maden emniyet tüzüğünde basınçlı hava ile ilgili madenlerin kritiği

MADEN EMNİYET TÜZÜĞÜNDE BASINÇLI
HAVA İLE İLGİLİ MADENLERİN KRİTİĞİ
Berrin KÖSE (*)
ÖZET
Bu bildirinin ilk bölümünde Maden Emniyet Tüzüğü ile işçi Sağlığı ve İş Güven­
liği Tüzükleri karşılaştırılmış, basınçlı hava ve makinalarının kullanımında karşıla­
şılan iş sağlığı ve güvenliği sorunları ile ilgili maddeler incelenmiştir, ikinci bölüm­
de, konu ile ilgili iş kazaları ve sağlık sorunları Zonguldak Kömür Havzasından ör­
nekler ile ortaya koyulmuştur. Yapılan çalışmada 1984 Maden Emniyet Tüzüğü'nün
bu konuda ne yeterli ne de etkin olmadığı sonucuna varılmıştır. Son olarak, tüzüğe
eklenmesi gereken hususlar öneriler halinde sunulmuştur.
ABSTRACT
In the first part of this paper, the Mining Safety Code has been compared with
the Code of Workers' Health and Work Safety, and the rules associated with the
health and safety problems encountered in the use of compressed air and related
machines have been studied.
In the second part, the related accidents and health problems have been demon­
strated by the examples from Zonguldak Coal Region. In the study, it has been
concluded that the Mining Safety Code of 1984 is neither adequate nor operative
regarding this subject. Finally, the items which should be included in the code have
been presented as suggestions.
(*) Araş. Gör-, Maden Yük. Muh., HÜ Maden Muh. Bolümü, ANKARA.
191
1. GİRİŞ
Elde edilmesi ve iletimi sırasında oluşan kayıplar nedeni İle diğer enerji türlerine
oranla çok pahalı olan basınçlı hava enerjisinin madencilik sektöründe yaygın ola­
rak kullanılış nedeni, yanıcı ve patlayıcı gaz ortamlarında güvenli bir çalışma or­
tamı yaratmasıdır.
Havzada 1985 yılı elektrik enerjisi gideri 345 918 021 (2) kwh olup, bunun yak­
laşık dörtte üçü (3) basınçlı hava üretimi için harcanmaktadır. Bu kadar büyük mali
yatırım gerektiren bu enerji türü, havzadaki çalışma koşullarında kendisinden bek­
lenen güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı yaratmak görevini yerine getirmemekte­
dir. Bildirinin amacı, Maden Emniyet Tüzüğünün hataları önlemedeki yaptırım gü­
cünü, eksikliklerini araştırmak, İyileştirici öneriler sunmaktır.
2. İLGİLİ MEVZUATIN İNCELENMESİ
2.1. Genel Bilgiler
Bilindiği gibi; İşyerlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği konuları her kurumun kendi
iş koluna ait tüzükleri ve bunların daha alt bİrîmî olan yönetmelik ve tebliğlerle or­
taya koyulmaktadır. Söz konusu tüzüklerin üzerinde ise İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü ve en son olarak da yasalar bulunmaktadır.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün (4) kapsamı çok genel olup; her işvereni,
İşyerinde İşçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için tüzükte belirtilen koşul­
ları yerine getirmek, araçları noksansız bulundurmak ve gerekli olanları yerine ge­
tirmekle ve işçileri de bu kurallara uymakla yükümlü tutmaktadır.
1475 Sayılı İş Kanunu'nun 74. maddesine göre Bakanlar Kurulu'nun 84/8428
sayılı kararıyla 13.8.84 tarihinde kararlaştırılan ve 22.10.84 gün ve 18559 sayılı
Resmi Gazete'de yayınlanan Maden Emniyet Tüzüğü'nün (5) 1. maddesinin kap­
samı şu şekilde belirtilmektedir; Doğada element, bileşik veya karışım halinde bu­
lunan maddelerin araştırılması, işletmeye hazırlanması, işletilmesi, çıkarılması ve
zenginleştirilmesinde çalışan işyerlerinde, taş ocaklarında ve tünel yapımında İşçi
Sağlığı ve İş Güvenliği Mevzuatı'nda genel olarak öngörülenler yanında alınması
gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri bu tüzükte gösterilmiştir.
