MKE Kurumu Genel Müdürlüğü Üretim Usul ve Esasları Yönergesi
advertisement
MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU ÜRETİM USUL VE ESASLARI YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar, İlkeler, Esaslar Amaç MADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı; Kurumun işletme ve fabrikalarında üretimin aksamadan yürütülmesini, hammadde, malzeme, makine, tesis ve insan gücünün en verimli biçimde kullanılarak üretimin en az emek, zaman ve masrafla, belirlenen plan doğrultusunda istenilen kalitede yapılmasını sağlamaktır. Kapsam MADDE 2- (1) Bu Yönerge, Kurumun işletme ve fabrikalarında uygulanacak üretim faaliyetlerini kapsar. Dayanak MADDE 3- (1) Bu Yönerge, 233 Sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Ana Statüsüne dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 - (1) Bu Yönergede geçen; a) Ara mamul: Bir esas üretim masraf yerinde üretilmiş olup, başka bir esas üretim masraf yerine veya bu haliyle mamul ambarına çekilerek yedek parça olarak satılacak, henüz uç üretimin yapısına girmemiş olan ve üretildiği masraf yeri için mamul sayılan kıymetlerdir. b) Birim: Belirli hizmetleri bünyesinde toplayıp yürüten ve/veya uygulayan teknik ve idari ihtisas bölümlerini, c) Genel Müdür: Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürünü, ç) MKE/Kurum/Teşekkül: Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü tüzel kişiliğini, d) Mamul: Bir veya birden fazla esas üretim masraf yerlerinde ilk keşif planının düzenlendiği üretim cinsine ilişkin olarak işleme tabi tutulan üretimin en son masraf yerinde tamamlanarak satışa hazır hale getirilmiş kıymetleridir. e) Merkez Teşkilatı: Teşekkül merkezindeki birimleri, f) TAM (takım aparat mastar) ve Kalıplar: Üretim için yardımcı ekipman olarak kullanılan imalat ve ölçü araçlarını, g) Taşra Teşkilatı: Teşekkül merkezi dışındaki işletme/fabrika müdürlüklerini, ğ) Üretim: Hammadde, malzeme, işçilik, enerji, makine ve tesis gibi temel üretim faktörlerinin kullanılarak bir mamul veya hizmet yaratılmasını, h) Yarı mamul: Esas üretim masraf yerinde ilk keşif planının düzenlendiği üretim cinsine ilişkin olarak işleme tabi tutulan üretimin o masraf yerinde ikmal edilmemiş, tamamlanmamış olanlarıdır. ı) Yönetim Kurulu: Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Yönetim Kurulunu, ifade eder. 1 İlkeler MADDE 5- (1) Bu Yönerge, Kurum işletme ve fabrikalarında yürütülen mal ve hizmet üretim faaliyetlerinin etkin, verimli ve süratli yürütülmesini hedef tutar. Sorumluluk, kontrol ve rapor verme esasları MADDE 6- (1) Bu Yönergenin uygulanmasından işletme ve fabrika müdürleri sorumludur. (2) Yönerge hükümlerinin gereğince uygulanıp uygulanmadığı, Teftiş Kurulu Başkanlığınca denetlenir ve gerektiğinde Genel Müdüre sunulmak üzere rapor düzenlenir. (3) Müfettişler ile uygulamadan sorumlu birim amirleri gerektiğinde bu Yönergenin geliştirilmesine ilişkin olarak rapor verirler. Değişiklik esasları MADDE 7- (1) Bu Yönergede, uygulamalar ile teknik gelişme ve ihtiyaçlar göz önüne alınarak, Teftiş Kurulu Başkanlığı, ilgili daire başkanlıkları, işletme ve fabrika müdürlüklerinin teklifi üzerine İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı tarafından gerekli değişiklik işlemleri yerine getirilir. Dağıtım ve kullanma esasları MADDE 8- (1) Bu Yönerge gizli olmayıp Teşekkül birimlerine dağıtılır. İKİNCİ BÖLÜM Özel Hükümler Üretim Faaliyetleri Üretim programlama ve tekniği MADDE 9- (1) Kurum İşletme Bütçesiyle karara bağlanan “Üretim Planı” nın, mühendislik hizmetleri müdürlüğünce üretim müdürlüğüne intikal ettirilmesinden sonra, üretim müdürlüğü tarafından “Üretim Programı” hazırlanır. (2) Çeşitli mamullerin üretiminde her üretim türü için ayrı ayrı üretim programı yapılır ve bu programda mamulün üretiminin başlangıç ve bitiş tarihleri belirlenir. Üretimin seyri ve gereksinimine göre bu programda tarih ve miktarlar değiştirilebilir. (3) Üretim programının amacı; mevcut insan gücü, makine, tezgâh ve tesisatın, hammadde ve malzeme, yarı