Tıbbi Fizyoloji GUYT

GUYTON VE HALL
Tıbbi Fizyoloji
HALL
ONİKİNCİ BASIM
JOHN E. HALL, PHD
Guyton ve Hall dönüyor – modernleşmiş ve daha da ulaşılabilir olarak!
• Yaşamsal kavramları kolayca öğrenin ve hatırlayın kısa, okuması-kolay, ustaca
düzenlenmiş bölümler ve okuyucunun kolay anlayacağı tam-renkli tasarımlar sayesinde.
• Fizyolojide en yenileri keşfedin moleküler biyoloji, kardiyovasküler,
nörofizyoloji ve gastrointestinal konularda en son gelişmeleri yansıtan
güncellemeler ile.
• Fizyolojik prensipleri anlaşılır şekilde gözünüzde canlandırın 1000’’in üzerinde
koyu renkte, tam-renkli çizimler ve şekiller ile.
• Ana kavramları daha detaylı bilgiden ayırt edin “bilinmesi-gereken” ile
“bilinse-iyi-olur” bilgileri arasındaki farkı açıkça ayırt etmeyi sağlayan gri
gölgelenmelerle ayrılmış sayfa düzeni ile.
GUYTON VE HALL
Şimdi gelişmiş bir renkli çizim programı ile, modern tıp ve bilimi yansıtacak derinlemesine
güncellemelerle ve studentconsult.com ile internet üzerinden ulaşım ile, temel insan
fizyolojisi bilgisine hakim olmak için mükemmel bir kaynak olmaya devam
etmektedir.
Tıbbi Fizyoloji
Bu yeni basım, Guyton ve Hall’ın dünyanın en gözde fizyoloji kitaplarından, biri olarak
uzun süreli geleneğini sürdürerek, karmaşık prensipleri okuması ve anlaması kolay bir dilde
sunmaktadır.
GUYTON VE HALL
Tıbbi Fizyoloji
ONİKİNCİ BASIM
ONİ K İ NC İ B A S I M
Çeviri Editörü
Prof. Dr. Berrak ÇAĞLAYAN YEĞEN
ISB N: 978-975-420-956-3
Orjinali “Guyton and Hall Textbook of Medical
Physiology, 12th Ed” olarak yayınlanan bu kitabın
Türkçe çevirisi Elsevier sözleşmesi altında
yayınlanmaktadır.
Editör Yardımcıları
Prof. Dr. İnci ALİCAN - Prof. Dr. Zeynep SOLAKOĞLU
HALL
Guyton ve Hall
Tıbbi Fizyoloji
ONIKINCI BASKI
Guyton ve Hall
Tıbbi Fizyoloji
John E. HALL, Ph.D.
Arthur C. Guyton Profesör ve Başkan
Fizyoloji ve Biyofizik Anabilim Dalı
Araştırmadan Sorumlu Rektör Yardımcısı
Mississippi Üniversitesi Tıp Merkezi
Jackson, Mississippi
Çeviri Editörü
Prof. Dr. Berrak ÇAĞLAYAN YEĞEN
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
İstanbul
Editör Yardımcıları
Prof. Dr. İnci ALİCAN
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
İstanbul
Prof. Dr. Zeynep SOLAKOĞLU
İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi
Fizyoloji Anabilim Dalı
İstanbul
© 2013 Elsevier Limited
TIBBİ FİZYOLOJİ
ISBN: 978-975-420-956-3
John E. Hall tarafından hazırlanan “Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology, 12th
Edition” Türkçe yayını Elsevier Inc., 1600 John F. Kennedy Blvd, Suite 1800, Philadelphia, PA
19103-2398 ile anlaşmalı olarak yayınlanmıştır.
Tüm hakları saklıdır. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir
bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz,
basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir
işlem yapılamaz.
TEXTBOOK OF MEDICAL PHYSIOLOGY
ISBN: 978-1-4160-4574-8
Copyright © 2011, 2006, 2000, 1996, 1991, 1986, 1981, 1976, 1966,
1961, 1956 by Saunders, an imprint of Elsevier Inc.
This Turkish edition of the “Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology, 12th Ed” by John
Hall, is published by arrangement with Elsevier Inc., 1600 John F. Kennedy Blvd, Suite 1800,
Philadelphia, PA 19103-2398.
Yazar
: John E. Hall
Çeviri Editörü
: Prof. Dr. Berrak ÇAĞLAYAN YEĞEN
Editör Yardımcıları
: Prof. Dr. İnci ALİCAN
Prof. Dr. Zeynep SOLAKOĞLU
Yayımcı:
Nobel Tip Kitabevleri, (Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul) /
in collaboration with ELSEVIER (Elsevier Limited, The Boulevard,
Langford Lane, Kidlington OX15 1GB United Kingdom)
Yayımcı Sertifika No
: 15710
Bas­kı / Cilt
: No-­bel Mat­ba­acı­lık San. Tic. Ltd. Şti.
Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad.
Ömerli - Hadımköy - İstanbul
Matbaa Sertifika No
:12565
Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Cenk Akay, Selçuk Ertürk
Kapak Tasarım
: Cenk Akay
Bas­kı Tarihi
: Eylül 2013 - İstanbul
NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ.
MERKEZ - ÇAPA
Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul
Tel: (0212) 632 83 33
Fax: (0212) 587 02 17
CERRAHPAŞA
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı
Park içi Cerrahpaşa-İstanbul
Tel: (0212) 586 17 58
KADIKÖY
Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7
Kadıköy-İstanbul
Tel: (0216) 336 60 08
ANKARA
Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye)
Tel: (0312) 434 10 87
ELAZIĞ
Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B
Tel: (0424) 233 43 43
ANTALYA
Meltem Mah. Dumlupınar Bulv.
Başkent Sitesi, B Blok No: 4 Meltem
Tel: (0242) 238 15 55
İZMİR
Kazım Dirik Mahallesi, 186 Sokak No: 21/B
Bornova
Tel: (0232) 343 10 50
BURSA
Sakarya Mah. Bahriye Üçok Cad.
Menekşe Sok. N: 21/18 Görükle Nilüfer
Tel: (0224) 224 60 21
SAMSUN
Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6
Tel: (0362) 435 08 03
DİYARBAKIR
Kurt İsmail Paşa 2. Sokak No: 12/C Ofis
Tel: (0412) 228 93 93
www.mea.elsevierhealth.com www.nobeltip.com
Aileme
Büyük destekleri için, sabırları ve anlayışları için
ve sevgileri için
Arthur C. Guyton’a
Yaratıcı ve yenilikçi araştırmaları için,
Kendisini eğitime adamışlığı için,
Bize fizyolojinin heyecanını ve keyfini gösterdiği için
Ve ilham verici bir rol model olduğu için.
Çeviri Editörünün Önsözü
Guyton ve Hall’un Tıbbi Fizyoloji kitabının çevirisi,
disiplinimizin “temel alan kitabı” olma özelliğini korumaktadır. Özgün Türkçe kitapların özlemini çekmemize rağmen, günümüzde tıp ve veteriner fakültelerinde
müfredatın dayandırıldığı birinci sıradaki kaynak kitap
olan, mezuniyet sonrası dönemde ise vazgeçilmez başvuru kitabı olan Guyton ve Hall’un Tıbbi Fizyoloji kitabının çevirisinin iyileştirilmesi yolunda beklentimiz
bu nedenle çok yüksektir. Tıbbi Fizyoloji’nin Türkçe’ye
çevrilmiş olan ilk basımı 1977 yılında yayımlanmış ve
Türkçe dahil 5 dile çevrilmiş olan 5. basımdı. Bu ilk
çeviri kitapta daha çok klinik bilimler olmak üzere İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyeleri yer
almıştı. İkinci çeviri kitap ise, 1987’de yayımlanıp 7 dile
tercüme edilmiş olan 7. basımdı ve Türkçe’ye saygıdeğer hocalarımız Prof. Dr. Nuran GÖKHAN ve Prof. Dr.
Hayrünnisa ÇAVUŞOĞLU tarafından kazandırılmıştı. Daha sonra 2001 tarihli 10. basımda ve 2007 tarihli
11. basımda çeviriye katılanların sayısı katlanarak arttı.
