iş günlük valör tarihini aşan alım-satımlarla ilgilidir. - Döviz piyasalarında döviz alım-satımlarında kullanılan en yaygın işlem türü “spot” işlemleridir. o Dövizler anlaşmanın yapıldığı tarihten iki iş günü sonra teslim edilir. Nedeni:Dünya piyasalarındaki işlemler dünya çapında gerçekleştiğinden 12 saatten fazla bir zaman farkı olabilmektedir.Evrak hazırlığı, döviz transferi ...vb zaman gereksinimi için 2 gün ... - Forward işlemlerde vade birkaç günden birkaç yıla kadar değişebilmektedir. Forward Piyasaların Gelişmesi - Geleneksel piyasalarda forward uygulanışı 12.yüzyıla kadar iner.Champagne kontratlarının düzenlendiği ticaret fuarlarında Hollandalı tüccarlar bir malın ileriki bir tarihte teslimini bekleyen dokümanlar kullandı. - Tarımsal ürünlerde forward işlemleri kullanımı 19.yüzyılın ilk yarısında Chicago’da - Tarımsal ürün fiyatlarındaki mevsimsel dalgalanmalardan kaynaklanan riskleri elimine etmek için çiftçiler , ürünlerini hasat mevsimi gelmeden, vadeli olarak satıyor. - Forward kontratla çiftçi riskini spekülatöre(tüccar) aktararak fiyat belirsizliğine karşı kendini garantiye alır. - Modern forward kontratları ilk 1880’lerde Viyana borsasında görülmektedir.Burada DM üzerinden 1-34-6 aylık Forward kontratlar düzenleniyor. - 1890 sonlarında £ , FF piyasası , Berlin, Paris, Londra - 1950’ler sonunda ortaya çıkan Eurocurrency piyasası döviz ticareti ve forward piyasalarının gelişime katkıda bulundu - 1970’lerin başında değişen mali şartlar , forward piyasalarının gelişmesine ,risk yönetiminde yaygın kullanım başladı. - Uzun vadeli forward işlemleri (LTFX) opsiyonlu forwardlar gibi uygulamalar piyasayı zenginleştirmiştir. FORWARD İŞLEMLERİN YAPISI VE İŞLEYİŞİ Forward döviz kontratlarının başlıca yapısal özellikleri: Kontrat gelecekteki bir döviz işlem kurunun şimdiden belirlendiği bir anlaşmayı içerir. Tarafların kredi değerliliğinden şüphe olmadığı sürece kontrat süresinde hiçbir fon akışı olmaz.Eğer böyle bir durum ortaya çıkarsa bir tarafın ya da iki tarafın teminat olarak depozito yatırması gerekir. Eğer kontratta belirtilen miktarda elde fon mevcutsa ya da ileride fon girmesi bekleniyorsa bu forward kontratı karşılıklı (covered) bir kontrattır. Eğer kontratta ifası gereken fonlar elde mevcut değilse ve ileriki bir tarihte spot piyasadan satın satın alma yoluyla sağlanacaksa bu kontratlar karşılıksız(uncovered) kontratlardır. FUTURES Futures(gelecekte işlem) kontratları , miktar ve nitelikleri belli standartlara göre belirlenen bir malın veya bir mali enstrümanın gelcekte önceden belirlenmiş bir tarihte üzerinde anlaşılan bir fiyattan organize bir borsada alım ya da satımını içeren sözleşmelerdir.Bu sözleşmeler mutlaka organize borsalarda olacaktır. Kontratların temel özelliği ileri bir tarihte gerçekleşecek olan bir alım satım işleminin fiyatının bugünden belirlenip antlaşmaya bağlanmasıdır. Futures Kontratları Mal futures kontratları Mali(finansal) futures kontratları olarak ikiye ayrılır.(organize borsalarda alınıp satılan kontratlardır.) 