bozkır`da kentsel kullanım kararlarının pazarlama değeri potansiyeli
advertisement
BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Havva Alkan BALA * Mehmet Ergün HATIR ** Buse İNCE Öz Bu çalışma Konya kentindeki Bozkır ilçesinde yer alan Çarşamba Çayı kentsel düzenleme çalışması ve buna bağlı önerilebilecek mimari tasarımların belde için pazarlama değeri yaratması anlamında potansiyellerini ve bu doğrultuda oluşturulan proje üretim yaklaşımlarına alternatifleri tartışmayı amaçlamaktadır. Günümüzde pazarlanabilirlik ve imaj olguları sadece ürünler için değil yerleşkeler için de geçerlilik kazanmıştır. Küreselleşen dünyada kentler, kalkınma ve büyüme için diğer kentler ile rekabet etme durumunda olup, ön plana çıkmak için pazarlama değerlerini yükseltecek kentsel kullanım kararları ve mimari ölçekli tasarımların önemini anlamışlar ve kendilerine imaj oluşturma çabası içine girmişlerdir. Kentin markalaşması için, kente ait kültürel, sosyal, coğrafi, tarihi bölgeye ait ayırt edici potansiyel değerlerin ön plana çıkarılması gereklidir. Ortaya çıkarılan potansiyeller ile paralel yapılacak olan kentsel planlama ve kentsel tanıtım stratejileri “kentsel markalaşmanın” bileşenleri durumundadır. Küreselleşen ve değişen dünyada şehirlerle ilgili beklentileri artan insanların, beklentilerini karşılamak isteyen şehir yöneticileri pazarlama faaliyetlerine gereken önemi vermek zorundadır. Bu çalışma küreselleşme sürecinde Konya’nın güneyinde Akdeniz Bölgesinde yer alan “suyu ve havası sert, insanı mert” olarak ünlenmiş Bozkır ilçesinde alınan kentsel kullanım ve kentsel tasarım kararlarının yerleşkenin ekonomisine katkı sağlayacak pazarlama değerini Çarşamba Çayı Çevre Düzenleme projesi özelinde irdelemektedir. Bozkır ilçesinde Çarşamba Çayı çevre düzenlemesi gerçekleştirilmiştir. Ancak mevcut düzenleme Bozkır’a yalnızca fiziksel mekânları ile cevap vermeye çalışmıştır. Oysaki Bozkır sistemin parçası olan “yerelleri”-ki buna Bozkırlılara özgü mikromilliyetçilik de denilebilir- sisteme entegre olmaya çalışan “yerelleşenleri”, sisteme uzaktan bakan “yabancıları” ile “her Bozkırlının evinde bir müzik enstrümanı bulunan kültürü ile keşfedilmek istenen bir beldedir. Çarşamba çayı çevre düzenleme sanat santrali “öğren-üret-pazarla” örüntüsü ve tasarlanacak “DUR-VAR” ları ile kentsel yaşam niteliğinin ve buna bağlı olarak pazarlama değeri potansiyelinin artması gerekmektedir.. • Anahtar Kelimeler Bozkır, Konya, Kentsel markalaşma, Çarşamba Çayı • * ** Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi Öğretim Üyesi. Araştırma Görevlisi. Mimar. 1264 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ GİRİŞ Kentin pazarlama değeri için, kente ait kültürel sosyal, coğrafi, tarihi bölgeye ait ayırt edici potansiyel değerlerin ön plana çıkarılması gereklidir. Kentsel planlama ve kentsel tanıtım stratejileri “kentsel markalaşmanın” bileşenleri durumundadır. Günümüzde pazarlanabilirlik ve imaj olguları sadece ürünler için değil yerleşkeler için de geçerlilik kazanmıştır. Kentsel kullanım kararları ve mimari ölçekli tasarımlar pazarlanabilir bir potansiyele sahiptir. Bozkır ilçesinin ortasından geçen Çarşamba Çayı ve çevre düzenlemesinin, belde için pazarlama değeri yaratması ve bu doğrultuda oluşturulacak planlama ve tanıtım modeli üzerinde durulmaktadır. Çarşamba Çayı’nın Bozkır’ın marka değeri oluşturulmasında önemi bulunmaktadır. Bu çalışma Konya kentindeki Bozkır ilçesinde yer alan Çarşamba Çayı kentsel düzenlemesi hakkında olup Bozkır için Çarşamba Çayı’nın potansiyellerini mimari ve kentsel ölçekli tasarımla destekleyecek alternatif proje üretim yaklaşımlarını tartışmayı amaçlamaktadır. Bozkır, Konya’nın güneyinde Akdeniz Bölgesinde yer alan “suyu ve havası sert, insanı mert” olarak ünlenmiş ilçelerden biridir (Şekil 1). Şekil 1. Bozkır İlçesinin konumu ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Orta Torosların eteğinde kurulan Bozkır, Konya merkezinden 130 km. uzaklıkta olup denizden yüksekliği 1050 metredir. Bozkır tarih sahnesinde yerini aldığından bu yana, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Anadolu Beylikleri ve Osmanlılar gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır (Şafakçı 2013). Bozkır, Torosların İç Anadolu bölgesine bakan eteklerinde kurulmuş olduğundan iklim, bitki örtüsü, sosyal ve ekonomik yapısında konumlanmanın derin etkileri görülmektedir. 7598 kişilik merkez nüfusuna sahip olan Bozkır’da Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 'Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2014 Nüfus sayımı sonuçlarına göre dışa göç söz konusudur. TÜİK'in verilerine göre, Bozkır'ın nüfusu 2013'e göre, 695 kişi azalarak, 27.457 kişi olmuştur. Bölgenin genel hatları ile dağlık bir arazi yapısına sahip olması, ekim yapılabilecek arazinin yetersizliği, sanayi bölgesine sahip olmaması nedeni ile bölge geneli yurt dışı ve yurt içine göç vermektedir. Göçler, genellikle yurt dışı için Almanya, Fransa ve Hollanda, yurt içinde ise İstanbul, Konya illerinedir. Mevsimlik işçi olarak Bursa, Isparta Aydın Muğla, Iğdır ve Niğde’ye muvakkat göç vermektedir. Bu durum Bozkır’ın mekânsal, kültürel, tarihi ve yaşamsal değerlerinin ön plana çıkarıldığı sektörel adımları daha da önemli kılmaktadır. Anadolu’nun bağrında yer alan Bozkır henüz yeterince varlığını ve gücünü duyuramadığı marka değerlere sahiptir. Tarihi, coğrafyası, ekonomiye katkısı, yerel özellikleri, folklorik girdileri, mimarisi, sanatı, yaşam biçimi ile geçmişten geleceğe Bozkır bütüne faydalı olacak özleri bünyesinde taşımaktadır. 