sulama ve çevre

Sulama ? Çevre ?
SULAMA: Bitkinin gereksinimi olan ancak doğal yağışlarla
karşılanamayan suyun toprağa yapay yollarla verilmesidir
SULAMA VE ÇEVRE
Yrd. Doç. Dr. Hakan BÜYÜKCANGAZ
ÇEVRE: En kısa tanımıyla canlının içinde bulunduğu
ortamdır. Aynı zamanda, doğayı ve içinde barındırdığı
ekolojik ortamı ifade etmekte ve bu ortama kısaca “yaşamı
destekleyen sistemler” denmektedir.
Küresel Su Bütçesi
Çevre Sistemi
Küresel
% 2.5
tatlı su
% 97,5 Deniz suyu
% 2.5 Tatlı su
Tatlı su
% 87 Erişilemez (buzullar)
% 13 Erişilebilir
% 97.5 tuzlu su
Tatlı su, toplam suyun yalnızca % 2.5’u dur.
DÜNYADA SUYUN DAĞILIMI
Buzul % 79
Okyanus % 97
Tatlı su
%3
Yeraltı suyu
% 20
Göl % 52
Lean and Hinrichsen, 1994
Toprak
nemi % 38
Yüzey
suları
%1
Bitkiler tarafından
tutulan %1
Su Buharı % 8
Nehir % 1
Toplam su varlığı
Su kaynağı
Toplam (%)
Dünyadaki
toplam su
Deniz suyu
100.0
Toplam tatlı su
2.5
Tatlı su
yüzdesi (%)
97.5
100.0
Buzullar
74.0
Yeraltı suyu
25.6
Göl,
nehir,toprak
nemi,
atmosferde su
buharı
0.4
1
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
SU:YAŞAMIN KAYNAĞI
100 Litre
2.5 Litre
0.003
Litre
Kolayca
elde
edilebilen
su
Tatlı su
Toplam su
Kuraklık, Gujarat, Hindistan,
Haziran 2003
Hidrolojik Döngü
-Sınırlı kaynak
-Nüfus artışı
-Artan su gereksinimi
-Su için rekabet
ARTAN SU KULLANIMI
Su Döngüsü
Küresel Su Kullanımı (Sektörel) 1900-2000
Atık
gazlar
İNSAN
ATMOSFER
Yağış
Toprak/bitki
örtüsü
kullanımı
Su
temini
Buharlaşma
km3
YERYÜZÜ
Yeraltı
su akışı
Evsel
Buharlaşma
Taşkın
akışı
OKYANUS
Tarımsal
SU KÜTLESİ
Atıksu
akışı
Endüstriyel
Nehir
akışı
Kaynak
2
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
SU KULLANIMI
Tarım
Evsel
Endüstriyel
Tarım en önemli su kullanıcısıdır.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NEDİR?
Günümüzde Kalkınma-ekonomik,
çevresel değişimler
sosyal
ve
•Kalkınma
Ekonomik büyüme
•Olumsuz sosyal ve çevresel etkiler
•Olumsuz etkilerin giderilmesi ve uzun dönemli
faydaların sağlanması için gerekli faaliyetler
•SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
kavramının
gündeme
gelmesi
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NEDİR?
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMANIN
TEMEL BİLEŞENLERİ
•SÜRDÜRÜLEBİLİR
KALKINMA;
gelecek
kuşakların
gereksinimlerini
karşılama
yeteneğinden
ödün vermeden, bugünün
gereksinimlerini
karşılayan
kalkınma
(1987, BM Dünya Çevre ve
Kalkınma Komisyonu)
Çevre
Sosyal
•Kalkınma-çevre ilişkisi
•SUSTAINABLE DEVELOPMENT
Ekonomi
3
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK NEDİR?
Sulu tarımda sürdürülebilirlik hedefleri
Temel hedef
•SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK; günümüzdeki ve gelecek
kuşaklar için temel insan gereksinimlerinin
karşılanmasında,
teknolojik
ve
kurumsal
değişimlerin sağlanması, doğal kaynakların
korunması ve yönetimidir (FAO Tanımı)
•Böyle bir sürdürülebilir kalkınma; toprak, su, bitkisel
ve hayvansal genetik kaynakları koruyacak, çevre
sorunu yaratmayacak, teknik ve ekonomik olarak
uygun, sosyal yönden kabul edilebilir nitelikte
olacaktır.