1- Mal futures piyasaları Zirai Sınai ve metal Enerji futures....kontratları 2- Finansal futures piyasaları Döviz Faiz Hisse senedi endeksine dayalı Kıymetli metal endeksine dayalı Futures kontratları Tarım, sanayi ve madencilik ürünleri olabileceği gibi Altın, menkul kıymet, döviz, faiz gibi mali ürünler üzerinden olabilir. Mali futures(financial futures) Belli başlı enstrümanlar Döviz $/DEM $/GBP $/JPY En önemli $/SFR Kısa dönemli faiz o ABD – T Bills (hazine bonoları) o Eurodollar(ED) o Sterlin o ABD, Cert. Of deposit(mevduat sertifikası) Uzun dönemli faiz o ABD T.Bonds , T.Notes (Hazine bonoları) o İngiliz devlet tahvilleri (gilt) o Fransız Tahvilleri o Yen tahvilleri Borsa endeksleri o S&P 500 o FTSE 100 o Heng Seng End. o NIKKEI 225 Döviz Futures Kontratları Belli bir dövizin belirlenmiş bir miktarın , başka bir döviz karşılığında , kuru şimdiden belirlenen ancak dövizlerin tesliminin belirlenmiş ileri bir tarihte gerçekleşeceği anlaşmalardır. Örnek 125000 DM 2.10/ABD$ olmak üzere $ 59.523 lık bir döviz futures kontratında kontratı alan vade bitiminde $59.523 karşılığında DM125000 satın alma hakkını elde etmiş olur(spot kur ne olursa olsun)Böylelikle kur riski engellenmiş olur. Faiz futures kontratları ,faiz oranlarında ileride meydana gelebilecek değişikliklerin yaratacağı finansal risklerin ortadan kaldırılması hedeflenmektedir. Endeks futures kontratları , belli bir borsa fiyat endeks ile değeri belirlenen hisse senedi portföyünün , ileriki bir tarihte fiyatı bugünden belirlenmek koşuluyla alınıp satılmasını içermektedir. FORWARD – FUTURES İŞLEMLERİ KARŞILAŞTIRMASI Kontratlar istenildiği an alınıp satılabilir. Anlaşma şartlarında belli bir standart yok Anlaşma şartları belli standartlara bağlı Organize bir borsa yok Daha az esnek bir yapıya sahip , kontrat iptali mümkün değil Kontratlar sadece organize borsalarda işlem görüyor. Kontratta belirtilen meblağın teslimi işlemin temel amacı , %90 üzerinde teslim Teslim temel amaç değil, kontratların %2 den daha azı fiziki teslimle sonuçlanır. gerçekleşiyor. Teslim tarihi görüşmeye bağlı olarak Standart teslim süreleri var (Mart, Haziran ,Eylül , Aralık) belirlenir. Fiyatlama taraflara, işlem hacmine , kredi İşlem hacmi ne olursa olsun bütün riskine bağlı olarak değişir. katılımcılara aynı fiyat uygulanır. İşlem Banka/Broker/ aracılığıyla telefon/teleks yolu ile yapılır. Borsanın müzayede salonunda yüksek sesli pazarlık (open outcry) yöntemiyle yapılır. Komisyon yok, sadece alım/satım spread aracılık ücreti(brokerage fee) alınıyor. var Kontrat başına görüşmeye bağlı olarak Ayrı bir takas sistemi yok Her borsada açık pozisyonların , yeniden değerlendirildiği, nakit ödemelerin ve teslim işlemlerinin yapıldığı bir merkez takas odası vardır. Piyasaya giriş genellikle çok büyük ,özel ve kurumsal müşterilerle sınırlı FORWARD KONTRATLAR Piyasada her tipte ve büyüklükte yatırımcıya açık FUTURES KONTRATLAR Kanuni düzenlemeler fazla değil ABD’de CFTC(Commodity futures trading commision) ve