ve ara mamul, TAM ve kalıplar ile diğer yardımcı malzemelerin, verimli ve etkin şekilde kullanılması suretiyle, üretimin istenilen/belirlenen kalitede, aksatılmadan termininde gerçekleştirilmesi olmalıdır. (4) Üretim programı için aşağıda gösterilen hususları içerir: a) İş akışı: Siparişin konusu olan malın, hammadde ve malzeme halinden mamul haline dönüşünceye kadar, hangi esas üretim masraf yerlerinde, hangi tesis, makine ve tezgâhlarda ne gibi operasyonlara tabi tutulacağı, istenen kalite özelliklerinin hangi noktalarda kontrol edileceği, bu yönüyle tezgâh ihtiyacının ve atölye içi taşıma düzeninin de saptanması için hazırlanır. b) İş istasyonları: Üretim operasyon ve işlemlerinin yapılış biçimlerini, sürelerini ve üretilen parçaların fiziksel büyüklüklerinin bilinmesini, ara depo, arayiş yerlerini ve kesin yerleşme düzenini belirlemek amacıyla saptanır, esas olarak ara mamul üretiminin tamamlandığı esas üretim masraf yeridir. c) Operasyon planları: Her iş istasyonunda yapılacak işler ve zaman süreleri belirlenerek operasyon planları hazırlanır. Esas olarak bunlar ara mamulleri meydana getiren işlemlerin sıralanışıdır. İş akışının genel planı, içerdiği iş istasyonları ve operasyon planları ile bir bütündür. 2 ç) Tezgâh ve tesis yükleme planları: Üretim programlarında ne zaman hangi makinede ve hangi işçiler tarafından yapılacağı açık ve kesin olarak belirlenen işlerin mevcut kapasitelere dağıtımına “Yükleme” denir. İş yükünün zaman ekseni üzerinde makine, insan gücü veya her ikisine birden dağıtımı söz konusu olabilir. Yükleme üretim programlarındaki çakışma ve beklemelerin engellenmesi açısından olduğu kadar, verimlilik ve üretkenliğin artırılması bakımından da önem taşır. Bir makinenin kapasitesi ile yükü farklıdır. Kapasite belirli bir zaman aralığı içinde üretilebilen maksimum miktardır. Yük gelecekte yapılmak üzere belli bir birime verilen işin adet, zaman veya başka bir ölçü cinsinden miktarıdır. Belirli bir süre içinde yük kapasiteye eşit ise tam yükleme vardır. Yük kapasitesinin altında ise eksik, üstünde ise aşırı yükleme yapılmış demektir. Programcı, üretim programını uygulayabilmek için makinelerin yük durumunu göz önüne almak zorundadır. Hazırlanan programlarda belirtilen işlemlerin makinelere dağıtımı sonucuna göre “Yük Diyagramları” oluşturulur. d) İnsan gücü kapasitesi: Üretim programlarının hazırlanmasında makine ve insan gücü kapasiteleri ayrı ayrı hesaplanır. Üretim öncelikle makine kapasitelerinden maksimum düzeyde yararlanacak biçimde planlanır ve buna göre insan gücünde gerekli ayarlamalar yapılır. Ayrıca işin özelliğine ve süresine göre belirli bir üretimi veya işi yapabilmek için gerekli olan zamanın, işçilik saati tespiti ile “İş Gücü” hesaplanır ve buradan insan gücü ihtiyaçları belirlenir. İnsan gücü planlamasında temel veriler; talep, stok politikası, makine kapasitesi, yasal kısıtlamalar, personel politikası ve zaman standartlarıdır. Planlama açısından makine ve insan gücü kapasiteleri arasında pek fark yoktur. Kapasite ayarlamaları söz konusu olduğundan insan gücünde belirsizlik daha fazladır. İnsan gücü kapasitesinin ayarlanmasında psikolojik ve yasal kısıtlayıcı faktörler bulunduğu unutulmamalıdır. Sosyal gelişmeler ve çalışma hızındaki belirsizlikler iş bölümünde insan gücüne daha fazla ağırlık verilmesi sonucunu doğurmuştur. 1) İş ölçümü: Bir işlemin belirli çalışma şartları altında ve belirli yöntemlerle, yeteri kadar eğitim, bilgi ve yeteneğe sahip bir işçi tarafından, bir iş günü boyunca aşırı yorgunluk yaratmayacak bir çalışma hızı ile yapılması için geçen sürenin tespiti ile uygulanan tekniklerdir. Bu süreye işçinin kişisel ihtiyaçları ve beklenmeyen gecikmeler için belirlenen toleransların eklenmesi ile bulunan değere “Standart Zaman” denir. İş ölçümü birçok teknikler uygulanarak yapılabilirse de en fazla tanınan ve uygulananı, işlemleri belirli kurallar izleyerek kronometre ile ölçmeye dayanan tekniktir. Zaman etüdü belli koşullar altında yapılan belli bir işin öğelerin zamanını ve derecesini kaydederek ve bu yolla toplanan verileri çözümleyerek, o işin tanımlanan bir çalışma hızında yapılabilmesi için gereken zamanı saptamakta kullanılan bir iş ölçme tekniğidir. Zaman ölçümleri gözlenen kişinin bilgisi dışında yapılmamalıdır. Hiçbir şekilde işçiyi, bilgisi olmadan, saklanarak ya da kronometre cepte çalıştırılarak zamanlamaya çalışılmamalıdır. 