Selahattin Dönmez

Zayıflama Diyetlerinde Karbonhidrat Kısıtlamasının
Metabolik Dezavantajları
Uzman Diyetisyen Selahattin DÖNMEZ
sdonmez@farketmedendiyet.com.tr
Fark Etmeden Diyet Beslenme ve Eğitim Danışmanlığı
Abdi İpekçi Caddesi Engin Apartmanı 17/1 D: 4 34367 Nişantaşıİstanbul
www.farketmedendiyet.com.tr
Twitter/seldonmez
Facebook/FarkEtmedenDiyet
Büyük Tehlike
“As long as I lose weight I don’t care what I have to do”
“Kilo problemi yaşayanlarda popüler
akımlardaki tehlikeler ne kadar çok anlatılsa da
kilo verme arzusundaki karanlık nokta”
Bilsborough SA. Asia Pacific J Clin. Nutr. 2003; 12 (4): 396-404.
İdeal Kilo Verdiren Diyet Arayışı
Şişmanlığın toplumlarda yüksek oranda
görülmesine rağmen kilo verme ve korumayla
ilgili girişimlerin başarısızlıkla sonuçlanması ideal
(?) kilo verdiren diyeti bulma arayışına
itmektedir.
Center for Disease Control and Prevention (CDC). MMWR Morb Wkly Rep 2008; 57: 765-68.
İdeal Kilo Verdiren Diyet Arayışı
Kamuoyundaki en iyi diyet konusunda
“uzmanlar bir türlü karar veremiyorlar”
düşüncesi de tüketicilerde yeni yaklaşımlara
karşı bir heves uyandırmaktadır.
Center for Disease Control and Prevention (CDC). MMWR Morb Wkly Rep 2008; 57: 765-68.
Bu nedenle hatalı (!) Popüler Diyetlerde
odaklanılan konu toplam kalorinin karbonhidrat,
protein ve yağdan gelen yüzdeleri üzeriden
besin öğesindeki miktarlarıdır. Çünkü bu
miktarlar üzerinden farklı iddialarla sağlıklı kilo
verdirme çabaları fark yaratabilmektedir.
Freedman MR. Obesity Research. 2001, 9 (1): 1-40.
Popüler akımlar; US Department of Agriculture
(USDA), Department Health and Human Services, National
Institutes of Health, Academy of Nutrition and Dietetics,
American Heart Association, American Diabates Association
ve American Cancer Society tarafından tavsiye edilen
önerilerle zıtlık göstermektedir.
Freedman MR. Obesity Research. 2001, 9 (1): 1-40.
Dietary Reference Intake (DRI) for Macronutrinets
National Academy of Science, Instute of Medicine,
Food and Nutrition Board
September 5, 2002.
Önerilen Besin Öğesi Kompozisyonu
• Dietary Reference Intake (DRI)¹,² Makronutrient Önerisi
Karbonhidratlar
%45-65 ( minimum 100 g/gün)
Proteinler
%10-35
Dengeli Zayıflama Diyeti; 0.8 g/kg/gün veya minimum 65-70 g.
Yağlar
%20-35
Linoleik asit: 19-50 yaş
Erkek; 17 g/gün
Kadın; 12 g/gün
• Düşük Kalorili Diyette RDA kadar vitamin ve mineral desteği
• Posa: 19-50 yaş Erkek; 38 g/gün
Kadın; 25 g/gün
• Sıvı:
Erkek; 14 SB
Kadın; 10 SB
• En az 1200 kalorilik³ diyet ile tedavi edilmeli.
¹ DRI for Macronutrients, National Academy of Science, Instute of Medicine, Food and Nutrition Board, 2002.
²Certificate of Training in Adult Weight Management. Offered by ADA, 2005.
³USDA, Dietary Guidelines for Americans, 2005.
