4 ŞUBAT - DÜNYA KANSER GÜNÜ Prof.Dr.Hilal Özcebe1 Doç.Dr

4 ŞUBAT - DÜNYA KANSER GÜNÜ
Prof.Dr.Hilal Özcebe1
Doç.Dr. Sultan Eser2
Kanser, dünyada önemli bir sağlık sorunu olup, ülkemizde de önemi gittikçe
artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütünün tahminlerine göre dünyada her yıl 13 milyon insan
kansere yakalanmakta, 7 milyon insan ise kanserden yaşamını kaybetmektedir.
Dünyada erkeklerde en çok ölüme neden olan ilk beş kanser sırasıyla akciğer, mide,
karaciğer, bağırsak ve yemek borusu kanserleridir. Kadınlarda ise meme, akciğer, mide,
bağırsak ve rahim ağzı kanserleri en fazla ölüme neden olan beş kanserdir.
Bir bireyin kansere yakalanmasını etkileyen faktörler; genetik; biyolojik, davranışsal ve
çevresel olmaktadır. Bu konuda şu kanıtlar bulunmaktadır:




Kanser ölümlerinin yaklaşık %30’u beslenme ve zararlı olan beş alışkanlığa bağlıdır:
Yüksek beden kitle indeksi (şişmanlık), az meyve ve sebze yeme, yeterli hareket
etmeme, tütün ve alkol kullanma.
Sigara kullanımı, en önemli önlenebilir kanser nedeni olup, kanserlerin %22’sinin ve
akciğer kanserlerinin %71’inin nedenidir.
Gelişmekte olan ülkelerdeki virusların neden olduğu kanserler (Herpes ve hepatit
virusları) kanser ölümlerinin %20’sinin nedenini oluşturmaktadır.
Kanser ölüm sayısının 2030 yılında 13,1 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir.
Kanserden Korunma Önemlidir!
Kanserlerin üçte biri önlenebilir, üçte biri erken dönemde yakalanır ve ilerlemesi
durdurulabilir. Kanserlerin diğer üçte birlik kısmı ise uygun tedavi ve destekleyici tedaviden
yararlanarak daha uzun yaşayabilir.
Halkın kanser hastalığının nedenleri ve belirtileri ile hastalıktan korunma ve erken tanı
konularında bilgilendirilmesi, hastalıkla mücadelede çok önemli bir rol oynar. Kanserden
korunma, üç aşamadan oluşur:

Birincil korunma bilinen risk faktörlerinden uzak durmak yoluyla hastalığı
önlemeye yöneliktir ve kanserde en etkili korunma yoludur. Kanserlerin üçte biri
bu yolla önlenebilir.
Örneğin sigara içmeyerek ve içilen ortamlardan uzak durup sigara dumanından
korunarak akciğer, mesane, gırtlak kanserlerinden büyük ölçüde korunabiliriz.
Tütün kontrolünün, akciğer kanserlerinin %93’ünü, erkeklerdeki tüm kanser
olgularının ise %53’ünü önleyeceği hesaplanmıştır. Sigara içmemenin ve
yanınızda sigara içirtmemenin dışında, beslenmenin doymuş yağlar ve kırmızı et
tüketimini azaltıp, sebze ve meyve tüketimini artırarak, mutfakta balık, beyaz et ve
zeytin yağına daha çok yer verilecek şekilde düzenlenmesi, kilo kontrolü, aşırı
alkolden kaçınmak, düzenli egzersiz yapmak, cinsel yolla bulaşan virüslerin neden
olduğu kanserlerden korunmak amacıyla kondom gibi korunma önlemleri almak
ve maden ocaklarında veya tozlu yerlerde çalışırken maske takmak da birincil
korunma yöntemleri içindedir. Birincil korumaya diğer bir örnek ise güneşten
1
2
Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü Müdürü
Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü Öğretim Üyesi
kaçınarak cilt kanserlerinden korunmadır; saat 10-16 arası güneşte kalmayarak, iş
gereği güneşte kalınacaksa mutlaka şapka, güneş gözlüğü, uzun kollu giysi,
güneşten koruyucu krem gibi koruyucular kullanarak cilt kanserine yakalanma
riskimizi azaltabiliriz. Kanserle mücadelede, güvenli su kullanımı, hava kirliliği ve
radyasyondan korunma da önemli yer tutar.

Kanserlerin üçte biri ise ikincil korunmayla, yani erken tanı ile kontrol edilebilmekte
ve kanser ölümleri azaltılabilmektedir. Meme, kalın bağırsak ve rahim boynu
kanserleri şikâyetsiz erken tanının, yani hayat kurtarmanın mümkün olduğu
kanserlerdir. Bunun için uygun tanı yöntemleri belirli aralıklarla sağlıklı bireylere
uygulanarak toplum taramaları yapılır.