2011 yılında Mevlana Kalkınma Ajansı tarafından yapılan çalışmanın Bozkır ile ilgili verileri Tablo 1’de özetlenmiştir. Tablo.1: Bozkır İlçesi SWOT Analizi, (Mevlana Kalkınma Ajansı, 2011’den yararlanılarak hazırlanmıştır). GÜÇLÜ YANLAR 1. DOĞAL YAPI İlçenin Güney Akdeniz bölgelerine yakın olması ZAYIF YANLAR İlçenin il merkezine uzaklığı ve dağlık yapısı Değişen iklim özellikleri (sıcaklık, yağış, don, kuraklık vs.) FIRSATLAR TEHDİTLER İlçede bulunan mikro klima bölgelerinin ziraat için uygun olması ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1265 1266 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Kuraklık nedeni ile içme ve kullanma suyu kaynaklarının verimliliklerinin azalması Yeterli su kaynaklarının bulunmaması Geniş yüksek yaylaların bulunması Eko-turizm potansiyelinin olması 2. DEMOGRAFİK YAPI Genç nüfusun az olması Kırsal kesimden kente hızlı bir şekilde göç ve bu nedenle iş gücü kaybının olması Halkın tarihine ve kültürüne, ilçesine sahip çıkması Bölge halkının Ortak çalışma, çalışkan ve azimli örgütlenme ve olması katılımcılığın zayıf olması İlçenin kendine özgü Tanıtım müziği, folkloru ve faaliyetlerinin kültürünün olması yetersizliği 3. EKONOMİK YAPI 3.1. TARIM Verimli toprakların Miras nedeni ile bulunması arazilerin parçalı olması, kapalı basınçlı sulama yöntemlerinin yaygın kullanılmaması İklim, arazi ve Elde edilen toprakların ürünlerin meyveciliğe ve muhafazası için bağcılığa uygun soğuk hava olması deposunun bulunmaması Çiftçilerin yeniliklere açık ve istekli oluşu Yaşlı nüfusun çok olması Sulama yöntemlerinin yaygınlaştırılma imkânı Bilinçsiz ve gelişigüzel tarımsal ilaç ve gübre kullanımı nedeni ile toprak ve su kaynaklarının kirlenmesi Bozkır İlçesinde yeni sistem bağcılığın, tam ve yarı bodur meyveciliğin gelişmesi ve Harmanpınar kasabasında atıl durumda bulunan soğuk hava deposunun faaliyete geçirilmesi Geleneksel tarım uygulamalarının devam etmesi ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Tarımsal üretim ve alternatif ürünler için uygun ekolojik koşulların olması Hayvancılığın (özellikle küçükbaş hayvancılık) yapılması Arıcılıkla uğraşanların olması Süt üreticiliğinin yaygınlaşması İlçede bulunan mikro klima bölgelerinin ziraat için uygun olması Üretici birliklerinin olmaması ve tarım ile ilgili kooperatiflerin verimli çalışmamaları Güncel tarım envanterinin çıkartılmaması ve sertifikalı üretimin olmaması Tarımsal girdilerde maliyet yüksekliği nedeni ile tarımsal üretimin azalması Meraların yetersiz olması ve hayvancılığın giderek zayıflaması Küçükbaş hayvancılığın teşvik edilmesi Arıcılığa uygun floranın varlığı Küçük ölçekli mandıraların bulunması Genç nüfusun tarımsal faaliyetleri terk etmesi 3.2. SANAYİ Yetiştirilen üzümlerden sirke, pekmez üretiminin yapılması Yeterli bilgi ve birikime sahip teknik personelin olması Tahin üretiminin yapılması Sertifikalı üretimin olmaması ve tanıtım faaliyetlerinin yetersizliği İlçede sanayinin gelişmemiş olması Tahin imalatının rekabetçiliğini kaybetmesi Sınıflama ve ambalajlama sanayisinin olmaması Sarıoğlan kasabasında açılması düşünülen meyve suyu fabrikası Bozkır Tahini markası ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1267 1268 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ 3.3 HİZMETLER Kanalizasyon atıklarının kontrol altına alınması Zengibar Kalesi ve çeşitli ören yerlerinin varlığı Yayla turizmine ve kış turizmine uygun alanların varlığı Meslek Yüksekokulunun varlığı İlçede Devlet Hastanesinin olması Ulaşım zorluğu İlçeye bağlı kasaba ve köylerin kanalizasyonlarının tamamlanmamış olması Yeterli turizm tesisinin olmaması Çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların yetersiz kalması Deniz turizmine entegre olma ve eko turizm potansiyeli Turizm altyapısının eksik olması Kırsal kesimde yaşayan nüfusun sağlık ve eğitim başta olmak üzere önemli sorunlar yaşaması Pazar ve pazarlama konusunda yönlendirici bölge aktörlerinin bulunmaması Kadastro işlemlerinin tamamlanmaması Güneş ve rüzgar enerjisi potansiyelinin olması Yeni karayolu projeleriyle birlikte İç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında, Toroslardaki konumunun getirdiği avantajdan da faydalanabilecek olan Bozkır, kültürel ve ekonomik yönlerden üretim, turizm hatta spor etkinlikleri gibi birçok potansiyele sahiptir. Analizler Bozkır’ın taşıdığı bu potansiyelleri ortaya çıkartmış, fakat potansiyellere yönelik mekânların eksikliğini göstermiştir. Bu potansiyellerin yeterince farkına varılmaması, etkin ve yararlı bir biçimde kullanılmaması ve