afgan*stan heyet* çalı*ma z*yaret

Afganistan Parlamentosu, Başkanlık Ofisi ve Bakanlık Temsilcilerinden
Oluşan Heyetin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Konulu Çalışma Ziyareti
Nisan 2013, Ankara, Bursa, Türkiye
Geçtiğimiz 10 yıl içerisinde, toplumsal cinsiyet ve kadının güçlendirilmesi konuları, Afganistan
İslam Cumhuriyeti’nin tüm politika yapımı çalışmalarında ön saflarda yer almıştır. Afganistan Ulusal
Kalkınma Stratejisi toplumsal cinsiyet ile ilgili endişeleri, tüm sektörlerin ‘ortak sorumluluk’ları olarak
ifade etmektedir. Bu doğrultuda, ilgili Bakanlıklar bünyesinde toplumsal cinsiyete duyarlı birimler
kurulması ve kamu görevlilerinin kamusal aktivitelerde toplumsal cinsiyet bileşenini ana
akımlaştırmaları için pek çok adım atılmıştır.
Bu çerçevede Birleşmiş Milletler Türkiye kolaylaştırıcılığında, Afganistan Parlamentosu,
Başkanlık Ofisi ve Bakanlık Temsilcilerinden Oluşan 21 kişilik bir heyet 1-10 Nisan tarihleri arasında
Ankara ve Bursa’da bir Çalışma Ziyareti gerçekleştirmiştir. Çalışma Ziyareti’nin teması, delegasyon
temsilcilerinin kurumsal kimlikleri ile doğru orantılı olarak toplumsal cinsiyet eşitliği ve Türkiye
toplumsal cinsiyet mekanizması olarak belirlenmiştir.
Delegasyon temsilcilerine Türkiye’de toplumsal cinsiyet mekanizmasının işleyişinde ve politika
yapımında aktif olarak rol alan paydaşlar ve kurumlar ile görüşme ve deneyim paylaşma imkanı
sağlanmıştır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın yanısıra görüşülen kurum, kuruluş, STK ve
akademi temsilcileri: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Türkiye
Büyük Millet Meclisi ve Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu, İçişleri Bakanığı, Çalişma Bakanlığı,
Adalet Bakanlığı, Türkiye Belediyeler Birliği, ODTÜ Kadın Çalışmaları Merkezi, Bursa Valiliği ve
Büyükşehir Belediyesi ve Bursa ŞÖNİM’dir.
Afganistan Bağımsız Yerel Yönetim Reformu, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Kıdemli Danışmanı Najia
Afshar Çalışma Ziyareti’ne ilişkin görüşlerini ‘Gerçekleştirilen Çalışma Ziyareti, Türkiye Toplumsal
Cinsiyet Eşitliği Mekanizması’nın yapısı, araçları, işleyişi ve ulusal politikalara ve programlara
entegrasyonunun yerinde gözlemlenmesine ve Afgan kadınlarının güçlendirilmesi konusunda dersler
çıkarılmasına dair fazlasıyla ihtiyaç duyulan imkanı sağlamıştır’ sözleri ile ifade ederken, UNDP
Afganistan Ulusal Kurum İnşası Projesi temsilcisi Nilofar Barikzai ‘Ziyaretin odak noktaları Türkiye’de
ulusal ve yerel anlamda toplumsal cinsiyet mekanizmasının işleyşi; kapasite gelişimi ve kadının
güçlendirilmesinin deteklenmesi ve Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti tarafından benimsenen inovatif
toplumsal cinsiyet eşitliği politika ve uygulamalarının, yerel dinamiklere göre yorumlanarak Afgan
kontekstine ne şekilde aktarılabileceğinin belirlenmesidir.Büyük verimlilikle sonuçlanan ziyaret
neticesinde, gözlemlerimizi ülkemize taşıyarak toplumsal cinsiyet eşitliğini destekleyen yerel ve
merkezi politikalar üretilmesine yardımcı olmak artık bize düşüyor. İki ülkenin kültürel ve yapısal
benzerliklerinin sonucu olarak, Türkiye örneğini derinlemesine incelememizi sağlayacak fırsatlar ile
karşılaşmak ve yakın zamanda, sadece toplumsal cinsiyet konusunda değil, pek çok politika alanında
Türkiye kurum ve kuruluşları ile ortaklık kurabilmek bizlere memnuniyet verecektir’ dedi.
