İÇİNDEKİLER Sayfa BİYOLOJİ VE BİLİMSEL YÖNTEM ....................................................... 1 Bilim ve Bilimsel Yöntem....................................................................... 2 CANLILARIN OLUŞUMU ....................................................................... 5 CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ ................................................. 9 CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI ................................................ 11 SİSTEMATİK ............................................................................................ 13 BİTKİ VE HAYVANLARIN KARŞILAŞTIRILMASI ....................... 15 Hücresel düzeyde farklılıklar ............................................................. 15 Organizasyon düzeyinde farklılıklar; ................................................ 15 CANLI SİSTEMDEKİ FİZYOLOJİK OLAYLARLA İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR........................................................................................... 16 Difüzyon ................................................................................................ 16 Osmoz ..................................................................................................... 17 Turgor ve Plazmoliz ............................................................................. 18 Şişme ....................................................................................................... 19 CANLI HÜCRERDE SU, İNORGANİK VE ORGANİK MADDELER .............................................................................................. 20 Su ............................................................................................................. 20 iv Madensel Tuzlar ................................................................................... 21 Organik maddeler................................................................................. 22 KARBOHİDRATLAR .............................................................................. 22 LİPİDLER ................................................................................................... 24 PROTEİNLER ............................................................................................ 25 NÜKLEİK ASİTLER ................................................................................. 30 ENZİMLER................................................................................................. 34 VİTAMİNLER ........................................................................................... 37 Suda eriyen vitaminler ......................................................................... 38 HÜCRE ........................................................................................................ 42 HÜCRELERİN GENEL YAPISI ............................................................. 43 Hücre Zarı .............................................................................................. 44 Hücre Zarının Madde Geçişi ............................................................... 47 Eksositoz-Endositoz ............................................................................. 49 Sitoplazma ............................................................................................. 50 Sitoplazma İçindeki Organeller .......................................................... 51 Endoplazmik Retikulum (ER) ............................................................. 51 Ribozomlar............................................................................................. 53 Golgi Elemanı ........................................................................................ 54 Mitokondri (Kondriyozom)................................................................. 56 Lizozom .................................................................................................. 60 Koful (Vakuol) ....................................................................................... 61 Sentriyoller............................................................................................. 62 v Plastidler ................................................................................................ 63 Peroksizomlar........................................................................................ 64 Nukleus (çekirdek ) .............................................................................. 65 Nukleolus (çekirdekçik) ....................................................................... 67 Kromozomlar ........................................................................................ 67 HÜCRE BÖLÜNMESİ ............................................................................. 71 Mitoz Bölünme ...................................................................................... 72 Mayoz Bölünme ................................................................................... 76 Mitoz ve Mayoz Bölünme Arasındaki Farklar ................................. 80 Gametogenez ......................................................................................... 82 Spermatogenez ...................................................................................... 82 Oogenez.................................................................................................. 83 DÖLLENME............................................................................................... 87 HÜCRE SİKLUSU (HÜCRE PERYODU) ............................................. 90 Gelişme ................................................................................................... 91 Segmentasyon (Bölünme) .................................................................... 95 Organogenez (Organ Oluşumu) ......................................................... 98 HAYVANSAL DOKULAR ..................................................................... 98 Epitel Doku ............................................................................................ 99 Epitelyum Dokunun Görevleri ...................................................... 99 a) Örtülü Epiteli ........................................................................ 100 b) Salgı Epiteli............................................................................ 103 c) Duyu Epiteli .......................................................................... 107 Bağ ve Destek Doku ........................................................................... 107 Bağ Doku.............................................................................................. 107 vi Bağ Dokunun Görevleri ............................................................. 108 Bağ Doku Hücreleri .................................................................... 108 Bağ Doku Lifleri .......................................................................... 110 Bağ Doku Tipleri ......................................................................... 111 Destek Doku ........................................................................................ 116 Kıkırdak Doku ..................................................................................... 116 Kıkırdak Dokunun Görevleri ....................................................... 117 Kemik Doku......................................................................................... 118 Kemik Dokunun Görevleri ........................................................... 121 Sinir Doku ............................................................................................ 121 Sinapslar ............................................................................................... 123 Nöronların Sınıflandırılması ............................................................. 126 a) Uzantılarının sayı ve şekline göre: ..................................... 126 b) Fonksiyonlarına göre: .......................................................... 126 Kas doku .............................................................................................. 128 Çizgili Kas (İskelet Kası) ............................................................... 129 Düz Kas ........................................................................................... 133 Kalp Kası (Çizgili İstemsiz Kas) ................................................... 134 Kan Doku ............................................................................................. 135 Kanın Pıhtılaşması ve Trombositlerin Fonksiyonları .................... 143 Kan Grupları ........................................................................................ 143 BİTKİ DOKULARI ................................................................................. 145 METABOLİZMA .................................................................................... 