İki tüzüğün kapsamı karşılaştırıldığında, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün
genel ilkeleri tanımlaması, Maden Emniyet Tüzüğünün ise genel olarak öngörülen
bu önlemler yanında çalışılan işyerinin koşullarına uygun olarak alınması gerekli
diğer sağlık ve güvenlik önlemlerini belirlemesi gerektiği görülür. Her iki tüzüğün
basınçlı hava konusu İle İlgili maddeleri incelenerek "kapsamların" ne derecede
gerçekleştirilebildiği anlaşılabilir.
192
2.2. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
2.2.1. Basınçlı Hava ile İlgili Maddeler
Tüzüğün 240-249'a kadar olan maddeleri bu konu ile ilgilidir ve içerikleri de
aşağıda belirtildiği gibidir (4):
Madde 240: Kompresörlerde basınç, ayarlanmış basınca ulaştığında, kompre­
sör motorunun otomatik olarak durması sağlanacak ve motorun durması gecikti­
ğinde, basınçlı havayı boşa verecek bir güvenlik tertibatı bulunacaktır.
Madde 241: Hava kompresörlerinin hız regülatörü, periyodik olarak kontrol edi­
lecek, her zaman iyi çalışır durumda tutulacak ve bunlarda soğutma suyunun akı­
şının gözle izlenebileceği bir tertibat yapılacaktır.
Sabit kompresörlerin temiz hava emmeleri sağlanacak ve patlayıcı, zararlı ve ze­
hirli gaz, duman ve toz emilmesi önlenecektir.
Hava kompresörü ile hava tankları arasında, yağ ve nem ayırıcıları bulunacak ve
bunlar hiçbir şekilde çıkarılmayacaktır.
Hava kompresörlerinin çıkış borusu üzerinde stop valfı bulunduğunda, bu valf
ile kompresör arasında bir adet güvenlik sübabı konacaktır.
Madde 242: Buhar ve gaz İle çalışan kompresörlerin çıkış borularına, elle kuman­
da edilen ve yavaş kapanan bir valf konacaktır.
Madde 244: Kompresörlerin güvenlikle çalışmalarını sağlamak üzere; kompre­
sörlerin montajından sonra ve çalıştırılmasından önce, kompresörler üzerinde ya­
pılacak değişiklik ve büyük onarımlardan sonra, periyodik olarak yılda bir kontrol
ve deneyleri, ehliyeti hükümet ya da mahalli idarelerce kabul edilen teknik eleman­
lar tarafından yapılacak ve sonuçları sicil kartına veya defterine işlenecektir.
Kompresörlerin her kademesinde basınç deneyi, o kademede müsaade edilen en
yüksek basıncın 1,5 katı ile yapılacaktır.
Madde 245 : Kompresörler üzerine aşağıdaki bilgiler yazılı bir plaka, İmalatçı
firma tarafından konacaktır.
— İmalatçı firmanın adı,
— Yapıldığı yıl,
— En yüksek çalışma basıncı,
— Kompresörün sıkıştırdığı gazın cinsi ve miktarı.
Madde 246: Kompresörlerin, tehlike anında, uzak bir yerden durdurulması sağla­
nacaktır.
193
Madde 247: Kompresörlerin hava depolarında güvenlik sübafaı bulunacak ve b«j
sübaplardan çıkan gazlara karşı gerekli tedbirler alınacak ve emniyet subaplartnm
açıldığını bildiren uygun uyarma tertibatı yapılacaktır.
Madde 248 : Kompresörlerde, her kompresöre özgü, özel kompresör yağı kulla­
nılacaktır.
Madde 249: Sabit kompresörlerin depoları, patlamalara karşı dayanıklı bir böl­
mede olacak; seyyar kompresörler, çalışan işçilerden en az 10 m. uzaklıkta veya
dayanıklı bir bölme içinde bulunacaktır.