1
1-10 Nisan 2013 tarihlerinde gerçekleşen Afganistan Delegasyonu, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
temalı Çalışma Ziyareti sırasında birçok ilgili makam ve kurum ziyaret edildi.
İlk olarak Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nda Çalışma Ziyaretinin kapsamı ve misyona
dair beklentiler paylaşıldıktan sonra, Türkiye’deki kadın hareketi ve kadın sivil toplum kuruluşlarının
toplumsal cinsiyet kavramı hakkındaki çalışmaları istişare edildi. Genel olarak, sivil toplum
kuruluşlarının kadın-erkek eşitsizliği konusundaki engelleri kaldırma adına yaptıkları çalışmalar, bu
mücadele için anayasada öngörülen maddeler ve yasa tasarıları, kadının ikincilleştirilme durumu,
kadını sadece aile içinde tanımlama eğilimi, pozitif ayrımcılık ve büyük bir sorun olan çocuk gelinler
konuları ele alındı.
Bir diğer ziyaret Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığın’da gerçekleşti. Kurum misyon ve vizyonunu;
kadınların yasal haklarından tam olarak yararlanmalarını sağlamak, kadınların ve kız çocukların sağlık,
eğitim ve ekonomik alanda gelişimini desteklemek ve kadın istihdamını artırmak olarak özetledi.
Kurumun temel amacı kadının güçlendirilmesi ve kadına karşı şiddetin önlenmesi olarak tanımladı.
Kurumun görevlerinin ise; politika üretme, koordinasyon ve işbirliği sağlama, sosyal destek hizmeti,
evde ve kurumda bakım desteği, hizmet modeli geliştirmek olduğu belirtildi. Ek olarak Kadının
Statüsü Genel Müdürlüğü altında faliyet gösteren 5 dairenin ( sosyal, ekonomik, siyasal, kadın
hizmetleri, Ar-Ge Daire Başkanlıkları) görevleri ve çalışma alanları tanıtıldı. Afgan Heyeti’nin tematik
önceliği olan toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadın konularında Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Ar-Ge
Başkanlığı’nın yürüttüğü kadına yönelik şiddet veritabanı etüd projesinin detayları Heyet ile paylaşıldı.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tesislerinde gerçekleşen sunumlarda ele alınan bir diğer
önemli konu ise Jandarma Genel Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü çalışmalarının aile içi
şiddetle mücadele konusunda ne yönde ve hangi araçlar ile ilerlediğinin paylaşılması oldu. Kolluk
kuvveti olarak temel vazifesi asayiş ve kamu düzenini sağlamak olan jandarmanın, insan hakları ve
toplumsal cinsiyete ve kadına yönelik olarak 6284 sayılı ailenin korunması ve kadına karşı şiddetin
önlenmesine dair kanun uyarınca, mağdurelere sağladığı destek ve şiddet uygulayana karşı aldığı
tedbir, önlem ve yaptırımlar konusunda bilgiler paylaşıldı. Emniyet Genel Müdürlüğü sunumunda ise
mağdur odaklı yaklaşım, şüpheli odaklı yaklaşım, empatik iletişim, delillendirme, personelin eğitimi ve
risk değerlendirmesi gibi araçların aile içi ve kadına yönelik şiddet ile mücadelede teşkil ettikleri önem
vurgulandı. Kolluk ve polis kuvvetlerinin kadına yönelik şiddetle mücadele konusuna verdikleri
kurumsal destek, konuyu ele alma şekilleri ve alınan şiddet önleyici tedbirler Afgan heyeti tarafından
merak edildi.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kadın Çalışmaları Merkezi ziyaretinde genel olarak kadının
statüsü ve cinsiyet eşitliği mekanizması konu alındı.
