Rasyonalizm (Akılcılık)

Bilgi felsefesi, 16.YY.da Descartes,la
başlayıp Locke, Hume ve Kant’ın
doğrudan bilgi üzerine sistemli
düşünceleriyle bir disiplin olmuştur.
Descartes
Locke
Hume
www.ismailbilgin.com
Kant
Bilgi Kuramının
Konusu
Bilginin
Bilginin
Bilginin
Bilginin
Bilginin
kavramları
değeri
sınırı
oluşumu
kaynağı
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının
Temel Kavramları
 SUJE (Bilen-Özne),
Bilgide aktif olan
 OBJE (Bilinen-Nesne),
bilgide pasif olan
 BİLGİ suje ile obje
arasında kurulan
ilişkiden elde edilen
ürün
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının
Temel Kavramları
GERÇEKLİK (REALİTE)
Bir varoluş şeklidir.
Bilinçten bağımsız olarak
var olana verilen addır.
Gerçeklik, hakikat ve
doğruluk kavramlarıyla
aynı şey değildir.
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel
Kavramları
DOĞRULUK
• Bilginin işaret edilen
varlıkla uyuşmasıdır.
• Algılar, kavramlar veya
bilimsel kuramlarla
gerçekliğin örtüşmesidir.
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel
Kavramları
İKİ TÜR DOĞRULUK
- Mantık Doğrusu: Mantığın ilke ve
kurallarına uygun doğruluk
- Bilgi Doğrusu: Deneyle doğrulabilen
olgusal doğruluk
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel
Kavramları
TEMELLENDİRME
İleri sürülen bir
iddia ya da görüşe bir
Kanıt dayanak gösterme
işidir.
Bir tür doğrulamadır.
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Soruları
 Bilginin Değeri
 Bilginin Kaynağı
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel Soruları
Bilginin Kaynağı
Bilgimiz nasıl oluşuyor?
Bilgilerimizin oluşumunda rol oynayan
etmenler nelerdir?
Bilgilerimiz hangi kaynaktan gelmektedir?
www.ismailbilgin.com
Bilginin Kaynağı Problemi
(Dogmatik Yaklaşımlar)
Rasyonalizm (Akılcılık)
Empirizm (Deneycilik)
Kritisizm (Eleştiricilik)
Pozitivizm (Olguculuk)
Analitik Felsefe (Çözümleyici felsefe)
Pragmatizm (Yararcılık)
Entüisyonizm (Sezgicilik)
Fenomenoloji (Görüngü bilim)
www.ismailbilgin.com
Akla dayanan bilgi doğru bilgidir.
(Rasyonalizm)
Deneye, tecrübeye dayanan bilgi doğrudur.
(Empirizm)
Fayda ve başarı sağlayan bilgi doğrudur.
(Pragmatizm)
Olgulara dayanan bilgi doğrudur.
(Pozitivizm)
Duyulara dayanan bilgi doğrudur.
(Sensüalizm)
www.ismailbilgin.com
Sezgiye dayanan bilgi doğrudur.
(Entüisyonizm)
İnsanın iç tecrübesinden elde ettiği bilgi doğrudur.
(Egzistansiyalizm)
Vahye ve İmana dayanan bilgi doğrudur.
(Fideizm)
Saf
fenomenlere
dayanan bilgi doğrudur.
(Fenomenoloji)
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
Bilgi Kuramının Temel
Soruları
Bilginin Değeri
 İnsan varlığı, nesneleri
gerçekten bilebilir mi?
 Bilgi objeyi doğru olarak
yansıtabilir mi?
 Bilgi kesin olarak bilinebilir mi?
 Bilgimizin sınırı nedir?
www.ismailbilgin.com
Bilginin Değeri Problemi
Doğru (genel-geçer) bilgiye ulaşmak
mümkün müdür?
Kuşkucu Yaklaşımlar
Doğru bilgiye
ulaşılamaz.
Dogmatik Yaklaşımlar
Doğru bilgiye
ulaşılabilir.
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar
Sofistler
Sofistlere göre duyu verileri insanlara göre
değiştiğinden kesin bilgilere ulaşmak olanaksızdır.
Bu yüzden bilgi görelidir (relatiftir).
İnsan her şeyin ölçüsüdür.