kullanıma sunulmasını sağlayacak mekânların eksikliği, ilçenin gelişimini engellemektedir. Kentler markalaşma sürecinde diğer kentlerden ayırt edilmesi için sahip oldukları doğal güzelliklerini, sosyal, tarihi ve kültürel değerleri ile imaj oluşturma çabası içerisindedir (Tataroğlua ve diğerleri 2015). Bu bağlamda Bozkır, coğrafi konumu ve erişilebilirliği, Çarşamba Çayı’nın ilçeye kattığı doğal güzellikleri, tarihi ve kültüre dayalı dinamikleri ile markalaşma potansiyeli yüksek olan bir yerleşim birimidir. İçlerinden su ögesi geçen ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ yerleşkelerde planlama ve mimari detaylardaki inceliklerle beldeyi tanınır hale getirme yolları pek çok yerleşimde görünmektedir. Çarşamba çayı ile Bozkır’ın bağı o denli güçlüdür ki yerleşmenin tarihsel süreçteki adına ilham olduğu düşünülmektedir. 14. Yüzyılda Bozkır’ın adının Siristat olduğu ve bu ismin Türkler’den önce bölgede yaşayan halklar tarafından verilmiş olduğu kaynaklarda belirtilmektedir (Şafakçı 2013). Siristat kelimesinin Sibristada kökeninden gelen ve “Güzel-Gürsu Akıntısı” anlamına geldiği ve bu beldeden geçen Çarşamba çayına atıfta bulunulduğu yorumunu yapmak olasıdır (Umar 2008). Çarşamba çayı tarih boyunca varlığı ile yalnızca beldeye ismiyle ilham vermekle kalmamış, içinden su geçen her yerleşke gibi Bozkır’ın tarımsal sulamasını sağlayan, varlığı ile ilçeyi besleyen, bazen ise taşkınları ile korku salan bir yaşantı geliştirmiştir. 1. İçlerinden Nehir Geçen Şehirler Su yaşamın en temel gereksinimidir. Su mucizedir. Suyun varlığı en temelde yerleşkelerin de genetiğini belirlemektedir. Tıpkı su gibi mimari tasarımlar bazen mucizedir. Yapılı çevre ile doğal çevre arasındaki ilişki çelişkilerle dolu bir mücadele üzerine kurulmaktadır. Bu çelişki yapılan tasarımlara bağlı olarak ya birbirlerini yok etmek, ya da birbirlerini desteklemek olarak iki farklı durumla tanımlanabilir. Su ile yaşamak veya suya rağmen yaşamak ikileminde mimarlık kentsel yaşantıyı belirleyecektir. Kentin içinden akan bir su nitelikli bir mimari ile birleştiğinde orada yaşayan insanların toplandıkları, eğlendikleri, sohbet ettikleri, izledikleri, düşündükleri, dinlendikleri, spor aktiviteleri yaptıkları, yazın serinledikleri, kışın olanaklara bağlı olarak spor yaptıkları bir yaşam arteridir (Bala 2010). Su ve mimari tasarım entegrasyonu pek çok farklı biçimde ve işlevlere hizmet etmektedir. Su ve mimarlık suyun kenarındaki binaları ve yaşamı tasarlayacak önemli bir teşebbüstür. Walker (1989) su ve mimarlığın bir sanat süreci olduğunu ve ekolojik, sosyal ve davranışsal analizlerin görünür, estetik, anı değeri olan su kenarı yaşantısını kentte yaratabileceğini ifade etmektedir. Mimarlık tasarımları ile su kaynağının “yanında”, “üstünde”, “içinde” veya “altında” mucizevi mekânsal deneyimler oluşturma kapasitesindedir. Su kaynağına yakın araziler insanlık tarihi boyunca yaşam alanı olarak tercih edilen yerler olmuşlardır. Ticaretin, yapılaşmanın ve eğlence mekânlarının çekim noktası olan akan suyun kentsel peyzajda yarattığı pozitif değerler bilinen bir gerçektir (Williams, 1990), (Amsterdam, 2006), ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1269 1270 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ (Benevola 1971). Dünyada akarsu çevresinde kurulan kentlerde pek çok aktivitenin su yapısı çevresinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bir nehirle ikiye bölünen Venedik, Londra, Amsterdam, Bergen Budapeşte, Lizbon, Paris ve Prag bu özellikleri ile kimlik kazanmış kentler arasındadır (Şekil 2). Şekil 2. Paris, Prag, Eskişehir ve Lizbon nehir ve şehir ilişkisi Mimarlık ve su kenarı izlememize izin veren, işitmemizi destekleyen ve dokunmamıza olanak sağlayan yolları tanımlamayı başarabilirse insancıl bir tasarım yöntemi ile nitelikli çözümler üretecektir. İçinden nehir geçen kentler suyun gücü ve suyun meydan okuması ile yaşamak durumunda kalmışlardır (Bala ve Çingi 2011). Bir nehrin, akarsuyun, su kanalının veya gölün kenarında kurulan kentler ya suyun gücünden yararlanarak rüya bir yaşam kurgulayacak veya suyun meydan okumasına maruz kalarak sel, taşkınlarla kâbuslara muhatap olacaktır (Tablo 2). ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Tablo 2: Suyun gücü ve potansiyelinin mimarlıkla ilintisi (Bala 2010) Suyun Mimarlık Üzerindeki Gücü Savunma Tarım Ticaret Sosyal hayat ve rekreatif alan Ulaşım Baskın ve Taşkınlar Kirlilik Kent duvarları, kuleler, kaleler, şato Sulama Liman, dock, köprü, ware house Otel, kafe, restoran, kiosk, bar, sanat galerisi Köprü, su kanalı, su yolu, port, wharf Su baskını ve taşkınlar ile tehlikeye tedbir almak Sürdürülebilirlik, temiz, içilebilen, sağlıklı su kaynağı Görmek İşitmek Hissetmek Dokunmak İletişim Yansıtma, Şeffaflık Dinginlik, sakinlik, sukunet Taze, fresh, mediatif etki Suyu deneyimlemek açık fikirli kültüre sahip olmak, dışa vurum Suyun Mimarlıktaki Potansiyeli Suyun yansıtma özelliği ve hareketli suyun işitsel-görsel estetiği kentlere ve mimarlara ilham vermiştir. Yalnızca yansıtıcılığı değil