Diğer bir ziyaret Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadın Konuk Evi’ne gerçekleştirilirken,
fiziksel şiddet ve sosyal-ekonomik yoksunluk gerekçesiyle misafir edilen kadınların sorunlarına ne
şekilde destek ve yardımcı olunduğu paylaşıldı. Devletin, yönetimin ve sosyal politika üretme bakış
açısının ne yönde olduğu, çocuklar ve kadınlara psikolojik anlamda nasıl bir destek sağlandığı,
çocukların eğitimi ile ilgili ne tür vakalarla karşılaşıldığı gibi konular Afgan Heyeti tarafından merak
edildi.
2
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü’nun, çalışma hayatıyla ilgili
denetimleri yapan, çalışma hayatında cinsiyet eşitliği dâhil bütün dezavantajlı gruplarla ilgili destek
politikaları üreten bir birim olduğu vurgulanırken, çalışan çocuklar, engelliler, cinsiyet eşitliği,
göçmenler gibi birçok dezavantajlı grup üzerindeki çalışmalar paylaşıldı. Ayrımcılığın önlenmesine
yönelik proje bazlı çalışıldığı belirtilirken, ülkemizde başta anayasa olmak üzere birçok yasada kadını
hem çalışma hayatında hem de toplumsal hayatta korumaya yönelik çeşitli kanuni düzenlemeler
yapıldığı belirtildi. Afgan Heyeti tarafından Bakanlık bunyesindeki kadın-erkek çalışan oranı,
Türkiye’de çocuk işçiliği ve kayıtdışı çalışan işçiler hakkındaki yaptırımlar ve önlemlerin neler olduğu,
kadın-erkek emeklilik yaşları ve emeklilik tazminatlarının belirlenmesinde cinsiyet ayrımı yapılıp
yapılmadığına ilişkin sorular soruldu.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Ziyaretinde, Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Başkanı Sayın
Azize Sibel Gönül ile bir görüşme yapıldı. Bu görüşme içersinde Azize Sibel Gönül’ün sözleri şu şekilde
olmuştur: “Son 10 yılda kadın-erkek eşitliği konusunda yasama alanında çok önemli çalışmalar
yapılmıştır. En önemlisi anayasa olmak üzere iş, medeni ve ceza kanunda önemli düzenlemeler
gerçekleşmiştir. Yani toplumsal cinsiyet eşitliğinin anayasal güvence altına alınması adına gerekli
adımlar atılmıştır. 2009’da kurulan bu komisyon tüm temel kanunları eşitlik açısından analiz edip
inceleme ve çalışmalarını sürdürmektedir. TBMM’de yetkileri geniş olan komisyonlardan biri olan
komisyonumuz, toplumsal cinsiyet eşitliği alanındaki uluslararası gelişmeleri takip etmek ve aynı
zamanda farkındalık yaratmak adına çeşitli faaliyetler, organizasyonlar yapmaktadır. Ayrıca kadına
karşı şiddet ile mücadelenin en önemli adımlarından biri kabul edilen İstanbul Konvansiyonu’nu
imzalayan ilk ülke olmamız, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadına yönelik şiddet konularına ivedililik ve
büyük ciddiyet ile yaklaştığımızın açık bir ifadesidir.”
Diğer bir ziyaret Ankara Valiliği Mamak Toplum Merkezi Müdürlüğün’de gerçekleşmiştir. Bir
müdür, psikolog, öğretmen, sosyal hizmet uzmanlari ve meslek elemanlarıyla Mamak bölgesinde
2010 yılında hizmete açılan merkez, nakdi yardım, evlat edindirme, yaşlılara yönelik huzurevleri, kreş
hizmetleri ve koruyucu aile gibi birçok konuda hizmet vermektedir. Bölgedeki kadın-erkek oranı,
kadınlara verilen psikolojik destek kapsamında kullanılan yöntemlerin neler olduğu, çiftlerin boşanma
süreçlerinde merkezin arabuluculuk anlamında müdahalede bulunup bulunmadığı ve kadınlara
sağlanan sosyal ve sağlık hizmeti olanaklarıyla ilgili konular Afgan Heyeti tarafından merak edildi.