Uzun dönemde net karı arttırmak
Ekonomik hedefler •İşletme verimliliğini arttırmak
•Ülke ekonomisine katkı yapmak
Çevresel hedefler
•Toprak koşullarını iyileştirmek
•Su kaynaklarına olumsuz etkileri azaltmak
•Biyolojik çeşitlilik, yaşam ortamları ve
peyzajın korunması ve geliştirilmesi
•Etkin atık yönetimi
•Yenilenemez enerji kaynakları kullanımının
sınırlandırılması
•Havaya olumsuz etkilerin azaltılması
Sosyal hedefler
•Toplumda işletme faaliyetlerinin kabul
edilebilirliğini sağlamak
•Pazarda çevre yönetiminin olduğunu
göstermek
Suya ilişkin en önemli çevresel olgular:
*Çölleşme
*Ormansızlaşma
*Arazilerin niteliğini kaybetmesi
*Asit yağmuru
*Yüzey akış
*Yeraltı suyu kirliliği
*Ötrofikasyon
*İçme suyundan geçen hastalıklar
*Atık su arıtma
*Tuzluluk ve Suya doygunluk
*Su erozyonu ve sedimentasyon
*Yeraltı suyu çıkarma ve arazi çökmeleri
*Taşkınlar
*Tuzlu su girişi
*Endüstriyel su kirliliği
*Barajlar ve insanların zorunlu göçü
DÜNYA NÜFUSU
DÜNYA NÜFUS ARTIŞI
Nüfus (milyar)
Yüksek
Orta
Geri kalmış
Düşük
ı
Gelişmekte
olan
MİLYAR
Gelişmiş
Yıllar
YILLAR
Dünya nüfusu her yıl 77 milyon artmaktadır.
4
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Su Kullanımında artış
Nüfus-Sulanan alan ilişkisi
20. yüzyılda,
Nüfus 3 kat,
su kullanımı 6
kat arttı !
Yıl
Nüfus (milyar)
Sulanan
Alan(milyon ha)
1800
1900
1950
1987
1
1.5
2.5
5.1
8
40
95
227
*Son
yıllarda, su tüketimi, nüfus artış oranından daha
fazla artmaktadır, ancak sulanan alan miktarındaki artış
yavaşlamıştır. Bunun nedenleri; sulama sistemlerinin
yüksek maliyeti, toprak tuzluluğu, sulama suyu temini,
kaynakların tükenmesi ve çevre koruma sorunlarıdır.
SU VE BESİN GÜVENLİĞİ
Nüfus Dinamikleri
Büyüme-Göç-Yoğunluk-DağılımKentleşme-Sağlık ve Ölüm Oranı
Su Kullanımı
İnsani Sonuçlar
Tarım-Endüstri-Evsel KullanımSanitasyon ve Atık TahliyesiHidroelektrik-Balıkçılık
Besin Kıtlığı-Suyla ilgili
hastalıklar-Sosyal ve Politik
İstikrarsızlık-Su için RekabetEkonomik büyümede azalmaNüfusun yer değiştirmesi
Çevresel Sonuçlar
Yüzey ve Yer altı Suyu tüketimi-Su
kirliliği-Arazi kalitesinin bozulmasıEkosistem kaybı-Hidrolojik döngüye
müdahale
•Su ve sulama; besin
güvenliği
ve
endüstriye hammadde
temini
yönünden,
tarımsal üretimin en
önemli girdisi
§dünyada yaklaşık 270 milyon hektar alan sulanmakta
§diğer bir deyişle dünyada toplam ekilebilir alanların % 17
sinde sulama yapılmakta ve
§dünya besin üretiminin % 40 ı bu alanlardan elde
edilmektedir.
Kaynak
SULANAN ALANLAR
Milyon hektar (1998)
SULANAN
ALANLAR
Milyon hektar
5
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Sulamanın sorunu
•Sulama- Performans beklenenin çok altında
•Bunun nedeni ne?
•Sorun; yanlış ve dikkatsiz su uygulamaları mı ?
Örnek; Mezopotamya uygarlıklarının çöküşü !!!
•Aşırı su uygulaması (bitki gereksiniminden fazla)
•Tuzluluk ve drenaj koşullarının yetersizliği
•Toprakta tuz birikiminin önlenmesi
Sulamanın etkileri:Genel
•Sulama; ekonomi, sağlık ve gönencin en önemli
bileşeni
•Sulama-gıda güvenliği ilişkisi
•Sulama; en fazla su kullanıcısı
•Sulama-doğal (fiziksel) ve canlı (biyolojik) çevre
ilişkisi
•Olumlu ve olumsuz etkiler
•Sulama; arazi kullanım deseninin değişimi
•Sulama sisteminin planlanması ve işletimi: Çevreye
Önemli Müdahale
•Su, arazi, bitki ve hayvan ve insan kaynakları
üzerinde değişimler
•Sulama projelerini finansal olarak destekleyen
kuruluşlar; sulama projelerini çevresel olarak duyarlı
projeler kapsamında ele alıyor
Sulamada çevresel etkilerin
farklılığı
1. Her sulama projesinde görülen etkiler & proje alanının iklim
özelliği, proje tipi, proje alanının konumu, sulama yöntemi ve
tarımsal faaliyetlere bağlı olarak ortaya çıkan etkiler
2. Arazi kullanımı, tarımsal üretim, bitki ve hayvan türleri için
yararlı etkiler & insan faaliyetleri, farklı arazi kullanımları ve farklı
bitki ve hayvan türleri için zararlı etkiler
3. Kaçınılmaz ve geri dönüşü olmayan etkiler & önlenmesi ve
geriye dönüşü olanaklı etkiler
4. İnsan faaliyetleri ve ekosistemler için çok önemli etkiler & çok
etkisiz veya çok önemsiz etkiler
6
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com