Hatalı (!) Popüler Diyetlerin çoğunda direk
ekmek ile ilgili spesifik bir öneri bulunmamasına
karşın karbonhidratları kısıtlama savunucuları
ekmek dahil tahıl, nişastalı sebze ve meyveleri
aşırı kısıtlamayı önerilmektedir.
Bryngelsson S. Scandinavian Journal of Nutrition, 2005; 49 (1): 15-20.
DÜŞÜK KARBONHİDRATLI DİYETLER
Düşük Karbonhidratlı Diyet akımı 1972
yılında “Dr Atkins Diet Revolution”, 1992 yılında
güncellenerek “Dr Atkins New Diet Revolution”
kitapları ile milyonlara ulaşmış olan Dr Robert
Atkins’dir.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Atkins Diyeti 4 aşamalıdır:
2 haftalık başlangıç periyodunda ketosizi
oluşturmak için 20 g/gün altında karbonhidratı
azaltmayı hedefler ve yağ tüketimi ile ilgili sınır
önermez.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Protein alımı için normal tüketimden fazla
olmamasını önerir ve sığır – tavuk – hindi ve
balık eti, yumurta önerilen hayvansal protein
kaynaklarıdır.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Peynir, tereyağı ve krema dışındaki süt
ürünleri, nişastalı sebze – meyve, ekmek –
tahıllar önerilmeyen besinlerdir.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Karbonhidrat kısıtlanması takip eden
periyotlarda kilo verimine göre kişisel ayarlama
yapılması tavsiye edilir.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Bu kısıtlama 25-90 g/gün arasında kişiye
göre değiştiği gibi, ketosizin devamlılığını
sağlamak için idrarda keton kontrolü de öneriler
arasındadır.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
The Carbohydrate Addict’s Diyet
Günde sadece bir öğünde aşırı yeme
isteğine neden olduğu savunulan ve yağlanmayı
tetikleyen karbonhidrat içeren besinlerin sınırlı
alınmasını önermektedir.
Heller RF. The Carbohaydrate Addict’s Diet. New York: Penguin Books; 1991.
The Protein Power Diyet
Günde 0.75 g/kg protein alımı, başlangıç
aşamasında
30-55
g/gün
karbonhidrat
kısıtlamasını önermektedir.
Eades MR. Protein Power. New York, NY: Bantam Books; 1996.
The Sugar Buster’s Diyet
Yüksek Glisemik İndeks (Gİ) ve sukroz
içeren besinlerin (patates, makarna, mısır, beyaz
pirinç ve havuç) yağ depolanmasına neden
olduğunu savunarak yasaklıyor.
Stewar HL. Sugar Buster’s! New York, NY: Ballantine Books; 1995.
Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları:
 Kilo verme ve almada kalori alımından çok
karbonhidrat miktarının önemli olduğunu
önemser ve aşırı kilolu kişilerin fazla yemediğini
savunur.
Kennedy ET. J Am. Diet. Assoc. 2001: 101: 411-20.
Bilimsel Değerlendirme: Zayıflama Diyetinde
CHO Protein Yağ İçeriği Etkin midir?
Birçok kanıta dayalı çalışma sonuçları ağırlık
yönetiminde makro besin öğesindeki farklı dağılımların
ağırlık kaybında üzerinde bir farklılığın olmadığını
bildirmektedir.
Sacks, et al. The New England Journal of Medicine 2009; 360 (9): 859-873.
Frisch S, et al. Cardiovasc Diabetol 2009; 18 (8): 36
Jenkins DJ, et al. Arch Intern Med 2009; 169 (11): 1046-54
Lim SS, Et al. Nutr Metab Cardiovasc Dis 2009; Aug 17. (Epub ahead of print)
Miller LE, et al. Obesity 2009; 17 (1): 199-201
Sacks FM, et al. N Engl J Med 2009; 360 (9): 859-73
Capel F, et al. J Clin Endocrinol Metab 2008; 93 (11): 4315-22
Leidy HJ, et al. Obesity 2007; 15 (2): 421-9
Bilimsel Değerlendirme: Zayıflama Diyetinde
CHO Protein Yağ İçeriği Etkin midir?