Adalet Bakanlığın’a gerçekleştirilen Toplumsal Cinsiyet Eşitliği temalı ziyareti sırasında öncelikle
Türk Yargı Sistemi genel hatlarıyla açıklandı. Türkiye’de bulunan aile mahkemelerinde ne sayıda
psikolog, pedagog ve sosyal hizmetler uzmanının görev aldığı belirtildi. Toplumsal cinsiyet eşitliği,
ailenin korunması ve kadına karşı şiddetin önlenmesine dair genelgelerin yayınlandığı, gerçekleştirilen
uluslararası işbirlikleri ve Birlesmis Milletler ve Avrupa Birliği ile yürütülen toplumsal cinsiyet eşitliği
ve adalete erişim temalı projelerin detayları paylaşıldı.
Son olarak Türkiye Belediyeler Birliği ve İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü
sunumları için TBB ziyaret edildi. Mahallî İdareler Genel Müdürlüğü Dış İlişkiler ve Projeler Dairesi
Başkanı İlker Haktankaçmaz Birleşmiş Milletler ile yürütülen yerel yönetimlere yönelik projelerde
toplumsal cinsiyet eşitliği bileşenini ne şekilde entegre edildigini ve konuya verdikleri önemi
vurgularken, Türkiye’deki tüm belediyeleri birlik çatısı altına toplamak, belediyelerin menfaatlerini
korumak ve gelişmelerine yardımcı olmak, belediyelerin çalışanlarına eğitim vermek, belediyelere
3
rehberlik etmek, belediyeler arasında yardımlaşma ve işbirliğini sağlamak gibi görevleri olan Türkiye
Belediyeler Birliği’nin, kadın-erkek eşitliği konusunda yürüttüğü proje ve programların detayları
paylaşıldı.
Çalışma Ziyareti’nin Bursa ayağında, ilk olarak Bursa Valiliği ve Valilik Kadının Statüsü Birimi İl
Koordinatörlüğü ziyaret edildi. Valilikte gerçekleşen kapsamlı sunumlarda, Kadının Statüsü Birimi İl
Koordinatörlüğü’nün yürüttüğü toplumsal cinsiyet eşitliği, kadınlara yönelik iş edindirme ve mikro
kredi, aile içi şiddet ve kadına destek için üretilen sosyal politikalar konulu projeleri temel alan detaylı
bir sunum gerçekleştirildi.
Bursa Büyükşehir Belediyesi yöneticileri ve Büyükşehir Belediye Meclisi üyelerinin katılımları ile
gerçekleşen toplantıda, UNDP-UNFPA Ortak Programı Kadın Dostu Kentler Projesi, proje kapsamında
yürütülen Mahalle Çalışmaları ve Yerel Eşitlik Eylem Planı gibi uygulamaların detayları paylaşıldı.
Afgan Heyeti temsilcileri özellikle ‘Kadın Dostu Kent ve kadına yönelik yerel politika üretimi’
kavramını ilgi çekici bularak, ülkelerinde benzer bir uygulamaya fazlasıyla ihtiyaç duyulduğunu
belirttiler.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Bursa İl Müdürlüğü ve Bursa Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi
ziyaretlerinde, Bakanlık, Büyükşehir Belediyesi ve Valilik ile koordine bir şekilde yürütülen şiddet
önleme, koruma ve sosyal destek mekanizmalarının detayları Heyet katılımcıları ile paylaşılırken,
ŞÖNİM’in idari yapısı, çalışma alanı ve mağdur kadınlar ve çocuklara gösterdiği destek büyük ilgi çekti.
Çalışma Ziyareti, Afgan Heyeti’nin Ankara’ya dönüşü ve UNDP Türkiye ile istişareleri ile son
bulurken, ziyaretin verimiliğine ve beklentilerin karşılanma oranına vurgu yapan, her iki paydaş da en
yakın zamanda somutlaşmış yapısal işbirliklerinin hayata geçirilmesi için çalışmaların başlatıldığını
belirtti.
