kriyoglobülin,kreatinin klirensi,beta mikrobu,üre,serüloplazmin

KRİYOGLOBÜLİN
Cryoglobulins; Soğuk aglutinin;
Kriyoglobülin kanda bulunan anormal proteinlerdir ve 37
derecede kristalleşirler. Birçok hastalık sırasında ortaya
çıkabilirler ancak vakaların %90ı Hepatit C sırasında görülür.
3 tip kriyoglobülin vardır ve kanda bu proteinlerin varlığına
Kriyoglobülinemi denir.
Kanda kriyoglobülin varlığına neden bakılır?
Kriyoglobülinemi
den
şüphelenilen
her
durumda
kanda
kriyoglobülin bakılır. Kriyoglobülinemi birçok sistemi
etkileyen bir hastalıktır deri, eklemler, böbrekler ve sinir
sistemi etkilenir.
Kriyoglobülin testi için normal değer:
Normalde kanda kriyoglobülin negatif olmalıdır.
Kanda kriyoglobülin varlığı ne anlama gelir?
Hepatit ( özellikle hepatit C ),
• İnfeksiyöz mononükleozis,
• Lösemi,
• Lenfoma,
• Makroglobülinemi,
• Romatizmal artrit,
• Sistemik Lupus Eritematozus,
• Nefrotik sendrom hastalığına bağlı
kriyoglobülin testi pozitif olabilir.
olarak
KREATİNİN KLİRENSİ
Creatinine clearance; Kreatin Klirensi; Cc Cl;
Kandaki kreatinin miktarının ne hızla temizlendiğini gösteren
ve böbrek fonksiyonları hakkında detaylı bilgiler veren bir
testtir. Ölçüm için kan ve idrar örneği gerekir. Kan ve
idrarda kreatinin miktarı ile ve günlük idrar miktarı ile
hesaplanarak bulunan bir değerdir.
Kreatin klirensi yaşla birlikte düşer ( her 10 yılda bir 6,5
ml/min/1,73m2 azalır). Kreatin klirensi böbrek glomerülerinden
kan akışını hesaplamakta da kullanılır (Glomerular Filtration
Rate= GFR) ancak filtre edilen kreatinin in küçük bir kısmı
geri emildiğinden GFR ölçümü olağandan fazla çıkabilir ki bu
durum böbrek hastalıklarında daha fazla olur.
Kreatin klirensi normal değeri:
Erkeklerde: 97-137 ml/dk.
Kadınlarda: 88-128 ml/dk dır.
Kreatin klirensini düşüren hastalıklar nelerdir?
Akut tübüler nekroz,
Mesane tıkanması,
Konjestif kalp yetmezliği,
Susuz kalmak ( dehidratasyon),
İleri böbrek hastalıkları,
Glomerülonefritler,
Böbrek yetmezliği,
Böbrek kan akımının bozulduğu durumlar ( şok, vb),
İdrar çıkışının tıkandığı hastalıklar da kreatin
klirensi düşer.
Aşağıdaki durumlar test sonucunu olumsuz etkiler:
24 saatlik idrar toplama hatası,
Gebelik,
Aşırı egzersiz hesaplamayı bozar.
Referanslar:
Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal
disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th
ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 116.
BETA MİKROBU
Beta; Beta Mikrobu; Beta Hastalığı;A Gurubu Beta
Hemolitik Streptokok Enfeksiyonu; GABHS;
Beta enfeksiyonu basit bir soğuk algınlığı gibi başlar fakat
kalıcı kalp hastalıklarının, böbrek yetmezliklerinin ve eklem
hastalıklarının en önemli sebebidir. Beta enfeksiyonu
laboratuvar testleriyle kolayca teşhis edilebilir. A gurubu
Beta Hemolitik Streptokok (halk arasındaki adıyla Beta mikrobu
) doğada yaygın olarak bulunan bir mikroptur. Beta enfeksiyonu
basit bir boğaz enfeksiyonu gibi başlasa da kalp, beyin,
böbrekler ve eklemler de kalıcı hasarlar yapan çok ciddi
sonuçlar doğurabilir.
Beta mikrobu nasıl bulaşır?