geçirgenliği de suyun mekansal kullanımlarındandır. Suyun geçirgenlik özelliği iç olanın dışarıdan, dış olanın içeriden görünmesini sağlamaktadır. Çarşamba Çayı örneğinde suyun yansıtma ve geçirgenlik özelliği mimari bir potansiyel olarak kullanılmamıştır. Suyun yansıtma özelliği kadar etkili olan bir diğer özelliği insan psikolojisi üzerinde bıraktığı sakinlik, dinginlik ve huzur duygusudur. Şekil 3 deki görünüm Çarşamba Çayı kıyı şeridinin su ve kara arasındaki yeşil geçiş bölgesi ile sakinlik, dinginlik ve huzur duygusu verdiği izlenimindedir. Bu izlenim su elamanının varlığının kentsel yaşantı ve dinamiklere sağlayabileceği potansiyellerin ipuçlarını vermektedir. Öte yandan su aynı zamanda kentsel yerleşme için bir çeşit tehlike de olabilmektedir. Konya kentinin tarımsal sulamasında önemli bir yer tutan ve Bozkır İlçesi’nin içinden geçerek Çumra Ovası’na ulaşan ve büyük ölçüde Akdeniz Yağış Rejimi etkisinde olan Çarşamba Çayı; zaman zaman yatağından taşarak çeşitli zararlara yol açmaktadır. ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1271 1272 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Şekil 3. Tarihi köprü ve restoranla Çarşamba çayının belde ile kurduğu pozitif ilişki Zaman zaman sel ve taşkınların yaşandığı Bozkır’da 15 Aralık 2010 tarihli taşkın öncekilere nazaran çok daha büyük olup, önemli hasarlar meydana getirmiş ve literature geçmiştir (Buldur ve Sarı 2010), (Kurter, 1979). Bozkır’daki sel ve taşkınlar daha çok kış ve ilkbahar aylarında ve genel olarak da kar yağışlarını takip eden yağmurun veya rüzgârın tetiklemesiyle gerçekleşmektedir (Şekil 4). Şekil 4. Çarşamba Çayı taşkınlarının Bozkır’daki etkisi (Buldur ve Sarı 2010) ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Taşmalar ve doğal meydan okumalar anlamında da nehirler, kentlerin kuruluşunda omurga görevi görerek cadde, sokak, park ve diğer mekânların konumlanmasında, kentin gelişimini yönlendirmesinde ve kent kimliğinin oluşmasında önemli rol oynamaktadır. Su öğeleri mekânsal organizasyonu biçimlendirmek, kent içi ve yakın çevresinde kent flora ve faunasına yasam alanı oluşturma, mikro klimayı dengelemek ve gürültü kontrolü sağlamak gibi işlevsel etkileri olan tasarım öğesidir. Avrupa kentleri merkezlerinde bulunan nehir, ırmak, kanal, göl gibi su kaynakları ile ne tür mekânsal ilişki kuracakları konusunda deneyim sahibi olup, kent örüntüsü içinde su kaynakları ile yaşamsal ve mimari etkileşimdedirler (Conan 2000). Oysaki Anadolu’nun ortasındaki kentler su kaynakları ile yaşamak yerine, onları birer fon olarak kullanmak eğilimindedirler. Bozkır’da da Çarşamba çayı benzer bir yaklaşımla ele alınmıştır. Alexander ve arkadaşlarının (1977) “A Pattern Language” isimli eserinde ifade ettikleri “Biz sudan meydana geldik. Dünyamızın büyük bölümü sudan meydana geldi. Suyun kentsel yaşantıdaki yerini ve potansiyelini araştırmalıyken bizler suyu kentlerin ya dışına ittik ya hapsettik” tespitleri kesinlikle Çarşamba Çayı için de geçerlidir. Yerel yönetim her ne kadar Çarşamba Çayı çevre düzenlemesine yönelik kentsel düzenleme çalışmaları yapsa da yerleşkenin içinden geçen suya bir tasarım öğesi olarak bakmak yerine teknik bir konu ele alan bir yaklaşım sergilenmiştir. Çarşamba Çayı’nın taşkınlarına tedbir almak, minimum starndartlarda su ögesi ve kent yaşamı ilişkisini kuracak ilk akla gelen ve bilinen çözümler üzerinde durularak; a)Çarşamba çay yatağı çamurdan arındırılmış, b) Strüktürel problemleri olan köprüler güçlendirilmiş, e) Ulaşım ağını güçlendirecek kritik noktalara yeni köprüler inşa edilmiş, f) Zemin sıvılaştırma riskine karşı önlemler alınmıştır. Ancak kentsel yaşantıda suyun gücü görme, işitme, hissetme, dokunma yolu ile mekânsal tasarımlara artı değerler katacak şekilde kullanılma potansiyeline sahipken Bozkır’ın içinden geçen Çarşamba Çayı örneğinde bu potansiyel göz ardı edilmiştir. ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1273 1274 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ 2. Bozkırdan geçen Çarşamba Çayı Bozkır Konya’nın görünmeyen yüzü haline gelmiştir. Belki de bu yüzden Bozkır’a duvarlardan uzanan özensiz dükkân tabelalarının tıklım tıklım doldurduğu yollardan girilmektedir. Bozkır’ın görünmeyen değerli yüzü kentin karmaşıklığı içinde kendini gizlemiş ya da gizlemek zorunda bırakmıştır. Yerlileri kendilerini ifade edecekleri bir alan bulamadığı için ya duvarlara ‘biz mutsuz insanlarız’ şeklinde yazılar yazmış ya da dertlerini Çarşamba Çayı’na anlatmışlardır (Şekil 5). Şekil 5. Çarşamba Çayı “Mutsuz insanların” ifade bulduğu bir kaynak olarak Bozkır’ın değerlerinin görünmeyen yüzü “Mutsuz insanların” ifade bulduğu bir kaynak olarak Bozkır’ın değerlerinin görünmeyen yüzü olan ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Çarşamba Çayı, Büyük Konya Kapalı Havzası’nın güneybatısında yer alan Beyşehir Gölü’nün güneydoğusundan başlayarak Suğla Gölü’ne ulaşan bir akarsudur (Şekil 6). Şekil 6.