Ağaçların Sosyal Ağı

BD ŞUBAT 2017
Dünya Döndükçe
Sabriye Aşır
Ağaçların
Sosyal Ağı:
88
BD ŞUBAT 2017
Yardımlaşıyorlar, sayı
sayabiliyorlar, öğrenebiliyorlar, hatırlayabiliyorlar,
hasta komşularını iyileştirmek için çaba gösteriyorlar, mantarlara dayalı
bir ağ olan “Wood wide
web (ağaç çapında ağ)”
sayesinde birbirlerine
elektriksel sinyaller göndererek tehlikelere karşı
uyarabiliyorlar ve hatta
aralarındaki yaşlıları kökleriyle besliyorlar.
89
BD ŞUBAT 2017
ilimsel araştırmalar, ağaçların birbirleriyle iletişim halindeki sosyal varlıklar
olduklarını gösteriyor.
Araştırmacıların aktardığı bazı
yeni bilgiler, ormanların gördüklerimiz
ve bildiklerimizin çok ötesinde bir yaşam barındırdıklarını ortaya koyuyor. Ve
bu bilgiler, ormanların temeli olan ağaçlara
bakış açımızı değiştirecek denli anlamlı. British Columbia Üniversitesi’nden
Profesör Suzanne Simard, en eski sosyal ağın yeraltındaki mantar ağı olduğunu belirtiyor ve ağaç kökleri ile mantar ağının alışveriş halinde olduğunu
dile getiriyor.
Dünyanın dört bir yanında, ormanlardaki ağaçların yaşamlarını sürdürmelerinin, ağaç kökleri ile mantar ağının alışverişi sayesinde mümkün
olduğunu anlatıyor Simard ve ekliyor:
düşen ağaç tohumu filizleniyor ve
“Yerin altında; ağaçları birbitoprağa uzanan kökleriyle, bağlanrine bağlayan, iletişim kurmalarını
mak istediği mantar ağına kimyasal
ve ormanın tek bir organizma gibi
davranmasını sağlayan sonsuz biyo- sinyaller gönderiyor. Mantar da
kendi sinyalleriyle yanıt veriyor.
lojik patikaların olduğu bambaşka
Ağaç, fotosentez sayesinde elde
bir dünya var. Ormanlar da insan
ettiği karbonu, fotosentez yapaaileleri gibi. Araştırmamda, orman
ağlarının aynı bizim nöral ağlarımız mayan mantara; mantar ise ağacın
gereksinim duyduğu besinleri ve
ve sosyal ağlarımız gibi organize
suyu ağacın köklerine iletiyor ve
olduğunu keşfettim. İnanıyorum
böylece her iki tarafın
ki, eğer bir gün bunları
da gereksinim duyduğu
bir bütün olarak entegre
öğelere ulaştığı bir işetmeyi öğrenebilirsek, bu
birliği sağlanmış oluyor:
tehlikeli küresel ısınma“Mantar toprak içinde
nın gidişatını değiştirebüyürken, bitkiyle bitkiyi
biliriz. Çünkü iyileşmek
ve ağaçla ağacı birbirine
için yaratıldığımıza
bağlamaya başlıyor, ta
inanıyorum.”
ki bütün orman birbirine
Simard’ın keşfettiği
Prof. Suzanne Simard
bağlanıncaya dek.”
bu sisteme göre, toprağa
90
BD ŞUBAT 2017
Peter Wohlleben
Bir ağacın, kendisinden metrelerce uzaktaki başka ağaçlarla
bağlantı kurmasını sağlayan ve tıpkı
bir otoyol gibi uzanan bu ağ sistemi,
hem maddeleri hem de iletişim sinyallerini ulaştırmayı mümkün kılıyor. Bu sistem sayesinde, gövdeleri
ve dalları son derece büyük yetişkin
ağaçlar, yeni fidelere karbon desteği
gönderiyorlar. Üstelik, kuraklık ya
da gölgede kalmak gibi herhangi bir
sebeple daha da fazla karbona gereksinim duyan fidelerin yardımına,
yine bu yetişkin ağaçlar yetişiyorlar.