ingiltere’de SIB (Securities and Investment Board FUTURES PİYASALARININ GELİŞİMİ - 1600’lü yıllarda Japonya’da pirinç ticareti ilk kaydi Futures Kontratı(1679) - Resmi ilk piyasa Osaka’da 1730 “Dojima pirinç ticaret piyasası” - 200 yıl sonra 1848 bir grup Chicagolu tüccar biraraya gelerek CBOT (Chicago Board of trade) o Önceleri tarım forward kontratı o Taraflara daha fazla güvence için futures o 1860’lara kadar forward kontratları mısır, buğday, yulaf standart hale geldi. Daha sonra takas odası kurulmasıyla(Chicago Merchantile Exchange – CME) listeli çeşitli tarım ürünleri vadeli ticareti İlk Futures kontratı 1865 canlı hayvan, domuz barsağı, tahıl, kereste, patates futures kontratları... -1970’lerde Bretton Woods yıkılmasıyla , döviz kurlarındaki belirsizlik artışı para ticareti fikri uyandı. İlk proje Malton Freidman tarafından CME’ye sunuldu. -CME “uluslararası para piyasası(international money market-IMM)”yeni bölüm kurarak 1972’de 7 döviz cinsi üzerinden futures ticareti başladı. -1974 aralıkta IMM ve diğer ABD futures borsalarında altın futures kontratları -Nisan 1975’te mali futures kontratları CFTC(Commodity futures trading commission) teşkilatı tarafından yasal düzenlemeye tabi oldu. -CBOT ekim 1975’te ilk fazi kontratları -1980’li yıllarda Borsa endeksi üzerine kontrat.1982’de “S&P 500 index” borsa endeksi kontratları geldi. -Sonra LIFFE(Londra), Paris, Hong Kong , Tokyo,,Singapur(SIMEX),Sydney Futures Kontrat yapısı ve işleyişi - Kontratlar bir borsa satışı altında işlem gören standart enstrümanları içerir. o Kontrat Büyüklüğü o Malın cinsi Kontrat o Teslim tarihi - Futures kontratların değeri bağlı olduğu mal cinsinin spot ya da peşin(cash) piyasalardaki değerine bağlı. - Kontrat değeri = Spot Fx kontrat büyüklüğü (cash=şu anki fiyat , spot=işgünü sonraki fiyat) Pozisyon Açma/Kapama - Futures kontratlarında bir işlem, bir pozisyonun açılması veya kapatılasmı şeklinde tanımlanır. - Satıcı, sahip olmadığı bir malı sattığından “short”(kısa) pozisyondadır. - Alıcının pozisyonu, kontrat malın gelecekteki satın alımını içerdiği için “long”(uzun) pozisyon olarak düşünülür. - Futures piyasalarında pozisyon tutanlar, bu pozisyonu vade sonuna dek bekletmek zorunda değildir. - Zamanla aynı tarihli aynı sayıda (farklı fiyat olabilir) bir karşı ticaretle pozisyon kapatabilir. - Ayrıca malın teslimi ya da alınması yoluyla da pozisyon kapatabilir.Satıcı teslim ederek alıcı da malı alarak pozisyon kapatabilir. - Uygulamada malın teslimi işlemine çok az rastlanır. Takas Odası - Futures işlemlerinde alıcı kimden kontrat aldığını, satıcı da kime sattığını bilmez. - Yapılan işlem ve yatırılan teminatın garantisi “Takas Odası”dır. - Hem alıcı, hem satıcı takaas odasına üstlendiği risk için teminat ödemekle yükümlüdür. Kontrat TAKAS ODASI Kontrat Alıcı Satıcı Teminat Teminat - Takas odası alım-satım işlemlerinin eşleştirilmesinden, kontrat koşullarının garanti edilmesinden ve teslim işlemlerinin yürütülmesinden sorumludur. - Her işlemden sonra, işlem