2.2.2. Gürültü ve Titreşimle İlgili Maddeler
Kompresör sistemleri ve basınçlı havanın tüketildiği İş yerleri, gürültü ve titre­
şimin yoğun olduğu çalışma merkezleri olduğundan, bu konulardaki maddeler
de incelenmelidir (4).
Madde 78: Gürültünün zararlı etkilerinden korunmak için aşağıdaki tedbirler
alınacaktır.
— İşyerlerinde gürültü çıkaran makinalann monte edilmeleri sırasında işyeri ta­
banı, titreşimi ve sesi azaltacak malzeme ve sistemle yapılacaktır.
— Gürültülü işyerlerinin duvarları, sesin yansımasını önleyecek malzeme ile kap­
lanacak ve bu binalar, çift kapılı, çift pencereli inşa edilecektir. Duvarlar, ses
geçirmeyen malzeme ile yapılacaktır.
— Gürültünün azaltılmadığı hallerde, bu tüzüğün 22. maddesi hükümleri uygula­
nacaktır.
— Gürültülü işlerde çalışacak işçilerin, işe alınırken, genel sağlık muayeneleri yapı­
lacak, özellikle duyma durumu ve derecesi ölçülecek, kulak ve sinir sistemi has­
talığı olanlar olanlar ile bu sistemde arızası bulunanlar ve hipertansiyonlular, bu
işlere alınmayacaklardır. Ancak doğuştan sağır ve dilsiz olanlar, bu işlere alına­
bileceklerdir.
— Gürültülü işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, genel sağlık muayeneleri
yapılacaktır. Duyma durumunda azalma ve herhangi bir bozukluk görülenler
ve kulak ve sinir hastalığı bulunanlar ve hipertansiyonlu olanlar, çalıştıkları iş­
lerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacaklardır.
Titreşim ile İlgili maddeler aşağıda verilmiştir (4):
Madde 79: Titreşim yapan aletlerle yapılan çalışmalarda aşağıdaki tedbirler alı­
nacaktır.
194
— Titreşim yapan aletlerle çalışacak işçilerin, İşe alınırken genel sağlık muayenele­
ri yapılacak, özellikle kemik, eklem ve damar sistemleri incelenecek ve bu sis­
temlerle İlgili bir hastalığı veya arızası olanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
— Titreşim yapan aletlerle çalışan işçilerin, periyodik olarak, sağlık muayeneleri
yapılacaktır. Kemik, eklem ve damar sistemleri ile ilgili bir hastalığı veya arıza­
sı görülenler, çalıştıkları işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına alınacak­
lardır.
Madde 22: Ağır ve tehlikeli İşlerin yapılmadığı yerlerde, gürültü derecesi 80 dB i
geçmeyecektir. Daha çok gürültülü çalışmayı gerektiren işlerin yapıldığı yerlerde,
gürültü derecesi en çok 95 dB olabilir. Ancak bu durumda işçilere başlık, kulaklık
veya kulak tıkaçları gîbi uygun koruyucu araç ve gereçler verilecektir.
23. Maden Tüzüğünde Basınçlı Hava île İlgili Maddeler
Kapsamı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünden daha geniş olması gereken
Maden Emniyet Tüzüğünün konu ile ilgili maddeleri ise şunlardır (5):
Madde 316: Yeraltında kullanılacak basınçlı havayı sağlayacak kompresörlerin
kurulması, çalıştırılması bakımı ve korunmasında aşağıdaki esaslara uyulur;
a) Kompresöre giren hava olabildiğince kuru, temiz ve serin olacaktır,
b) Kompresör içindeki havanın en yüksek sıcaklığı, kompresörün yağlanma­
sı İçin kullanılan yağın parlama noktasından en az 30°C düşük olacaktır,
c) Hava sıcaklığının aşırı yükselmesi veya kompresörün soğutma sisteminde
kullanılan sıvının dolaşımında bîr kesilme meydana gelmesi durumunda, kompre­
sörde otomatik olarak veya makinist tarafından durdurulmasını sağlayacak bir
düzen bulunacaktır,
d) Kuyu diplerine boru ile gönderilen basınçlı havanın, olabildiğince kuru ve
serin olmasına dikkat edilecektir,
e) Kompresörlerin yağlanması için kullanılacak yağlar, standartlara uygun ola­
caktır.