Üçüncül koruma ise hastalığın tanı alır almaz uygun tedavisinin yapılması ve
hastanın yan tedavi ve önlemlerle desteklenerek yaşam kalitesinin
yükseltilmesidir. Cerrahi, radyoterapi, kemoterapi, hormonoterapi, immünoterapi
kanser hastalarında uygulanan başlıca tedavi yöntemleridir.
Türkiye!de Kanserler ve Riskler
Ülkemizdeki ölüm nedenlerinin ilk sırasında kalp ve damar hastalıkları gelirken,
kanserler ikinci sırada yer almaktadır. Ülkemizde Kanser Savaş Dairesinin 2009 yılı
kayıtlarına göre ölüme neden olan kanserler erkek ve kadınlarda şu şekildedir.
Erkeklerde en sık görülen kanserler:
 Soluk borusu, bronş ve akciğer kanseri
 Prostat kanseri
 Mesane kanseri
 Anal kanal kanseri
 Mide kanseri
 Gırtlak kanseri
 Non-Hodking lenfoma
 Böbrek kanseri
 Pankreas kanseri
 Beyin ve sinir sistemi kanserleri
Kadınlarda en sık görülen kanserler:
 Meme kanseri
 Troid kanseri
 Anal kanal kanseri
 Rahim kanseri
 Soluk borusu, bronş ve akciğer kanseri
 Mide kanseri
 Yumurtalık kanseri
 Non-Hodking lenfoma
 Beyin ve sinir sistemi kanserleri
 Rahim ağzı kanseridir.
Kanser Oluşumunda Neden Olan Risk Faktörleri Aşağıda Verilmiştir:
 Tütün kullanımı
 Fazla kilolu ve şişman olma
 Sağlıksız beslenme, meyve ve sebze yememe
 Fiziksel hareketsizlik
 Alkol kullanma
 Cinsel yolla herpes virüsü bulaşması
 Kentsel hava kirliliği
Ülkemizde Kanser Risklerinin Analizi:
 Türkiye Küresel Yetişkin Araştırmasına (2013) tütün kullanımı ülkemizde en
önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. Halen 15 yaş üzerindeki erişkinlerin
%27,1’i tütün kullanmaktadır. Erkeklerde tütün kullanımı %41,5 ve kadınlarda
%13,1’dir.
 Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırmasına (2010) göre 19 yaş üzerindeki
erkekler arasında kilolu olma %39,1 ve şişman olma %20,5’dir. Kadınlarda
kilolu olma %41,0 ve şişman olma %29,7’dir.
 Türkiye İstatistik Kurumu Sağlık Araştırmasına (2012) göre toplumun %9,8’i
günden iki kez ve daha çok meyve tüketmekte, %44,4’ü günde bir kez meyve
tüketmektedir. Taze sebze ve salatayı her gün iki ya da daha fazla tüketme
yüzdesi %13,0 ve bir defa tüketme ise %51,8’dir
 Sağlık Bakanlığı “Sağlıklı Beslenelim, Kalbimizi Koruyalım” çalışmasında
bireylerin sadece %3,5’i düzenli (haftada 3 gün ve 30 dakika orta şiddette)
fiziksel aktivite yaptığını beyan etmiştir.
 Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye Sağlık Araştırmasına (2012) göre erişkinlerin
%10,4’ü (erkeklerin %17,2 ve kadınların %3,8) alkollü içki içmektedir.
 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri
Değerlendirme Raporuna (2012) göre ülkemizde hava kirliliği 33 ilimizde
(%40,7) birinci öncelikli çevre sorunu, 15 ilde (%18,5) ikinci öncelikli çevre
sorunu ve 21 ilde (%25,9) üçüncü öncelikli çevre sorunu olarak tanımlanmıştır.
Yukarıdaki bulgulardan da görülmektedir ki; ülkemizde kanser açısından tütün
kullanımı, şişmanlık, fiziksel hareketsizlik, yeterli meyve ve sebze yememe ve çevre
kirliliği açısında pek çok risk bulunmaktadır.
Temel korunma stratejilerine göre ülkemizde kanserin en önemli risk etkenleri
konusunda müdahalelerin devam ettirilmesi gerekmektedir:
Tütün kullanımı, sağlıklı beslenme ve fiziksel hareketlilik konusunda kişilerin
farkındalığının artırılması ve sağlıklı yaşam davranışlarının benimsenmesine yönelik çevre
olanaklarının desteklenmesi gerekmektedir. Ülkemizde hava kirliliğinin azaltılması da önemli
çevreye yönelik müdahaleler arasında yer almalıdır.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak için aşı uygulanması, mesleksel
risklerin kontrol altına alınması ve güneş ışınlarından korunma davranışlarının geliştirilmesi
de önemli kanser korunma yaklaşımlarıdır.
KANSERDEN KORUNMAK ELİMİZDEDİR!
SAĞLIKLI YAŞAM DAVRANIŞLARI KANSERDEN KORUNMAMIZI SAĞLAR…
Kaynaklar:
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri Değerlendirme Raporu
(2012).
Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı, web sayfası.
http://www.kanser.gov.tr/haberler/921-2009-t%C3%BCrkiye-kanser-istatistikleriyay%C4%B1mland%C4%B1.html
Sağlık Bakanlığı, WHO, CDC ve Hacettepe Üniversitesi. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması (2012).
Sağlık Bakanlığı, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi. Türkiye Beslenme ve Sağlık
Araştırması (2010).
Sağlık Bakanlığı “Sağlıklı Beslenelim, Kalbimizi Koruyalım” Projesi Araştırma Raporu (2004)
Türkiye İstatistik Kurumu Sağlık Araştırması (2012)
WHO web page, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs297/en/index.html