VII. Araştırma Yöntemleri Semineri Yapısal Eşitlik Modellemesi

Konferans Notları
olduğu verileri ilk iki günde elde ettikleri bilgiler
ışığında bireysel olarak uygulama şansına sahip
olurken, birbirleri ile yardımlaşarak deneyimlerini
paylaştı. Seminer programının sona ermesi ile birlikte beş seminerin de katılımcıları, eğitimciler tarafından sertifikalarının verilmesi ile VII. Araştırma
Yöntemleri Semineri’ne veda etti.
Genel olarak programın akışına ilişkin bilgilerden
sonra kişisel yorumlarımı da sizlerle paylaşmak
isterim. Kusursuz bir organizasyon, çok titiz ve çok
başarılı bir organizasyon ekibi, uzman bir eğitimci kadrosu, akademik camianın bir araya geldiği
güzel ve son derece hoş bir atmosfer VII. Araştırma
Yöntemleri Semineri’nden zihnimde kalanlar.
Kişisel olarak, önümüzdeki yıl gerçekleşecek olan
VIII. Araştırma Yöntemleri Semineri’nde Nitel Araştırma Yöntemleri konusunda bilgi birikimine ve
deneyime sahip olan, Nitel Araştırma Metodolojisine hakim bir başka eğitimcinin yer almasının, bu
alanda farklı isimlerin tanınmasına olanak sağlayacağını düşünüyorum. Özellikle Nicel Araştırma
Yöntemleri konusunda akademi camiası, Prof. Dr.
Adnan Erkuş, Prof. Dr. Nebi Sümer gibi uzman
eğitimcilerle söz konusu organizasyon aracılığı ile
yakından tanışma fırsatını elde etmiştir. Bu doğrultuda son yıllarda popüler olan Nitel Araştırma
Yöntemleri uzman ekibindeki çeşitlilik de farklı bilgi ve deneyim birikimlerinin paylaşılması ile daha
çok sinerji yaratacak, akademik camianın beklentilerini fazlası ile karşılayacaktır. Gelecek yıl, yine
son derece başarılı gerçekleşeceğinden emin olduğum VIII. Araştırma Yöntemleri Semineri’nde tüm
dostlar ile tekrar buluşmak üzere, sevgiler…
Gönderilme tarihi
Kabul
: Mart 2009
: Mart 2009
Yrd. Doç.Dr. Ebru Günlü, Dokuz Eylül Üniversitesi, İşletme Fakültesi Turizm İşletmeciliği Tınaztepe Kampusü, 35163 Buca/İzmir
E-posta: ebru.gunlu@deu.edu.tr
VII. Araştırma Yöntemleri Semineri Yapısal Eşitlik Modellemesi
(LISREL) Eğitimi
Çağıl Hale ÖZEL
Anadolu Üniversitesi
Turizm ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu
Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi ile Mersin
Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Mezunları Derneği’nin işbirliğinde düzenlenen Araştırma Yöntemleri Semineri’nin yedincisi 28 Ocak - 1
Şubat 2009 tarihleri arasında Belek, Antalya IC Santai Otel’de gerçekleştirilmiştir. Araştırma Yöntemleri Semineri’nin beş farklı seminer konusundan biri
de; son zamanlarda bilimsel araştırmalarda giderek daha fazla kullanılır hale gelen Yapısal Eşitlik
Modellemesi (YEM) ve LISREL olmuştur. Günümüzde Yapısal Eşitlik Modellemesi’nin ve LISREL
uygulamalarının tanınırlığının giderek artmasına
paralel olarak seminere olan ilginin de arttığı gözlenmiştir. Bununla birlikte, katılımcıların kendi bilgisayarlarında örnekler yapmasına izin vermek,
konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak ve katılımcıların sorularına birebir yanıt verebilmek amacıyla seminere katılan kursiyer sayısı bu yıl 37 kişi
ile sınırlı tutulmuştur. 3 gün süren seminer, Orta
Doğu Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr.