4
AFGAN HEYETİ ÇALIŞMA ZİYARETİ PROGRAMI
(UNDP Türkiye kolaylaştırıcılığı ile)
1 Nisan -10 Nisan 2013 Ankara, Bursa, TÜRKİYE
Pazartesi, 1 Nisan 2013 (Ankara)
10:30-12:00
UNDP Türkiye Ekibi ile görüşme
Çalışma Ziyareti gündemi ve beklentileri ile ilgili istişare
12:30-13:30
Öğle Yemeği
13:30-15:00
Kadın Sivil Toplum Kuruluşları ve Üçüncü STK Buluşması Yürütme
Kurulu Üyesi STK Temsilcileri ile Görüşme (BM Binası)
Salı, 2 Nisan 2013 (Ankara)
10:00-10:30
Kadının Statüsü Genel Müdürü Özlem Bozkurt Gevrek ile görüşme
(Genel Müdürlük Makamı)
10:30-12:30
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen çalışmalar
(KSGM toplantı salonu)
-
Ar-Ge ve Projeler Daire Başkanlığı sunumu
-
Ekonomik Statü Daire Başkanlığı sunumu
-
Sosyal Statü Daire Başkanlığı sunumu
-
Kadın Hizmetleri Daire Başkanlığı sunumu
12:30- 14:00
Öğle Yemeği (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Tesisleri)
14.00-15.00
Diğer Bakanlık Birimlerinin çalışmaları hakkında kısa bilgilendirme
(KSGM toplantı salonu)
16:00-17:30
UNDP Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bilimsel Komite Üyeleri ile
Görüşme (ODTU)
Türkiye’deki Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Mekanizması Yapısı ve
İşlevinin Tanıtımı, Fırsatlar & Çıkarılan Dersler
Prof. Dr. Feride Acar; Prof. Dr. Yıldız Ecevit;Prof. Dr. Ayşe Ayata;
Prof. Dr. Ayse Saktanber
5
Çarşamba, 3 Nisan 2013 (Ankara)
10:00-12:00
Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Kolluk Kuvvetlerinin Rolü
(KSGM toplantı salonu)
Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı Sunumları
12:30-13:30
Öğle Yemeği
14:00-15:00
Konukevi ziyareti
15:30-16:30
Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi Ziyareti
Perşembe, 4 Nisan 2013 (Ankara)
10:00-11:30
TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Başkanı Sayın Azize
Sibel Gönül ile Görüşme
11:30-12:30
Meclis Turu
12:30-13:30
Öğle Yemeği (TBMM)
14:00-15:30
Kadına Yönelik İstihdam Politikaları, Çalışma Bakanlığı İlgili Birimin
Sunumu
Cuma, 5 Nisan 2013 (Ankara)
10:00-11:00
Mamak Belediyesi Kadınlar Eğitim ve Kültür Merkezi Ziyareti
11:00-12:00
Hamamönü-Ankara Kalesi ve çevresi ziyareti
12:00-13:30 Öğle Yemeği (Hamamönü)
14:00-15:30 Kadına Yönelik Adalete Erişim Programları, Adalet Bakanlığı İlgili Biriminin
Sunumu
16:00-17:30 Yerelde Kadının Güçlendirilmesine Yönelik Geliştirilen Politikalar, İçişleri
Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü ve Türkiye Belediyeler Birliği
Ortak Sunumu
Cumartesi, 6 Nisan 2013 (Ankara)
Heyet Temsilcileri için Serbest Zaman
6
Pazar, 7 Nisan 2013 (Ankara)
Bursa’ya Hareket
Pazartesi, 8 Nisan 2013 (Bursa)
10:30-11:30 Bursa Valisi Ziyareti
11:30-12:30 Bursa İli Cinsiyet Eşitliğine ilişkin kurumların çalışmaları,Valilik sunumu
12:30-14:00 Öğle Yemeği
14:00-15:00
Bursa Belediye Başkanı Ziyareti (Büyükşehir Belediyesi Kadın-Erkek Fırsat
Eşitliği Komisyonu ve Büyükşehir Belediyesi Eşitlik Birimi katılımı ile)
Salı, 9 Nisan 2013 (Bursa)
10:30-11:30
Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü Ziyareti
12:00-13:00
Öğle Yemeği
13:30-14:30
Koza Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi Ziyareti
Çarşamba, 10 Nisan 2013
Afgan Heyeti Ayrılışı
7