Çarşamba Çayı’nın Bozkır ilçesinde konumlanışı Bozkır ilçesinin merkezine odaklanıldığında Çarşamba Çayı’nın mevcut ulaşım ağını, yapılaşma durumunu ve odakları etkilediği görülmektedir (Şekil 7). Yaya aksı ve çevredeki taşıt yoğunluğunun zaman zaman birbiri ile çakışarak aşırı yoğunluk ve örgütlenmemiş yol şeması ile Çarşamba Çayı paralelinde bir kaos ve karmaşa olduğunu söylemek olasıdır. Bozkır’ın merkezini ikiye ayıran Çarşamba Çayı yaşamsal odakların çekim noktası haline gelmiştir. ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1275 1276 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Şekil 7. Çarşamba Çayı’nın Bozkır yerleşkesi ile ilişkisi ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Doğal yatağında akan su kaynaklarına genellikle etraflarındaki yeşil bir bitki örtüsü eşlik etmektedir (Lyndon 2000). Bu özellik Çarşamba Çayı’nda da gözlemlenmekte, ancak mimarinin organik karakterle kurduğu ilişki tasarımsal değil, süratle barınma ihtiyacını karşılamaya yöneliktir (Şekil 8). Şekil 8.Çarşamba Çayı etrafındaki yapılaşma karakteristiği Bozkır’ın planlamasında önemli verilerinden olan Çarşamba Çayı dört boyutlu, yaşama katılan, sesi, serinliği, yönlendirmesi, estetik potansiyeli ile dinamiklerinin girdi olacağı bir veri olmak yerine bir kenar süsü halinde zayıf ve etkin olmayan bir görsel ögeye dönüşmüştür. Hatta bir süre sonra bu durum bile ortadan ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1277 1278 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ kalkmış, su ögesi Bozkır’ın merkezinden ve yaşamın ortasından geçmesine rağmen göz ardı edilmiştir. Gelişmiş mekânsal düzenlemelerde kenti ikiye ayıran su ögesinin yapılaşma ölçütlerinde önemli bir girdidir. Oysaki Bozkır ve Çarşamba Çayı arasındaki bağda yapı gabarileri ve cepheleri kimlik ve nitelikten yoksundur (Şekil 9). Şekil 9. Çarşamba Çayı kıyısındaki yapıların cephe uyumsuzluğunu gösteren kolaj çalışması Çay etrafındaki yapılaşmanın yapı gabarisi ve cephe karakteristiğinin niteliği kıyı kenarındaki kentsel yaşamın ve Çarşamba Çayı’nın yaşama katılımın kalitesini de etkilemektedir (Şekil 10). Çarşamba Çayı boyunca yer alan yapıların cepheleri üzerinde onarım, ekleme, malzeme kaplaması, giydirme cephe anlamında yenileme ve tadilatların düşülmesi bir ara çözüm olarak sunulabilir. Şekil 10.Kıyı boyunca uzanan niteliksiz cepheler ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Çarşamba Çayı’nın Bozkır’ın yaya arterindeki mekânsal kurgunun bir parçası olması beklenmektedir oysaki çaya adeta sırtını dönene bir anlayışla kıyı şeridi düzenlenmiştir. Yüksek demir parmaklıklar, bariyerler, çitler, kentsel mobilya olarak kullanılan çiçeklikler, aydınlatma elemanları ve reklâm panoları Çarşamba kıyısında yürüyen insanın su ile temasını kesmektedir. Su ile kara arasında güvenlik amacıyla inşa edilen bariyerler, çitler yükseklikleri ve konumları ile suya erişimi engellemektedirler. Suyu görmek, işitmek, hissetmek ve dokunmak olası görülmemektedir, Çarşamba Çayı adeta hapsedilmiştir (Şekil 11). Şekil 11. Hapis edilen Çarşamba Çayı Çarşamba Çayı’nın bu hapis edilmiş hali dikkatle incelendiğinde kıyı boyunca yapılan düzenlemeleri de belirlemiştir. Suyu seyretmek, suyu işitmek, suya dokunmak yerine kentsel düzenlemeler ve Bozkırlılar Çarşamba Çayı’na sırtlarını dönmüşlerdir. Çarşamba Çayından alınan mekânsal bir kesitin öngördükleri; (Şekil 12) Çarşamba çayı boyunca uzanan yapıların birbiri ile tutarsız yapı gabarileri ve cephe karakterleri ile oluşan fon yüzeyi, Çarşamba Çayı’nı boylu boyunca kesen yüksek demir parmaklıklarla oluşan ikinci bir bariyer, Rastgele yerleştirilmiş oturma birimleri Gövdeleri duran ama gölge yapamayacak şekilde budanmış ağaçlar, Gereksiz yükseklikteki kaldırım ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1279 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ 1280 Çarşamba çayı o denli hapsedilmiş ve görünmez haldedir ki, insanlar yaya arterindeki oturma birimlerinde nehri değil taksi durağını seyredecek şekilde konumlandırılmışlardır. Suyollarının kentsel mekân içinde bağlayıcı, tanımlayıcı ve sürekliliği sağlayıcı özelliği yalnızca fiziksel değil aynı zamanda sosyal ve psikolojiktir. Dreiseitl ve arkadaşları (2001), tarih boyunca sosyolojik açıdan incelendiğinde evrensel bir vurgu olarak su kenarında kurulan yaşamın etkileşim ve iletişime açık olmasından, o toplumun dışa dönük ve açık fikirli olduklarını ifade etmektedir. Suyun doğal özelliği olarak görülen devingenlik, yönlendiricilik, rehber olma özelliğinin, suya yakın toplumlarda görüldüğüne dair öngörüde bulunmaktadırlar. Suyun toprağı yararak doğal akışı içinde bıraktığı izler çoğu zaman yerleşmelerin biçimlenmesini sağlamıştır. Şekil 12. Çarşamba Çayından alınan mekânsal bir kesitin öngördükleri ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Su üzerinde köprü gibi bağlayıcı, geçiş sağlayan, erişime olanak tanıyan yapıların da bu öngörüyü desteklediği üzerinde durulmaktadır. Köprüler tarih boyunca iki karayı ve iki “tarafı” fiziksel olarak bağlayan yapılar olmanın ötesinde farklı kültürleri, uygarlıkları ve uygarlığın ürünlerini kavuşturucu olmuştur. Su kaynakları birleştirici, toplayıcı özelliktedir (Bala ve Çingi 2011). Kent merkezinden su ögesi geçen bir ilçe olan Bozkır, sosyal ve yaşamsal özellikleri ile iddiaları doğrular nitelik göstermektedir. Bozkır’ın sosyal yapısı, kentsel yaşama katılımında köprüler belirleyici başlangıç ve bitiş noktaları, yerleşmenin iki parçasını bağlayıcı strüktürel yapılar olmuşlardır (Şekil 10). Şekil 10. Çarşamba Çayı üzerinde modern ve tarihi köprü Bozkır siluette yer alan yükseltisi, üç gözlü, basık kemeri ve eğimli döşemesi ile tarihi Taşköprü nirengi noktasıdır (Şekil 11). ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1281 1282 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Şekil 11. Taş köprü Ancak Çarşamba Çayı’nın Bozkır’ın ikiye bölünmüşlüğünü gidermesi gereken köprüler mekânsal ve işlevsel potansiyellerini yeterince kullanmamışlardır. Köprüler Çarşamba Çayı’nı deneyimlemek için değil sadece geçilmek için inşa edilmiş gibidir. Oysa o köprüde ve kıyı boyunca uzanan duvarlarda Bozkır’lı çalışkan insanların üretkenliği yansıtılmalı ve yer bulmalıdır. Çünkü Bozkır’daki yaşamın sosyal genetiğinde hâlihazırda bu durum örgütlenmemiş bir şekilde yaşamaktadır. Çarşamba Çayı’nı görünür kılmak Bozkırın pazarlama değerini arttıracak projeleri içermektedir. 3. Çarşamba Çayını Görünür Kılmak Tasarım Önerisi İtalyo Calvino (1970)’nun Görünmez Kentler eserinde “bu kötü kentin içinde saklanan yavaş yavaş ve gizliden gizliye filizlenen gizli bir özelliğine çekmeliyim dikkatini: henüz kurallara bağlanmamış, kötülüğün kılıfı olmadan önceki halinden de daha iyi bir kenti yeniden kurma yetisine sahip gizli bir iyilik sevgisinin –pencerelerin heyecanla birden açılması gibi- uyanma olasılığı”. Kent gerçekte nasıldır, ne içermektedir ya da ne saklamaktadır? İnsan bunları öğrenemeden çıkar Bozkır’dan. Ve tüm bunlara bakıldığında aslında bu ilçe anlaşılmak istemektedir. Merkezde bulunan karmaşadan biraz da olsa kopmak, belki de Bozkır insanlarını mutlu etmenin yolu üretmelerini sağlamak gerekmektedir. Bozkırlı’nın kendilerini ifade edebilecekleri duvarlar tasarlamak, tasarlanan duvarlarda ürettikleri nesneleri sunmalarına olanak sağlamak, gizli kalmış yönlerini açığa çıkarmaktır. Bozkır’ı uyandırmak, Çarşamba çayını görünür kılmaktan geçmektedir. Bozkır’a tasarlanması gereken; insanların toplama alanı olacak bir meydan ve bu meydandan alıp insanları kentten uzaklaştıracak, kenti yukardan izleme imkânını yakalayacakları tepeye götüren imgeler, duvarlardır. Bozkır olarak yerleşimin içinde; * * * Görsel olarak ve kent hafızası açısından bir nirengi noktası tanımlamak, Merak uyandıran, akıllarda kalan, insanı kendine doğru çeken bir tasarım dili geliştirmek, Geliştirilen bu tasarım dilini farklı işlev ve ölçeklerde yorumlamak, ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ * Bozkır’ı bütüncül olarak seyretmeye olanak tanımlayan bir güzergâh tanımlamak, * Bozkır’ın öz değerlerinin, üretimlerinin ve sanatseverliğinin görünür hale getirilmesini sağlamak amaçlı Çarşamba Çayı referanslı bir proje tasarlanmıştır. Üzerine “mutsuzluklarını” değil iç dinamiklerini ve üretimlerini yaşama katmalarını sağlayacak duvarlar aslında bunlar duvardan çok “dur-var” olacaktır. Çünkü Bozkır’da durulup varlığı ile yaşamsal zenginliğin fark edileceği pek çok varlık söz konusudur. “Dur-var”larla insanlar kenti dolaşırken -dur-acaklar ve orada anlam değeri olduğunun farkına varacaklardır. Çünkü sokakları bir yün yumağı gibi birbirine dolanan Bozkır’da doğallık, içtenlik, samimiyet modern çağda ender bulunan bir olgu olarak mevcuttur. Çarşamba Çayı’nın Bozkır’ı ikiye bölmesine izin verilmiştir. Köprüler bile birleştirmek için değil sadece geçilmek için inşa edilmiş gibidir. Oysa o köprüde ve kıyı boyunca uzanan duvarlarda Bozkırlı çalışkan insanların üretkenliği yansıtılmalı ve yer bulmalıdır. Çünkü Bozkır’daki yaşamın sosyal genetiğinde hâlihazırda bu durum örgütlenmemiş bir şekilde yaşamaktadır. Lineer olmayan sokakları, ötelenen bahçeleri, sokağa açılan evlerin kapı önleri ve pazarları köprüye kurulan seyyar tezgâhları kentin görünmeyen potansiyelleridir. Çarşamba Çayı’nı görünür kılmak, toplanma alanları tasarlayarak açık, yarı açık ve kapalı mekânlarda Bozkırlının samimiyeti ve bozulmamışlığı gözünüzde bulundurularak takas kavramı yeniden yaşama geçirilecektir. Bir başka ifade ile kente gelen bir yabancı bu takas amaçlı tasarlanan atölyelerde öğrenirken tüketime katılacaktır. Bununla birlikte bitki örtüsüne uygun olan ürünlerin yetiştirildiği botanik bahçe ve bu botanik bahçeden toplanan bitkilerden yapılan çayların ikram edileceği oturma alanı söz konusudur. Konya’da yetişen endemik bitki türlerinden oluşan botanik bahçede satış birimleri, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma Merkezi, Kafe, Takas mekânları ve Atölyeler yer almaktadır. Dur-var’ların bazıları bir tarafı ile sokağa taşıt girmesini engellerken diğer tarafı ile sokakta top oynayan çocuklara kale işlevi görecek, bazıları evlerin mevcut bahçe duvarları değerlendirilerek Bozkırlı kadınların gözlemesini