Madde 317:Ocak İçinde ve dışında kullanılacak basınçlı hava depolarının yapı­
mı, malzeme ve donanımı standartlara uygun olacaktır.
Görüldüğü gibi Maden Emniyet Tüzüğünün kapsamı çok sınırlı kalmaktadır.
3. BASINÇLI HAVA İLE İLGİLİ İŞ KAZALARI VE SAĞLIK SORUNLARI
TTK'da basınçlı hava nedeni İle meydana gelen kazalar incelend ğinde bu daha
somut olarak görülebilecektir.
195
3.1.
Yaralanma İle Sonuçlanan İş Kazaları
TTK Üzülmez Bölgesinde 1975-84 yılları arasında meydana gelen ve yaralan­
ma ile sonuçlanan olaylara bakıldığında (Çizelge 1), boru ve hortum patlaması
olaylarının toplam % 42.80 oranında meydana geldiği görülür.
Çizelge 1 — TTK Üzülmez Bölgesinde Yaralanma İle Sonuçlanan Kazalar
(1975-84), (6)
KAZANIN OLUŞ ŞEKLİ
SAYISI
ORANI %
6
6
6
3
7
21.4
21.4
21.4
10.7
25
Boru patlaması
Hortum patlaması
Bağlantı sırasında hortumun denetimden çıkması
Boru ya da hortumların içlerinin dolu olması
Diğer
TOPLAM
28
100
Bunların nedeni; ömürlerinin standard olarak tüzükte belirtilmemesi, boruların
ancak patlamaları, yırtılmaları halinde eski olduklarına karar verilerek değiştirilme­
sidir. Havzadaki borular ömürlerini doldurmaya başladıklarından, önümüzdeki yıl­
larda bu tür kazaların sayısında artış görülmesi beklenmektedir.
3.2. Ölüm İle Sonuçlanan İş Kazaları
Havzada basınçlı hava nedeni ile meydana geldiği saptanan beş ölümlü kaza var­
dır (Çizelge 2).
Çizelge 2 - Havzada Basmçlı Havanın Neden Olduğu Ölümlü Kazalar (6)
KAZANIN OLUŞ ŞEKLİ
SAYISI
Kazaları önlemek amacı ile basınçlı hava boruları üzerine tesbit
edilen ağaç tıpaların, yuvalarından fırlayarak yoldan geçmekte
olan kişilere isabet etmesi
2
Pas nedeni ile et kalınlığı limit değere ulaşan borunun patlaması
2
Bağlantı sırasında hortumun denetimden çıkması
1
196
Daha önceki örnekte de görüldüğü gibi boru patlaması nedeni ile iki ölümlü kaza
olayı vardır. Bunlardan biri 1985 yılı içinde meydana gelmiştir. Borularda nemden
ötürü paslanma oluşmakta, şebekedeki suyun ortamdan uzaklaştırılması işi belli
bir programa bağlanmadığı İçin borular İncelmekte, belli bir kalınlığa ulaşıldığın­
da İse havanın basıncına dayanamayıp patlamaktadır. Daha önce de belirtildiği gibi
su alma İşlemi kesinlikle programa bağlanmalı, boru ömürleri standard hale getiril­
meli, ömrünü tamamlayan borular derhal değiştirilmelidir.
3 3.
Yangına Neden Olan Teknik Hatalar
Son yıllarda TTK Kozlu Bölgesinde, basınçlı hava şebekesinde, meydana gelen iki
yanma olayı vardır. Bu olaylar, görevli mühendisin ilgisi sayesinde bir faciaya neden
olmadan önlenebilmiştir. Yangın olayının nedeni, flanşlı bağlantıda sızdırmazlık
amacı ile kullanılan lastik contanın uygun özellikte olmamasıdır. Sızdırmazlığı sağ­
lamak için eski lastik bantlar kullanılmaktadır. Yanma olayına ise bu eski b'.nt üze­
rinde çivi deliği neden olmuştur.