Emekli olmaları nedeniyle çeviri görevini “eğitimde ak-
tif rol alanlar”a nezaketle bıraktıkları için veya ekibin
genişlemesine katkıda bulunmak üzere 11. basımdaki
görevlerini devrettikleri için, elinizdeki 12. basımda 84
bölümün her biri bir öğretim üyesi tarafından çevrildi. Farklı üniversitelerden çok sayıda öğretim üyesinin
çeviri ekibinde yer alması ve çeviri bölümlerinin konularının öğretim üyelerinin araştırma ve ilgi alanlarıyla
ilişkili olması çeviriye zenginlik katmaktadır. Çeviri ekibimizde üçü vakıf üniversitesi olmak üzere toplam 33
üniversitede görevli 5 yardımcı doçent, 8 doçent ve 71
profesör yer aldı. Onikinci basımda aramızda yer almayan, ama açtıkları yolda bize ışık olan 2010’da kaybettiğimiz Hayrünnisa Hocamızı ve 2013’te kaybettiğimiz
Nuran Hocamızı minnetle ve saygıyla anıyoruz.
Guyton ve Hall’un Tıbbi Fizyoloji kitabının yeniden
düzenlenmiş 12. basımının yayına hazırlanmasında gösterdikleri özen nedeniyle YÜCE Yayımları A.Ş. ile Nobel
Ltd. Şti.’ye, sayfa düzenlemelerini yapan Cenk AKAY ve
Selçuk ERTÜRK’e ve dizgi kontrollerini titizlikle yapan
sayın Fahri SAVAŞÇI’ya sonsuz teşekkürlerimizi sunarız.
Prof. Dr. Berrak ÇAĞLAYAN YEĞEN
vii
Önsöz
Tıbbi Fizyoloji’nin ilk basımı Arthur C. Guyton tarafından neredeyse 55 yıl önce yazılmıştır. Yirmi ya da daha
fazla yazarla hazırlanan pek çok tıp kitabından farklı olarak, Tıbbi Fizyoloji’nin ilk 8 basımı tümüyle Dr. Guyton
tarafından yapılıp her yeni basımı belirlenen takvime
uyum içinde 40 yıl boyunca çıkmıştır. İlk kez 1956’da basılan Tıbbi Fizyoloji hızla dünyada en-çok-satan tıp kitabı
haline gelmiştir. Dr. Guyton’ın karmaşık fikirleri açık ve
ilginç bir şekilde ifade edebilme yeteneği fizyoloji çalışmayı eğlenceli bir hale getirmiştir. Guyton’ın kitabı yazma amacı öğrencilerin fizyoloji öğrenmelerine yardım
etmek olmuştur; çevresindekileri profesyonel anlamda
etkilemek gibi bir amacı olmamıştır.
Dr. Guyton ile neredeyse 30 yıl kadar yakın bir şekilde
çalıştım ve 9. ve 10. basımların bölümlerini yazma şerefine sahip oldum. Dr. Guyton’ın bir araba kazasında üzücü ölümünden sonra, 11. basımı tamamlama sorumluluğunu üzerime aldım.
Tıbbi Fizyoloji’nin 12. basımı için, önceki basımlarda
olduğu gibi aynı amacım var: öğrenciler tarafından kolayca anlaşılabilecek dilde, insan vücudundaki farklı hücrelerin, dokuların ve organların yaşamı sürdürmek için
nasıl birlikte çalıştıklarını açıklamak olacaktır. Bu görev
zor ve eğlenceli olmuştur; çünkü hızla artan fizyoloji bilgimiz vücut işlevlerinin yeni bilinmeyenlerini ortaya çıkarmaya devam etmektedir. Moleküler ve hücresel fizyoloji alanındaki ilerlemeler birçok fizyoloji prensibini,
birbirinden ayrışık ve açıklanamayan fenomenler serisi
yerine, moleküler ve fiziksel bilimlerin terminolojisi ile
açıklamayı olası kılmıştır.
Ancak, Tıbbi Fizyoloji, alanındaki en güncel ilerlemelerin bir özetini sunmaya alışan bir referans kitabı değildir. Bu kitap öğrenci için yazılmış olma geleneğini sürdüren bir kitaptır. Tıp, diş hekimliği ve hemşirelik gibi sağlık
alanında kariyere başlamak için olduğu gibi, biyoloji ve sağlık bilimleri lisansüstü öğrencileri için de gerekli olan fizyolojinin temel prensiplerine odaklanan bir kitaptır. Kitap
ayrıca insan hastalıklarının patofizyolojisini anlamak için
temel prensipleri hatırlamak isteyen hekimler ve diğer
sağlık profesyonelleri için de yararlı olmalıdır.
Daha önce öğrencilere yararlı olan metnin aynı birleştirilmiş düzenlemesini korumaya çalıştım. Kitabın
yeterince ve derinlemesine bilgi içermesini ve böylece
öğrencilerin profesyonel yaşamlarında da kitabı kullanmaya devam etmelerini sağlamayı amaçladım.
Ümidim odur ki, bu kitap insan vücudun heybetini ve
pek çok işlevinin temelini iletir ve öğrencileri kariyerleri boyunca fizyoloji çalışmaya teşvik eder. Fizyoloji temel
bilimler ile tıp arasındaki bağlantıdır. Fizyolojinin büyük
güzelliği, tüm vücudun farklı hücrelerinin, dokularının
ve organlarının bireysel işlevlerini bir işlevsel bütüne entegre edebilmesidir. Aslında, insan vücudu parçalarının
toplamından çok daha fazlasıdır ve yaşam sadece diğerlerinden ayrılmış bireysel vücut parçalarının işlevine değil, bu toplam işleve bağımlıdır.
Bu bizi önemli bir soruya getirir: Ayrı organlar ve sistemler vücudun uygun işlevini sürdürmek için nasıl düzenlenirler? Vücutlarımız geribildirim kontrollerin yaygın bir ağı ile donanmıştır ve bu kontrollerle ulaşılan gerekli dengeler olmadan yaşamamız mümkün olamazdı.
Fizyologlar bu yüksek düzeyde iç vücut kontrolüne homeostaz adını verir. Hastalık durumlarında, işlevsel dengelere sıklıkla ciddi olarak etkilenir ve homeostaz bozulur. Sadece tek bir dengesizlik bir sınıra ulaştırsa bile, tüm
vücut artık yaşamı sürdüremez. Bu metnin amaçlarından
biri, bu nedenle, vücudun homeostaz mekanizmalarının
etkinliğini ve güzelliğini vurgulamak kadar, hastalık durumunda anormal işlevlerini de sunmaktır.
Bir diğer hedef de, olabildiğince yanlışsız olmaktır.
Dünyanın her tarafındaki çok sayıdaki öğrencilerden, fizyologlardan ve klinisyenlerden öneriler ve eleştiriler alınmış ve sonrasında gerçeğe dayalı olarak doğruları kontrol
etmek ve dengelemek için kullanılmıştır. Buna rağmen,
binlerce bilgiyi bir araya getirme sırasında hata yapmak
kaçınılmaz olduğundan, tüm okuyuculara hata veya yanlış ile ilgili düzeltmelerini yollamaları için bir ricada bulunmak isterim. Fizyologlar vücudun doğru işlev görmesi için geribildirimin önemini anlarlar; benzer şekilde,
fizyoloji kitabının da ilerleyerek gelişebilmesi için geribildirim önemlidir. Şimdiye kadar yardım etmiş çok sayıda kişiye içten teşekkürlerimi ifade ederim.
Onikinci basımın bazı özellikleri hakkında kısa bir
açıklama gereklidir. Fizyolojinin yeni prensiplerini dahil
etmek için birçok bölüm gözden geçirilmişse de, kitabın
tıp öğrencileri ve sağlık alanı profesyonelleri için fizyoloji
derslerinde etkin olarak kullanılabilmesi amacıyla, kitap
ix
Önsöz
boyutunu sınırlandırmak üzere, metin uzunluğu sıkıca takip edilmiştir. Şekillerin çoğu yeniden çizilmiştir ve tümü
renklidir. Yeni kaynaklar fizyolojik prensipleri sunuşları,
kendi kaynaklarının kalitesi ve kolay ulaşılabilirlikleri dikkate alınarak seçilmiştir. Bölümlerin sonundaki kaynaklar, Pubmed internet sitesinin http://www.ncbi.nlm.nih.
gov/sites/entrez/ adresinden ücretsiz ulaşılabilecek yakın
zamanda yayımlanmış bilimsel dergilerden alınmış makalelerin listesini vermektedir. Bu kaynakları kullanmak
bunlardan ulaşılacak kaynaklarla birlikte, öğrenciye fizyolojinin tüm alanının neredeyse tamamını kapsama şansı
verir. Olabildiğince sınırlı olma çabası, ne yazık ki, çok sayıda fizyolojik prensibin normalde arzu edebileceğimden
daha basitleştirilmiş ve dogmatik bir şekilde sunulmasını
gerekli kılmıştır. Ancak, kaynaklar sağlıkta ve hastalıkta
insan vücudunun karmaşık işlevlerini kavrarken karşılaşılan çelişkiler ve yanıtlanmamış sorular hakkında daha
çok öğrenmek için kullanılabilir.
