travma

www.travma.org
YAŞLILARDA TRAVMA
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
AMAÇLAR VE HEDEFLER




Bu bölümün sonunda sağlık ekibinin;
Travma bakımını etkileyen yaşa bağlı fizyolojik
değişiklikleri bilmesi,
Yaşlı hastada travma sonrası ilk ve detaylı
değerlendirmeyi yapması,
Travmalı yaşlı hastaya, travma şekline uygun acil
bakım ilkelerini uygulaması,
Uygun ekipman ile hastayı en yakın ve en uygun
sağlık kuruluşuna nakil etmesi amaçlanmaktadır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Yaşlanma:
Organizmada molekül,
hücre, doku, organ ve
sistemler düzeyinde
zamanın ilerlemesi ile
ortaya çıkan, geriye
dönüşü olmayan, yapısal
ve fonksiyonel
değişikliklerin tümüdür.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Sıklıkla 65 yaş ve üstü “yaşlılık”
olarak kabul edilmekte,



Genç yaşlılık ( 65-75 yaşlar arası),
Yaşlılık (75-85 yaşlar arası)
İleri yaşlılık (85 yaş üzeri)
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
EPİDEMİYOLOJİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kalp Hastalığı
Kanser
Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı
İnme
Diyabet
Pnömoni
7. TRAVMA
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
65 yaş ve üstü kişiler gençlere göre daha
az yaralanmakla birlikte onlara göre
daha ölümcül seyretmektedir.
Agresif resüsitasyon ve izlem sonrası
80’den fazlası yaralanma öncesi
yaşamlarına dönerler.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Mortalite ve Morbidite Artış
 Yaşın getirdiği fizyolojik değişiklikler
 Eşlik eden hastalıklar
 Sağlık personeli tarafından anlaşılmayan
gereksinimlere bağlı olabilir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
ETYOLOJİ
 Düşmeler
 Motorlu araç kazaları
 Yanıklar
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Düşme Nedenleri
 MSS ve kas-iskelet sistemindeki
değişikliklere bağlı yürüme ve
koordinasyon yavaşlığı,
 Baş dönmesi ve vertigo,
 Görme, duyma, hafıza değişiklikleri,
 Alkol kullanımı,
 Kullanılan ilaçlar
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Motorlu Araç Kazalarının
Nedenleri
 Görme, duyma fonksiyonlarındaki azalma,
 Gündüz keskinliğinde azalma, parlaklığa
direnç, gece görüşünün azalması,
 Tıbbi durumlar ve tedavisi,
 Şiddetli artrit, osteoporoz, amfizem, kalp
hastalığı ve kas kitlesinde azalmaya bağlı
aktivite kaybı.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Yanık Nedenleri
 Bina yangınlarına ve toksik ürünlere
maruz kalma,
 Alkol alışkanlığı,
 Yatakta sigara içme,
 His kaybı, sıcak sıvı ve yüzeylerle temasın
hissedilmemesi
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Yaşlanmayla Ortaya Çıkan Fizyolojik
Değişiklikler-1
 Reflekslerin zayıflaması, artrit, görme ve duyma
yetisinin azalması: Kazalara yatkınlığı artırır.
 Osteoporoz ve kas zayıflığı: Kırıkların olasılığını
artırır.
 Kalp rezervinin azalması: Kan kaybını tolere etme
yeteneğini azaltır.
 Solunum fonksiyonun azalması: Akut respiratuar
distres sendromu (ARDS) olasılığını artırır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Yaşlanmayla Ortaya Çıkan Fizyolojik
Değişiklikler-2
 Böbrek fonksiyonun bozulması: Sıvı geçişlerinin
adaptasyon yeteneğini azaltır.
 Periferik kan damarlarının elastikiyetinin azalması:
Yırtılmalara ve yaralanmalara hassasiyeti artırır.
 İmmun fonksiyon azalır: İmmün sistemdeki
değişikliklere





diyabet,
malignans,
malnütriyon,
vasküler hastalık,
stres gibi organizmanın savunmasını bozan faktörlerin
eklenmesi enfeksiyon riskinin artmasına yol açar.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Baş ve Spinal Kort
Travmaları-1