Nebi Sümer tarafından verilmiştir.
Seminer, Yapısal Eşitlik Modellemesi ile ilgili temel
kavramların açıklanması ile başlamıştır. Öncelikli olarak LISREL’in, Yapısal Eşitlik Modellemesi
118
n
Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi
analizleri için gerekli olan bir paket program olduğu katılımcılara önemle hatırlatılarak bu konudaki kavram kargaşasının önüne geçilmiştir. Seminer sırasında da vurgulandığı gibi, Yapısal Eşitlik
Modeli, regresyon ve faktör analizlerinin bir uzantısıdır. Bununla birlikte, Yapısal Eşitlik Modeli, örneğin path analizi gibi analizler yoluyla farklı ilişki
örüntüleri içeren modellerin tek işlemle sınanmasını sağlamaktadır. İlk gün boyunca anlatılan diğer
konular arasında; gizil değişkenli modellerin kullanımı, doğrulayıcı faktör analizi ve yapısal eşitlik modellemesinin diğer istatistiksel yöntemlerle
ilişkisi, deneysel gizil değişkenli model tanımlama
ve betimleme yer almıştır. İlk günün sonunda ise
LISREL programı kullanılarak model oluşturma ve
LISREL yazılımı üzerinde durulmuştur.
Seminerin ikinci gününde YEM ve LISREL’de kullanılan temel uyum (fit) indekslerini ve özet uyum
indekslerini kullanma konuları ayrıntılı olarak
açıklanarak LISREL’e ilişkin örnek bir ölçüm modeli uygulaması gerçekleştirilmiştir. Bu uygulamanın
gerçekleştirilmesinde, seminerin başlangıç tarihinden önce katılımcılara e-posta yoluyla gönderilen ve
katılımcılarca önceden incelenmesi istenen örnek
Konferans Notları
dosyalardan yararlanılmıştır. Bu aşamada, katılımcılarca tam olarak anlaşılamayan hususlarda sorulan sorular yanıtlanmış ve gerektiği zamanlarda
katılımcılarla birebir ilgilenilmiştir. Burada özellikle belirtilmesi gereken diğer bir husus ise; faktör
analizi, korelasyon ve regresyon analizleri gibi istatistiksel analizler konusunda temel düzeyde bilgisi
olan katılımcıların, anlatılan konuları daha kolay
anlayabilmeleri olmuştur. İkinci günün sonunda
katılımcılara, kendi çalışma alanlarını oluşturan
konulardaki mevcut veri setleri üzerinden uygulama çalışmaları yapmaları tavsiye edilmiştir.
Seminerin üçüncü ve son günü, ağırlıklı olarak katılımcıların uygulama çalışmaları yapmalarına olanak veren yararlı bir eğitim günü olmuştur. Örnek
bir yapısal modelin test edilmesiyle başlayan eğitim, katılımcıların kendi modellerini sınamaları ile
sürdürülmüştür. Kahve aralarında da katılımcıların
soruları yanıtlanmış, anlaşılamayan konular ile ilgili ayrıntılı açıklamaların bulunduğu bazı kaynaklar
önerilmiştir. Son olarak, yapısal eşitlik modellemesi sonucunda elde edilen sonuçların nasıl sunulacağı katılımcılara açıklanmış, uygulamada dikkat
edilmesi gereken genel kurallara ve kaçınılması
gereken yanlışlara değinilmiştir. Seminer sonunda,
verilen bu kısa süreli eğitimin konunun tümünün
anlaşılabilmesi için yeterli olmayacağı katılımcılara hatırlatılmıştır. Bununla birlikte, verilen eğitim
sayesinde yapısal eşitlik modellemesinin ve LISREL’in hangi araştırmalarda ve hangi amaçla kullanılabileceği öğrenilmiş, ayrıca konuya daha fazla
hakim olabilmek için hangi alanların geliştirilmeye
ihtiyaç duyduğu hakkında fikir edinilmiştir. Katılımcılara katılım sertifikalarının tören ile sunulmasını takiben seminer sona ermiştir.