Protagoras
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar
Sofistler
Gorgias
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar
Septikler
Septisizm hiçbir konuda yargıya
varmadan her konuda şüphe ederek
yaşamayı savunan uç bir görüştür.
Bilimde şüphe araç, septisizmde
şüphe amaçtır.
Bilim, doğru bilgiye ulaşana dek her
şeyden şüphe eder.
Oysa septikler yaşam boyu her
şeyden şüphe etmeyi
savunmuşlardır.
Elealı Pirrhon (M.Ö 365-275)
kuşkuculuğun kurucusudur.
Pyrrhon
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar
Septikler
Nesneler nasıldır?
-Kavranamaz
Nesneler karşısında tavrımız ne olmalıdır?
Timon’a göre algılarımız ve bilgilerimiz ne
doğru ne de yanlıştır.
Öyleyse ne duyularımıza ne de aklımıza
güvenmeli, her hangi bir yargıda bulunmadan
yargıyı askıya almalıyız.
-Yargıdan kaçınmalıyız.
Nesneler karşısında doğru tavır ne olmalıdır?
-Sarsılmazlık.
TİMON
www.ismailbilgin.com
Kuşkucu Yaklaşımlar
Yöntemsel (Metodik)
Kuşkuculuk
Kesin açık-seçik
bilgiye ulaşmada kuşku
yalnızca araç görevi
görür.
Rene Decartes
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
(Akılcılık)
 Bilgi, aklın ve aklın bir
fonksiyonu olan düşünme gücü ile
oluşur.
 Doğru bilginin kaynağında duyular
değil akıl yer alır.
 İnsan aklı çeşitli yetilerle
donatılmıştır.
 Önemli Temsilcileri:
Sokrates,Platon,Aristoteles,Farabi,
Descartes,Hegel
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES
Sokrates’e göre;
”insan bilgisi doğuştan gelir.”
Atina sokaklarında dolaşarak, her
konuyu tartışır,
Halka değer yargılarına körü
körüne inanmanın yanlışlığını
göstermeye çalışır.
Bunu yaparken diyalektik yöntemini
kullanmıştır.
Bu yöntem diyalog esasına
dayanır.İki aşaması vardır:
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES
Önerdiğim
yöntemdiyalektiktir.
Bilmeyenin çok şey bildiğini,
Çok şey bildiğini sananın
hiç bir şey bilmediğini
göstermektir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES
Bütün bilgilerimiz doğuştan
gelmektedir.
Bilgi anımsanıp bilinç
düzeyine çıkartılmalıdır.
Bilgi iki aşamada doğurtulur.
İRONİ-MAİOTİK
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES
1-İroni (alay):
Sorular sorarak çok
şey bildiğini zanneden
kişinin hiçbir şey
bilmediğini ortaya
çıkarır.Onunla alay
ederek yeni cevaplar
aramaya yöneltir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
SOKRATES
2-Maiotik (düşünce
doğurtma):
Hiçbir şey bilmediğine
inanmaya başlayan kişinin
bulduğu cevaplarla aslında çok
şey bildiğini kanıtlar.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
(Örneğin bu yöntemle bir çobana
geometri problemi çözdürdüğü söylenir.)
SOKRATES
O’na göre;Bilgilerimiz
doğuştandır ve doğuştan olan
bu bilgilerimiz genel-geçerdir.
Bu anlamda Sokrates’e göre
öğretmen aslında öğrencisine
yeni bir şey öğretmez sadece
doğuştan onun aklında var olan
bilgiyi açığa çıkarır.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
PLATON
1.
2.
-İDEALAR DÜNYASI
(Aklın bilgisi-episteme)
-FENOMENLER DÜNYASI
(Duyu bilgisi- doksa)
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
PLATON
-İDEALAR DÜNYASI
İdealar evreni; doğmadan
önce içinde bulunduğumuz ve
her şeyin gerçeğinin bulunduğu
evrendir.
Ancak akılla kavranır.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
PLATON
-FENOMENLER DÜNYASI
Görünenler (fenomenler) evreni; halen
içinde yaşadığımız nesneler evrenidir.
Görünenler evreni idealar evreninin bir
kopyası,gölgesi (yansımasıdır.)
Görünüşler dünyası olan bu evrenin
bilgisi duyu organları ile elde edildiği için
doxa (sanı) dır, aldatıcıdır.