tarafları kendi takas üyeleriyle(clearing members) yapılır. - Borsada gerçekleşen her alım/satım işleminden sonra, işlem tarafları kendi takas odası üyesi brokerları vasıtasıyla, işlem detaylarını takas odasına sunarlar. - Clearing No. isim, kontrat miktar ve tipi, teslim tarihi ve fiyatı bilgileri karşılaştırır.Hatalılar üye firmaya geri gönderilir. Arbitrage - Arbitraj sadece iki milli para arasında değil, daha fazla döviz arasında da yapılabilir. - Kur farklılıklarından yararlanılmak üzere yapılır. - Dövizler ucuz piyasalarda alınıp pahalı piyasalarda satılarak kur farkları ortadan kaldırılır. - Böylelikle tüm dünya piyasaları uyumlu bir hale gelir. Örnek:Yatırımcı $’ın başka bir döviz değerinin bir piyasaya göre(New York) başka bir piyasada(Zürih) Daha yüksek olduğunu öğrenir. Arbitrajcı - ABD $ Zürih piyasasında SFR karşı değerli olduğu için, Zürih piyasasında ABD $ satıp SFR alır - New York piyasasında da SFR satıp ABD $ alarak kar eder.SFR alış-satış parite($/SFR) Piyasa AlışParite(Bid) Satış parite(offer) Zürih 1.6500 1.6510 New York 1.6480 1.6490 - Arbitrajcı Zürihte $ 1000000 satıp SFR alması - New York’ta tekrar $ 1000000 alması halinde; o Zürihte Bid(alış)tan 1.650000 SFR satın alıp o New York piyasasında offer(satış) 1.6490 satıyor 16500001.6490=1000606 $ 606 kar ediyor... Forward Döviz Teslim Tarihleri(valör) - Döviz(flat) 1.3.6 ve 12 ay - Küsüratlı(broken dates) 9 gün, 43 gün gibi... Bankalar ve dealer’lar düz banka dışı sektörler deHedging amaçlı kırık vade kullanırlar. Forward işlemler iptal edilemezler Forward döviz kurları spot kurlardan farklıdır. Forward Kur>Spot kur(döviz prim yapıyor) Forward Kur<Spot kur(iskontolu) - Prim/iskontolar piyasadaki dövizlerin aralarındaki faiz farkını yansıtır. - İki döviz arasındaki faiz getirisi yüksek para, forward piyasada iskonto, faiz getirisi düşük olan prim yapar. - Eğer yüksek faiz getirili döviz Spot yerine Forward satılırsa, satıcı Forward için saptanan süre boyunca faiz getirisi elde etme avantajına sahiptir. - Buna karşılık alıcı yüksek faizli dövize yatırım yapabilmek için beklemek zorunda kalacağından bir dezavantaja sahiptir. Forward Kur Hesaplama - Önce prim/iskonto hesaplanır.Bulunan rakam pozitif ise primdir ve Spot kura eklenir. - Tersi durumunda Spot kurdan çıkarılır.Böylece Forward kur bulunur. Forward iskonto/prim genel formülü Spot Kur(karşı döviz faizi-baz döviz faizi) x Gün sayısı 360 x 100 + (baz döviz faizi x gün) - Bu formül aynı zamanda SWAP kuru olarak adlandırılır. - Bu formülden şu sonuçlar çıkar. o İskonto ve ya prim vade ile doğru orantılıdır.(uzun vade = büyük prim ya da iskonto) o İskonto ve prim dövizlerin faiz seviyesi değil faiz farklılıları belirler. - Forward kurlar matematiksel hesaplanır.Herhangi bir tahmin içermez. Forward satış kuru, yine aynı formülle, Spot satış kuru ve satış kısmındaki faiz oranları üzerinden yapılır. Forward kurları(kotasyonlar) bu tür hesaplamaya gerek kalmadan , reuters , telerate gibi sistemlerinin ekranlarında anlık olarak - Wall Street ve financial times gibi gazetelerden günlük olarak elde edilebilir. Forward Çeşitleri 1- Outright(düz forward) a. Belirli miktardaki dövizin, ileriki tarihte satılması veya alınması b. Genellikle şirketler Hedging amacıyla kullanılır. c. Swap priminin(önceki formül) Spot kura eklenmesi veya çıkarılması şeklinde bulunur. 