Diğer bir özellik, basımın iki boyutta hazırlanmasıdır.
Büyük puntolu içerik öğrencilerin hemen tüm tıbbi etkinliklerinde ve çalışmalarında ihtiyaç duyacakları bilgiyi oluşturmaktadır.
Küçük puntolu içerik farklı şekillerdedir: birincisi, tartışmalar için öncelikle gerekli olan fakat çoğu öğrencinin
başka derslerde daha detaylı öğreneceği anatomi, kimya
x
veya diğer bilgileri içerir; ikincisi, klinik tıbbın bazı alanlarına dair özel önemi olan fizyolojik bilgilerdir; üçüncüsü belirli fizyolojik mekanizmaları daha derinlemesine çalışmayı arzu eden öğrenciler için değer taşıyan
bilgilerdir.
Bu kitabı hazırlamada yardım eden, aralarında değerli öneriler sunan Mississippi Üniversitesi Tıp Merkezi Fizyoloji ve Biyofizik Anabilim Dalı’ndaki çalışma arkadaşlarımın da bulunduğu çok sayıda kişiye içten teşekkürlerimi ifade etmek isterim. Anabilim dalı kadromuzun üyeleri ve anabilim dalımızın araştırma ve eğitim etkinliklerinin kısa tanımı http://physiology.umc.edu/ adresinden bulunabilir. Stephanie Lucas ve Courtney Horton Graham’e de mükemmel sekreterlik hizmetleri için,
Michael Schenk ve Walter (Kyle) Cunningham’a usta grafik çalışmaları için ve William Schmitt, Rebecca Gruliow,
Frank Morales ve tüm Elsevier Saunders takımına süregelen editörlük ve basımdaki mükemmellik için minnettarım.
Son olarak, Tıbbi Fizyoloji’ye katkıda bulunmak gibi
büyük ayrıcalık için, fizyolojideki heyecan dolu bir kariyer
için, dostluğu için ve onu tanıyan herkese verdiği ilham
için Arthur Guyton’a müthiş bir minnet borçluyum.
John E. Hall
Türkçe’ye Çevirenler
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Prof. Dr. Mustafa GÜL
Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Günfer TURGUT
Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Nimet ÜNAY GÜNDOĞAN
Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Memet Hanifi EMRE
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Nurbay ATEŞ
Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Berkant Muammer KAYATEKİN
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Spor Fizyolojisi Bilim Dalı
Prof. Dr. Osman AÇIKGÖZ
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Nazan UYSAL HARZADIN
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Davranış Fizyolojisi Bilim Dalı
Yard. Doç. Dr. Sibel BAYRAK
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. Meltem TUNCER
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Haluk KELEŞTİMUR
Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Bayram YILMAZ
Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Ahmet AYAR
Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Sadettin ÇALIŞKAN
Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. M. Fehmi ÖZGÜNER
Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Hızır KURTEL
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Spor Fizyolojisi Bilim Dalı
Yard. Doç. Özgür KASIMAY ÇAKIR
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Nazan DOLU
Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
xi
Türkçe’ye Çevirenler
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
xii
Prof. Dr. Ayhan BOZKURT
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Hüseyin BEYDAĞI
Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Hakkı GÖKBEL
Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Hakan FIÇICILAR
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Metin BAŞTUĞ
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Demet TEKİN
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Şükrü ÖTER
Gülhane Askeri Tıp Akademisi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Ümit Kemal ŞENTÜRK
Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Filiz BASRALI
Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Kubilay UZUNER
Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Yasemin AYDIN
Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Neyhan ERGENE
Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Hüseyin UYSAL
Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Canan KALAYCIOĞLU
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Gülriz ERİŞGEN
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Güher SARUHAN DİRESKENELİ
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Dilek TAŞKIRAN
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Kasım ÖZLÜK
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Lütfi ÇAKAR
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Gökhan METİN
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. İbrahim GÜNER
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Gülderen ŞAHİN
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Nermin YELMEN
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Gönül ŞİMŞEK
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Türkçe’ye Çevirenler
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
Prof. Dr. Selim KUTLU
Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Gıyasettin BAYDAŞ
Bingöl Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Cem SÜER
Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Asuman GÖLGELİ
Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Yard. Doç. Dr. Ferihan ÇETİN
İzmir Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Lamia PINAR
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Ersin O. KOYLU
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Lütfiye KANIT
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Faruk BAĞIRICI
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Şeref ERDOĞAN
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Yard. Doç. Dr. Besim ÖZAYKAN
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. Mehmet YILDIRIM
Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Mustafa AYYILDIZ
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Erdal AĞAR
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Gönül Ö. PEKER
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Özlem YILMAZ
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Tamer DEMİRALP