Risk yüksektir
Belirtiler günler, haftalar sonra ortaya çıkabilir.
Minör travmalarda bile subdural hematom oluşabilir.
Ayrıca kardiyak ve serebral hastalıklar nedeniyle
uygulanılan antikoagülan tedaviler de kanamaya yol
açabilir.
 Yaşlıda görülen konfüzyon, mevcut sistemik hastalıklar
ve tedavide kullanılan ilaçlara bağlı da olabilir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Baş ve Spinal Kort Travmaları-2
 Servikal omurgalar hasara yatkındır.
 Omur hasarı, spinal kort yaralanmasına karşı
hassasiyeti arttırır.
 Kırıkla sonuçlanmayan ani boyun hareketleri bile
spinal kort yaralanmasına sebep olabilir.
 Kırık olmadığı için normalden daha az acı hissedilir.
Bu nedenle özellikle motorlu taşıt kazalarında yaşlı
bireylerin ilk muayeneleri sırasında acilen manuel
servikal spinal stabilizasyon yapılmalıdır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Göğüs Travması
 Pulmoner kontüzyon veya kaburga kırığı yaygın
görülür.
 Basit pnömotoraks veya hemotoraksın tolere edilmesi
zordur.
 Açık göğüs yaralanmalarında miyokart kontüzyonu,
kardiak tamponat, kardiak rüptür, aort disseksiyonu
gelişebilir.
 Eğer ciddi ise kalbin pompalama gücünün azalmasıyla
iskemi ve ritim bozukluklarına yol açabilir.
 Bu hastalarda oksijenizasyon ve dolaşımın sağlanmasına
dikkat edilmesi önemlidir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Karın Travması
 Yaşlılarda fizik muayene bulguları genç hastalar
kadar güvenilir değildir.
 Pelvis ve alt kot kırığı varsa karın içi organ
yaralanma olasılığı akla getirilmelidir.
 Penetran karın travmalı yaşlı hastalarda cerrahi
dışı yöntemlerin rolü azdır. Cerrahi dışı
yöntemlerle tedavi riski erken ameliyat riskinden
daha büyüktür.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Kas - İskelet Travmaları-1
 Yaşlılarda en sık görülen kırık yerleri;
 kalça,
 proksimal femur,
 humerus ve bileklerdir.
 Alt ekstremite kırıklarında bacağa ağırlığını veremez.
Yalnız yaşayan hastalar, yardım çağırmak amacıyla
telefona uzanamazlar. Bundan dolayı uzun süre yerde
kalırlar,
 hipotermi ve
 dehidratasyona neden olur.
 Kırık fiksasyonundan önce mümkün olduğunca erken
doku perfüzyonu sağlanmalıdır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Kas - İskelet Travmaları-2
 Humerus kırıkları düşme / ekstremitenin
aşırı zorlamasıyla görülebilir.
 Ağrı ve duyarlılık genellikle omuz ve üst
humerus bölgesindedir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Düşmeler
 Düşme alanı ile ilgili mümkün olduğunca bilgi
toplanmalıdır.





Özgeçmişi
Düşme zamanı,
Düşmeye neden olan aktivite,
Kullandığı araç-gereç,
Görgü tanıkları gibi düşme şekline ilişkin bilgiler dikkatle
elde edilmeli ve değerlendirmelidir.
 Hastanın kardiovasküler, nörolojik ve kas-iskelet
sistemleri değerlendirilmelidir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Yanıklar-1
 Yanık etkenleriyle daha uzun süre temas
 Mevcut sistemik hastalıklar, pulmoner ve
kardiyak komplikasyonlar açısından risk
 Yanık derinliğinin artması ve yara iyileşmesinin
yavaşlaması
 İmmünolojik ve metabolik değişikliklere bağlı
enfeksiyon riski
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Yanıklar-2
Yanık girişiminde;
 Şok riski dikkate alınmalı
 Erken sıvı tedavisi böbreklerde hasarı
önlemede önemlidir.
 Yanıklardan sonraki ilk birkaç saat içerisinde,
kan basıncı, nabız ve idrar çıkışı (en az 1
ml/kg/saat) izlenerek hastanın hidrasyonu
sağlanmalıdır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
GENEL YÖNETİM
 Yaşa bağlı sistemik değişiklikler ve kronik
hastalıkların varlığı göz önünde
bulundurulmalıdır.
 kardiyovasküler,
 solunum
 renal
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
HAVAYOLU
 ABCDE’nin A’sı yaşlılarda aynı
 Dokuların oksijenlenmesi için yeterli oksijen desteği ile hava
yolu açıklığının sağlanması ve sürdürülmeli
 Göğüs duvarı yaralanmalarında ve bilinç düzeyinin
artırılmasında erken entübasyon önemlidir.
 Yaşlılarda hava yolunun sağlarken endotrakeal
entübasyonu zorlaştırabileceğinden;
 servikal artrit,
 nazofarengeal kırılganlık,
 dişlerin durumu göz önünde bulundurulmalıdır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
SOLUNUM VE VENTİLASYON
 Solunum sistemi değerlendirilmeli, oksijen desteği
sağlanmalı
 Oksijen uygulanırken ekipmanlar doğru kullanılmalı
 Normal solunum şeklini kaybeden hastalarda parsiyel
karbondioksit miktarı artar ve hipoksi gelişebilir. Bu
hastaların O2‘siz kalmasına izin verilmez. Geri
dönüşümsüz maske ile %100 konsantrasyonda O2 10
Lt/dk uygulanır
 Eğer PaCO2 artışından kaynaklanan uyku hali varsa
entübe edilir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
DOLAŞIM
 Yaşla birlikte