Çünkü duyu verileri kişiden kişiye
değişen aldatıcı, göreceli bilgilerdir. Bu
nedenle doğru bilginin kaynağı duyular
olamaz.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
İdealar evreninin
bilgisi akılla elde edildiği
için doğru genel-geçer
bilgidir.
Akılla idealar evreni
hakkında kesin bilgi elde
edilebilir.
Bu nedenle doğru
bilginin kaynağı akıldır.
Platon’a göre bilmek
ideaları hatırlamaktır.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
PLATON
Asıl gerçeklik
idealardadır.
Fenomenler
yanıltıcıdır.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
ARİSTOTELES
Hocası Platon’un
birbirinden
ayırdığı, biri
duyularla diğeri
akılla(düşünceyle)
kavranan iki evreni
bir araya getirmek
ister.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
ARİSTOTELES
İdealar nesnelerden
bağımsız değildir, idealar
tek tek nesnelerin özünde
tümel kavramlar olarak
vardır.
Bilginin amacı tekil yani
bireysel olanı bilmektir.
Ancak tekilin bilgisine genelin
( tümel)in bilgisinden
hareketle ulaşılır.
Aristoteles’e göre gerçekte var olanlar tek
tek şeylerdir.
www.ismailbilgin.com
İNSAN
(İDEA)-TÜMEL-
EMİNE
ALİ
ATİYE
AYŞE
TEK TEK
İNSANLAR
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
Tümel önermeler içinde tekiller (tek tek
nesne ve olaylar) olduğundan, yapılacak
iş tekilleri tümellerden üretmektir.
Örneğin:
Bütün insanlar ölümlüdür.
Aristo’da insandır.
O halde Aristo’da ölümlüdür.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
O’nu kendisinden önceki rasyonalistlerden
ayıran en önemli özellik bilgilerimizin
doğuştan olmadığını savunmasıdır.
O’na göre bilgilerimiz duyu organlarınca
elde edilir (pasif akıl)ve işlenerek (aktif
akıl) tümel kavramlar oluşturulur.
Akıl bilgi üretme gücüne sahiptir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
ARİSTOTELES
Örneğin:Bir armut tohumu
armudu çekirdeğin içinde güç
halinde bulundurmaktadır.
Buğday tanesi unu,ekmeği güç
halinde taşımaktadır.
İşte bu güç tecrübeyle
temas haline gelince fiile
dönüşür ve buğday ekmek
haline gelir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
ARİSTOTELES
Duyu da bilgi
verir ancak
değişmez olanın
(tümelin) bilgisini
akıl verir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
ARİSTOTELES
İnsan doğuştan bilgiye
değil, bilgiyi üretme
gücüne sahiptir.
İkinci bir dünyanın
varlığından söz
edilemez.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
FARABİ
Bilginin üç kaynağı vardır.
DUYULAR,
AKIL,
NAZAR
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
FARABİ
Duyularla edinilen tekil
bilgiler akılla düzene sokulur
ve genel yargılara ulaşılır.
Nazar(derinliğine düşünme),
doğuştan getirilen
bilgilerdir.
Sezgi gücüyle kavranır
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
Duyusal bilgiler, tekil olan
bilgilerdir. Bilimsel değildir.
Bilimsel bilginin maddesini
oluşturarak bilimsel bilgiye
imkan sağlarlar.
Akıl da bu tekil(duyusal)
bilgileri biçimlendirerek ve bir
takım kalıplara sokarak genel
kavramlara ve yargılara
dönüştürür. Böylece
genel-geçer bilgilere ulaşır.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
FARABİ
Yani Allah’ın (c.c.) bilgisine
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
DESCARTES
Descartes’e göre üç türlü bilgi
vardır:
1-Doğuştan gelen
2-Yapma
3-Arızi bilgiler
Allah fikri, ruh,uzay ve tüm
matematiksel düşünceler doğuştandır.
Aklın kavradığı doğuştan olan bu
bilgilerin dışındaki bütün bilgilerimiz
duyularla kavranmış niteliktedir, arızi
geçici bilgilerdir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
DESCARTES
Doğru bilgiye
ulaşmanın yöntemi
şüphe etmektir.
Şüphe edilemeyecek
doğruları akıl verir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
Düşünüyorum
o halde
varım.
