WADA`YA (TALİMAT`A) UYUMLULUĞUN GÖZLENMESİ 1

WADA’YA (TALİMAT’A) UYUMLULUĞUN GÖZLENMESİ
1-) TALİMAT’LA UYUMLULUK (BAĞLILIK) NE DEMEKTİR?
Dünya Dopingle Mücadele Kuralları’na (Talimat) Uyum, (Kod veya Talimat, tüm spor dalları ve tüm
ülkelerde dopingle mücadeleye ilişkin düzenlemeleri uyumlu hale getiren belge), bir Uluslararası
Federasyon, bir Ulusal Dopingle Mücadele Kurumu, Büyük Turnuva Düzenleyicileri vb. gibi dopingle
kurumlarının, Talimat ile ilgili olan ve 3 aşamada yerine getirmeleri gereken bir yükümlülüktür.
Birinci aşamada; dopingle mücadele kurumu Talimat’ı kabul etmeli, Talimat’ın tüm ilkelerini benimsemeli,
yerine getirmeli ve uymalıdır. İkinci aşamada; dopingle mücadele kurumu kendi kural ve politikalarında
düzenlemeler yaparak Talimat’ta yer alan ve uyma zorunluluğu bulunan madde ve ilkelere yer vererek,
bunları, diğer bir deyişle Talimat’ı uygulamaya koymalıdır. Uygulamaya konulan bu kural ve politikalar,
Talimat’ta yer alan ilkelere uygunluk açısından WADA’nın kontrol ve takibine sunulmalıdır. Üçüncü ve son
olarak da, dopingle mücadele kurumu, Talimat'a uygun olarak düzenlediği bu kural ve politikalara ilgili her
kesimi uymaya zorlamalıdır.
Bu düzenleme ve uyumdaki temel amaç, testin yapıldığı ülkeye, sporcunun milliyetine ve spor dalına göre
değişmeyen; herkes için aynı güçlü ve adil dopingle mücadele politikalarından tüm sporcuların
yararlanmasını sağlamaktır.
2-) TALİMAT’A UYGUNLUK ZORUNLU MUDUR?
Evet. Sporda dopinge karşı uyumlu mücadele edebilmek ve sporculara karşı adil ve tarafsız olabilmek
amacıyla, Talimat’a imza koyan taraflar için bu uygunluğu sağlamak zorunludur; ayrıca, bu zorunluluk
Talimat’ın 23.1 nolu maddesinde de yer almaktadır. İmza koyan tüm taraflar Talimat’ta yer alan hükümleri,
kendi otorite ve sorumlulukları altında bulunan politika, yetki, kural ve düzenlemeler vasıtasıyla yerine
getirmek zorundadırlar.
3-) TALİMAT’A UYUMLULUĞUN GÖZLENMESİ HUSUSUNDA WADA’NIN ROLÜ NEDİR?
Talimat, içerdiği hükümlerin imza koyan taraflarca uygulama ve yürütmesinin gözetim ve denetim rolünü
WADA’ya vermektedir. WADA bu görevi çeşitli yollarla gerçekleştirmektedir. Örneğin; WADA, Talimat’a
göre hazırlanan dopingle mücadele düzenlemelerinin elde edilmesi ve uyum içinde uygulanması konusunda
Dopingle Mücadele Kurumları’na destek olur. Ayrıca, kaynakların sınırlı olduğu durumlarda, dünyanın
değişik alanlarında, Bölgesel Dopingle Mücadele Kuruluşları (RADO) aracılığıyla Talimat’la uyumlu dopingle
mücadele örgütleri kurmaya yardımcı olur. WADA, Sportaccord tarafından başlatılan dopingle mücadele
hizmetlerinin masraflarına da katkıda bulunmaktadır. ( Dünya Dopingle Mücadele Ajansı ve Uluslararası
Olimpiyat Komitesi’nin tam desteği ile başlatılan bu girişim sayesinde, Sportaccord Uluslararası
Federasyonlara gereksinim duydukları destek, hizmet ile merkezi otorite kaynaklı dopingle mücadele
tavsiyelerinde bulunmaktadır.