Olayın açıklaması şu şekildedir. Kompresörler, hareketli kısımlarının aşınmaması
için yağlanmaktadır. Havanın sıkıştırılması sırasında oluşan sıcaklık, genellikle hava
ile karışan yağlayıcı maddelerin buhar (aşabileceği kadar yüksektir. Bu koşullar,
patlayıcı bir karışımın oluşmasına neden olabilir. Daha sonra contadan geçerken
çivi deliğine kaçan karışımın sıcaklığı, basıncın artmasından ötürü daha da artar.
Patlama İçin gerekli sıcaklığa ulaşıldığında da patlama olayı meydana gelmekte­
dir (7).
Bu olay akla iki soruyu getirmektedir;
— Bu tür olaylar her zaman felakete neden olmadan farkedilebilecek midir?
— Bugüne kadar meydana gelmiş ve nedeni hâlâ saptanamayan ocak yangınları,
grizu vs. patlamaları bu nedene bağlanabilirini?
Bu soruların yanıtları mutlaka verilmelidir.
3.4. İşçi Sağlığı Sorunları
Son örnek de basınçlı havanın neden olduğu meslek hastalıklarıdır. Basınçlı ha­
va üretim ve tüketim noktaları gürültü ve titreşimin yoğun olduğu yerlerdir. Bu­
nun sonucunda buralarda çalışan işçilerde işitme, sinir sistemi ve eklem hastalık­
larının görülmesi gerekir. 1973-82 yılları arasında ülke çapında yapılan bir tarama­
da tüm meslek dallarında toplam 349 işitme kaybı olayına rastlanmıştır (8) ve bun­
lar arasında maden işkoluna ait hiçbir olay yoktur. Gürültü zararlarının meslek has­
talığı sayılabilmesi için gürültülü İşte en az iki yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak
85 dB'in üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olması yeterlidir (8).
Çizelge 3,4 ve 5'de TTK'nın bazı işyerlerinde 1980 yılında yapılan gürültü ölçü­
mü sonuçları verilmiştir.
197
Çizelge 3— Yeraltında Taşta Sürülen Bir Galeride Gurultu Araştırması (9)
Yapılan İş
Delici Yükleyici Çalışmıyor
Yükleyici çalışıyor
Delici çalışıyor
a)Makinabaşı
b) Burgu başı
Delici ve yükleyici birlikte çalışıyor
Gürültü
Ölçüm Adedi
Ort. Gürültü
Düzeyi
6
9
71 dB(A)
104.4 dB(A)
8
8
14
104.0 dB(A)
110.0 dB(A)
106 dB(A)
Çizelge 4 — Yeraltı Çeşitli İş Makinalan Civarında Gürültü Ölçmeleri (9)
Basınçlı hava vantilatörü
Yam (Şebekeye seri bağlı)
5 m. civarı
Basınçlı hava vantilatörü
Alına 15 m. ağızda
Alında
Nargile tulumba yam
Paletli yükleyici sürücü yeri
Rayda hareketli yükleyici (EIMCO)
Lağım delme işleri - Matkap tutucu
Makina tutucu
Çiftmakina
Matkap tutucu
Makina tutucu
92 dB(A)
82 dB(A)
100
88-90
90
96-105
88-90
110
102
95
90-98
dB(A)
dB(A)
dB(A)
dB(A)
dB(A)
dB(A)
dB(A)
dB(A)
dB(A)
Görüldüğü gibi işitme organlarında meslek hastalığı oluşturabilecek koşullar
fazlası ile vardır. Yapılan araştırmada, bu koşullar altında meslek hastalığına rastlanmamasıntn iki nedeni vardır:
—
Kurum bu tür kayıtlan tutmamaktadır,
İşçi, hastalığı saptandığı taktirde yerüstündeki bir işe verileceğini, bu nedenle
de ekonomik yönden zarara uğrayacağını bilmektedir. Buna karşı da hasta­
lığını saklamaktadır.
Titreşim sonucu oluşabilecek meslek hastalıkları ve sinir sistemi hastalıklarına
ait de hiç bir İstatiksel bilgiye ya da kayıda tastlanmamıştır.