yapıp dışarıdan geçen insanlara satabileceği stant haline getirilecektir. Dur-var’larla Çarşamba Çayı kente kazandırılacak ve hapis edilen Çarşamba Çayı insanlarla buluşarak özgürlüğüne ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1283 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ 1284 kavuşacaktır. Dur-var’lar aydınlatma elemanı, yeşil duvar, oturma birimi ya da basamak olacak şekilde farklı işlevler kazandırılarak şekilde tasarlanmıştır. Duvarların bilinen özelliği olan sınır oluşturmanın aksine sınırları yok eden, içi dış, dışı iç yapan dur-varlar tasarlanmıştır. Bozkır tepesine kadar uzanan güzergâhta dur-varlar ile Bozkır’ın yerli dinamikleri ve üretimleri yerli, yerelleşen ve yabancı olmak üzere üç farklı kullanıcıya da hizmet edebilecek bağlamda ele alınmış olacaktır. Dur-Var’lar yerel kullanıcılarla birlikte karşılıklı öğrenme sürecine katılabilecekleri atölyeleri, öğrendiklerini uygulayabilecekleri üretim mekânlarını ve üretilenlerin tanıtılacağı ve satılabileceği satış birimlerini de kapsayacaktır. Bozkırda yaşayanların geleneğinden gelen sanata düşkünlükleri söz konusudur. Her Bozkırlının evinde mutlaka bir müzik aleti olduğu ve bu aleti çalmayı bilen bir aile ferdi olduğu literatüre geçmiştir. Bir kenttin marka değerine kavuşması ona sonradan giydirilenlerle değil içinde taşıdığı öz değerlerle olasıdır. Sanatın, üretimin, samimiyetin doğal çıktıları dur-varlara Çarşamba kıyı şeridi boyunca yerini aldığında Bozkır’da kentsel kullanım kararlarının pazarlama değeri potansiyeli ortaya çıkarılacaktır. Tasarım alanının; hem kentliler, hem de konuklar için tepeye ulaşıldığında tepenin sunduğu panaromik görüntü dışında, tepenin mimari anlamda sunduğu bir mekansal deneyimi yaşatması olasıdır. DUR-VAR; ❖ * Tasarım alanını ilginç ve kullanışlı kılmak ❖ * Mekan ve insanlar arasında ilişki kurarak kimlik hissi vermek ❖ * Yürüyüşlerden parçalar toplamak ❖ *Kentte oyunsu bir iz bırakmak ❖ * Kolaj bütünü oluşturmak ❖ * Kent koridorunu parça parça örmek ❖ * İçi dış yapmak amaçlı tasarlanan mimari ve kentsel tasarım projelerinin bütünüdür. ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Araçların tasarım alanına geçişini engellemek amacı ile tasarlanan bu dur-varlar aynı zamanda sokağın diğer tarafında çıkmaz sokak hissi yaratırken bir yandan da çocuklar için futbol kalesi oluşturmaktadır (Şekil 12). Şekil 12. Dur-engel-var Yürüyüş aksında görsel algıyı zenginleştirmek için yeşil dur-varlar tasarlanmıştır (Şekil 13). ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1285 1286 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Şekil 13. Dur-Yeşil-Var Kullanıcıların atölyelerde, yerel halkın ise evlerinde ürettiği ürünleri sergilemek amaçlı tasarlanan sergi dur-var’ıdır (Şekil 14). Şekil 14. Dur-Sergi-Var Dur-varlarla içi dış yapmak! Amaç evinde halıyı dokuyan Bozkırlı yaşlı kadının evinin önünde tasarlanan dur-varda halısını dokuması ve kenti gezen kişilerin bunu seyredebilmesidir (Şekil 15). Şekil 15. Dur-Emek-Var ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Taş dur-varlardan çayın üzerinden geçmek için platformlar tasarlanmıştır. Yaşlı, engelli veya platformları kullanmak istemeyen kullanıcılar içinse hemen yanında çarşı köprü tasarımı yapılmıştır (Şekil 16). Şekil 16. Dur-Oyun-var Yalnızca görsel ögeye dönüşmüş olan Çarşamba Çayı’na insanların ulaşabilmesi için farklı kotlarda oturma birimleri tasarlanmıştır. Farklı kotlarda tasarım yapılmasının sebebi ise suyun yıl içinde farklı seviyelere kadar yükselip alçalmasıdır (Şekil 17). Şekil 17. Dur-Çay-Var ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1287 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ 1288 Yürüyüş aksında bulunan iki katlı yapının zemin katı kafe olarak yeniden tasarlandı ve önüne taş ve ahşap dur-varlardan oluşan oturma birimleri yerleştirilmiştir (Şekil 18) Şekil 18. Dur-Cafe-Var Dur-Var’lar özde Çarşamba Çayı’nın kentsel yaşama katılımını sağlamak için geliştirilen bir mimari tasarım dili olup farklı işlev ve ölçeklerde yorumlandığında pek çok farklı biçime dönüşecek, ihtiyaca cevap verecektir. Dur-var’larla Çarşamba Çayı kente kazandırılacak ve insanların Çarşamba Çayı’na ulaşılmasına izin verilecektir. Durvar’lar aydınlatma elemanı, yeşil duvar, oturma birimi ya da basamak olacak şekilde farklı işlevler kazandırılarak tasarlanacaktır. Duvarların bilinen özelliği olan sınır oluşturmanın aksine sınırları yok eden, içi dış, dışı iç yapan durvarlar söz konusudur (Şekil 19). Şekil 19. Dur-Var işlev ve kesit örnekleri Sonuç ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ Bozkır, coğrafi konumu ve erişilebilirliği, doğal güzellikleri, tarihi ve kültürel değerleri ile markalaşma potansiyeli yüksek olan bir yerleşim birimidir. Bozkır’ın ortasından geçen Çarşamba Çayı, beldenin pazarlama değeri açısından bir potansiyele sahiptir. Çarşamba yalnız Bozkır’ın yerleşim özelliklerini değil aynı zamanda kent merkezinin özelliklerini fiziksel, sosyal, ekonomik ve mekânsal olarak doğrudan etkilemektedir. Çarşamba Çayı’nın iyileştirilerek