2) Direkt işçilik: Bir mamul, bir işlem veya bir işlemin parçası, bir maliyet merkezi ile doğrudan bağlantısı olan işçiliktir. 3) Endirekt işçilik: Üretime fiilen katkısı olan direkt işçilik, yapıcı işçilik, dışında üretime dolaylı katkısı olan işçiliklere de endirekt işçilik, yardımcı işçilik, denir. Bir üretim biriminde endirekt işçilik kapsamına giren nezaretçi ve yardımcıları, kalite kontrolcüler, temizlik ve meydan işçileri, yükleme ve boşaltma işçileri, ambar işçileri, tamir-bakım işçileri, tabldot işçileri, yemekhane işçileri, bahçıvan, şoför ve benzeridir. 4) Boş işçilik: Sipariş alınamaması veya sipariş olduğu halde malzeme ikmal yetersizliği, makine arızalanması ve enerji kısıtlamaları gibi etkenler nedeni ile üretim hatlarının tümünün veya bir kısmının çalıştırılamaması hallerinde çalışamayan işçiler için “Boş İşçilik” puantajı yapılmalıdır. Esas üretim masraf yerlerinde herhangi bir nedenle üretimin aksaması ve artan işgücünün bir başka esas üretim masraf yerinde de üretim karşılığı kullanılmaması hallerinde, kullanılmayan bu direkt işgücünün mutlaka boş işçilik olarak puantajı sağlanmalıdır. Esas üretim masraf yerlerinde üretim karşılığı kullanılmayan direkt iş gücünden yardımcı üretim ve hizmet masraf yerlerinde yararlanılsa dahi, bu işgücü yine boş işçilik olarak puante edilecektir. Kartı basmış olan işçinin sağlık vb. herhangi bir sebeple fiilen işe başlayamaması veya tezgâh-tesis arızası ya da enerji kesintisi gibi nedenlerle bir işgünü içinde bir saati geçmeyen arızi 3 duraklamaların meydana gelmesi halinde boş işçilik gösterilmez. Ancak bu duraklamaların bir saati geçmesi halinde toplam duraklama süresinin boş işçilik olarak gösterilmesi esastır. e) Üretim hattı dengelenmesi: İşletme/fabrikalarda iş istasyonlarının boş beklemesi, gecikmeler ve ara depolardaki yığılmalar “İşlem Süreleri” arasındaki farklardan meydana gelir. Bu farklılıkların giderilmesi amacı ile yapılan çalışmalara “Üretim hattının dengelenmesi” denir. Üretim hattındaki bütün istasyonların birim zamandaki üretimleri aynı ise “dengeleme tamdır” denir. Tam dengelemede yığılma gibi problemler olmaz. İşlem sürelerini etkileyen faktörler çeşitlidir. Bir işlemin normal bitirilme süresi başta tezgâhın çalışma hızı olmak üzere, tezgâhın bozulma olasılığına, işçinin deneyimine, malzeme teminine, ıskarta oranına, enerji aksamasına, kazalar gibi çeşitli ve belirsiz değişkenlerin etkisine bağlıdır. Bütün bunları göz önüne alarak optimal dengeyi bulmaya yarayan yeni teknikler geliştirilmeli ve önlemleri alınmalıdır. f) Atölye içindeki hammadde, yarı mamul ve arayiş koyma yerleri: Atölye içinde bu malzemelerin konulmasında göz önüne alınacak hususlar; İş Sağlığı ve İş Güvenliği (teknik emniyet) açısından risk oluşturmaması, iş akışının hiçbir nedenle aksamaması, alanın daralması suretiyle rahat çalışmaya olumsuz etki yapmaması ve taşımaları zorlaştırıcı ve engelleyici bir durumun doğmamasıdır. Gelişi güzel yerleştirme tüm üretim akışını bozar ve üretimi sekteye uğratır. Hammadde ve yarı mamulleri tezgâh yanında bulundurmada dikkat edilecek en önemli hususlardan birisi tezgâhın ikmalini tam yapabilmek ve malzemesizlikten doğacak bir duruşa meydan vermemektir. Bunun için de seri ve düzenli bir malzeme akışı amaç edinilmelidir. Bu arada birikim yapılıp iş akışı tıkanıklığı yaratılmamalıdır. Mamul ve arayiş konusunda da birikime meydan verilmemelidir. g) Atölye içinde taşıma düzeni: Hammadde, malzeme, yarı ve ara mamul ve mamulün işletme ve atölye içinde gerekli ihtiyaç yerlerine götürülmesi ve arayişlerin de bekletilmeden atölye dışına çıkarılmasıdır. Taşımada seri ve düzenli hareket