Descartes,duyulara güvenmedi,
duyusal bilgilerin şüpheli olduğunu
düşündü. Matematiği ve Fiziği apaçık
ve kesin bilginin modeli olarak aldı.
Onun dışındaki her şeyden bir
kere de olsa şüphe etti. O’na göre
kesin bilgi bu şüphe edişten
çıkmaktadır.
Descartes böylece ;“Mademki her
şeyden şüphe ediyorum,öyleyse
düşünüyorum; Madem ki
düşünüyorum, öyleyse varım”
(Cogito Ergo sum) formülüne ulaşır.
Bu sonuç O’na göre apaçık,
kesindir.
DESCARTES
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
HEGEL
Deneye dayanmadan düşünce
ile kesin bilgiye ulaşılabilir.
Düşünme, kavramlara
gelişigüzel ulaşmak değil,
diyalektik yöntemle
ulaşmaktır.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
HEGEL
Diyalektik, karşıtların
uzlaşmasıyla ilerleyen
bir düşünme ve oluş
yöntemidir.
www.ismailbilgin.com
RASYONALİZM
HEGEL
Hegel doğru bilgiye sadece mantık yoluyla
ulaşılabilir der.
Ancak bu mantık çelişmeyi ilke kabul eden
“diyalektik” mantık yoluyla düşünmedir.
Asıl varlık geist (TEZ) ,kendini
düşünerek,kendini yadsıyarak, kendine
yabancılaşarak doğaya dönüşür.Geist doğa
biçiminde (ANTİTEZ), farklılaşmıştır.
Doğanın en üstünden geist, bilinç haline
dönüşür, yani insan ortaya çıkar (SENTEZ)
Hegel’e göre bütün gerçeklik böylece, tezantitez-sentez üçlemesinden geçerek
ilerler.Sentez başka bir diyalektik süreçte
“tez” durumuna gelir ve devam eder.
www.ismailbilgin.com
İde(mutlak varlık)
(TEZ)
Doğa
(ANTİTEZ)
İnsan
(SENTEZ)
İnsan
Sürekli kendini
Yok ediş
(TEZ)
(ANTİTEZ)
Ölüm
(SENTEZ)
Bir başka canlı
için yaşam
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
EMPİRİZM
(Deneycilik)
Bilgi duyu ve algıdan
gelmektedir.
İnsan zihninde doğuştan
gelen hiçbir düşünce
veya ilke yoktur.
Önemli Temsilcileri:
J. Locke, D. Hume
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
J.LOCKE
Zihin boş bir levhadır.
(Tabula rasa)
Akıl ilkeleri deneyimlere
bağlı oluşur.
Duyular zihne dolar bilgi
böylece oluşur.
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
J.LOCKE
Bilgi edinmede iki tür deney
vardır.
DIŞ DENEY: Dışımızdaki
nesnel gerçeklik kavranır.
Sertlik, yumuşaklık, sıcaklık, uzam ve zaman
duyular ile elde edilen dış deney kökenlidir.
İÇ DENEY: Bilincimizin
etkinlikleri denetlenerek
gerçeklik kavranır.
Düşünme, irade vb. ruhsal eylemlerimiz de iç
deneyin verilerinin birleşmesiyle oluşur.
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
J.LOCKE
J.Locke’a göre bilgi için şu
yetilere ihtiyaç vardır:
1-Zihne gerekli tasarımları sağlayan algı
2-Zihne giren tasarımları saklayan bellek
3-Tasarımları düşünceleri birbirinden açıkça
ayırt etme yetisi
4-Birçok tasarım ve düşünceyi birbirleriyle
karşılaştırma yetisi
5-Bir çok basit ideyi ve tasarımı
birleştirme yetisi
6-Benzer düşüncelerdeki ortak öğeyi bulup
çıkarmayı sağlayan soyutlama yetisi.
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
J.LOCKE
Locke’a göre insan zihni dış dünyadan gelen
malzemeyi bu yetileriyle işleyerek bilgiyi
sağlar.Bu bilgiler de üç çeşittir.
a-Sezgisel bilgi b-Duyusal bilgi
c-Tanıtlayıcı bilgi
Ham bilgiler beynimizde çözümleme,
birleştirme, karşılaştırma, soyutlama vb.
zihinsel işlemlerden (iç deney) geçirilir.