kirlilikten arındırılması, su baskınlarına ve zemin sıvılaşmasına karşı önlem alınması, suyun gücünün yarattığı yeni bir kentsel yaşamı ve bu yaşamın mekânlarını arzu edilen oranda kurgulamamıştır. Kent ekolojisine katkı ve mekânsal yaşam alanları oluşturma potansiyeline de sahiptir. İmaj değeri yüksek olan Çarşamba Çay’ı ve çevresinde: -açık kamusal alanlar, -insan yaşamını kolaylaştıran, işlevsel ve estetik gereksinimleri yerine getiren, özgün öğeler olarak kullanıldığında kent kimliği ile kentsel yaşam kalitesine yüksek oranda katkı sağlayacak DUR-VAR’lar, -tepeye ulaşıldığında, panaromik görüntü ve tepenin mimari anlamda sunduğu bir mekansal deneyim ile proje tamamlanmıştır. -Merkezde, Çay’a paralel gelişen yaya aksları, kent yaşamına katkılarıyla Bozkır için kılavuz değere sahiptir. Bu durumu destekleyecek mimari düzenlemelerin planlama ve yönetsel çerçeve içinde yer alması ve uygulamaya konulması üzerinde detaylı bir çalışma yapılmalıdır. -Çarşamba Çay boyunun düzenlenmesinde suyun potansiyelleri mekânsal olarak kullanılmalıdır. Kıyı şeridi düzenlenirken oluşturulan bölünmeler suya erişebilirliği yok etmektedir. Bu sınırların analizi yapıldığında yalnız alışveriş, yeme-içme, sohbet etme, dinlenme aktivitelerinin değil aynı zamanda yürüme eyleminin sürekliliğinin de bloke edildiği görülmektedir. Çarşamba kent için bağlayıcı, sürekliliği sağlayıcı majör bir unsur olarak ele alınmalıdır. -Yeni araç ve yaya köprülerinin yapılması, eskilerinin onarılması Çarşamba Çayı’nın kent mekânı için kazanımlarında yerinde ve gereklidir. Ancak köprülerin gerek kendi tasarımları üzerinden yalnızca geçilen yapılar olma anlayışının ötesine taşınmalıdır. ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1289 1290 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ -Su genellikle mimarlıkta yansıtıcılığı, geçirgenliği ile artı mekânsal değerler üretecek şekilde kullanılagelmektedir. Çarşamba örneğinde bu kullanım değerinin yeterince farkında olunmadığı gözlemlenmiştir. -Çarşamba Çayı’nı doğal bir su kaynağı olarak yaşamak için, engelleyici bariyerler, çitler, kaldırımlar, çiçeklikler, aydınlatma elemanları ile hapsetmenin ve erişilmez kılmanın aksine, alternatif yaklaşımlar bulunmaktadır. Çarşamba Çayı, kenarında yürüyen, duran ve gözlemleyen insanlar için görülen, işitilen, hissedilen hatta dokunulabilen özelliğe, mekânsal düzenlemeler ile kavuşturulmalıdır. Bozkır kent merkezindeki Çarşamba bu hali ile doğal bir su kaynağı olarak kentle bütünleşmiş olan bir değer olmaktan çok hapsedilmiş bir kanal görünümündedir. ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; 1291 ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ KAYNAKÇA Alexander, C., Ishikawa S., Silverstein M., 1977: A Pattern Language Oxford University Press, New York. Amsterdam, 2006: Architecture- a guide, Thoth, Amsterdam Bala Alkan, H. 2010. Water and Architecture; In Çarşamba River Case-Eskişehir/Turkey, Bal-wois 2010 -Ohrid, Republic Of Macedonia - 25, 29 May 2010 Bala Alkan.H., Çingi M. 2011. “Eskişehir’in Mekânsal Kayıtları ve Porsuk Çayı’ndan Öğren-mek” YAPI Mimarlık-Kültür-Sanat sayı:357 Ağustos 2011, sayfa 56-63, YEM yayınları, İs-tanbul Benevolo, L.1971: The origins of modern town planning / by ; translated by Judith Landry, Cambridge, Mass. : M.I.T. Press Buldur, A. D. Sarı, S. 2010. Çarşamba Çayı’nın 15 Aralık 2010 Tarihli Taşkını Ve Bozkır’daki Konya Etkisi, Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 25, Ocak - 2012, S. 81-107istanbul – Issn:1303-2429 Conan, M.2000: Environmentalism In Landscape Architecture, Dumbarton Oaks Research Library And Collection Washington, D.C.As Volume 22 In The Series Dumbarton Oaks Col-loquium On The History Of Landscape Architecture, 2000 Dumbarton Oaks Trustees For Har-vard University Washington, Usa, Www.Doaks.Org/Etexts.Html Dreiseitl, H., Grau, D., Ludwig, K. 200: Waterscapes : Planning, Building And Designing [Translation Into English Michael Robinson], Basel : Birkhäuser. Lyndon, D.2000: Landscape as Mentor. http://www.escholarship.org/uc/item/80p047fx Places, 13(3), 4. Retrieved from: Şafakçı, H., Tarihi Süreçte Bir Yerleşim Yerinin İsimleri: Konya-Bozkır Örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:6, Sayı:28, 2013. TÜİK, 'Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2014 Nüfus sayımı sonuçları Tataroğlua N., Karataş, A., Erboyc, N., An Evaluation On The Process Of Being A Brand City Of Muğla, Procedia - Social And Behavioral Sciences 210 ( 2015 ) 114 – 125. Umar, Bilge (2008). Pamphylia İsauria Lykaonia Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması Ve Gezi Rehberi, İstanbul. Walker, P. 1989: A Personal Approach to Design,” Landscape as Art, Process Architecture 85, Process Architecture, Tokyo Williams, S.1990: Docklands, Phaidon, Londra ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR 1292 BOZKIR’DA KENTSEL KULLANIM KARARLARININ PAZARLAMA DEĞERİ POTANSİYELİ; ÇARŞAMBA ÇAYI ÇEVRE DÜZENLEMESİ ULUSLARARASI SEMPOZYUM: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZKIR