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Abdullah ARSLAN
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Ahmet AKGÜN
Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. Rauf Onur EK
Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. Sefa GÜLTÜRK
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. İnci ALİCAN
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Osman GENÇ
Dumlupınar Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Ahmet ERGÜN
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
xiii
Türkçe’ye Çevirenler
xiv
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
Doç. Dr. Selma Arzu VARDAR
Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. Nurettin AYDOĞDU
Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Levent ÖZTÜRK
Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. M. Orhan DENLİ
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Abdurrahman ŞERMET
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Mukadder ATMACA
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Cihat GÜZEL
Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Z. Dicle BALKANCI
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Yard. Doç. Dr. Bilge PEHLİVANOĞLU
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Doç. Dr. Ayşen ERDEM
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Ayşe DOĞAN
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Sanlı Sadi KURDAK
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Spor Fizyolojisi Bilim Dalı
Prof. Dr. Sami AYDOĞAN
Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Halil TUNALI
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Nuran DARIYERLİ
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. F. Aytül UYAR
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Ümmühan İŞOĞLU ALKAÇ
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı
Prof. Dr. Safinaz ALBAYRAK YILDIZ
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Spor Hekimliği Anabilim Dalı
İçindekiler
ÜNITE I
Apoptoz-Programlanmış Hücre Ölümü
Kanser
Fizyolojiye Giriş: Hücre ve Genel Fizyoloji
BÖLÜM 1
İnsan Vücudunun İşlevsel Organizasyonu
ve “İç Ortam”ın Kontrolü
Vücudun Canlı Birimleri Olarak Hücreler
Hücredışı Sıvı-“İç Ortam”
Temel İşlevsel Sistemlerin “Homeostatik”
Mekanizmaları
Vücudun Kontrol Sistemleri
Özet-Vücudun Otomatik İşleyişi
BÖLÜM 2
Hücre ve İşlevleri
Hücrenin Organizasyonu
Hücrenin Fiziksel Yapısı
Hayvan Hücresi İle Yaşamın Hücre Öncesi
Biçimlerinin Karşılaştırılması
Hücrenin İşlevsel Sistemleri
Hücrelerin Hareketi
BÖLÜM 3
Protein Sentezi, Hücre İşlevi ve Hücre
Çoğalmasının Genetik Kontrolü
Hücre Çekirdeğinde Bulunan Genler
Hücre Çekirdeğinde Bulunan DNA
Şifresinin Hücre Sitoplazmasındaki RNA’ya
Aktarılması-Kopyalama İşlemi
Hücrede Diğer Maddelerin Sentezi
Hücrede Biyokimyasal Aktivite ve Genetik
İşlevlerin Kontrolü
DNA-Genetik Sistemi Hücre Çoğalmasını da
Kontrol Eder
Hücre Farklılaşması
40
40
ÜNİTE II
3
3
3
4
6
9
11
11
12
17
18
23
27
27
30
35
35
37
39
Zar Fizyolojisi, Sinirli ve Kas
BÖLÜM 4
Hücre Zarından Maddelerin
Taşınması
Hücre Zarının Lipit Engeli ve Hücre Zarının
Taşıyıcı Proteinleri
Difüzyon
Zarlardan Maddelerin “Aktif Taşınması”
BÖLÜM 5
Zar Potansiyelleri ve Aksiyon Potansiyelleri
Zar Potansiyellerinin Temel Fiziği
Zar Potansiyelinin Ölçülmesi
Sinirlerde Zar Dinlenim Potansiyeli
Sinir Aksiyon Potansiyeli
Aksiyon Potansiyeli Sırasında Diğer İyonların
Rolleri
Aksiyon Potansiyelinin İlerlemesi
Aksiyon Potansiyelleri Tamamlandıktan Sonra
Sodyum ve Potasyum İyon Farkının Yeniden
Oluşması- Enerji Metabolizmasının Önemi Bazı Aksiyon Potansiyellerinde Plato
Bazı Uyarılabilen Dokularda Ritmik
Aktivite-Tekrarlayan Deşarjlar
Sinir Gövdelerinde Sinyal İletiminin Özel
Durumları
Uyarılma-Aksiyon Potansiyeli Oluşturma
Süreci
Zar Potansiyellerinin ve Aksiyon
Potansiyellerinin Kaydı
45
45
46
52
57
57
58
59
60
64
64
65
66
66
67
68
69
xv
İçindekiler
BÖLÜM 6
İskelet Kasının Kasılması
İskelet Kasının Fizyolojik Anatomisi
Kas Kasılmasının Genel Mekanizması
Kas Kasılmasının Molekül Düzeyinde
Mekanizması
Kas Kasılmasının Enerji Kullanım Özellikleri
Tüm Kasın Kasılma Özellikleri
BÖLÜM 7
İskelet Kasının Uyarılması:
Sinir-Kas İletimi ve
Uyarılma-Kasılma Eşleşmesi
Sinir Uçlarından İskelet Kası Liflerine
Uyarıların İletimi: Sinir-Kas Kavşağı
Asetilkolin Oluşumu ve Serbestlenmesinin
Moleküler Biyolojisi
Sinir-Kas Kavşağında İletimi Artıran veya
Engelleyen İlaçlar
Miyasteniya Gravis Kas Felcine Neden Olur
Kas Aksiyon Potansiyeli
Uyarılma-Kasılma Eşleşmesi
BÖLÜM 8
Düz Kasın Uyarılması ve Kasılması
Düz Kasın Kasılması
Düz Kas Kasılmasının Sinirsel ve Hormonal
Kontrolü
BÖLÜM 11
71
71
73
74
78
79
83
83
86
86
86
87
88
91
91
94
ÜNİTE III
Kalp
BÖLÜM 9
Kalp Kası; Bir Pompa Olarak Kalp ve
Kalp Kapaklarının İşlevi
Kalp Kasının Fizyolojisi
Kalp Döngüsü
Kalp Seslerinin Kalbin Pompalama İşlevi ile
İlişkisi
Kalbin İş Verimi
Kalp Kasılması için Gereken Kimyasal Enerji:
Kalbin Oksijen Kullanımı
Kalbin Pompalama İşlevinin Düzenlenmesi
BÖLÜM 10
Kalbin Ritmik Uyarılması
Kalbin Özelleşmiş Uyarı ve İleti Sistemi
Kalpte Uyarılma ve İletinin Kontrolü
xvi
101
101
104
107
107
109
110
115
115
118
Normal Elektrokardiyogram
Normal Elektrokardiyogramın Özellikleri
Elektrokardiyogram Kayıt Yöntemleri
Kalp Döngüsü Esnasında Kalbin
Çevresindeki İyon Akımı
Elektrokardiyografik Derivasyonlar
BÖLÜM 12
Kalp Kası ve Koroner Kan Akımı
Bozukluklarının Elektrokardiyografiye
Dayalı Yorumu: Vektörlerle Hesaplamalar
Elektrokardiyogramların Vektörler Kullanarak
Hesaplanmasının İlkeleri
Normal Elektrokardiyogramın Vektörler
Aracılığıyla Değerlendirilmesi Ventrikül QRS’inin Ortalama Elektriksel
Ekseni ve Önemi
QRS Kompleksinde Anormal Voltajlara
Neden Olan Durumlar
Uzamış ve Karmaşık Biçimli QRS
Kompleksleri
Zedelenme Akımı
T Dalgası Anormallikleri
BÖLÜM 13
Kardiyak Aritmiler ve
Elektrokardiyografik Yorumu
Anormal Sinüs Ritimleri
Kalp Uyarılarının Kalbin Kendi İleti Yollarında
Engellenmesine Bağlı Ritim Bozuklukları
Erken Kasılmalar