198
Çizelge S — Çeşitli Yerüstü İşyerlerinde Yapılan Gürültü Ölçmeleri (9)
Asma kompresörü
Yeni Bekleme yeri (onanma muhtaç)
Kontrol panosu
Eski Bekleme yeri
Kontrol panosu
Alt kat
Dilaver Kompresörü
Makinayanı
Bekleme odası
Kontrol panosu
Karadon Bölge Turbo Kompresörü
Bekleme odası (onanma muhtaç)
Kontrol panosu
AEG yanı
DEM
AG
duvar
DEMA'lar arası
Alt kat
Çaydamar Kompresörü
Bekleme odası
Dışarısı
4.
88 dB(A)
92 dB(A)
75 dB(A)
98 dB(A)
95-99 dB(A)
87 dB(A)
68dB(A)
85 dB(A)
yam
86 dB(A)
102 dB(A)
108 dB(A)
103 dB( A)
106 dB( A)
HOdB(A)
74 dB(A)
90-92 dB(A)
SONUÇLAR
Tüzüklerin ve havzada meydana gelen kazaların incelenmesinden sonra şu sonuç­
lara varılmıştır.
—
Basınçlı hava konusunda İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün kapsamı Maden
Emniyet Tüzüğünün kapsamından daha geniştir.
Bu, Maden Emniyet Tüzüğünde belirlenen "KAPSAJvT'm oluşturulmadığını
gösterir.
— Örneklerin tümü incelendiğinde; yürürlükte olan Maden Emniyet Tüzüğünün,
meydana gelen iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemede hiçbir etkinliği ol­
madığı açıkça görülmektedir.
— Madencilikte çok Önemli olan ve kesinlikle mücadele edilmesi gereken gürültü
ve titreşim konusu, Maden Emniyet Tüzüğünde yer almamaktadır.
5.
ÖNERİLER
Basınçlı hava konusunda, bazı ülkelerin tüzükleri de incelenerek aşağıdaki ko­
nular önerilmiştir;
199
—
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünde, basınçlı hava konusundaki tüm maddeler
Maden Emniyet Tüzüğüne alınmalıdır.
—
Aynı şekilde, gürültü ve titreşim konusundaki maddeler de tüzüğe alınmalıdır.
Bunlara ek olarak tüzükte yer alması gereken diğer maddeler de şunlardır:
—
Kompresörler ve basınçlı hava depoları otomatik hava boşaltma vanaları, basınç
ölçme aletleri ve su toplama vanaları ile donatılmalıdır (10,11,12).
—
Basınçlı hava depoları, TSE'nin kazanlar ve basınçlı hava depoları için önerdiği
uygun emniyet faktörüne sahip olmalıdır.
—
Basınçlı hava depoları* temiz olmalı, kömürleşmiş yağ ya da yanmaya uygun di­
ğer malzemeden arınmış olarak muhafaza edilmelidir. Depolar yılda en azından
bir defa, bu işte uzman ve ehliyetli bir usta tarafından muayene edilmeli, bu
kontrollerden elde edilen bulgular mutlaka kayıt edilmelidir (10).
—
Kompresörler, satıcı firmaların önerilerine uygun olarak çalıştırılmalı ve yağ­
lanmalıdır,
—
Kompresör çıkış boruları periyodik olarak temizlenmelidir,
—
Kompresörler periyodik olarak sökülmeli, tüm vanalar ve piston yayları iyice
kontrol edilmelidir. Bozuk vana ve yaylar değiştirilmeli, sonuçlar mutlaka ka­
yıt edilmelidir (10,11,12).
—
Kompresörler, basınçlı hava depoları ve şebekedeki tamir-bakım çalışmaları
sistemin basıncı atmosfer basıncına düşmeden yapılmamalıdır.
—
Basınçlı hava şebekelerinin, her vardiyada en az bir nemi alınmalıdır (11, 12).
—
Basınçlı hava şebekelerindeki güvenlik aletleri her vardiyanın başlangıcında kon­
trol edilmelidir (11,12).
—
Şebekelerde kelepçeli bağlantı kullanılmamalıdır.
—
Flanşlı bağlantıda, sızdırmazlığı sağlamak için TSE'nin belirleyeceği standardlara uygun conta kullanılmalıdır.