Orta sayıda kanıta dayalı çalışma sonuçları ağırlık
yönetiminde düşük karbonhidratlı diyetlerin ağırlık kaybında düşük
yağlı – yüksek karbonhidratlı diyetlere göre önemli derecede etkili
olduğunu bildirmektedir.
Buscemi S, et al. Eur J Clin Invest 2009; 39 (5): 339-47
Volek JS, et al. Lipids 2009; 44 (4): 297-309
Hession M, et al. Obes Rev 2009; 10 (1): 36-50
Johnstone AM, et al. Am J Clin Nutr 2008; 87 (1): 44-55
Keogh JB, et al. An J Clin Nutr 2008; 87 (3): 567-76
Çok az sayıda kanıta dayalı çalışma ağırlık kaybı sırasında
yüksek proteinli diyetlerin düşük protein veya yüksek karbonhidratlı
diyetlere göre daha etkin olduğunu göstermektedir.
Boop MJ, et al. J Am Diet Assoc 2008; 108 (7): 1216-20
Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları:
 Yüksek karbonhidratlı öğünlerin yeterli yağ
içeren öğünlere göre doygunluk sağlamadığını,
açlığı ve fazla yemeyi tetiklediğini belirtmektedir.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları:
 Karbonhidrat bağımlısı kişilerin sürekli yemek
yediğini, fazla insülin salgılamaya neden
olduğunu, beyinde serotonin salınımını inhibe
ettiğini bildirir. Azalan nörotransmitter düzeyi
doyumu zorlaştırdığı uygulayıcılara dikte edilir.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Bilimsel Değerlendirme:
Birçok
çalışma
karbonhidrat
kısıtlanmasının, düşük yağlı veya dengeli düşük
kalorili diyetlere göre iştah ve doyum konusunda
bir
farkın
olmadığını,
ketosizin
iştahı
baskılamadığını bildirmektedir.
Freedman MR. Obesity Research, 2001; 9 (1): 1-40.
Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları:
 Dr. Atkins, aşırı kilolu kişilerde kaloriyi fazla
alsalar dahi karbonhidratı azaltmanın kilo
vermede ve korumada metabolik avantajlarının
olduğunu iddia etmektedir.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları:
 Karbonhidratların hiperinsülinemi ve insülin
direncine neden olarak glikozun vücutta yağa
depolanması ile sonuçlandığı için mutlaka
kısıtlanması gerektiği istenilir.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları:
 Karbonhidrat bağımlılığına bağlı bu kısır
döngüden ketozise neden olacak kadar
karbonhidrat kısıtlamasının tek çözüm olduğuna
inanmaktadır.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Bilimsel Değerlendirme:
Düşük Karbonhidrat içeren ketojenik
diyetlerin kilo kaybı açısından dengeli düşük
kalorili diyetlere göre metabolik açıdan avantaja
sahip olduğunu gösteren bilimsel kanıtlar
bulunmamaktadır.
Dansinger ML. JAMA, 2005; 293 (1): 43-53.
DÜŞÜK KARBONHİDRATLI DİYETLERİN
METABOLİK DEZAVANTAJLARI BULUNMAKTADIR
Bilimsel Değerlendirme:
Düşük Karbonhidratlı Diyetlerin en önemli
komplikasyonu ketozisdir. Bunu kandaki ürik asit
yükselmesi takip eder.
Larosa J. J Am. Diet. Assoc. 1980; 77: 264-270.
Bilimsel Değerlendirme:
Düşük Karbonhidratlı Diyetlerde kötü tat,
gastrointestinal problemler, kan şekerinde
düşme, baş dönmesi, baş ağrısı, uykusuzluk,
bulantı, susama, yorgunluk, güçsüzlük ve
bitkinlik yan etkiler olarak bildirilmektedir.