Paroksismal Taşikardi
Ventrikül Fibrilasyonu
Atriyum Fibrilasyonu
Atriyum Flatteri
Kalp Durması
121
121
123
123
124
129
129
131
134
137
137
138
141
143
143
144
146
148
149
151
152
153
ÜNİTE IV
Dolaşım
BÖLÜM 14
Dolaşım Sistemine Genel Bakış; Basınç,
Akım ve Direncin Biyofiziği
Dolaşımın Fiziksel Özellikleri
Dolaşım İşlevinin Temel Prensipleri
Basınç, Akım ve Direnç İlişkileri
157
157
158
159
İçindekiler
BÖLÜM 15
Damarların Gerilebilirliği, Arteryel ve Venöz
Sistemlerin İşlevleri
Damarların Gerilebilirliği
Arteryel Basınç Pulsasyonları
Venler ve İşlevleri
BÖLÜM 16
Mikrodolaşım ve Lenfatik Sistem:
Kapiller Sıvı Değişimi, İnterstisyel Sıvı ve
Lenf Akımı
Mikrodolaşım ve Kapiller Sistemin Yapısı
Kapillerde Kan Akımı-Vazomosyon
Kan ve İnterstisyel Sıvı Arasında Besinlerin
ve Diğer Maddelerin Değişimi
İnterstisyum ve İnterstisyel Sıvı
Kapillerden Sıvı Filtrasyonu Hidrostatik
ve Kolloid Ozmotik Basınçlar ile Kapiller
Filtrasyon Sabiti Tarafından Belirlenir
Lenfatik Sistem
BÖLÜM 17
Doku Kan Akımının Yerel ve
Humoral Kontrolü
Dokunun Gereksinimine Göre
Kan Akımının Yerel Kontrolü
Kan Akımının Kontrol Mekanizmaları
Dolaşımın Humoral Kontrolü
BÖLÜM 18
Dolaşımın Sinirsel Düzenlenmesi ve
Arter Basıncının Hızlı Kontrolü
Dolaşımın Sinirsel Düzenlenmesi
Arter Basıncının Hızlı Kontrolünde Sinir
Sisteminin Rolü
Arter Basıncının Sinirsel Kontrolünün Özel
Durumları
BÖLÜM 19
Arter Basıncının Uzun Süreli Kontrolü ve
Hipertansiyonda Böbreklerin Rolü:
Arter Basıncının Düzenlenmesinde
Entegre Sistem
Arter Basıncının Kontrolünde Böbrek-Vücut
Sıvısı Sistemi
Renin-Anjiyotensin Sistemi: Arter Basıncı
Kontrolündeki Rolü
Arter Basıncının Entegre ve Çok Aşamalı
Olarak Düzenlenmesinin Özeti
167
167
168
171
177
177
178
179
180
181
186
191
191
191
199
201
201
204
209
213
213
220
BÖLÜM 20
Kalp Debisi, Venöz Dönüş ve
Düzenlenmeleri
Kalp Debisinin İstirahatte ve Aktivite
Sırasında Normal Değerleri
Kalp Debisinin Venöz Dönüş Tarafından
Kontrolü-Kalbin Frank-Starling
Mekanizmasının Rolü
Patolojik Olarak Yüksek ve Düşük Kalp
Debileri
Kalp Debisini Ölçme Yöntemleri
229
229
229
232
240
BÖLÜM 21
Egzersizde Kas Akımı ve Kalp Debisi;
Koroner Dolaşım ve İskemik Kalp Hastalığı
İskelet Kaslarındaki Kan Akımının İstirahatte
ve Egzersiz Sırasında Düzenlenmesi
Koroner Dolaşım
243
246
BÖLÜM 22
Kalp Yetmezliği
Kalp Yetmezliğinde Dolaşımın Dinamiği
Tek Taraflı Sol Kalp Yetmezliği
Düşük Debili Kalp Yetmezliği-Kardiyojenik Şok
Kalp Yetmezliği Olan Hastalarda Ödem
Kalp Yedeği
255
255
259
259
259
261
243
BÖLÜM 23
Kalp Kapakları ve Kalp Sesleri; Kapak
Bozuklukları ve Doğumsal Kalp Hastalıkları
265
Kalp Sesleri
265
Kalp Kapağı Hastalığında Anormal Dolaşım Dinamiği
268
Doğumsal Kalp Bozukluklarında Anormal Dolaşım Dinamiği
269
Kalp Cerrahisi Sırasında Vücut Dışı Dolaşımın
Kullanılması
271
Kalp Kapağı ve Doğumsal Kalp Hastalıklarında
Kalp Hipertrofisi
272
BÖLÜM 24
Dolaşım Şoku ve Tedavisi
Şokun Fizyolojik Nedenleri
Hipovoleminin Neden Olduğu Şok—
Hemorajik Şok
Nörojenik Şok – Vasküler Kapasite Artışı
Anafilaktik Şok ve Histamin Şoku
Septik Şok
273
273
274
279
280
280
226
xvii
İçindekiler
Şokta Tedavinin Fizyolojisi
Dolaşımın Durması
280
281
ÜNİTE V
Vücut Sıvıları ve Böbrekler
BÖLÜM 25
Vücut Sıvı Bölmeleri: Hücredışı ve
Hücreiçi Sıvılar; Ödem
Kararlılık Koşullarında Sıvı Alımı ve Atılması
Denge İçindedir
Vücut Sıvı Bölmeleri
Hücredışı Sıvı Bölmesi
Kan Hacmi
Hücredışı ve Hücreiçi Sıvıların Bileşenleri
Çeşitli Vücut Sıvı Bölmelerinde Sıvı
Hacimlerinin Ölçümü – İndikatör-Seyreltme
İlkesi
Özgül Vücut Sıvı Bölmelerinin Hacimlerinin
Belirlenmesi
Hücreiçi ve Hücredışı Sıvılar Arasında
Sıvı Değişimi ve Ozmotik Dengenin
Düzenlenmesi
Ozmoz ve Ozmotik Basıncın Temel İlkeleri
Hücreiçi ve Hücredışı Sıvılar Arasında
Ozmotik Denge Korunmaktadır
Anormal Durumlarda Hücredışı ve Hücreiçi
Sıvıların Hacim ve Ozmolaliteleri
Beslenme Amacı ile Uygulanan Glikoz ve
Diğer Çözeltiler
Sıvı Hacminin Düzenlenmesinde Klinik
Bozukluklar: Hiponatremi ve Hipernatremi
Ödem: Dokularda Aşırı Sıvı
Vücudun “Potansiyel Boşluklar”ındaki
Sıvılar
BÖLÜM 26
Böbreklerde İdrar Oluşumu: I. Glomerül
Filtrasyonu, Böbrek Kan Akımı ve
Bunların Kontrolü
Böbreklerin Çoklu İşlevi
Böbreklerin Fizyolojik Anatomisi
İşeme
Mesanenin Fizyolojik Anatomisi
İdrarın Böbrekten Üreterler Aracılığı ile
Mesaneye Taşınması
Mesanenin Dolması ve Mesane Duvar Tonusu;
Sistometrogram
İşeme Refleksi
xviii
285
285
286
287
287
287
287
289
290
290
291
292
294
294
296
300
303
303
304
307
307
308
309
309
İşeme Bozuklukları
Glomerüler Filtrasyonu, Tübül Geriemilim ve
Tübül Sekresyonu Sonucu İdrar Oluşumu
Glomerüler Filtrasyonu - İdrar Oluşumunda
İlk Basamak
Glomerül Filtrasyon Hızını Belirleyen
Faktörler
Böbrek Kan Akımı
Böbrek Kan Akımının ve Glomerül
Filtrasyonunun Fizyolojik Kontrolü
Böbrek Kan Akımının ve GFR’nin
Otoregülasyonu
BÖLÜM 27
Böbreklerde İdrar Oluşumu: II. Tübüllerde
Geriemilim ve Sekresyon
Böbrek Tübüllerinde Geriemilim ve Sekresyon
Tübül Geriemilimi Pasif ve Aktif Mekanizmaları
Kapsar
Nefronun Farklı Kısımları Boyunca
Geriemilim ve Sekresyon
Tübülde Geriemilimin Düzenlenmesi
Böbrek İşlevlerini Ölçmek İçin Klirens
Yöntemlerinin Kullanılması
BÖLÜM 28
İdrarın Yoğunlaştırılması ve Seyretilmesi;
Hücredışı Sıvı Ozmolaritesinin ve Sodyum
Yoğunluğunun Düzenlenmesi
Böbrek Fazla Suyu Seyreltilmiş İdrar
Oluşturarak Atar
Böbrekler Konsantre İdrar Oluşturarak Suyun
Vücutta Tutulmasını Sağlarlar
Böbreklerde İdrarın Yoğunlaştırılmasının ve
Seyreltilmesinin Hesaplanması: “Serbest Su” ve
Ozmolar Klirensler
İdrarın Yoğunlaştırılması ile İlgili Bozukluklar
Hücredışı Sıvı Ozmolaritesi ve Sodyum
Konsantrasyonunun Kontrolü
Ozmoreseptör- ADH Geribildirim Sistemi
Hücredışı Sıvı Ozmolaritesinin ve Sodyum
Konsantrasyonunun Kontrolünde Susamanın
Önemi
Hücredışı Sıvı Sodyum Konsantrasyonunun ve
Hacminin Kontrolünde Tuz İştahı Mekanizması
310
310
312
314
316
317
319
323
323
323
329
334
340
345
345
346
354
354
355
355
357
360
BÖLÜM 29
Potasyum, Kalsiyum, Fosfat ve Magnezyumun
