iş sağlığı ve güvenliği

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
Yrd. Doç. Dr. Barış KINACI
baris.kinaci@istanbul.edu.tr
DERS İÇERİĞİ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

İŞ KAZALARI VE ÇEŞİTLERİ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE İLETİŞİM

MESLEK HASTALIKLARI

LABORATUVAR GÜVENLİĞİ

ELEKTRİK SİSTEMLERİNİN GÜVENLİĞİ

YANGINLARI ÖNLEME VE SÖNDÜRME

KİŞİSEL KORUYUCU YÖNTEMLER VE MALZEME SEÇİMİ

İLK YARDIM
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
İş Nedir?
Bir hizmet sözleşmesi ile ücret karşılığında mal ve hizmet üretimi için yapılan faaliyetlerdir.
İşveren kimdir?
Bir hizmet sözleşmesi ile ücret karşılığında kişileri çalıştıran, işyerinin sahibidir.
İşçi Kimdir?
Bir hizmet sözleşmesi ile ücret karşılığında işveren emrinde çalışan kişidir.
İşyeri nedir?
Mal veya hizmetin üretildiği, başka bir deyişle çalışmanın (yani işin) yapıldığı yere işyeri
denir. İşyeri tanımı 4857 sayılı İş Kanununda ve 6331 sayılı İSG Kanununda yapılmıştır.
4857 sayılı İş Kanununa göre İşyeri; İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek
amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.
6331 sayılı İSG Kanununa göre İşyeri; Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan
ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya
hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine
bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden
ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyondur.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
Sağlık Nedir?
İnsanın bedenen hastalık ve sakatlığının olmaması yanı sıra ruhen ve
sosyal yönden de tam bir iyilik halidir.
Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization - Dünya Sağlık Örgütü
:WHO)
İş Sağlığı Nedir?
Bütün mesleklerde çalışanların; Bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik
hallerinin en üst düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliştirilmesi
çalışmalarıdır.
(Uluslararası Çalışma Örgütü-Dünya Sağlık Örgütü - 1950)
İş Güvenliği Nedir ?
İşçinin beden sağlığı yanı sıra ruhen ve sosyal olarak iyilik halini
koruyabilmesi için alınması gereken önlemlerin tamamıdır.
İş Kazası Nedir ve Hangi Durumlar İş Kazası
Kapsamındadır ?
İş Kazası
ILO (International Labour Organization; Uluslararası
Çalışma Örgütü)’ya göre iş kazası; Planlanmamış ve
beklenmeyen bir olay sonucunda sakatlanmaya veya zarara
neden olan durumdur.
Bu kapsama;
 İşyeri ile ev arası
 İşyeri ile işçinin yemek yediği yer arası,
 İşyeri ile işçinin ücretini aldığı yer arasında oluşan kazalar
dahildir.
 Uluslararası Çalışma Örgütü 121 Sayılı Tavsiye
Kararı (1964)
İş Kazası Nedir ve Hangi Durumlar İş Kazası
Kapsamındadır ?
Ülkemiz yasal düzenlemelerine (5510 sayılı yasa 13. Madde) göre
İş kazası; Aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı
hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır.
Bu hal ve durumlar aşağıdaki gibidir;





Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve
hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında
başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen
zamanlarda,
Hizmet akdiyle bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan emziren
kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan
zamanlarda,
Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi
sırasında.
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
Aşağıda, iş kazası tanımına uygun olarak değişik senaryolar verilerek iş kazalarının
daha iyi anlaşılmasına çalışılmıştır.
1 – Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada meydana gelen herhangi bir olay,
yapılan işle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın iş kazası sayılmaktadır.
Paydos saatinde; Top oynarken yaralansa, sakatlansa, Dinlenirken yaralansa veya
sakatlansa (örneğin: sandalyeden düşse), Yemek yerken çatal – bıçak veya kürdan
ile yaralansa, İntihar ederse, Fabrika bahçesinde ağaç altında otururken üstüne bir
şey düşse ve yaralansa, bu olaylar, doğrudan doğruya iş kazası sayılmaktadır
2 – Kalp krizi geçirse veya bir hastalık nedeniyle ölürse; İş kazası sayılmaz.
Burada önemli olan; Bir olayın varlığı ve bu olay ile sonuç arasındaki ilişkidir. Yani iş
kazasında neden-sonuç ilişkisi önemlidir.
3 – İşyerinden ücretli izinli olan biri; İzin sırasında ziyaret amacıyla işyerine gelse ve
bu sırada da kaza geçirse; Bu bir iş kazasıdır. Çünkü izinli de olsa; İşyeri ile hukuki
bağı sürmektedir.
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
4 – Bir apartman kapıcısı; Kat sakinlerinin gereksinimleri için bakkala giderken
yolda kazalanırsa; İş kazası sayılır. Çünkü görevini yaparken kaza geçirmiştir
5 – Fabrika gece bekçisi; Sokağa kaçan bekçi köpeğini yakalamak için sokağa
çıksa ve kazalansa; Bu olay da iş kazası sayılır. Çünkü görevini yaparken kaza
geçirmiştir.
6 – İşveren şoförünü kendi özel işi için görevli olarak bir yere yollasa ve yolda
kaza olursa; Bu olay iş kazası sayılır. Çünkü uğranılan kazanın, işverence verilen
görevle ilgili olup olmadığına bakılması gerekir.
7 – İşveren şoförünü kendi özel işi için görevli olarak bir yere yollasa, şoför
yolda durup başka bir işle ilgilense ve kazalansa; Bu olay iş kazası sayılmaz.
Uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup olmadığına bakılması
gerekir. Şoför kendisine verilen görevin dışına çıkmış ve bu sırada kaza
geçirmiştir.
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
8 – Şirket adına görevli olarak başka bir yere giden yetkili; İş dışı eğlenirken
kazalanırsa;
Bu olay iş kazası sayılmaz. Uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup
olmadığına bakılması gerekir. Şahıs kendisine verilen görevin dışına çıkmış ve bu
sırada kaza geçirmiştir.
9 – İşverence sağlanan ve işe geliş-gidişlerde kullanılan toplu taşıma araçlarında
kazalanılırsa;
Toplu taşıma sırasında geçirilen kazalar İş kazası sayılır.
10 – Toplu taşıma aracı yolda arızalansa ve çalışanlardan biri veya birkaçı tamirat
sırasında araçtan inse ve bu sırada yoldan geçen başka bir araç bunlara çarpsa;
Toplu taşıma henüz bitmediği için bu olay da İş kazasıdır.
11 – Araç fabrika bölgesine geldi. Kişi araçtan indi ve fabrikaya doğru yürürken
yolda kaza geçirdi; Bu bir iş kazası değildir. Çünkü toplu taşıma işi sona ermiştir.
Kişi fabrikaya doğru yürüyor olabilir ama bu onun fabrika kapısından içeri
gireceği anlamını taşımaz.
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
12 – Araç fabrika bölgesine geldi. Kişi araçtan indi ve doğruca karşı tarafta
bulunan büfeye uğrayıp sigara, tost, vb almak istedi. Fabrikaya sigara vb. aldıktan
sonra gidecekti. Ancak büfenin önünde veya fabrikaya yürürken kaza geçirse; Bu
bir iş kazası değildir. Çünkü toplu taşıma işi sona ermiştir. Kişi fabrikaya doğru
yürüyor olabilir ama bu onun fabrika kapısından içeri gireceği anlamını taşımaz.
13 – Kişi işe gitmek üzere evden çıktı ve servis aracına binmek için durağa doğru
yürümeye başladı. Bu sırada bir kaza geçirse; Bu bir iş kazası sayılmaz. Toplu
taşıma işi henüz başlamadığı için bu kazalar iş kazası sayılmazlar.
14 – Kişi işe gitmek üzere evden çıktı ve durağa geldi. Bu sırada, durakta
beklerken bir kaza geçirse; Bu bir iş kazası sayılmaz. Toplu taşıma işi henüz
başlamadığı için bu kazalar iş kazası sayılmazlar.
15– Araçtan indi ve evine giderken yolda kazalandı; Toplu taşıma işi sona erdiği
için, bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar.
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
16 – Kişi servis aracını kaçırdı ve işe yetişmek için başka bir araca bindi. Araç;
İşyerine doğru yola çıktı fakat yolda kaza yaptı. Bu olay; İş kazası sayılmaz. İşverenin
sağladığı toplu taşıma aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası
sayılmazlar.
17 – Kişi servis aracını kaçırdı ve işe yetişmek için komşu şirketin servis aracına
bindi; Araç yolda kaza yapsa; İş kazası sayılmaz. İşverenin sağladığı toplu taşıma
aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası sayılmazlar.
18 – Kişi servis aracını kaçırdı ve işe yetişmek için kardeş şirketin ( aynı holdinge
bağlı diğer şirket) servis aracına binse ve bu araç yolda kaza yapsa; İş kazası sayılmaz.
İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası
sayılmazlar.
19 – Kişiler özel araçları ile işe gelip dönülürken kaza yapırlırsa veya kazaya
karışırlarsa; İş kazası sayılmaz.
İşverenin sağladığı toplu taşıma aracından yararlanmadığı için bu tür kazalar iş kazası
sayılmazlar. Bu olayın iş kazası sayılabilmesi için; Daha önceden, işverence yazılı olarak
kendi aracıyla işe gelip gidebileceğinin tebliğ edilmesi gerekir.
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
İş Kazalarına Örnek Senaryo Durumlar
İş Kazalarına Örnekler
Kaza Geliyorum Demez (mi)?
Yada Görünen Köy Kılavuz İstemez (mi)?
İş Kazalarına Örnekler
İnşaat kazılarında meydana gelen toprak çökmesi. Maalesef çok
rastlanan ama basit bir tedbirle kolayca önlenebilecek bir kaza türü.
İş Kazalarına Örnekler
Elektrik Çarpması
Tehlike Büyük !!
İş Kazalarına Örnekler
Bize Özgü Bir
Davranış !!
Sonuç !!
Kazalara Örnekler
Kazalara Örnekler
Kazalara Örnekler
Kazalara Örnekler
Kazamı yoksa ihmal mi ..?