2- Swap - Bir dövizin Forward alımı(satımı) yapılırken aynı zamanda o dövizin spot piyasada satımı(alımı)yapılır. - Yani bir Forward ve bir Spot işlemden olan bir kombinasyon Örneğin; 3 ay sonra teslim kaydıyla ABD $ karşılığında £ satın alınırken aynı zamanda aynı zamanda Spot piyasada 2 işgünü teslim kaydıyla £ satılır. - Bir Swap pozisyonunda “satın alınan döviz miktarı = satılan döviz miktarı”dır. o Net döviz pozisyonunda bir değişikliğe yol açmaz. o “Forward –Forward” işlemi, iki tane Forward alım/satımı işlemlerdir. o Swap, işlemler çoğunlukla bankalar bankalararası işlemlerde yaygın olarak ,ayrıca döviz piyasalarındaki tüm katılımcılarda kullanılır. UZUN VADELİ FORWARD DÖVİZ KONTRATLARI(LTFX- Long Term Forward Foreign Exchange) - 1 yıldan 10 yıla kadar uzun vadeli sermaye piyasası işlemleri ile bağlantılıdır. - Ticari bankaların LTFX piyasasındaki müşterileri , çok uluslu...şirketler,devletler, uluslarüstü(supranational)dür. - Bu kuruluşlar: Sermaye piyasası işlemlerini riske karşı korumak Uzun vadeli ticari nakit akımlarını riske karşı korumak Diğer ülkelerdeki proje ya da sermaye kazançlarıyla ilgili yabancı para bazındaki nakit akımlarını riske karşı korumak Sınır ötesi yatırımlarda aktifler üzerindeki riski azaltmak için LTFX kullanırlar. Uzun vadeli forward kontratlarının maliyeti, diğer döviz işlemlerinde olduğu gibi kurlar üzerine eklenen Spread’lerden oluşur. LTFX piyasası yıllık hacmi 100 MMM $ üzerinde Fiyatları elde edilen belli başlı paraları ABD $ Dm SFR JYEN ¥ £ AUS $ VE New Zealand $ En çok US $/SFR ve ¥/DM kontratları revaçta SWAP - İki tarafın belli koşullarda, belli bir zaman süresi içinde nakit akımlarının karşılıklı olarak değiştirme konusunda anlaşmaya vardıkları bir mali işlemdir. - 1970’lerin ortasından itibaren yaygın olarak kullanılmış ve risk yönetim teknikleri arasında en hızlı yayılan ve gelişen en çok kabul gören teknik.. Avantajları: o Dokümantasyon işlemleri kolay.SWIFT, telefon, fax gibi araçlarla kolay sonuçlandırılır. o Swap’lar oldukça esnek bir yapıya sahiptir. Çok karışık nakit akımlarının yönetilmesinde kullanılabilirler. o Risk yönetimi kolaylığı: Bir kuruluş SWAP yoluyla faiz ve döviz risk yapısını kendi isteği doğrultusunda yönlendirebilir. o Bilanço dışı(OFF BALANCE SHEET) finansman imkanı sağlar.SWAP’lar bilanço üzerine doğrudan etki yapmaz.Genellikle nominal değerler üzerinden kısa hesap notları şeklinde kaydedilirler. o Piyasa entegrasyonu sağlar.Çeşitli piyasalar ve mali enstrümanlar arasında köprü görevi yaparlar.Kullanıcılara arbitraj imkanı ,kredi değerlilikleri yeterli olmaması ya da başka nedenlerle giremedikleri piyasalara girebilme kolaylığı verir.