Gönderilme tarihi
Kabul
: Şubat 2009
: Mart 2009
Araş. Gör. Çağıl Hale Özel. Anadolu Üniversitesi, Turizm ve Otel
İşletmeciliği Yüksek Okulu, Yunus Emre Kampüsü, 26470 Eskişehir
E-posta: chkayar@anadolu.edu.tr
VII. Araştırma Yöntemleri Semineri Bilimsel Araştırma
ve Nicelleştirme Eğitimi
Dönüş ÇİÇEK
Anadolu Üniversitesi
Eskişehir Meslek Yüksekokulu
Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi ile Mersin Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu
Mezunları Derneği’nin işbirliğinde düzenlenen VII.
Araştırma Yöntemleri Semineri 28 Ocak - 01 Şubat 2009
tarihleri arasında Antalya Belek IC Santai Otel’de,
Türkiye’deki değişik üniversitelerden gelen akademisyen ve öğrencilerin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Bu seminerin konularından biri olan Bilimsel
Araştırma ve Nicelleştirme başlıklı seminer Mersin
Üniversitesi’nden Prof. Dr. Adnan Erkuş tarafından verildi. Seminerin amacı, Bilimsel Araştırma ve
Nicelleştirme konusunda katılımcıları bilgilendirmek ve bilimsel bir araştırma da izlenmesi gereken
sürecin anlaşılmasını sağlamaktır.
Üç gün süren Bilimsel Araştırma ve Nicelleştirme seminerinde birinci gün bilim, bilimin ölçütleri, sayıltıları
ve amaçları; ilişki arayan ve ilişki aramayan araştırmalar örnekler verilerek anlatılmış, araştırma probleminin özellikleri; araştırma soruları ve hipotezleri üzerinde durulmuştur. Konuların anlatımından
sonra her bir katılımcının kendi örnek araştırma
problemine uygun araştırma soruları/hipotezleri
üretmesi için çalışma yapılmış ve bunlar üzerinde
tartışılarak konunun daha iyi anlaşılması sağlan-
mıştır. Zamanın kısıtlı olması nedeniyle tartışılamayan örnek araştırma problemine uygun araştırma soruları/hipotezleri katılımcılar tarafından
yazılarak Prof. Dr. Adnan Erkuş’a verilmiş ve seminerin ikinci gününde geri bildirim alınarak yapılan
hatalar ortaya çıkarılmıştır. Birinci günün diğer
konusunu ise deneysel düzenekler (klasik deney
düzeneği, yalnız son-testli denetim gruplu düzenek, dörtlü Solomon düzeneği, çok faktörlü düzenek) oluşturmuştur.
Seminerin ikinci gününde evren-örneklem; örneklem oluşturma yolları (olasılıklı-olasılıksız teknikler: basit seçkisiz örnekleme, kota, tabakalı, küme
kartopu vs); örneklem büyüklüğünü belirleme (N
biliniyorsa / bilinmiyorsa; sürekli / süreksiz veriler
için) konuları anlatıldı. Seminerin üçüncü gününde de veri toplama yolları (gözlem-görüşme türleri,
müdahalesiz veri toplama yolları-arşivler, fiziksel
izler, kayıtlar vb); verilerin çözümlenmesi; analiz
tekniğinin seçiminin nelere bağlı olabileceği (hipotezlere, bağımlı-bağımsız değişken ve düzey sayısına, ölçümlerin birbirine bağımlı olup olmamasına,
verilerin ölçme düzeyine, gözlem sayısına); korelasyon ve regresyon teknikleri, hipotez testi; ortalamalar arası farkın test edilmesi (bağımlı-bağımCilt 20 = Sayı 1 = Bahar 2009 =
119