total kan hacmi azalır,
dolaşım zamanı artar,
miyokardial sertlik,
elektrofizyolojik durumda yavaşlama,
miyokardial hücre kütlesinde kayıp
Disritim
atelektazi,
pulmoner ödem
Sistolik Kan Basıncı genellikle yükselir.
 Travma öncesi normalde SKB 170-180 mmHg olan yaşlıda travma sonrası
120 mmHg olması hipotansiyonun göstergesi olabilir.
 Kan volumündeki önemli kayıp taşikardinin erken dönemde fark
edilmesini engelleyebilir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
DOLAŞIM-2
 Resüsitasyon başlangıcında dengeli elektrolit solüsyonları
kullanılmalı
 Ringer Laktat solüsyonu başlangıç tedavisi için iyi bir
seçenektir.
 Hastanın fizyolojik yanıtı izlenerek 2 Lt RL/SF ilk 15-20
dakikada uygulanabilir.
 Alınan yanıta göre ilave sıvı gereksinimi yapılmalıdır.
 Ancak yaşlı hastalara aşırı sıvı yüklenmesinden de
kaçınılmalıdır.
 Sıvı uygulamaları sırasında dolaşım yüklenmesi açısından
akciğer sesleri ve yaşam bulguları dikkatle izlenmelidir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
NÖROLOJİK DEĞERLENDİRME
 Mental durumda herhangi bir bozukluk
kesinlikle yaşlılığa ve demansa bağlanmamalı,
hipoksi ve şokun mental durumda değişiklik
yapabileceği
UNUTULMAMALI!!!
 Uzamış saha stabilizasyonundan kaçınılarak
hastanın hızlı bir şekilde travma merkezine nakli
sağlanmalıdır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
Yaşlı Nakil Koşulları
 Nakil öncesi yaşlı travma hastasının pozisyonu,
immobilizasyonu ve stabilizasyonu sağlanmalı
 Artrit, spinal anormallikler veya tutulmuş kol-bacak gibi
fiziksel deformite olasılığına karşı dikkatli olunmalı
 Hastanın cilt zayıflığı göz önünde bulundurularak bası
uygulanmamalıdır. Hasta rahatını sağlamak ve
desteklemek için yumuşak yastıklar ve destek
malzemeleri kullanılmalı
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
HASTANE ÖNCESİ DEĞERLENDİRME
 Tüm travma hastalarında olduğu gibi yaşlı
hastalarda da ABC değerlendirmesi ilk ve
öncelikle yapılacak travma bakımıdır.
 Açık bir hava yolu sağlanması ve sürdürülmesi
sırasında takma dişler kontrol edilmeli ve
çıkarılmalıdır.
 Havayolu kontrolü ve taşıma sırasında servikal
vertebraların stabilizasyonuna dikkat edilmelidir.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
HASTANE ÖNCESİ DEĞERLENDİRME
 Uzamış saha stabilizasyonundan kaçınılmalı,
birincil değerlendirme yapıldıktan sonra hasta
derhal nakledilmeli
 Nakil sırasında ikincil değerlendirme yapılmalı
 Hastayı hipotermiden korunmak için varsa ısıtılmış
battaniye kullanılmalı
 Kırık ekstremitelerin stabilizasyonu nakil sırasında
sağlanmalıdır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)
www.travma.org
ÖZET
 Yaşlı hastalar tedavi edilirken; anatomik, fizyolojik
ve ruhsal değişiklikler göz önünde bulundurulmalı,
ancak hiçbir zaman sonucun sadece yaşa bağlı
olduğuna karar verilmemelidir.
 Yaşa bağlı normal değişiklikler, anormal
değişikliklerle karşılaştırılıp durumun tıbbi bir
komplikasyon veya travmadan ileri gelip gelmediği
araştırılmalıdır.
 Yaşlıların travmaya daha hassas oldukları göz
önünde bulundurulmalıdır.
Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Derneği – Travma ve Resüsitasyon Kursu (TRK)