Tallian K. Ann Pharmacother, 1998; 32: 349-61.
Bilimsel Değerlendirme:
Düşük Karbonhidratlı Diyetlerde yüksek
miktarda yenilen et ve kısıtlı tüketilen sebzemeyveye bağlı kemik kaybı, aşırı protein alımı
nedeniyle de renal asit yüküne neden olarak
kalsiüriyi tetiklediği gösterilmektedir.
Bilimsel Değerlendirme:
Çalışmalar geri dönüşümsüz olmamakla
beraber yüksek protein alımının renal boyut ve
fonksiyonda
adaptif
değişikliklere
neden
olduğunu göstermektedir.
New SA. Am. J. Clin. Nutr. 2000; 130: 886-9.
Bilimsel Değerlendirme:
Düşük Karbonhidratlı Diyetlerde meyve,
sebze ve diyet lifinden yetersiz beslenmeye bağlı
uzun sürede kanser riski şüphesi ortaya
çıkabilmektedir.
Zang SM. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2000; 9: 477-85.
Bilimsel Değerlendirme:
Düşük
Karbonhidratlı
Diyetler
değerlendirildiğinde yüksek doymuş yağ ve
kolesterol içerirken; E, A, B1, B6, folat
vitaminleri, kalsiyum, magnezyum, demir,
potasyum ve diyet lifi açısından önerilen alımdan
düşük olduğu bildirilmektedir.
Calton JB. Journal of Int. Society of Sports Nutrition. 2010; 7: 24-33.
Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları:
 Düşük Karbonhidratlı Ketojenik Diyetlerin
Vücutta yağ kaybını arttırdığı
Yağsız doku kitlesini koruduğu
Diyabet, kalp hastalığı ve hipertansiyonun
komplikasyonlarını düzelttiği savunulmaktadır.
Freedman MR. Obesity Research, 2001; 9 (1): 1-40.
Bilimsel Değerlendirme:
Bilimsel veriler vücut ağırlığı ve yağında
azalmanın, enerji alımındaki azalma ve
harcamadaki artışla oluşacağını bildirmektedir.
National Institutes of Health/National Heart, Lung and Blood Institute, North American Association for the Study
of Obesity: Practical Guide to the Idedification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults.
Besthesda, Md. National Institute of Health, 2000.
Bilimsel Değerlendirme:
Ketojenik diyetlerde ilk günlerde kilo kaybı
kısmen vücut suyundan olduğu gibi düşük
karbonhidratlı beslenmeye devam eden kişilerin
kaybettikleri vücut suyunu geri aldıkları
belirtilmektedir.
Bilsborough SA. Asia Pacific J Clin. Nutr. 2003; 12 (4): 396-404.
Düşük Karbonhidrat Savunucularının İddiaları:
 Düşük
Karbonhidratlı
Diyetlerin
uzun
dönemde etkin olduğu, açlığa neden olmadan
kiloyu kontrol altına aldığı ve yaşam boyu
sürdürülmesi gerektiği bildirilmektedir.
Atkins RC. Dr Atkins’ New Diet Revolution. New York, NY: Avon Books; 1992.
Dengeli diyetlerle kilo verme
kişiye özgü olmalı, yaşam boyu
sürdürülmelidir.
Nonas C A. A Model for chronic care of obesity through dietary treatment. JADA 1998, 98 (10): 16-22.
Sağlık profesyonelleri hangi diyetin en iyisi
olduğunu sormak yerine, hangi tip hastaya
hangi diyetin en iyi olacağını değerlendirmelidir.
Makris AP, Foster G. Handbook of Obesity. Clinical Applications. 3 rd Edition. 2008.
Sağlık Profesyonelleri; tüm hatalı popüler
diyetlerin sağlık açısından olumsuz mesajlarını
daha güçlü bir şekilde aktarmalıdır.
Gortmaker SL. Lancet, 2011; 378 (9793): 838-847
Teşekkürler.