Böbrek Tarafından Düzenlenmesi; Kan Hacmi
ve Hücredışı Sıvı Hacminin Kontrolünde Böbrek
Mekanizmalarının Birlikte Çalışması
361
Potasyumun Atılması ve Hücredışı Sıvıda
Potasyum Konsantrasyonunun Düzenlenmesi 361
İçindekiler
Böbrekten Kalsiyum Atılmasının ve Hücredışı
Kalsiyum İyon Konsantrasyonunun Kontrolü
Böbreklerde Magnezyum Atılmasının
ve Hücredışı Magnezyum İyon
Konsantrasyonunun Kontrolü
Hücredışı Sıvının Kontrolü İçin Böbrek
Mekanizmalarının Birlikte Çalışması
Vücut Sodyum ve Sıvı Dengesinin
Korunmasında Basınç Natriürezinin ve
Basınç Diürezinin Önemi
Hücredışı Sıvının İnterstisyel Boşluklar ve
Damar Sistemi Arasındaki Dağılımı
Sinirsel ve Hormonal Faktörler Böbrek-Vücut
Sıvısı Geribildirim Kontrolünün Etkinliğini Artırır
Sodyum Alımındaki Değişikliklere Verilen
Yanıtlar
Kan Hacminde ve Hücredışı Sıvı Hacminde
Büyük Artışlara Neden Olan Durumlar
Hücredışı Sıvı Hacminde Büyük Artışlara
Neden Olan Fakat Kan Hacminin Normal
Olduğu Durumlar
367
369
370
371
BÖLÜM 31
Diüretikler, Böbrek Hastalıkları
Diüretikler ve Etki Mekanizmaları
Böbrek Hastalıkları
Akut Böbrek Yetmezliği
Kronik Böbrek Yetmezliği: İşlevsel Nefronların
Sayısında Geri Dönüşümsüz Azalma
Özgül Tübül Bozuklukları
Böbrek Yetmezliğinin Transplantasyon veya
Yapay Böbrek ile Diyaliz Yoluyla Tedavisi
397
397
399
399
401
408
409
373
373
376
376
377
BÖLÜM 30
Asit-Baz Düzenlenmesi
379
+
H Konsantrasyonu Hassas Olarak
Düzenlenmektedir
379
Asit ve Bazlar - Tanımları ve Anlamları
379
H+ Konsantrasyonundaki Değişikliklere Karşı
Savunma: Tamponlar, Akciğerler ve Böbrekler 380
Vücut Sıvılarında H+’nin Tamponlanması
380
Bikarbonat Tampon Sistemi
381
Fosfat Tampon Sistemi
383
Proteinler Önemli Hücreiçi Tamponlarıdır
383
Asit-Baz Dengesinde Solunumsal Düzenleme
384
Asit-Baz Dengesinin Böbrekler Tarafından
Kontrolü
385
+
Böbrek Tübüllerinden H Sekresyonu ve HCO3− Geriemilimi
386
Tübüllerde Fosfat ve Amonyak Tamponlarının
Fazla H+ ile Birleşmesi “Yeni” HCO3− Oluşturur
388
Böbrekten Asit-Baz Atılmasının Hesaplanması 389
Asidozun Böbrekler Tarafından DüzeltilmesiH+ Atılmasında Artma ve Hücredışı Sıvıya
HCO3− İlavesi
391
Alkalozun Böbrekler Tarafından Düzeltilmesi—
H+ Sekresyonunda Azalma ve HCO3−
Atılmasında Artma
391
Alkaloz Böbrek Tübül Sıvısındaki HCO3-/H+
Oranını Artırır
392
Asidoz ve Alkalozun Tedavisi
393
Asit-Baz Bozukluklarının Klinik Ölçümleri ve
Analizi
393
ÜNİTE VI
Kan Hücreleri, Bağışıklık ve Kan
Pıhtılaşması
BÖLÜM 32
Alyuvarlar, Anemi ve Polisitemi
Alyuvarlar (Eritrositler)
Anemiler
Polisitemi
BÖLÜM 33
Vücudun Enfeksiyona Direnci: I. Lökositler,
Granülositler, Monosit-Makrofaj Sistemi ve
İnflamasyon
Lökositler (Akyuvarlar)
Enfeksiyonlara Karşı Korunmada Nötrofiller
ve Makrofajlar
Monosit-Makrofaj Hücre Sistemi
(Retiküloendotelyal Sistem)
İnflamasyon: Nötrofil ve Makrofajların Rolü
Eozinofiller
Bazofiller
Lökopeni
Lösemiler
BÖLÜM 34
Vücudun Enfeksiyona Direnci:
II. Bağışıklık, Doğal Bağışıklık ve Alerji Edinsel (Kazanılmış) Bağışıklık
Alerji ve Aşırı Duyarlılık
BÖLÜM 35
Kan Grupları; Transfüzyon; Doku ve
Organ Transplantasyonu
Antijen Özelliği Kanda İmmün Reaksiyonlara
Yol Açar
O-A-B Kan Grupları
Rh Kan Grupları
Doku ve Organ Nakli
413
413
420
421
423
423
425
426
428
430
431
431
431
433
433
443
445
445
445
447
449
xix
İçindekiler
BÖLÜM 36
Hemostaz ve Kanın Pıhtılaşması
451
Hemostazdaki Olaylar
451
Damar Kasılması
451
Kan Pıhtılaşma Mekanizması
453
İnsanda Aşırı Kanamaya Neden Olan Durumlar
457
İnsanda Tromboembolik Durumlar
459
Klinik Kullanımda Antikoagülanlar
459
Kan Pıhtılaşma Testleri
460
ÜNİTE VII
Solunum
BÖLÜM 37
Akciğer Ventilasyonu
Akciğer Ventilasyonunun Mekaniği
Akciğer Hacim ve Kapasiteleri
Dakika Solunum Hacmi, Soluk Hacmi ve
Solunum Hızının Çarpımına Eşittir
Alveol Ventilasyonu
Solunum Yollarının İşlevleri
BÖLÜM 38
Pulmoner Dolaşım, Pulmoner Ödem,
Plevra Sıvısı
Pulmoner Dolaşım Sisteminin Fizyolojik
Anatomisi
Pulmoner Sistemdeki Basınçlar
Akciğerlerin Kan Hacmi
Akciğerlerde Kan Akımı ve Dağılımı
Akciğerlerdeki Hidrostatik Basınç Farklarının
Bölgesel Pulmoner Kan Akımına Etkisi
Pulmoner Kapiller Dinamikler
Plevra Boşluğunda Sıvı
BÖLÜM 39
Gaz Değişiminin Fiziksel İlkeleri;
Solunum Zarında Oksijen ve
Karbondioksit Difüzyonu
Gaz Difüzyonu ve Gaz Parsiyel Basınçlarının
Fiziği
Alveol Havası ve Atmosfer Havasının
Bileşimleri Farklıdır
Ekspirasyon Havası Ölü Boşluk Havası ile
Alveol Havasının Karışımıdır
Ventilasyon-Perfüzyon Oranının Alveoldeki
Gaz Konsantrasyonu Üzerine Etkisi
xx
465
465
469
471
471
472
477
477
477
478
479
479
481
483
485
485
487
489
492
BÖLÜM 40
Kanda ve Doku Sıvılarında Oksijen ve
Karbondioksidin Taşınması
Akciğerlerden Vücut Dokularına Oksijen
Taşınması
Karbondioksidin Kanda Taşınması
Solunumsal Değişim Oranı
BÖLÜM 41
Solunumun Düzenlenmesi
Solunum Merkezi
Solunumun Kimyasal Kontrolü
Solunum Aktivitesinin Kontrolünde Periferik
Kemoreseptör Sistemi—Solunumun
Kontrolünde Oksijenin Rolü
Egzersizde Solunumun Düzenlenmesi
Solunumu Etkileyen Diğer Faktörler
BÖLÜM 42
Solunum Yetersizliği—Patofizyolojisi,
Tanısı, Oksijen Tedavisi
Solunum Anormalliklerini İncelemede
Kullanılan Faydalı Yöntemler
Özgül Pulmoner Anormalliklerin
Patofizyolojisi
Hipoksi ve Oksijen Tedavisi
Hiperkapni- Vücut Sıvılarında Karbondioksit
Fazlalığı
Yapay Solunum
495
495
502
504
505
505
507
508
510
512
515
515
517
520
522
522
ÜNİTE VIII
Uçuş, Uzay ve Derin Deniz Dalış
Fizyolojisi
BÖLÜM 43
Havacılık, Yüksek İrtifa ve Uzay Fizyolojisi
Düşük Oksijen Basıncının Vücuttaki Etkileri
Havacılık ve Uzay Fizyolojisinde Hızlanma
Kuvvetlerinin Vücuda Etkileri
Kapalı Uzay Aracında “Yapay İklim”
Uzayda Ağırlıksızlık
527
527
531
533
533
BÖLÜM 44
Sualtı Dalış Fizyolojisi ve Diğer Hiperbarik
Koşullar
535
Bireysel Gazların Yüksek Parsiyel Basınçlarda
Vücuttaki Etkileri
535
Suciğeri (Scuba: Self-Contained Underwater
Breathing Apparatus) ile Dalış
539
Denizaltılarda Özel Fizyolojik Problemler
540
Hiperbarik Oksijen Tedavisi
540
İçindekiler
ÜNİTE IX
Sinir Sistemi: Genel İlkeler ve
Duyu Fizyolojisi
BÖLÜM 45