Gözleme faaliyetinin bir parçası olarak, WADA doping vakalarını yakından izlemekte; gerektiğinde de
Talimat’ı uygulayan kurumların yargılama yetkisinde bulunan dosyalar için itiraz hakkını ( genellikle Spor
Tahkim Mahkemesi’nde) kullanmaktadır. Ek olarak, dopingle mücadele de yer alan tüm paydaşların her iki
yılda bir (sonu çift sayı ile biten yıllarda), Talimat’a uyumluluk raporlarını; eğer uyumsuz iseler bu durumun
sebeplerini WADA’ya resmi olarak iletmeleri gerekmektedir. (Dünya Dopingle Mücadele Kuralları (Talimat)
Madde 23.4)
4-) WADA KENDİ HAZIRLADIĞI UYUM RAPORLARI İÇİN NELER YAPMAKTADIR?
WADA 2003 yılından beri, Dopingle Mücadele Kurumları’nın uyguladıkları dopingle mücadele kurallarının,
Talimat doğrultusunda olup olmadığını gözden geçirmekte ve her Dopingle Mücadele Kurumu için, kendine
göre durum değerlendirmesi yapmaktadır. Özellikle, Dopingle Mücadele Kurumları’nın kendi
düzenlemelerinde, dopingle mücadele kural ihlalleri konusundaki Talimat hükümlerine yer verip, bu
hükümlerini uygulayıp, uygulamadıklarını; cezaları; WADA’nın temyiz hakkını; yarışma dışı yapılan doping
kontrol testlerini ve Uluslararası Standartlar’a ( Yasaklı Madde ve Metotlar, Doping Kontrol Testleri
Uluslararası Standartları, Tedavi Amaçlı Kullanım İzni Uluslararası Standartları, Kişisel Verilerin Korunması
için Uluslararası Standartlar) uyumu denetleyerek, kontrol etmektedir.
Ek olarak, WADA tüm paydaşların uyum bilgilerini iletmeleri için çevrimiçi (on line) olan bir raporlama
sistemi geliştirmiştir. Bu sistemin paydaşlar tarafından kullanılması ile raporlama yükümlülüğünün yerine
getirilmesi kolaylaştırılmıştır. Sistem WADA’ya, her bir paydaşın Talimat’a uyum konusundaki durumunun
değerlendirilmesinde yardımcı olmakta; gerekli hallerde tam uyumun sağlanabilmesi için rehberlik etme
fırsatı sağlamaktadır.
WADA, Talimat’a uyum sağlamak için uğraşan tüm paydaşlara yardımcı olmak amacı ile, takip etmeleri
gereken önemli kaynaklar sunmaktadır.
WADA Yönetimi Eylül 2006’dan beri, İcra Komitesi ve Vakıf Yönetim Kurulu’na uyum konusunda birkaç tane
ara rapor göndermiştir. Ancak WADA Vakfı Yönetim Kurulu’nun talebi üzerine WADA Yönetimi, 23 Kasım
2008 tarihinde ilk resmi Talimat’a Uyum Raporu’nu Yönetim Kurulu’na sunmuştur. Bu vesileyle Yönetim
Kurulu, uyumsuz paydaşlarla ilgili resmi bir açıklama yapmayı ertelemiş ve WADA Yönetimi’ne yeni ve
güncellenmiş bir uyum raporu hazırlaması için altı ay ek süre vermiştir.
5-) WADA HANGİ SIKLIKTA PAYDAŞLARIN UYUMUNU RAPOR ETMEKTEDİR?
WADA Vakfı Yönetim Kurulu, Mayıs 2009’da yaptığı toplantıda, Talimat’ın yürürlüğe girdiği 2003 yılından,
31 Aralık 2008’e kadar geçen süre için hazırlanan Uyum raporunu onaylamıştır.
Böylelikle Yönetim Kurulu, Talimat’ta yapılan değişiklikler ve bazı Uluslararası Standartlar’ın yürürlüğe
girmesinden ( 01 Ocak 2009) sonra geçen kısıtlı sürede paydaşların uyum sorunu yaşadıklarını fark ederek;
kendi dopingle mücadele kurallarını Talimat’a uygun şekilde güçlendirmek için yardıma ihtiyaç duyan bu
paydaşlara, WADA’nın daha önceden sağlamaya başladığı desteği sürdürmesi gerektiğine karar vermiştir.
