AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ ve ACİL

AİLE PLANLAMASI YÖNTEMLERİ
ve ACİL KONTRASEPSİYON
Op Dr Aybala AKIL
Acıbadem Bodrum Hastanesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
AiLE PLANLAMASI

Aile Planlaması: Fertlerin istedikleri sayıda
ve istedikleri zaman çocuk sahibi olmaları
demektir.
AiLE PLANLAMASI


Toplumda, aileler ve bireylerin kendi
doğurganlık davranışları konusunda
doğru bilgiye dayalı, bilinçli ve gönüllü
bir seçim yapma hakları vardır.
Böylece istemedikleri gebeliklerden
sağlıklı ve etkin biçimde korunabilirler
Türkiye’de Yöntem Kullanımı


Geleneksel yöntemler arasında en yaygın
kullanılan yöntem Geri çekme
En yaygın kullanılan modern yöntem RİA’dır.
Aile Planlaması Hizmetleri




Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması
Merkezi
Sağlık Ocakları
Devlet Hastaneleri Kadın Hastalıkları ve
Doğum Poliklinikleri
Özel kurumlar
Haplar
KADIN
Deri Altı Kapsül
İğne
Kadın kondomu
Spiral/RİA
Tüplerin
Bağlanması
Diyafram
Fitil/Köpük
ERKEK
Kondom/
Prezervatif
Sperm
Kanallarının
Bağlanması
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ HAPLAR
Doğum kontrol hapları
Kadınlık
hormonlarını (östrojen, progesteron)
içeren haplardır.
Her gün düzenli olarak alındığında gebelikten
korur.
Kadının yumurtalıklarından yumurta
hücresinin gelişip atılmasını engeller.
KOK Kullanmaya Başlama:

Adetin ilk 5 günü içinde: Hemen başlanır (ek
yöntem gerekmez.)

Adetin 6-28. günlerinde ve gebe olmadığından
emin ise KOK başlanır + 7 gün ek yöntem
kullanır.
KOK Kullanım Kuralları:




Düzenli olarak, her gün 1 hap yutulur.
Tercihen her gün yaklaşık aynı saatlerde, akşam
yemeğinden sonra veya gece yatmadan önce,
yutulmalıdır
21 günlük haplar
28 günlük haplar

7 günlük ara süresi içinde adet kanaması başlayabilir
ama yeni kutuya başlamak için 8. gün beklenir!
Kombine Oral Kontraseptiflerde Uyarı
İşaretleri






Şiddetli karın ağrısı
Şiddetli göğüs ağrısı, nefes darlığı
Şiddetli baş ağrısı
Şiddetli uyluk, bacak ağrısı
Ani görme kaybı veya bulanık görme
Konuşma bozukluğu
OLUMLU YÖNLERİ






Doğru kullanıldığında %99 etkilidir.
Bırakıldığında tekrar gebe kalınabilir.
Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı
koruyucudur.
Adet ağrısını azaltır, adetleri düzenli hale
getirir.
Kansızlığı azaltır.
KİMLER KULLANABİLİR?





Her gün hap almayı hatırlayabilecek olanlar.
Adet kanamaları fazla miktarda, düzensiz, aşırı
ağrılı olanlar.
Adet öncesi rahatsızlık yaşayanlar (gerginlik, baş
ağrısı, vücutta sıvı tutulması)
Henüz kürtaj olmuş veya kendiliğinden düşük
geçirmiş olanlar.
Yeni doğum yapmış ancak emzirmeyen kadınlar
(3 haftadan sonra kullanabilirler).
KİMLER KULLANAMAZLAR?








Meme kanseri öyküsü, tanısı ya da şüphesi olanlar.
Nedeni bilinmeyen vajinal kanaması olanlar.
35 ve üzeri yaşta olup sigara içen kadınlar.
Damar sertliği, damar tıkanıklığı, yüksek tansiyon ve
felç öyküsü olanlar.
Karaciğer hastalığı olanlar.
Şeker hastalığı, safra kesesi hastalığı olanlar.
Henüz ameliyat geçirmiş ya da ameliyata
hazırlananlar.
Emziren anneler.
RAHİM İÇİ ARAÇ
(RİA, Alet, Spiral)


Rahmin içine yerleştirilen küçük,
plastik bir araçtır. Bakır ve hormon
içeren tipleri vardır.
Erkek sperm hücrelerinin kadın
yumurta hücresini döllemesini
engeller.
RİA uygulama



Adetin ilk 12 günü içinde uygulanabilir.
Gebe olmadığından emin olunan herhangi bir
zamanda uygulanabilir.
Ek yöntem gerekmez.
Doğum sonu RİA uygulama:

Plasentanın ayrılmasından sonraki ilk 10 dakika içinde
ya da ilk 2 gün içinde RİA uygulanabilir.