esastır. Taşıma araçlarının başında insan gücü ve motorla çalıştırılan istif arabaları, konveyörler, sabit ve hareketli vinçler gelir. Bunlar işletme/fabrika alanı içinde her noktaya kolayca ulaşabilmelidir. İşletme alanının önemli bir kısmı, taşıma araçlarının rahat ve güvenli çalışabilmesi ve taşınan malzeme ve yarı mamullerin iş istasyonları arasında depolanabilmesi için ayrılmıştır. Bundan da taşımaya verilen önem ortaya çıkmaktadır. Taşıma sistemleri iyi düzenlenmiş ise iş akışı hızı aksamayacağı gibi ara depolamalardaki yığılmalar çok az veya hiç olmayacaktır. İş yeri düzenlemesinin en önemli amaçlarından birisi de budur. ğ) İşyeri düzenlemesi: İş akışı ve iş istasyonlarının taşıma, depolama ve kalite kontrol gibi üretimle ilgili faaliyetlerin fiziksel konumları açısından bir bütün olarak koordinasyonudur. Bu düzenlemenin amacı işletme içinde üretime yönelik faaliyetlerde görev alan insan ve kullanılan makine ve tezgâhların tümünün hareketlerini kolaylaştırmak ve hareket sayısını en aza indirerek zamandan tasarruf etmektir. Böylece işçiler için rahat ve güvenli bir çalışma ortamı, gözlemciler için de etkili bir kontrol sağlanmış olur. İş yeri düzenlemesinin hatalı ve bozuk hallerinde aşağıda sayılan aksaklıklar ortaya çıkar: - Malzeme, parça ve yarı mamullerin gereksiz yerlerde yığılması, - İş akışının, işçilerin ve malzemenin kontrolünde etkisiz kalınması, - İşçilerin normal iş yükünü kaldıramaması, bedensel veya zihinsel yorgunluk şikâyetleri, - Üretim periyodunun uzaması, siparişin tesliminde gecikmeler, - Kalifiye işçilerin gereksiz taşıma işlerini yapması veya boş beklemesi, - İş akışında tıkanmalar, tezgâhların boş durması veya aşırı yüklenmesi. h) Malzeme ikmali ve depolanması: Üretim ve teslimat termin durumları göz önünde tutularak, üretim için gerekli hammadde ve malzemelerin, ara mamullerin, TAM ve kalıpların önceden temin edilmeleri, depolanmaları ve ihtiyaç yerlerinde hazır bulundurulmaları esastır. Bunun için, fabrikada üretilecek ara mamuller ile TAM ve kalıpların imali için mühendislik hizmetleri müdürlüğünce ilk keşif planları hazırlanır, iş emirleri açılır, bunların imali de asıl üretimin ihtiyacına paralel olarak gerçekleştirilir. 4 Üretim uygulamaları MADDE 10- (1) Siparişlerin üretim müdürlüklerine intikal etmesiyle burada gerekli incelemeler yapılarak üretimin programlanmasında öngörülen hususların hazırlığına geçilir. a) İş emri: İş emri, fabrika veya işletme müdürü tarafından üretime başlanılması yönünde üretim müdürlüğüne verilen talimat niteliğinde olup, mühendislik hizmetleri müdürlüğünce; sipariş mektuplarına konu ana siparişin cinsi, miktarı, resim ve/veya şartnamesi, üretimin yapılacağı esas üretim masraf yerleri ve atölyeler, yapılacak üretimin; cinsi, miktarı, resim ve/veya numarası, şartnamesi, parça listesi, parça numarası, operasyon listesi, operasyon numarası, ambalaj şekli, muayene yeri, planlanan üretim ve teslimat terminleri ile gerekli açıklamalar, notlar, ilk keşif planı takımı başta olmak üzere gerekli ek belgeleri içerecek şekilde düzenlenip, 2 nüsha olarak gönderilir. Üretim müdürlüğü gelen iş emrinin bir nüshasını ve ilk keşif planlarını alıkoyarak, ikinci nüshasını teknik ekleri ile birlikte ilgili esas üretim masraf yeri üretim atölyesine aktarır. b) Ambardan malzeme alınması, iadesi ve malzeme kontrolü: 1) Üretime başlanabilmesi için, önce üretimde kullanılacak direkt ilk madde ve malzemelerin, endirekt malzemelerin, ara mamullerin, TAM ve kalıpların ambardan çekilebilmesi bakımından, üretim müdürlüğünce, her bir kalem için, niteliklerine göre; ambardan direkt ilk madde ve malzeme alma formu (6 nüsha), ara mamul alma senedi (5 nüsha), malzeme alma senedi (6 nüsha), maddi duran varlıklar alma formu (5 nüsha) düzenlenir, Anılan belgelerin ilgili haneleri üretim, mühendislik hizmetleri ve ticaret veya tedarik müdürlüklerince imzalanıp, ambar şefliğine verilerek, belgelere konu mallar ambardan çekilir. Ambar şefliğince üretim müdürlüğüne iade edilen 2’şer nüsha form ve senetlerin 1 nüshası üretim müdürlüğünce, diğer nüsha malı kullanacak esas üretim masraf yeri amirliğince, dosyalarında muhafaza edilir. Üretim müdürlüğünce, TAM ve kalıplara ait maddi duran varlıklar alma formları ile kritik nitelikteki endirekt malzemelere ait malzeme alma senetlerinin 1’er örneği mühendislik hizmetleri müdürlüğüne gönderilir. 