Ayrıca WADA Vakfı Yönetim Kurulu, bir Talimat’a Uyum Rapor Planı taslağını onaylamış ve UNESCO Sporda
Dopinge Karşı Uluslararası Antlaşma’nın gözlenme raporu ile senkronizasyon sağlamak amacıyla, bir sonraki
resmi Talimat’a Uyum Raporu’nun 2011 yılı Kasım ayında hazırlanmasını istemiştir. Bu zaman zarfında
UNESCO da, Antlaşmayı 2011 yılında onaylayan ülkelerin uyumu hakkındaki ikinci raporunu hazırlamıştır.
Bu arada WADA Yönetimi, her İcra Komitesi ve Vakıf Yönetim Kurulu toplantısı için Talimat’a Uyum ile ilgili
ara raporlar hazırlamaya devam etmiştir. Vakıf Yönetim Kurulu’nun , uyumsuzlukla ilgili önemli vakaları tek
tek inceleme, tartışma ve herhangi bir zamanda resmi raporla, ilgili paydaşın Talimat’la uyumsuz olduğunu
ilan etme yetkisi bulunmaktadır.
6-) WADA VAKFI YÖNETİM KURULU TARAFINDAN RESMİ BİLDİRİ İLE UYUMSUZ İLAN EDİLMENİN
SONUÇLARI NELERDİR?
Talimata göre, Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), Uluslararası Paralimpik Komite (IPC), Uluslararası
Federasyonlar, Büyük Turnuva Düzenleyicileri, vb. gibi yaptırım gücüne sahip paydaşlar, kendilerine bağlı
olan ve WADA Vakfı Yönetim Kurulu tarafından uyumsuz olarak ilan edilenlere bir takım yaptırımlar
uygulayacaklardır. Örneğin; Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), 2003 yılında Olimpik Antlaşma’sında
değişiklik yaparak, Talimat’ın Olimpik Hareket tarafından kabulü ve uygulanmasını zorunlu hale getirmiş ve
sadece Talimat ile uyumlu spor dallarının Olimpik programda yer alabileceğine karar vermiştir.
Daha önceden verilmiş olan uluslararası sportif etkinliklerin iptal edilmesi, sportif organizasyonlara ev
sahipliği yapmak için aday olamamak da, uyumsuzlara uygulanacak diğer yaptırımlara örnek
oluşturmaktadır. Benzer olarak, UNESCO Sporda Dopinge Karşı Uluslararası Antlaşma’yı onaylamayan
ülkeler de, Uluslararası Olimpiyat Komitesi veya diğer spor kurumları tarafından, büyük turnuvalara ev
sahipliği yapma hakkını kaybetmek, vb. gibi bazı yaptırımlara tabi tutulabilirler. Uyumsuzluğun ilan edilmesi
ile birlikte bu ve benzeri yaptırımlara tabi tutulan paydaşlar, bu karara Talimat’ın 13.5 ve 23.5 Maddeleri’ne
uyarınca, Spor Tahkim Mahkemesi’ne (CAS) başvurarak itiraz edebilirler.
7-) WADA UYUMSUZ DOPİNGLE MÜCADELE KURUMLARI’NA HERHANGİ BİR YAPTIRIM UYGULAYABİLİR
Mİ?
WADA, uyumsuz dopingle mücadele kurumlarına karşı sadece, eğer o kurum WADA komitelerinin herhangi
birinde temsilci bulunduruyorsa, bu koltuğun kaybedilmesi veya o ülkedeki WADA bürosunun kapatılması
gibi iç tedbirler alabilir.
İlaveten, değiştirilen ve 01 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe giren Laboratuvarlar Uluslararası Standardı
(Madde 4.4) ‘’ Bir laboratuvarın akreditasyonunu sürdürebilmesi için, o ülkenin Ulusal Dopingle Mücadele
Kurumu (NADO) ve/veya Ulusal Olimpiyat Komitesi’nin Talimat ile uyumlu olması ve bu durumun WADA
tarafından ilan edilmesi; ayrıca o ülkenin UNESCO Sporda Dopinge Karşı Uluslararası Antlaşma’yı onaylamış
olması gerekmektedir.’’ demektedir.
Bu yaptırımların itiraz makamı da Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi’dir.( CAS)
Dr. Kaya LİVANELİOĞLU