İlk 2 gün geçmiş ise, 4. haftadan sonra RİA
uygulanabilir.

Düşük sonrası hemen veya ilk hafta içinde
uygulanabilir.
OLUMLU YÖNLERİ





%98 etkilidir. Uzun süre gebelikten korur.
Bakırlı olanlar 10 yıl korur. Bir kere uygulanınca
gebelikten korunmak için başka bir yöntem
gerektirmez.
Çıkartıldığında hemen gebe kalınabilir.
Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
Hiçbir ilaçla etkileşimi yoktur.
OLUMSUZ YÖNLERİ




Mutlaka bir sağlık kuruluşunda uygulanması
gereklidir.
Bazı kadınlarda uygulama ve çıkarma işlemi ağrılı
olabilir.
Uygulamayı takip eden ilk aylarda kasık ağrısı,
lekelenme ve adet kanaması miktarında artma veya
adet süresinde uzama olabilir.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korumaz.
KİMLER
KULLANABİLİR?





Uzun süre korunmak isteyenler.
İleri yaşta olup sterilizasyon istemeyenler.
Yeni doğum yapmış ve emziren kadınlar.
Kürtaj olmuş ya da kendiliğinden düşük yapmış
kadınlar.
Diğer yöntemleri kullanmakta zorluk çekenler.
KİMLER
KULLANAMAZLAR?







Gebeler ya da gebelik şüphesi olanlar.
Kısa (bir yıldan az) sürede yeniden çocuk sahibi
olmak isteyenler.
Adetleri aşırı ağrılı ve adet kanaması çok fazla olan
kadınlar.
Rahminde veya diğer üreme organlarında iltihap
bulunanlar.
Rahminde veya diğer üreme organlarında yapı
bozukluğu olanlar.
Rahminde veya diğer üreme organlarında kanser
olanlar.
Birden fazla cinsel eşi olanlar (kendisinin veya eşinin)
NASIL UYGULANIR?
(RİA uygulatmadan önce bir sağlık kuruluşundan
MUTLAKA DANIŞMANLIK alınmalıdır.)



Eğitilmiş sağlık personeli tarafından, gebe
olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda
rahim içine yerleştirilir.
Kullanım süresi sonunda RİA değiştirileceği zaman
ara vermeden hemen yenisi uygulanabilir; rahmi
dinlendirmeye gerek yoktur.
Herhangi bir yakınma yoksa, RİA uygulandıktan
sonra ilk kontrole 1.ayın sonunda, diğer kontrollere
yılda 1 kez gidilmelidir.
3 AYLIK KORUYUCU İĞNE



Düzenli olarak 3 ayda bir kez enjeksiyon şeklinde
uygulanır ve kadınlık hormonlarından birini
(progesteron) içerir. 3 ayda bir yapılan iğnelerin
içerdiği hormon çok küçük miktarlarda kana salınır.
Kadının yumurtlamasını engeller.
Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek sperm
hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.
OLUMLU YÖNLERİ






Doğru ve düzenli uygulandığında %99 etkilidir.
Östrojen kullanamayan kadınlar tarafından da
kullanılabilir.
Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı
koruyucudur.
Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
Emziren anneler kullanabilir.
Kullanımı gizli tutulabilir.
OLUMSUZ YÖNLERİ





Adet kanamalarında artma, azalma, kesilme ve
lekelenme yapabilir.
Kilo artışı olabilir.
Doğurganlığın geriye dönüşü gecikebilir.
Hemen bırakılamaz.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı
korunma sağlamaz.
KİMLER KULLANABİLİR?