Sinir Sisteminin Organizasyonu, Sinapsların
Temel İşlevleri ve Aracı Maddeler
Sinir Sisteminin Genel Düzeni
Merkezi Sinir Sisteminin Başlıca Düzeyleri
Sinir Sisteminin bir Bilgisayar ile
Karşılaştırılması
Merkezi Sinir Sistemi Sinapsları
Sinaptik İletinin Bazı Özgül Nitelikleri
543
543
545
546
546
557
BÖLÜM 46
Duyusal Reseptörler, Bilginin İşlenmesinde
Nöron Devreleri
Duyusal Reseptörlerin Tipleri ve Duyarlı
Oldukları Uyaranlar
Duyusal Uyaranların Sinir İmpulslarına
Çevrilmesi
Farkı Tiplerde Sinyalleri İleten Sinir Lifleri
ve Sinir Liflerinin Fizyolojik Sınıflandırılması
Sinir Traktuslarında Farklı Şiddette
Sinyallerin İletimi-Uzaysal ve Zamansal
Eklenme
Nöron Havuzlarında Sinyallerin İletilmesi ve
İşlenmesi
Nöron Devrelerinin Kararlılık ve Kararsızlığı
BÖLÜM 47
Somatik Duyular: A. Genel Organizasyon,
Dokunma ve Pozisyon Duyuları
Somatik Duyuların Sınıflandırılması
Dokunma Duyularının Algılanması ve İletilmesi
Somatik Sinyalleri Merkezi Sinir Sistemine
İleten Duysal Yollar
Dorsal Kolon-Medyal Lemniskal Sistemde
İleti
Daha Az Önemli Duysal Sinyallerin
Anterolateral Yolda İletilmesi
Somatik Duyusal İşlevlerin Bazı Özel
Nitelikleri
559
559
560
563
564
564
569
571
571
571
573
573
580
581
BÖLÜM 48
Somatik Duyular: II. Ağrı, Başağrısı
ve Termal Duyular
Ağrı Tipleri ve Nitelikleri-Hızlı Ağrı ve
Yavaş Ağrı
583
583
Ağrı Reseptörleri ve Bunların Uyarılması
Ağrı Sinyallerinin Merkezi Sinir Sistemine
İkili İletimi
Beyin ve Omurilikte Bulunan, Ağrıyı Baskılama
(“Analjezi”) Sistemi
Yansıyan Ağrı
Viseral Ağrı
Ağrı ve Diğer Somatik Duyularla İlgili Bazı
Klinik Anormallikler
Başağrısı
Termal Duyular
583
584
586
588
588
590
590
592
ÜNİTE X
Sinir Sistemi: B. Özel Duyular
BÖLÜM 49
Göz: I. Görme Optiği
Optiğin Fiziksel İlkeleri
Gözün Optiği
Oftalmoskop
Gözün Sıvı Sistemi – Göziçi Sıvılar
BÖLÜM 50
Göz: II. Retinanın Reseptör
ve Sinirsel İşlevi
Retinanın Yapısal Unsurlarının Anatomisi
ve İşlevi
Görmenin Fotokimyası
Renkli Görme
Retinanın Sinirsel İşlevi
BÖLÜM 51
Göz: III. Görmenin Merkezi Nörofizyolojisi
Görme Yolları
Görme Korteksinin Organizasyonu ve
İşlevi
Görsel Resmin Değerlendirilmesi Sırasında
Nöronların Uyarılma Modelleri
Görme Alanları; Perimetri
Göz Hareketleri ve Kontrolleri
Akomodasyonun ve Pupilla Açıklığının
Otonom Kontrolü
BÖLÜM 52
İşitme Duyusu
Kulak Zarı ve Kemikçik Sistemi
Kohlea
Merkezi İşitme Mekanizmaları
İşitme Bozuklukları
597
597
600
605
606
609
609
611
615
616
623
623
624
626
627
627
631
633
633
634
639
642
xxi
İçindekiler
BÖLÜM 53
Kimyasal Duyular - Tat ve Koku
Tat Duyusu
Koku Duyusu
645
645
648
Beynin İletişimdeki İşlevi – Dilin
Girdileri ve Çıktıları
Korpus Kallozum ve Ön Komisürün, Düşünce,
Anı, Öğrenme ve Diğer Bilgileri İki Beyin
Yarıküresi Arasında Aktarma İşlevi
Düşünceler, Bilinç ve Bellek
655
BÖLÜM 58
Beynin Davranış ve Motivasyonla İlgili
Mekanizmaları-Limbik Sistem ve
Hipotalamus
Beynin Uyarıcı - Güdüleyici Sistemleri
Limbik Sistem
Limbik Sistemin İşlevsel Anatomisi;
Hipotalamusun Anahtar Konumu
Hipotalamus, Limbik Sistemin Temel
Kontrol Merkezi
Limbik Sistemin Diğer Bölümlerinin Özgül
İşlevleri
ÜNİTE XI
Sinir Sistemi: C. Motor ve Bütünleştirici
Nörofizyoloji
BÖLÜM 54
Omuriliğin Motor İşlevleri; Omurilik
Refleksleri
Motor İşlevler İçin Omuriliğin
Organizasyonu
Kas Duyusal Reseptörleri - Kas İğcikleri ve
Golgi Tendon Organları-ve Kas Kontrolündeki
Rolleri
Fleksör Refleks ve Geri Çekme Refleksleri
Çapraz Ekstensör Refleks
Zıt İnhibisyon ve Zıt İnervasyon
Duruş (Postür) ve Hareket Refleksleri
Kaşınma Refleksi
Kas Spazmına Neden Olan Omurilik Refleksleri
Omurilikteki Otonom Refleksler
Omurilik Kesisi ve Spinal Şok
BÖLÜM 55
Motor İşlevin Korteks ve Beyin Sapı
Tarafından Kontrolü
Motor Korteks ve Kortikospinal Yol
Motor İşlevin Kontrolünde Beyin Sapının Rolü
Vestibüler Duyular ve Dengenin
Korunması
Bilinçdışı, Tekrarlayıcı Hareketlerin
Kontrolünde Beyin Sapı Çekirdeklerinin
İşlevleri
BÖLÜM 56
Serebellum ve Bazal Gangliyonların
Genel Motor Kontrole Katkıları
Serebellum ve Motor İşlevleri
Bazal Gangliyonlar-Motor İşlevleri
Motor Kontrol Sisteminin Birçok Bölümünün
Bütünleştirilmesi
BÖLÜM 57
Beyin Korteksi, Beynin Zihinsel İşlevleri,
Öğrenme ve Bellek
Beyin Korteksinin Fizyolojik Anatomisi
Beyin Korteksinin Özgül Alanlarının İşlevleri
xxii
655
657
661
663
663
663
664
664
665
665
667
667
673
674
678
681
681
689
694
697
697
698
BÖLÜM 59
Beyin Etkinlik Durumları-Uyku,
Beyin Dalgaları, Epilepsi, Psikozlar
Uyku
Epilepsi
Psikotik Davranış ve Demans - Özgül
Nörotransmiter Sistemlerinin Rolleri
Şizofreni – Olasılıkla Dopamin Sisteminin
Bir Kısmının Aşırı İşlevi
BÖLÜM 60
Otonom Sinir Sistemi ve
Adrenal Medulla
Otonom Sinir Sisteminin Genel
Organizasyonu
Sempatik ve Parasempatik İşlevin
Temel Özellikleri
Otonom Refleksler
Organların Sempatik ve Parasempatik
Sistemler Tarafından Bazı Durumlarda
Sınırlı, Diğer Bazı Durumlarda da
Kütlesel Uyarımı
Otonom Sinir Sistemi Farmakolojisi
BÖLÜM 61
Beyin Kan Akımı, Beyin-Omurilik Sıvısı ve
Beyin Metabolizması
Beyin Kan Akımı
Beyin-Omurilik Sıvısı Sistemi
Beyin Metabolizması
703
704
705
711
711
714
714
715
718
721
721
725
726
727
729
729
731
738
738
739
743
743
746
749
İçindekiler
Midenin Hastalıkları
İnce Bağırsak Hastalıkları
Kalın Bağırsak Bozuklukları
Gastrointestinal Kanalın Genel Bozuklukları
ÜNİTE XII
Sindirim Fizyolojisi
BÖLÜM 62
Gastrointestinal İşlevin Genel İlkeleriHareketlilik, Sinirsel Kontrol ve
Kan Dolaşımı
Gastrointestinal Hareketliliğin Genel Kuralları
Gastrointestinal İşlevin Sinirsel
Kontrolü-Enterik Sinir Sistemi
Gastrointestinal Kanaldaki Hareketlerin
İşlevsel Tipleri
Gasrointestinal Kan Akımı“Splanknik Dolaşım”
BÖLÜM 63
Sindirim Kanalında Besinlerin İlerlemesi ve
Karışması
Besin Alımı
Midenin Motor İşlevleri
İnce Bağırsak Hareketleri
Kolon Hareketleri
Kalın Bağırsak Aktivitesini Etkileyen Diğer
Otonom Refleksler
BÖLÜM 64
Sindirim Kanalının Salgı İşlevleri
Sindirim Kanalı Salgılarının Genel İlkeleri
Tükürük Salgılanması
Özofagusta Salgılama
Mide Salgılaması
Pankreas Salgısı
Karaciğerden Safra Salgılanması; Safra