2) Sürekli üretimde, direkt ilk madde ve malzemeler ve endirekt malzemelerin bir aylık üretime yetecek miktarları dikkatli şekilde tespit edilip, her ayın ilk günü tamamının kayden ve fiziken ambardan çekilmesi esastır. Çekilen miktarlar kâfi gelmediği takdirde, yeniden senet düzenlenerek ihtiyaç olan direkt ilk madde ve malzemeler ve endirekt malzemelerin ambardan çekilebilmesi mümkün olmakla birlikte, aybaşında çekilen direkt ilk madde ve malzemeler ile endirekt malzemelerin ne sebeple kâfi gelmediği belgelendirilir. Ancak; (a) Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı maddeler kullanılarak üretim yapılması halinde, sipariş miktarına, işin durumuna ve teknik emniyet kurallarının gereklerine göre; direkt ilk madde ve malzemelerin, endirekt malzemelerin, ara mamullerin ambardan alınması ay içinde peyderpey yapılabilir. Kullanılmayan/üretimden artanların ambara iadesi de ay içerisinde veya işin sonunda bir defada topluca yapılabilir. (b) Büyük dökümhaneleri bulunan işletmelerde ergimiş metalin veya alınan dökümün durumu göz önüne alınarak, kullanılan direkt ilk madde ve malzemeler ile endirekt malzemelere ait form ve senetlerin tanzimi için özel düzenleme yapılabilir. 3) Ambardan çekildikleri ay zarfında üretimde kullanılmayan/artan direkt ilk madde ve malzemeler, endirekt malzemeler ve ara mamuller atölyelerde bırakılmaz, sonraki aya devredilmez, o ayın son günü, malın niteliğine uygun ve 6’şar nüsha olarak düzenlenecek ambara iade pusulaları ile ambara iade edilir. Pusulaların, malzemenin alındığını göstermek üzere ambar şefliğince imzalanarak, üretim müdürlüğüne iade edilen 1'er nüshası, müdürlükçe dosyalarında muhafaza edilir. Ancak; kafileler halinde yapılan üretimlerde, 3 aylık faaliyet dönem sonları hariç, iade pusulası düzenlenmesi kafilenin tamamlanmasına kadar bekletilebilir 4) Üretim için çekilen fakat her hangi bir nedenle hatalı çıkan malzemeler, kalite güvence müdürlüğü tarafından gerekli rapor düzenlenerek yine yukarıda belirtilen iade pusulası düzenlenerek bekletilmeden ambara iade edilir. 5) Malzemelerin atölye içinde iş akışını ve rahat çalışmayı engellemeyecek şekilde yerleştirilmesine dikkat edilecektir. Arayişler de özel kaplarında ve yerlerinde toplanmış olacaktır. 5 6) Ambardan hiçbir şekilde senetsiz mal alınamayacağı gibi, pusulasız olarak da ambara iade yapılmaz. Dışarıdan tedarik edilen ancak henüz ambara girişi yapılmamış hiç bir malzeme veya maddi duran varlık, imalat ve işletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere ambardan çıkarılmaz. c) İş dağıtımı: Senelik üretim durumu göz önüne alınarak iş istasyonlarının, operasyon sıralarının ve belli zaman aralığı içinde tezgâhların yapacağı işlerin belirtilmesi gerekir. Üretime başlamadan önce operasyon planları ve tezgâhların yükleme durumları ile ara muayene istasyonlarının yerleri belirlenir. ç) Makina ve tezgâhların işe hazırlanması: Tesis, tezgâh ve makinelerin bakımı, yağlanması ve temizliği yapılır. Yapılacak işin cinsine göre takımhaneden takım, mastar ve ölçü aletleri, kalıp deposundan gerekli kalıp ve aparatlar alınır, tezgâhın yanına getirilir. Tezgâhın takım ve kalıp bağlantıları yapılır, ayarlanır. Çalışır durumda oldukları kontrol edilir. d) Tezgâh performansları: Tezgâhların kapasiteleri ve katalogunda öngörülen sınır şartları içinde çalıştırılmaları esastır. Tezgâhların boş zamanları ve arızalı durumları anında tespit edilecek ve bir rapora bağlanacaktır. Her tezgâhın çalışma ve yağlama talimatı tezgâha yakın bir yere asılacak ve bu talimatlara uygun olarak tezgâh çalıştırılacaktır. Üretim müdürlüğü, tezgâhların çalışma durumlarını gösteren “Tezgâh-Tesis Çalışma Raporu” ile “Tezgâh-Tesis Çalışma Çizelgesi”ni hazırlar. 