Beta mikrobu kişiden kişiye bulaşır. Bulaşma genellikle
çocuklar arasında oyunlar sırasında temas ile, öpüşme ile yada
gıdalar aracılığıyla olur. Kreş, yuva, okul gibi kalabalık
ortamlar bulaşmayı kolaylaştırır.
Beta mikrobu hangi hastalıklara neden olur ?
A Gurubu Beta Hemolitik Streptokoklar
Boğaz enfeksiyonlarına ( Farenjit )
Romatizmal ateş ( kalp kapakları, böbrek yetmezliği,
eklem hasarı ve beyin tutulumuyla seyreden sistemik
hastalık )
Kızıl hastalığına ( farenjit ile beraber döküntü )
Yara ve cilt enfeksiyonlarına ( Sellülit, Lenfanjit,
Piyodermi )
İnvaziv Beta enfeksiyonuna ( Kas ve derin dokulara
kadar ilerleyen şiddetli enfeksiyon, bakteriyemi, toksik
şok ) neden olur.
Beta enfeksiyonu ve taşıyıcılığı nasıl tespit
edilir?
Beta mikrobu insanların boğazında hastalık yapmadan uzun süre
bulunabilir. Bu kişiler taşıyıcıdır. Taşıyıcılık ve beta
anjini boğaz kültürü ve hızlı beta testiyle tespit edilebilir.
Beta enfeksiyonu aile içinde ya da okullarda kişiden kişiye
atlayabilir, çocuklarda sık ve tekrarlayan anjin ve farenjite
neden olabilir. Bu nedenle hastalık şikayeti olmasa bile aile
bireylerinin veya okul mevcudunun beta taşıyıcılığı yönünden
taranması gerekebilir.
ÜRE
BUN; Blood Urea Nitrojen;
Üre insan vücudunda nitrojen metabolizmasının son ürünüdür.
Yağ, protein ve karbonhidrat tüketimi sonucu karaciğerde üre
oluşur. Üre böbreklerden atılır. Bkz: BUN
Üre için normal Değerler:
Erkek: 10-50 mg/dl
Kadın: 10-50 mg/dl
Üreyi arttıran sebepler:
Böbrek hastalıkları,
Dolaşım bozuklukları, böbreğin yeterince kanlanamaması,
İdrar yollarının tıkanması,
Protein metabolizmasının artması,
Aşırı protein alımı,
Üreyi Azaltan Sebepler:
Karaciğer yetmezliği, siroz,
Bazı böbrek hastalıkları,
Beslenme bozukluğu,
Hormonal hastalıklar,
Gebeliğin son dönemi
Böbrek üstü bezi hastalıklarında üre miktarı azalır.
SERÜLOPLAZMİN
Ceruloplasmin;
Serüloplazmin kanda bakırın bağlanıp taşındığı proteindir.
Serüloplazmin laboratuvar testinde kandaki miktarına bakılır.
Bakır metabolizması ve bakır depo hastalıklarında
Serüloplazmin laboratuvar testi önemli bilgiler verir.
Serüloplazmin miktarının düşmesine neden olan
hastalıklar:
•
•
•
•
•
Kronik karaciğer hastalıkları,
Malabsorbsyon ( besin emiliminin bozulması),
Malnutrisyon ( kötü beslenme),
Menkes sendromu,
Nefrotik sendrom,
•
Wilson hastalığı ( bakır depo hastalığı),
Serüloplazmin seviyesini arttıran sebepler:
•
Akut ve kronik enfeksiyon hastalıkları,
•
Lenfoma,
•
Gebelik,
•
Romatizmal artritis Serüloplazmin seviyesini
arttırır.
Referanslar:
1.
Kowdley KV. Inherited and metabolic hepatic disorders.
In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 154.
2.
Cox DW, Roberts EA. Wilson disease. In: Feldman M,
Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s
Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2010:chap 75.
İDRARDA PROTEİN
İdrarda Albümin; Proteinüri; Albuminüri;
İdrarla atılan protein miktarının ölçülmesidir. Herhangi bir
zamanda alınan idrar örneğinden yada 24 saatlik idrar
örneğinden bakılır. Aşağıdaki durumlar idrarda protein
laboratuar testi sonucunu etkiler:
• Dehidratasyon ( susuz kalma ),
• Radyolojik kontrast madde ( örnek alımından önceki 3 gün
içinde kullanılan kontrast maddeler sonucu bozar),
• Stres,
• Aşırı egzersiz,
• İdrar yolu enfeksiyonları sonucu bozar.