Yollarının İşlevleri
İnce Bağırsak Salgıları
Kalın Bağırsaktan Mukus Salgılanması
799
801
802
803
ÜNİTE XIII
753
753
755
759
759
763
763
765
768
770
772
773
773
775
776
777
780
783
786
787
BÖLÜM 65
Sindirim Yolunda Sindirim ve Emilim
Çeşitli Besinlerin Hidrolizle Sindirimi
Gastrointestinal Emilimin Temel İlkeleri
İnce Bağırsakta Emilim
Kalın Bağırsakta Emilim: Dışkının Oluşumu
789
789
793
794
797
BÖLÜM 66
Sindirim Hastalıklarının Fizyolojisi
Yutma Bozuklukları ve Özofagus Hastalıkları
799
799
Metabolizma ve Vücut Sıcaklığının
Düzenlenmesi
BÖLÜM 67
Karbonhidrat Metabolizması ve
Adenozin Trifosfat Yapımı
809
Glikozun Karbonhidrat Metabolizmasındaki
Merkezi Rolü
810
Hücre Zarında Glikoz Taşınması
810
Glikojen Karaciğer ve Kasta Depolanır
811
Glikozdan Glikolitik Yolla Enerji Serbestlemesi 812
Pentoz Fosfat Yoluyla Glikozdan Enerji Serbestlenmesi
816
Protein ve Yağlardan Karbonhidratların
Oluşumu “Glikoneojenez”
817
Kan Glikozu
817
BÖLÜM 68
Lipit Metabolizması
Vücut Sıvılarında Lipitlerin Taşınması
Yağ Depoları
Enerji İçin Trigliseritlerin Kullanımı: Adenozin
Trifosfat Oluşumu
Trigliseritlerden Enerji Serbestlenmesinin
Düzenlenmesi
Fosfolipitler ve Kolesterol
Ateroskleroz
819
819
821
822
825
826
827
BÖLÜM 69
Protein Metabolizması831
Temel Özellikler
831
Amino Asitlerin Taşınması ve Depolanması
831
Plazma Proteinlerinin İşlevsel Rolleri
833
Protein Metabolizmasının Hormonal Düzenlenmesi
835
BÖLÜM 70
Bir Organ Olarak Karaciğer
837
Karaciğerin Fizyolojik Anatomisi
837
Karaciğerin Damar ve Lenf Sistemleri
837
Karaciğerin Metabolik İşlevleri
839
Safra Bilirübin Düzeyi Ölçümünün Klinik Tanı Aracı Olarak Kullanımı
840
xxiii
İçindekiler
BÖLÜM 71
Diyetteki Dengeler; Beslenmenin Düzenlenmesi; Şişmanlık ve Açlık; Vitaminler ve Mineraller
843
Sabit Koşullarda Enerji Alımı ve Tüketimi Dengelidir
843
Diyetteki Dengeler
843
Beslenmenin ve Enerji Depolamanın
Düzenlenmesi
845
Şişmanlık (Obezite)
850
Zayıflık, Anoreksi ve Kaşeksi
851
Açlık
852
Vitaminler
852
Mineral Metabolizması
855
BÖLÜM 72
Enerji Vericiler ve Metabolizma Hızı
Adenozin Trifosfat Metabolizmada
“Enerjinin Parabirimi” Olarak İşlev Yapar
Hücrede Enerji Serbestlenmesinin Denetimi
Metabolizma Hızı
Enerji Metabolizması-Enerji Tüketimini
Etkileyen Faktörler
BÖLÜM 73
Vücut Sıcaklığının Düzenlenmesi ve Ateş
Normal Vücut Sıcaklıkları
Vücut Sıcaklığı, Isı Kaybına Karşı Isı
Üretimi Dengeleyerek Kontrol Edilir
Vücut Sıcaklığının DüzenlenmesiHipotalamusun Rolü
Vücut Sıcaklık Düzenlenmesindeki
Bozukluklar
859
859
861
862
863
867
867
867
871
875
ÜNİTE XIV
Endokrinoloji ve Üreme
BÖLÜM 74
Endokrinojiye Giriş
Vücut İşlevlerinin Kimyasal Haberciler ile
Düzenlenmesi
Hormonların Kimyasal Yapısı ve Sentezi
Hormonların Salgılanması, Taşınması ve
Kandan Temizlenmesi
Hormonların Etki Mekanizmaları
Kandaki Hormon Düzeylerinin Ölçülmesi
xxiv
881
881
881
884
886
891
BÖLÜM 75
Hipofiz Hormonları ve Hipotalamus
Tarafından Kontrolleri
Hipofiz Bezi ve Hipotalamus İle İlişkisi
Hipotalamus Hipofiz Salgısını Kontrol Eder
Büyüme Hormonunun Fizyolojik İşlevleri
Arka Hipofiz Bezi ve Hipotalamus ile İlişkisi
BÖLÜM 76
Tiroidin Metabolik Hormonları
Tiroit Metabolik Hormonlarının Yapımı ve
Salgılanması
Tiroit Hormonlarının Fizyolojik İşlevleri
Tiroid Hormonunun Salgısının Düzenlenmesi
Tiroit Hastalıkları
BÖLÜM 77
Adrenokortikal Hormonlar
Adrenokortikal Hormonların Sentez ve
Salgılanması
Mineralokortikoidlerin İşlevleri-Aldosteron
Glukokortikoidlerin İşlevleri
Adrenal Androjenler
Adrenokortikal Salgı Bozuklukları
BÖLÜM 78
İnsülin, Glukagon ve Diyabetes Mellitus
İnsülin ve Metabolik Etkileri
Glukagon ve İşlevleri
Somatostatin, Glukagon ve İnsülin
Salgısını Baskılar
Kan Glukozunun Düzenlenmesinin Özeti
Diyabetes Mellitus
BÖLÜM 79
Paratiroid Hormonu, Kalsitonin,
Kalsiyum ve Fosfat Metabolizması,
D Vitamini, Kemik ve Dişler
Hücredışı Sıvıda ve Plazmada Kalsiyum ve
Fosfat Düzeylerinin Düzenlenmesine Genel
Bakış
Kemik ve Kemiğin Hücredışında Bulunan
Kalsiyum ve Fosfatla İlişkisi
D Vitamini
Paratiroid Hormonu
Kalsitonin
Kalsiyum İyon Konsantrasyonunun
Kontrolünün Özeti
895
895
897
898
904
907
907
910
914
916
921
921
924
928
934
934
939
939
947
949
949
950
955
955
957
960
962
966
966
İçindekiler
Paratiroid Hormonunun Fizyopatolojisi,
D Vitamini ve Kemik Hastalıkları
Dişlerin Fizyolojisi
BÖLÜM 80
Erkekte Üreme İşlevleri ve Hormonlara
Bağlı İşlevler (ve Pineal Bezin İşlevleri) Erkek Cinsel Organlarının Fizyolojik Anatomisi
Spermatojenez
Erkekte Cinsel Eylem
Testosteron ve Diğer Erkek Cinsiyet Hormonları
Erkek Cinsel İşlevinin Bozuklukları
Erkekte Erektil Fonksiyon Bozukluğu
Pineal Bez ve Bazı Hayvanlarda Mevsime Bağlı
Fertiliteyi Kontrol Etme İşlevi
967
969
973
973
973
978
979
984
985
986
BÖLÜM 81
Gebelik Öncesi Kadın Fizyolojisi
ve Kadın Hormonları
987
Kadın Cinsel Organlarının Fizyolojik Anatomisi 987
Kadında Hormonal Sistem
987
Aylık Over Döngüsü; Gonadotropik
Hormonların İşlevi
988
Over Hormonlarının İşlevleri-Östradiyol
ve Progesteron
991
Kadında Aylık Ritmin DüzenlenmesiOver Hormonları ve Hipotalamus-Hipofiz
Hormonlarının Etkileşimleri
996
Overlerde Salgı Bozuklukları
999
Kadında Cinsel Aktivite
1000
Kadında Fertilite (Doğurganlık)
1000
BÖLÜM 82
Gebelik ve Emzirme
Yumurtanın Olgunlaşması ve Döllenmesi
Embriyonun Erken Dönemdeki Beslenmesi
Plasentanın İşlevi
Gebelikte Hormonal Faktörler
Anne Vücudunun Gebeliğe Yanıtı
Doğum
Emzirme
1005
1007
1009
1011
1014
BÖLÜM 83
Fetusun ve Yenidoğanın Fizyolojisi
Fetusun Büyümesi ve İşlevsel Gelişimi
Organ Sistemlerinin Gelişimi
Yenidoğanın Uterus Dışındaki Yaşama Uyumu
Yenidoğanın Beslenmesi
Yenidoğana Özgü İşlevsel Problemler
Çocuğun Büyümesi ve Gelişmesi
1019
1019
1019
1021
1023
1023
1027
ÜNİTE XV
Spor Fizyolojisi
BÖLÜM 84
Spor Fizyolojisi
Egzersizde Kaslar
Egzersizde Solunum
Egzersizde Kardiyovasküler Sistem
Egzersizde Vücut Isısı
Egzersizde Vücut Sıvıları ve Tuz
İlaçlar ve Atletler
Bedensel Zindelik Yaşamı Uzatır
İndeks
1031
1031
1036
1038
1039
1040
1040
1041
1043
1003
1003
1005
xxv