1) Tezgâhların arızalanması halinde, arızanın giderilmesi için üretim müdürlüğü yetkililerince “Bakım Onarım Talep ve İş Emri Formu” hazırlanarak bakım onarım müdürlüğüne iletilir. 2) Üretimde patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı maddeler kullanan tezgah ve tesislerin arızalarının giderilmesinde bakım onarım elemanları ile birlikte tezgâh operatörü, atölye postabaşısı veya nezaretçisi ile teknik emniyet yetkilisi de işin başında bulunur. e) TAM ve kalıp üretimi: Fabrika veya işletmenin işletme bütçesi-üretim planına göre mühendislik hizmetleri müdürlüğü tarafından iş emri açılan TAM ve kalıplar, TAM atölyesinin imkânları ve ihtiyacın önemi ve ivediliği göz önüne alınarak, bir plan dâhilinde imal edilir, kalite güvence müdürlüğünce muayene ve kontrolleri yapıldıktan sonra, Mamul Ambarları Giriş Belgesi ile ambara alınır. 1) Üretim müdürlüğü ihtiyacı olan TAM ve kalıplar için, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü TAM (Takım, Aparat, Mastar, Kalıp) Yönergesi hükümlerine göre işlem yapılır. 2) TAM ve kalıplar zamanla özelliklerini kaybedebileceğinden, belirli periyotlarda kalibrasyon ve kalite kontrol muayeneleri yaptırılır. Bu bakımdan, TAM ve kalıplar ambardan çekilirken, daha önce kullanılmış olanların periyodik kalibrasyon ve kalite kontrol muayenelerinin yapıldığını gösteren raporlar aranır. f) Revizyon: Üretimin aksamadan yürütülebilmesi ve tezgâhlarda beklenmeyen arızalarla karşılaşılmaması için, imalat açısından kritik tesis ve tezgâhlar, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Bakım Onarım Yönergesi hükümleri gereğince günlük, haftalık, aylık ve üç aylık bakım ve yağlamaları dışında, gerekli görüldüğünde özel olarak senede bir defa topluca ve özenle revizyona tabi tutulur. Revizyon zamanından önce üretim müdürlüğü, tesis ve tezgâhlardaki çalışma esnasında belirlenmiş olan hata, aksama, arıza ve şüpheli bulduğu diğer hususları önem sırasına göre raporlandırarak bakım onarım müdürlüğüne bildirir. Revizyon sonunda, gerek raporda belirtilen, gerekse revizyon sırasında tespit edilen hata ve arızaları giderilmiş olan tesis ve tezgâhlar, üretim ve bakım onarım müdürlüğü ilgilileri tarafından bir kabul tutanağı düzenlenmek suretiyle teslim alınır. g) İşçilerin işe dağıtımı: Operasyon planları, işin ve tezgâhın yükleme durumları, ara muayene istasyonları ve diğer hususlar göz önüne alınarak, üretim müdürlüğü tarafından işçi dağıtımı ve görev bölümü yapılır. ğ) Üretimin yürütülmesi ve malzeme kontrolü: Üretim, sipariş teslimat termin planları da dikkate alınarak, üretim ve mühendislik hizmetleri müdürlükleri tarafından birlikte hazırlanan üretim termin planına göre yürütülür. Hammadde ve malzemenin ambardan çekilişinden, mamul 6 olarak ambara girişine kadar olan tüm üretim faaliyetleri üretim müdürlüğünün sorumluluğu altındadır. Gerek Kurum dışından tedarik edilen, gerekse Kurum birimlerince irsal edilmiş hammadde ve malzemeler ile fabrikada imal edilmiş ara mamullerin imalatta kullanılabilmesi, kalite güvence müdürlüğünün “kabul/uygun” raporu ile mümkündür. 1) Malzeme ve iş gücü kaybına neden olmamak, üretilen ara mamul ve mamullerde malzemeden kaynaklanan hatalı ve bozuk üretim ve arayiş oranını ve maliyetleri minimum seviyeye indirmek bakımından, irsalâtçı Kurum fabrikalarıyla ve gerekiyorsa yurt içi veya yurt dışı üretici firmalarla devamlı irtibat halinde bulunularak, malzemenin istenilen kalitede yapılması sağlanır. Üretim müdürlüğünce gerekli görüldüğünde, kalite güvence müdürlüğünden, irsalâtçı Kurum fabrikalarından gelen malzemelerin yeniden muayenesi istenebilir. Diğer yandan, gerek yurt dışından ithal edilen, gerek yurt içinden tedarik edilen tüm malzemelerin, yurt dışı veya yurt içi üretici firmanın kalite birimlerince düzenlenmiş kalite kontrol uygunluk raporu olsa dahi üretimde kullanılması için, kalite güvence müdürlüğünün “kabul/uygun” raporları aranmalıdır. 