En az 2 yıl gebe kalmak istemeyen kadınlar.
35 yaş üzerinde ve sigara içenler.
16 yaşından büyük her yaştaki kadınlar.
Emziren kadınlar (6 haftadan sonra)
Henüz kürtaj olmuş veya kendiliğinden düşük yapmış
olan kadınlar (ilk 7 gün içinde)
Adet düzensizliği ve amenoreden (adet görmeme)
rahatsızlık duymayacak kadınlar.
Östrojen hormonu içeren yöntemleri kullanamayanlar.
Tüberküloz (verem) veya epilepsi (sara) tedavisi
görmekte olanlar.
1 AYLIK KORUYUCU İĞNE
• Düzenli olarak ayda bir kez enjeksiyon şeklinde
uygulanır ve kadınlık hormonlarını (östrojen,
progesteron) içerir. Ayda bir yapılan iğnelerin
içerdiği hormon çok küçük miktarlarda kana salınır.
• Kadının yumurtlamasını engeller.
• Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek sperm
hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.
OLUMLU YÖNLERİ
• Doğru ve düzenli uygulandığında %99 etkilidir.
• Adet düzeninde 3 aylık iğneye göre daha az
değişiklik yapar.
• Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
OLUMSUZ YÖNLERİ
• İlk aylarda ara kanaması yapabilir.
• Baş ağrısı, baş dönmesi, göğüslerde hassasiyet
ve kilo artışına neden olabilir.
• Anne sütünün miktarını azaltıp, kalitesini bozar.
• Her ay iğne yaptırmak gerekir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı
korunma sağlamaz.
KİMLER KULLANABİLİR?
• Ayda bir düzenli olarak iğne yaptırabilecek olanlar.
• Adet düzensizliği olmasından rahatsızlık duymayacak
kadınlar.
• Henüz kürtaj olmuş veya kendiliğinden düşük geçirmiş
olan kadınlar (ilk 7 gün içinde)
• Emzirmeyen kadınlar (doğumdan 3-4 hafta sonra)
• Emziren kadınlar (doğumdan 6 ay sonra)
DERİ ALTI KAPSÜL
• Kadınlık hormonlarından birini (progesteron) içeren
ince yumuşak bir kapsüldür. Cilt altına yerleştirilir.
• Kadının yumurtlamasını engeller.
• Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek sperm
hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler.
OLUMLU YÖNLERİ
• Doğru uygulandığında %99 etkilidir.
• Uygulandıktan sonra 3 yıl gebelikten korur.
• Anne sütünün kalitesini bozmaz, miktarını
azaltmaz.
• 24 saat içinde korumaya başlar.
• Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
OLUMSUZ YÖNLERİ
• Adet kanaması miktarında azalma, ara kanamalar
ve lekelenme yapabilir.
• Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı yapabilir.
• Kilo artışı olabilir.
• Kullanıcı istediği zaman yöntemi kendi kendine
bırakamaz.
• Ciltte sivilce ve saç dökülmesine neden olabilir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı korunma
sağlamaz.
KİMLER
KULLANAMAZ?
•
•
•
•
Meme kanseri öyküsü, tanısı ya da şüphesi olanlar.
Nedeni bilinmeyen vajinal kanaması olanlar.
Karaciğer hastalığı olanlar.
Tüberküloz (verem) veya epilepsi (sara) tedavisi görenler.
KADINDA TÜPLERİN BAĞLANMASI
(TÜP LİGASYONU)
Kadında yumurtanın rahme doğru ilerlemesini sağlayan
tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır. Uygulandıktan sonra artık
gebe kalınmaz. Kalıcı bir yöntemdir, geriye dönüşü çok pahalı
ve zordur. Tüplerin bağlanması, kadının cinsel isteğinde,
adet kanamasında, vücut yapısında herhangi bir değişiklik
meydana getirmez, bütün bu olaylar eskisi gibi devam
eder.
• Kadınlarda yumurtalıktan atılan yumurta hücresinin tüplerden geçerek
rahme ulaşmasını engeller.
• Tüpler kapatılınca, kadının yumurta hücresi erkek tohum hücresiyle
birleşemediğinden döllenme olmaz.
OLUMLU YÖNLERİ
• Yaklaşık %100 etkilidir. Gebe kalma olasılığı yok denecek
kadar azdır.
• Kolay bir ameliyatla, kadını ömür boyu gebelikten kesin bir
şekilde korur.
• Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
OLUMSUZ YÖNLERİ
• Kalıcıdır, geri dönüşü çok pahalı ve zordur.
• Uygulanması için ameliyathane ve uzman
gerektirir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucu
değildir.
KİMLER İÇİN UYGUN
DEĞİLDİR?
• İstediği sayıda çocuk sahibi olmayanlar.
• Kendisi ya da eşi, ileride başka çocuk
isteyebilecek olanlar.
• Kararından emin olmayanlar.
• Baskı altında karar vermiş olanlar.
KONDOM
Erkekler tarafından kullanılan, bir çeşit kauçuktan yapılmış,
çok ince ve esnek bir kılıftır.
Cinsel ilişki sırasında erkekten atılan meni içerisindeki erkek
sperm hücrelerinin kadının haznesine (vajen) dökülmesini
engelleyerek gebelikten korur.
OLUMLU
YÖNLERİ
• Doğru kullanıldığında %97 etkilidir.
• Eşleri cinsel ilişki ile bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS,
Frengi, Bel soğukluğu, Genital Siğil, Hepatit B, Genital
uçuk, gibi) korur.
• Sağlığa hiçbir zararı yoktur, her yaştaki erkekler
kullanabilirler.
OLUMSUZ
YÖNLERİ
• Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir.
• Bazı erkeklerde ereksiyonu güçleştirebilir.
• Her cinsel ilişkide kullanılması gerekir.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN
HUSUSLAR
Her cinsel ilişkide YENİ bir kondom kullanılmalıdır.
Kondomun ambalajı kullanılacağı zaman açılmalıdır.
ERKEKTE SPERM KANALLARININ
BAĞLANMASI (VAZEKTOMİ)
Erkeğin tohum kanallarının ameliyatla bağlanmasıdır. Uygulandıktan sonra
erkek artık gebe bırakamaz. Kalıcı bir yöntemdir, geriye dönüşü çok pahalı
ve zordur. Tohum kanallarının bağlanması, erkeğin görünümünde,
cinsel arzu ve yeterliliğinde, cinsel doyumunda, erkeklik organının
(penisin) sertleşmesinde ve boşalmasında hiçbir değişiklik yapmaz,
bütün bu olaylar eskisi gibi devam eder.
•Erkeklerde testislerde oluşan erkek tohum hücreleri, tohum kanalları
bağlanıp kesildiği için, cinsel ilişki sırasında boşalan sıvıya (meniye)
geçmez ve kadının yumurtasını dölleyemez.
•Erkek tohum hücreleri vücut tarafından emilir.
OLUMLU YÖNLERİ
• Yaklaşık %100 etkilidir. Gebe bırakma olasılığı yok
denecek kadar azdır.
• Kolay bir ameliyatla, erkeğin kadını gebe bırakması ömür
boyu kesin bir şekilde engellenir.
• Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz.
ACİL KONTRASEPSİYON