Böylece bilgilere ulaşmış oluruz.
İzlenimler olmadan düşünme olamayacağı
için bilgi akılsal değil, duyusal kökenlidir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
D. HUME
Bizim her şeyi algı yoluyla bildiğimizi söyler.
Bilginin kaynağında yalnızca
izlenimler yer alır.
İzlenimsiz düşünce yoktur.
Düşünceler izlenimlerin
canlılığını yitirmiş halleridir.
www.ismailbilgin.com
EMPİRZİM
D. HUME
Akıl ilkeleri
deneyden gelen
‘zihinsel
alışkanlıklardır’
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
KRİTİSİZM
(Eleştiricilik)
 İki karşıt görüş olan
Empirizm ve Rasyonalizmin
eleştirisidir.
 Bilginin imkanı ve sınırları
belirlenir.
 Bilginin deneyle başladığı
ancak deneyden doğmadığı
savunulur.
 Temsilcisi: İ.Kant
www.ismailbilgin.com
Rasyonalizm
Empirizm
(Akılcılık)
(Deneycilik)
Sentezi
Kritisizm
(Eleştiricilik)
www.ismailbilgin.com
KRİTİSİZM
İ. KANT
Bilgilerimizin İki
kaynağı
Akıl ve deneydir
www.ismailbilgin.com
KRİTİSİZM
İ. KANT
Nesneler ve olaylar zihnin
imkanlarıyla bilinebilir.
Deneyin verdikleri bilginin
ham maddesidir.
Akıl, anlama yetisi (aklın
kategorileri-formları)
aracılığıyla duyu verilerini
bilgiye dönüştürür.
www.ismailbilgin.com
KRİTİSİZM
İ. KANT
Akıl, anlama yetisiyle
varlığa biçim (form)
kazandırır.
Biçim (form), zihinde
doğuştan bulunan (a
priori) kategorilerle
oluşturulur.
www.ismailbilgin.com
İ. KANT
Algısız
kavramlar boş,
kavramsız
algılar kördür.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
POZİTİVİZM
(Olguculuk)
 18. yy.da ortaya çıkan
pozitivizm deney dışı bilginin
hiçbir değerinin olmadığı
iddiasındadır.
 Bilgiye ait araştırma
alanı olgularla sınırlıdır.
 Metafizik açıklamalar
kuramsal açıdan
imkansızdır.
 Temsilcisi: A. Comte
www.ismailbilgin.com
POZİTİVİZM
A. COMTE
Doğru bilgiye olayların
incelenmesiyle ulaşılabilir.
Yalnızca deneysel bilimler
olayların bilgisini
verebilir.
Deneyle denetlenemeyen
(metafizik) anlamsızdır.
www.ismailbilgin.com
A. COMTE
POZİTİVİZM
Doğru bilgi; olguların
bilgisidir.
Ona ulaşmak varlığa,
“nasıl” sorusunu sormak yani
deney ve gözlem yapmaktır.
Varlığı bilmek demek
olgular arasındaki değişmez
ilişkileri (doğa yasalarını)
bilmek demektir.
www.ismailbilgin.com
POZİTİVİZM
A. COMTE
Tarihsel gelişim sürecinde
toplumlar üç aşamadan
geçmişlerdir:
-TEOLOJİK evre
-METAFİZİK evre
-POZİTVİST evre
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFE
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFE
(Çözümleyici felsefe)
 Pozitivizmin 20. yy. da almış olduğu biçimdir.
 Felsefenin görevi, bilim ile bilimsel olmayanı
birbirinden ayırmaktır.
 Metafizik, dildeki yanlış ve sahte kabullerin
dünya hakkındaki düşüncelerimizi saptırmasının
sonucudur.
 Başlıca Temsilcisi: L. Witgenstein
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFE
WITGENSTEIN
Dilin yapısı gerçekliğin
yapısını da belirler.
Dilin sınırları dışında
kalan dile dökülemeyen
saçmadır.
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFE
WITGENSTEIN
Dil, gerçekliğin bir resmi
ve aynadaki görüntüsü
gibidir.
Dil çözümlenebilirse
varlık anlaşılabilir.