2) Üretimin resim, standart ve şartname isteklerine göre kalitesinden birinci derecede üretim müdürlüğü sorumludur. Her operasyonda çıkan ilk iş veya ara mamulün kalite güvence müdürlüğü tarafından şartnamesine veya teknik resmine uygunluğu kontrol edilir; uygunsa üretime devam edilir, uygun değilse gerekli düzeltici önlemler alınır. 3) Uygunsuzluğun giderilememesi, üretimlerin “ret” olması halinde “Uygun Olmayan Ürün veya Hizmetin Kontrolü Prosedürü” ne göre işlem yapılır. Hurdaya ayrılmasına karar verilen ürünler için üretim müdürlüğünce düzenlenecek “Mamul Ambarları Giriş Belgesi” ne bunların bozuk üretim oldukları, masraf yeri, iş emri ve son operasyon numaraları yazılır. h) Üretim raporları: Üretim müdürlüğü, üretimin devamı süresince, mühendislik hizmetleri müdürlüğünce planlanan termine göre yürütülen üretimin termine uygunluğunun kontrolü için “Günlük Üretim Raporu” (Ek-1) ve “Aylık Üretim Raporu” (Ek-2) düzenler. Bu raporlarda her gün/her ay üretilen mamul miktarları, üretimin durumu ve boş işçilikler gösterilir. Günlük üretim raporu düzenlenmesinin mümkün olmadığı hallerde, fabrika veya işletmeler üretim raporlarının düzenleme sürelerini kendileri belirleyebilirler. Raporların birer örneği iş emrini gönderen müdürlüğe intikal ettirilir. ı) Ara mamul hareketleri: Bir siparişe ait ara mamullerin üretimi tamamlandığında İkmal Edilen Ara Mamul Bildirimi düzenlenir ve Kalite kontrol muayene raporu ile beraber ambara girişi yapılır. Ambara kaydı yapılan ara mamuller, asıl veya başka iş emirlerinde kullanılacağı zaman, ambardan Ara Mamul Alma Senedi ile ilgili esas üretim masraf yerine/iş emrine çekilir. i) Mamullerin ambara girişi: Bir siparişe ait üretim tamamlandığında mamulün muayenesi için durum kalite güvence müdürlüğüne Muayene İstek Formu ile bildirilir. Kalite güvence müdürlüğü elemanlarının muayenesi sonucunda alınacak “uygun” raporuna istinaden, üretim müdürlüğünce Mamul Ambarları Giriş Belgesi düzenlenir ve mamulün ambara girişi gerçekleştirilir. Kalite güvence müdürlüğünün “uygun” raporu Mamul Ambarları Giriş Belgesine eklenir. j) Bozuk üretimler, arayiş ve tali hâsıllar: Kalite güvence müdürlüğü raporu ile hatalı veya bozuk olduğu tespit edilen ara mamul ve mamul ile arayiş ve tali hâsılların ambara girişi, üretim müdürlüğünce 5 nüsha olarak düzenlenerek, ambar şefliğine gönderilecek Mamul Ambarları Giriş Belgesi ile yapılır. Ambar şefliğince Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Stoklar ve Ambarlar Yönergesinin ilgili maddelerine göre ilgili ambarlara “giriş” kaydedildikten sonra, üretim müdürlüğüne iade edilen Mamul Ambarları Giriş Belgesinin nüshası, ilgili dosyasında muhafaza edilir. k) Direkt işçilik ve boş işçiliklerin puantajı ve kontrolü: Üretimin verimli olarak yürütülmesi ve üretim stok maliyetlerinin doğru tespiti için, dikkatle izlenmesi gereken en önemli faktörlerden birisi; direkt işçilik zamanları olduğundan; 1) Direkt işçilik zamanları, puantörler tarafından devamlı tezgâh başında çalışma durumu görülmek suretiyle izlenir ve esas üretim masraf yerleri ve iş emirleri itibariyle tespit edilir. 7 Üretim müdürlüğü de işçi şef veya postabaşıları aracılığı ile bu puantajların kontrolünü yapar. Kontrol edilen puantajlar üretim müdürlüğü personeli tarafından MKE Bilgi Sistemine kaydedilir. 2) Elektrik kesilmesi, tezgâh arızalanması, malzeme yetersizliği gibi nedenlerle üretim yapılamadığı durumlarda, yapıcı işçilik zamanları, puantörler tarafından, esas üretim masraf yerleri ve iş emirleri itibariyle “boş işçilik” olarak puante edilip, mali işler müdürlüğüne intikal ettirilir. 3) Boş kalan yapıcı işçilerin, üretim artışı sağlayacak şekilde başka bir iş emri konusu imalatta çalıştırılması durumu hariç, yardımcı işçiler tarafından görülmekte olan işlerde çalıştırıldıkları süreler de boş işçilik olarak kaydedilecektir. 