Yani ağaçlar bir aile gibi davranıyor
ve zor durumda kalan bir başka
ağaca yardım ediyorlar. Ağaçların
bir aile gibi davrandıklarına dair
bir başka kanıtın da, ana ağaçların
kendi fidelerine daha çok sinyal
gönderdiği olduğunu ifade eden
Profesör Simard, ağaçların kendi
türlerini tanıdıklarını ve kendi nesilleri olan küçük ağaçlara da tecrübe-
lerini aktardıklarını anlatıyor:
“Anlaşıldı ki, onlar sadece
karbon dilinde değil, aynı zamanda
azot, fosfor, su, savunma sinyalleri,
allel kimyasalları ve hormonlar
dilinde konuşuyorlardı. Bu ağ o
kadar yoğundur ki tek bir ayak
izinin altında yüzlerce kilometresi
bulunabilir. Bu bir tür internet gibi
çalışır. Ve ağaçlar konuşurlar.”
Ağaçların yeraltı iletişim ağını
inceleyen bir başka isim olan Alman
korucu Peter Wohlleben de, bir
kayın ağacının, yanındaki arkadaşı
bir başka kayın ağacının günışığını kesmemek için dallarını diğer
yöne çevirdiğine tanık olduğunu
anlatıyor. Hem bilimsel araştırmalar hem de kendi gözlemlerinden
yararlanarak, ağaçların yaşamlarıyla
ilgili kitaplar yazan Wohlleben,
ağaçların yalnızca bizlere oksijen
ve kereste sağlayan organik robotlar
91
BD ŞUBAT 2017
olduğu düşüncesini savunanlara
karşı çıkıyor ve ağaçların kendi
aralarında kurdukları anlamlı bir
iletişim ağının varlığını dile getiriyor. Wohlleben, “Ağaçların Gizli
Dünyası” kitabında; ağaçların bilgi
paylaştıklarını, yardımlaştıklarını,
arkadaşlık kurduklarını, birbirlerine
elektriksel sinyaller göndererek
tehlikelere karşı uyarabildiklerini
yazıyor. Ağaçların besin ve bilgi
alışverişi yaptıkları yeraltı ağının
ortak bir direnç mekanizması gibi
çalıştığını belirten araştırmacılar,
tıpkı insanların kullandığı internette
olduğu gibi, bu ağda da karanlık
bir taraf olduğunu dile getiriyorlar.
Çünkü araştırmalara göre; bazıları
çevrelerinde istemedikleri bitkileri
salgıladıkları kimyasallarla yok etmeye çalıştıkları “siber saldırılarda”
bulunabiliyor ya da komşusunun
besininden çalabiliyorlar. •
sabriyeasirbd@gmail.com
POLONYA'DAKİ EĞRİ ORMAN
F
otoğrafta bir bölümü görülen ağaçlık
alan Polonya‘nın Kuzeybatısında
Gryfino isimli küçük bir kasabada
yaklaşık 400 adet çam ağacından oluşan
küçük sayılabilecek bir koru.
Bu ağaçlar 1930-1934 yılları arasında, Almanların yönetimindeki Pomeranya bölgesinde 1,7 hektarlık alana
dikilmiş ve yaklaşık 8-10 yıl sonra ise,
nedenini anlayamadıkları bir nedenle 90
derece eğim kazanmaya başlamış. Hatta
daha sonraki yıllarda yeni ekilen fidelerin dahi bu şekilde eğimli büyümeye
devam ettiği söyleniyor.
80 yaşındaki eğik ağaçlar yaklaşık
92
15 metre uzunluğa sahipler; ancak
araştırmacılar bu yaşta olan bu tip
ağaçların boyu normalde daha uzun
olmaları gerektiğini söylüyor. Eğri ağaçlar hakkında araştırmalar yapan bilim
adamlarının emin olabildiği tek konu
ise, bu duruma kesinlikle insan ya da bir
makinenin neden olmadığı.
Tüm dünyadan birçok turist çeken
ve hakkında pek çok efsane olan gizemli
eğri orman Killian Schoenberger tarafından çekilmiş fotoğrafta da görüldüğü
gibi gibi oldukça güzel bir manzaraya
sahip...