Korunmasız bir cinsel ilişkiden sonra,
sürdürülmesi kesinlikle istenmeyen olası
gebeliğin önlenmesi amacıyla uygulanan
yöntemlerdir.
Kombine Oral Kontraseptifler (KOK)




Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde kullanılmalıdır.
50 mcg etinil östradiol içeren KOK’lardan 2 ya da
30 mcg etinil östradiol içerenlerden 3 hap alınır.
12 saat sonra doz tekrarlanır.
Çok etkilidir %98 (ilk gün kullanılırsa, diğer günler etkisi düşmektedir)
Yan etkileri azdır: hafif bulantı, kusma (eğer ilk veya ikinci doz ilaçların
alımından sonraki bir saat içinde oluşursa yeniden ilaç alımı gerekebilir),
düzensiz kanama ve lekelenme olabilir.
Daha önce oluşmuş gebelik kuşkusu varsa KOK verilmeden önce
değerlendirilmelidir.
Kullanacak olan kişiye marka belirtmeden ve paketinden çıkartılrak
verilmelidir.
RİA







Acil kontrasepsiyon amacı ile korunmasız cinsel
ilişkiden sonraki ilk 5 gün içinde uygulanmalıdır.
Çok etkilidir (başarısızlık %1-3)
Yan etkileri azdır.
Danışmanlık ve uygulama, eğitimli personel
gerektirir.
Korunmasız cinsel ilişki ile uygulanması arasında
geçen süre uzadığı oranda başarısızlık artar.
GYE ya da diğer CYBE riski olan kadınlarda
uygulanmaz.
Doğurmamış kadınlara önerilmez.
ÖZET




Geri çekme yöntemi ile korunmayınız
Küretaj bir aile planlaması yöntemi değildir
Sizin için en uygun yöntemi bulmak için bir
sağlık çalışanından yardım isteyiniz
Doğum kontrol yöntemleri devlet
tarafından size ücretsiz olarak sunulacaktır
Teşekkür ederim…