İdrarda protein neden bakılır?
İdrarda protein miktarına özellikle böbrek hastalıkları
şüphesinde bakılır. Normalde idrarda protein çok az bulunur.
Kan proteinini çok yüksek ise böbrekler normal olsa da idrarda
protein çıkar. Böbrek hastalıklarında ise kan proteini çok
düşük olsa da idrarla protein çıkar.
İdrarda protein için normal değerler:
Spot idrarda albümin: 0-8 mg/dL
24 saatlik idrarda albümin: <80mg/dL dir.
İdrarda Protein Pozitif olması ne anlama gelir?
İdrar proteinin de hafif artış genellikle bir hastalığa işaret
etmez. Ancak idrar proteinin de büyük artışlar aşağıdaki
hastalıklara bağlı olabilir:
Amiloidoz,
Mesane tümörü,
Konjestif kalp yetmezliği,
Dehidratasyon,
Diyabetik nefropati,
Glomerülonefrit,
Goodpasture sendromu,
Ağır metal zehirlenmesi,
Böbrek hasarı yapan ilaçlar,
Polikistik böbrek,
Preeklampsi ( gebelik zehirlenmesi),
Sistemik lupus eritematozus,
İdrar yolu enfeksiyonu sırasında görülür.
Ayrıca aşağıdaki durumların
protein miktarı önemlidir:
Akut nefritik sendrom,
Sepsis,
Eklampsi,
Hemolitik üremik sendrom,
değerlendirilmesinde
idrarda
İnterstisyel nefrit,
Meduller kistik böbrek,
Membranoproliferatif glomerulonefritler (GNI ve GNII),
Membranöz nefropati,
Nekrotizan vaskülit,
Post streptokoksik glomerülonefrit,
Rapidly progressif ( cresentrik ) glomerulonefrit,
Reflu nefropati,
Renal ven trombozu değerlendirme ve takibinde idrarda
protein miktarına bakılır.
References
1. Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal
disease. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 24th
ed. Philadelphia
BUN (ÜRE)
Üre; Kan Üre Nitrojeni; Blood Urea Nitrogen;
Protein metabolizmasının son ürünüdür. Üre karaciğerde
üretilir böbrekler ile atılır. Kandaki BUN miktarı böbrek
fonksiyonlarını gösteren önemli bir testtir.
Birçok ilaç BUN miktarını arttırır:
Allopürinol,
Aminoglikozid antibiyotikler,
Amfoterisin B,
Aspirin ( yüksek doz ),
Bacitracin,
Karbamezapin,
Sefalosporinler,
Sisplatin,
Kolitsin,
Furosemid,
Guanetidin,
İndometazin,
Metisilin,
Metildopa,
Neomisin,
Penisilamin,
Polimiksin B,
Probenecid,
Proppranolol,
Rifampisin,
Sprinolakton,
Tetrasiklin,
Tiazid diüretikler,
Triamteren,
Vankomisin.
BUN miktarını düşüren ilaçlar:
Kloramfenikol,
Streptomisin.
BUN testi ne amaçla yapılır?
Kan üre nitrojeni böbrek fonksiyonlarını gösteren önemli bir
testtir.
BUN için normal değerler:
Normalde 6 – 20 mg/ dL dir.
BUN arttıran sebepler:
Konjestif kalp yetmezliği,
Bağırsaklarda aşırı protein bulunması,
Mide bağırsak sisteminde kanama,
Hipovolemi ( susuz kalmak),
Kalp krizi,
Böbrek hastalıkları;
Glomerülonefrit,
Akut tübüler nekroz,
Piyelonefrit,
Akut böbrek yetmezliği,
Şok,
İdrar yollarında tıkanma.
Kan Üre Nitrojenini düşüren hastalıklar:
Karaciğer yetmezliği,
Beslenme bozukluğu, düşük proteinli beslenme,
Aşırı sıvı alımı,
Böbrek üstü bezi hastalıkları,
Gebeliğin son dönemi.
Aşağıdaki hastalıkların
değerli bilgiler verir:
tanısında
BUN
Akut nefrit sendromları,
Alport sendromu,
Böbrek damar hastalıkları, damar tıkanması,
Metabolik demans,
Diyabet,
Dijital zehirlenmesi,
Epilepsi,
Goodpasture sendromu,
Hemolitik üremik sendrom,
Hepatorenal sendrom,
İnsterstisyel nefrit,
Lupus nefriti,
Malin hipertansiyon,
Medüller kistik böbrek hastalıkları,
Membranoproliferatif böbrek hastalıkları,
Prerenal azotemi,
Primer amiloidoz,
testi
Sekonder sistemik amiloidoz,
Willms tümörü.
Karaciğer hastalıklarında böbrekler normal olmasına rağmen BUN
seviyesi düşük bulunabilir.
Referanslar:
Clarkson MR, Friedewald JJ, Eustace JA, Rabb H. Acute kidney
injury. In: Brenner BM, eds. Brenner and Rector’s The Kidney.
8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2008:chap 29
ANTİTROMBİN III
AT III;
Antitrombin III pıhtılaşma mekanizmasını kontrol eden bir
proteindir. Kandaki değerine bakılır. Heparin gibi kan
sulandırıcı ilaçlara rağmen tekrarlayan emboliler olursa
Antitrombin III bakılır. Kan sulandırıcıların işe yaramadığı,
sık emboli, trombüs gibi durumlarda bakılan testtir.
Antitrombin III testi ne için yapılır?
Antitrombin III miktarının düşük olması pıhtılaşmaya eğilim
oluğunu, emboli ve trombüs riskinin artığını gösteren
laboratuar testidir. Antitrombin III miktarını düşüren
sebepler:
•
Kemik iliği transplantasyonu,
•
•
•
•
•
DİC ( dissemine intravasküler koagülasyon),
Antitrombin III eksikliği ( genetik tir),
Karaciğer yetmezliği ve siroz,
Nefrotik sendrom,
Doğum kontrol ilaçları.
Pıhtılaşmaya eğilim aşağıdaki hastalıklara yol
açar:
•
Derin ven trombozu,
•
Flebit ( venöz iltihap),
•
Pulmoner emboli ( akciğer damarlarının pıhtı ile
tıkanması),
•
Tromboflebit.
Anabolik steroid kullanımı Antitrombin III miktarının
yükselmesine, doğum kontrol ilaçları düşmesine ve embolilere
yol açar.
Referanslar:
Schafer AI. Thrombotic disorders: hypercoagulable states. In:
Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed.
Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2007:chap 182 B
ASO
ASLO; Anti Streptolizin O; ASO titresi;
Kanda A gurubu beta hemolitik streptokok ( beta mikrobu )
karşı antikor varlığını araştıran laboratuar testidir. Anti
Streptolizin O antikoru beta enfeksiyonlarından sonra oluşan
bir antikordur. Kanda tespit edilmesi geçirilmiş bir beta
enfeksiyonunu gösterir. Testin en az 6 saat açlık ile
yapılması gerekir.
ASO neyi gösterir?
ASO geçirilmiş
enfeksiyonu ;
•
beta
enfeksiyonunun
Bakteriyel endokardit,
göstergesidir.
Beta
•
•
•
•
Glomerülonefrit,
Romatizmal ateş,
Kızıl,
Streptokoksik anjin
Etkeni olduğundan tehlikeli bir enfeksiyon hastalığıdır ve
erken dönemde yakalanıp tedavisi gerekir. A gurubu beta
hemolitik streptokok enfeksiyonlarından haftalar aylar sonra
dahi kanda ASO seviyesi yüksek bulunur.
ASO için normal değer:
Erişkin: < 200 ünite
Çocuk: <300 ünite
ASO seviyesini yükselten sebepler:
•
•
•
•
•
Beta Streptokok enfeksiyonu,
Bakteriyel endokardit,
Post streptokokal glomerulonefrit,
Romatizmal ateş,
Kızıl.
References
1.Bisno AL, Stevens DL. Streptococcus pyogenes. In: Mandell
GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of
Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier
Churchill Livingstone; 2009:chap 198.
2.Bisno AL. Nonsuppurative poststreptococcal sequelae:
Rheumatic fever and glomerulonephritis. In: Mandell GL,
Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of
Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier
Churchill Livingstone; 2009:chap 199