158 Canlılarda Enerji Dönüşümü ............................................................ 160 Beslenme .............................................................................................. 162 BİTKİ ORGANLARI .............................................................................. 165 vii Kök ........................................................................................................ 165 Kökün morfolojik ve anatomik yapısı ............................................. 166 Gövde ................................................................................................... 168 Gövdenin görevleri; ....................................................................... 169 Yaprak .................................................................................................. 170 Yaprağın anatomik yapısı .................................................................. 172 Çiçek ..................................................................................................... 173 TOZLAŞMA VE DÖLLENME ............................................................. 175 Meyve ................................................................................................... 176 Tohum .................................................................................................. 177 HAYVANLARDA ORGAN SİSTEMLERİ ........................................ 178 Sindirim Sistemi .................................................................................. 178 Karbonhidratların sindirimi: ........................................................ 183 Proteinlerin sindirimi .................................................................... 183 Yağların Sindirimi: ......................................................................... 184 Besinlerin Emilimi (Rezorpsiyon) .................................................... 184 Dolaşım Sistemi................................................................................... 185 Lenf Dolaşımı ...................................................................................... 192 Solunum Sistemi ................................................................................. 192 Hücre Solunumu ................................................................................. 200 Sinir Sistemi ......................................................................................... 204 Merkezi Sinir Sistemi.......................................................................... 211 Periferik (Çevresel) Sinir Sistemi ...................................................... 222 Endokrin Sistem .................................................................................. 224 Hipofiz Bezi ......................................................................................... 225 Epifiz Bezi ............................................................................................ 227 viii Timus Bezi ........................................................................................... 228 Tiroid Bezi ............................................................................................ 228 Paratiroit Bezi ...................................................................................... 229 Böbreküstü Bezi (Adrenal Bez) ......................................................... 230 Pankreas ............................................................................................... 234 Testis Hormonları ............................................................................... 236 Ovaryum Hormonları ........................................................................ 236 Boşaltım Sistemi .................................................................................. 237 Duyular ve Duyu Organları .............................................................. 243 Mekaniksel Duyu ........................................................................... 244 Kimyasal Duyu ............................................................................... 246 Ses Duyusu ...................................................................................... 251 Denge Duyusu ................................................................................ 254 Işık Duyusu ..................................................................................... 255 Üreme Sistemi ..................................................................................... 262 Eşeysiz Üreme ................................................................................ 262 Eşeyli Üreme ................................................................................... 264 Üreme Sistemi ..................................................................................... 266 Erkek Üreme Sistemi ..................................................................... 266 Dişi Üreme Sistemi......................................................................... 269 BİTKİLERDE ÜREME ........................................................................... 277 Eşeysiz üreme ...................................................................................... 277 Eşeyli üreme ........................................................................................ 277 BİTKİLERDE METABOLİK OLAYLAR ............................................ 278 Suyun alınması ve iletilmesi.............................................................. 278 Fotosentez ............................................................................................ 281 Bitki Büyüme Düzenleyicileri (Fitohormonlar) .............................. 287 ix Oksinler ................................................................................................ 288 Gibberelllinler...................................................................................... 290 Sitokininler........................................................................................... 292 Absisik Asit (ABA) ............................................................................. 294 Etilen ..................................................................................................... 295 GENETİK 295 Genetikte Sık Karşılaşılan Bazı Kavramlar296 Gen ........................................................................................... 296 Genotip ..................................................................................... 296 Fenotip ...................................................................................... 296 Alel Gen: Dominant Gen……………………………………...296 Resesif (Çekinik) Gen .............................................................. 296 Homozigot (Arı Döl) …………………………………………296 Heterozigot: Eş Baskın (Yarı Dominant) Gen: Letal Gen ....... 296 Homozigot Ve Hibrit Örnekleri ………………………………298 Canlıların Oluşturacakları Gamet Çeşitleri .. ………………….298 Mendel Kanunları . ……………………………………………302 İki Karekterin Birlikte Kalıtımı ve Mendelin Iı. Yasası .. …… 304 Eş Baskınlık = Yarı Dominantlık ……………………………306 Çok Alellilik .............................................................................. 307 Rh Faktörü ….. ................................................................. 308 Eşeye Bağlı Kalıtım ................................................................ 308 İnsanda Eşeye Bağlı Kalıtım .................................................... 310 HAYVAN DAVRANIŞLARI ................................................................ 312 Hayvanlarda Hiyerarşi ...................................................................... 316 Hayvanlarda Haberleşme .................................................................. 317 Seksüel Davranış ................................................................................. 318 Saldırganlık Davranışı........................................................................ 319 Sosyal Evrim Ve Aşamaları ............................................................... 320 x Kurbağalarda Sosyal Davranış : ....................................................... 324 Sürüngenlerde (Reptiller) Sosyal Davranış ..................................... 325 Kuşlarda Sosyal Davranış .................................................................. 326 Memelilerde Sosyal Davranış ........................................................... 327 Yunuslarda Sosyal Davranış ............................................................. 327 Ungulatlar Ve Filler’de Sosyal Davranış ......................................... 329 Karnivorlar’da Sosyal Davranış........................................................ 330 İnsan davranışları ............................................................................... 330 KAYNAKÇA ............................................................................................ 336 DİZİN ........................................................................................................ 342 xi