—
Basınçlı hava boruları ve hortumları TSE'nin önereceği süre kadar kullanılmalı­
dır. Tüzükte süre belirtilmelidir.
—
Basınçlı hava hortumlarının bağlantı yerlerinde ani fırlamaları önlemek için em­
niyet zincirleri bulundurulmalıdır (12).
200
—
Soğutma sularının sertliğini düşürücü önlemler alınmalı, suyun sertliği her var­
diyada periyodik olarak ölçülmelidir.
—
Basınçlı hava hortumları, motorlara takılmadan önce vanalar açılmamalıdır.
—
Ocak yetkilisi, çalışanların sağlığına olumsuz etki yapan aşırı titreşimi mini­
muma indirmek İçin mümkün olan önlemleri almalıdır (10).
—
Ocağın gürültü kontrol şeması çıkarılmalı, bu şema değişen koşullara ve yeni
bilgilere uygun olarak tekrar gözden geçirilmeli ve değiştirilmelidir. Bu şema
ocakta çalışan herkesin görebileceği bir yere aşılmalıdır (10).
—
İşçi, nezaretçi ve mühendisler gürültü ve titreşimin zararları konusunda eğitil­
melidir,
—
Gürültü İle ilgili olarak; ya,
a) Ferdi koruyucular dağıtılmalı, koruyucu kullanmayan işçiye prim cezası ve­
rilmelidir, yada;
b) ABD Federal Kömür Madenciliği Sağlık ve Emniyet Yasasında önerildiği gi­
bi çalışma süresinin kısaltılması yoluna gidilmelidir (11). Bu yasaya göre kö­
mür ocaklarında ferdi koruyucu kullanmaksızın uygulanabilecek sınır değer­
ler aşağıdaki gibidir;
Çalışabilecek süre (saat)
8
6
4
3
2
3/2
1
1/2
1/4 ya da daha az
Sınır değeri (dB)
90
92
95
97
100
102
105
110
115
— Basınçlı hava ne elbise temizlemek, ne de şaka yapmak için bir kişiye tutulma­
malıdır (9,12).
KAYNAKLAR
1. HASAR, B., TTK, Üzülmez Bölgesi Çaydamar Bölümünde Basınçlı Hava Etudu, H.Ü. Yük­
sek Lisans Tezi, 1985, Zonguldak.
2. TTK 1985 İstatistik Yıllığı (Hazırlanmakta).
3.
, 2. Komur Kongresi Kitabı, Maden Mühendisleri Odası Yayını, 1984.
4. AKYÜZ, N., İş Güvenliği Mevzuatı, Celtut Matb. Koli.Şti., 1976, İstanbul.
201
5.
, Maden ve Taşocaklan işletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak, işçi Sağlığı
ve iş Güvenliği Önlemlerine ilişkin Tuzuk, Maden Mühendisleri Odası Yayını, 1984, Ankara
6
işçi Sağlığı ve iş Güvenliği Kurumu, Kaza Raporları, Zonguldak.
7. BRUNTON, D.W., DAWIS, J A , Safety and Efficiency m Mme Tunneling, Department of
the Intenor, Bureau of Mmes, Bulletin 644, 1914.
8. BAYRAM, K., Türkiye'de Meslek Hastalıkları ve Zonguldağın Durumu, H U.Z.M F. Ma
den Bolumu, Lisans Tezi, 1983, Zonguldak.
9 KARAÇELEBI, A.S , Gurultu Raporu, EKİ Insangucu Lğıtım Müdürlüğü Yayını, No 37,
1980, Zonguldak.
10. Uluslararası Çalışma Örgutu, Komur Madenlen Güvenliği Tuzuğu Ömek Yasa Kitabı, Çev.
Ş UstunkoL
11. Mining Enforcement and Safety Administration, Excerpts Form Code of Federal Regula­
tions (Title 30, Mineral Resources), U S Dept. of the Intenor, MESA-Pt 45, Subpart c,
July 1975.
12. U.S. Bureau Of Mmes, Tunneling Recommended Safety Rules, Bulletin 644, U.S. Dept
of Intenor, 1968
202