4) İşçi şefler yapıcı işçilerin devam, sağlık ve sair sebeplerle gün içi devamsızlık ve elektrik kesilmesi, tezgâh-tesis arızalanması, malzeme yetersizliği vb nedenlerle boş kalma durumlarını “Yevmiye İşçi Vukuat Cetveli” ne işleyip, idari işler müdürlüğüne gönderirler. Üretimde güvenliğin sağlanması MADDE 11- (1) Üretimde güvenliğin sağlanması için iş sağlığı ve güvenliği konusunda yürürlükte bulunan iç ve dış mevzuatta kayıtlı kurallar titizlikle uygulanacaktır. Bu bağlamda; a) Üretim Müdürlüğünce; çalışma, bakım, yağlama, teknik emniyet ve yangın talimatları okunmaya engel olmayacak muhafazalar içerisinde, atölyelerin uygun yerlerine asılacaktır. b) Üretim atölyelerinde kullanılması gerekli olan koruyucu malzemeler, teknik emniyet müdürlüğü ile işbirliği yapılarak belirlenecek, üretim müdüründen başlamak üzere, postabaşılara kadar her kademedeki yönetici personel koruyucu malzemelerin kullanımını denetleyecek, gördüğü noksanlıkların düzeltilmesini sağlayacak, noksanlıkların tekrarında işlem yapılmak üzere bir üst kademeye bildirimde bulunacaktır. c) Atölyelerde, çalışılan malzemenin ve üretimin yönteminin gerektirdiği yangın söndürme sistem, cihaz ve aletleri, ulaşılabilir yerlerde bulundurulacak, sistem ve cihazların çalışır durumda bulunduğu, aletlerin noksan olup olmadığı, periyotlarında kontrol ettirilecek, noksanlıklar derhal tamamlatılacak, idari işler ve teknik emniyet müdürlüğü ile işbirliği yapılarak, sistem, cihaz ve aletlerin kullanımı konusunda en az yılda bir kez, gerekiyorsa uygun görülecek periyotlarda atölye personeline eğitim verdirilecektir. ç) Özellikle patlayıcı maddelerle iştigal eden iş yerlerinde, operasyonlar esnasında ve arasında tehlikeli durumlara düşülmesi olasılıkları karşısında hazırlıklı ve alınacak önlemlerde isabetlilik sağlanması bakımından, bütün kimyasal proses ve reaksiyonların yürüyüş tarzları ile hammaddelerin ara mamul ve mamullerin fiziksel ve kimyasal özellikleri en ince ayrıntısının, bunlarla çalışan işçi şef, postabaşı ve işçi personele öğretilmesi, müdürlüğün diğer yönetici personelinin bu konulardaki mevzuat ve literatürdeki gelişmeleri takip etmeleri sağlanacaktır. d) Patlayıcı madde üreten iş yerlerinde, riskli ve kritik operasyonlar ve reaksiyonlar sık sık kontrol edilecek, risk değerlendirme verileri de dikkate alınarak, tehlike odakları belirlenerek gereken önlemler önceden alınacaktır. e) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı birimlerince ve MKE Müfettişlerince yukarıdaki maddelerde belirtilen hususlara ilişkin tespit edilen noksanlıkların giderilmesine ilişkin öneriler, bu konularda cezaya muhatap olunmaması bakımından, diğer birimlerle de işbirliği yapılarak dikkatle yerine getirilecektir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat, Yürürlük, Yürütme Yürürlükten kaldırılan mevzuat 8 MADDE 12 – (1) Bu Yönergenin yürürlüğe girmesiyle 08/05/2005 tarihli Makam Olur’u ile kabul edilen Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü Üretim Usul ve Esasları Yönergesi yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük MADDE 13- (1) Bu Yönerge, 30/05/2013 tarihli Makam Olur’u ile yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 14 – (1) Bu Yönerge hükümlerini Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürü yürütür. 9 10 EK-1 MKE KURUMU GÜNLÜK ÜRETİM RAPORU FABRİKASI / İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ …………………………….. MÜDÜRLÜĞÜNE …./…./…… Tarihinde gerçekleştirilen üretim miktarları aşağıda gösterilmiştir. Bilgilerinize arz ederim. Üretim Müdürü S İ P A R İ Ş İ N Üretim Miktarları Cinsi Ebadı Evsafı Miktarı Birim Aidiyeti İş Emri No. (2 nüsha düzenlenecek.) (Açıklama: MKE - Üretim Usul ve Esasları Yönergesi, Md: 10.(1).h) 1 Kullanılan Direkt İşçilik Zamanı Boş İşçilik Zamanı EK-2 MKE KURUMU AYLIK ÜRETİM RAPORU FABRİKASI / İŞLETMESİ MÜDÜRLÜĞÜ …………………………….. MÜDÜRLÜĞÜNE …./…… Ayında gerçekleştirilen üretim miktarları aşağıda gösterilmiştir. Bilgilerinize arz ederim. Üretim Müdürü S İ P A R İ Ş İ N Üretim Miktarları Cinsi Ebadı Evsafı Miktarı Birim Aidiyeti İş Emri No. (2 nüsha düzenlenecek.) (Açıklama: MKE - Üretim Usul ve Esasları Yönergesi, Md: 10.(1).h) 2 Kullanılan Direkt İşçilik Zamanı Boş İşçilik Zamanı