Kavramlar nesnelerin,
önermeler de olguların
tasvirleri, resimleridir.
www.ismailbilgin.com
ANALİTİK FELSEFE
WITGENSTEIN
Dildeki anlama ve
anlatma yetersizliğini
kaldırdığımızda
felsefedeki bir çok
problem ortadan
kalkacaktır.
Dilin analizi demek gerçekliğin
analizi demektir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
(Yararcılık)
Pragma Yunanca iş, eylem anlamına
gelir.
Doğru olan yararlı, yararlı olan
doğrudur.
Gerçeklik ve doğruluk eylemlerin
sonucundaki başarıya(fayda) bağlıdır.
Önemli temsilcileri:W.James,J.Dewey
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
W. JAMES
Ne ki yararlıdır
o doğrudur,
ne ki doğrudur,
o yararlıdır.
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
W. JAMES
Yararlı olan, işe yarayan
bilgi doğrudur.
Hayat ve olaylar sürekli
değişir.Gerçeklik sürekli
değişmektedir.
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
W. JAMES
Geleneksel felsefeciler
dogmalarla, kuramlarla
uğraşmakta ormandaki tek
tek ağaçları
görememişlerdir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
J. DEWEY
Eğer bir bilgi doğru
ise yararlıdır, değilse
doğru değildir.
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
J. DEWEY
Bilgi insanın karşılaştığı
problemlerin çözümüne
faydalı olmalıdır.
Bilgi bir alet işlevi
görmelidir.
(Enstrümantalizm)
www.ismailbilgin.com
PRAGMATİZM
J. DEWEY
Düşünce, çevreye
uymayı, doğadan
yararlanmayı ve mutlu
olmayı sağlayan bir
alettir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
(Sezgicilik)
o Sezgi bilginin temelidir.
o Rasyonalizme tepki olarak doğmuştur.
o Ve derler ki;Sezgi akla üstündür,
sezgiyle hiçbir aracı olmadan doğru
bilgiye ulaşılabileceğini söylerler.
o Önemli temsilcileri:İ.Gazali,H.Bergson
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
H. BERGSON
(1928 NOBEL ÖDÜLLÜ)
Sezgi kişiye ait bir
kavrayış, insanın öznel
yaşantısında hissettiğidir.
Varlığı doğrudan
kavramaktır.
Yakalanan gerçeklik saf ve
mutlak bir hareketlilik olup
varlığın kendisini oluşturan
süre’dir.VARLIK =SÜRE
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
H. BERGSON
Evren ve yaşam
süreklidir.An yoktur.
Evreni anlamanın yolu
içgüdüsel kavrama,
yani sezgi’dir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
İ. GAZALİ
Gerçek ve kesin bilgi,
sezgi yolu ile elde edilir.Bu
bilgi türü insanın
Gönlüne yüce ve manevi
bir algı olarak iner.
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
Gâzali’ye göre insanda iki göz ya da iki akıl vardır.
İ. GAZALİ
Birincisi fiziki göz yada akıldır.
İnsan bununla maddi dünyaya yönelir ve bir takım
bilgilere ulaşır.Bu göz bilim ve felsefeyi kuran akıl
gözüdür (akıldır) insan için yeterli değildir.
İkincisi ise kalp gözüdür.
Kalp gözü manevi olduğu için insan kalbin manevi
sezgisiyle gerçekleri bütün açıklığıyla kavrar.Var olan
her şey sezgi yoluyla aracısız ve bütün açıklığıyla
aynadaki gibi görünür.
İnsanın kalp gözünü gereği gibi kullanabilmesi için onu
temizlemesi yani arzularının baskısından kurtulması
gerekir.
Kalp gözü açılan kimse bilim ve felsefe yoluyla
kavrayamadıklarını da açık seçik kavrar.
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
İ. GAZALİ
Duyu ve akıl bilgi verse de
bütün konuları kavramada
yetersizdir.
İnsanı gerçeğe ulaştıran
yol, inanç ve sezgi
yoludur.
Kalp gözü (sezgi) insanı
yanılgılardan arındırır.
www.ismailbilgin.com
ENTÜİSYONİZM
İ. GAZALİ
Duyuların ve aklın
veremeyeceği bilgiye
gönül gözü’yle
ulaşılabilir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com
FENOMENOLOJİ
(görüngü bilim)
E.HUSSERL  Öz, öznel bilinçle doğrudan ve
aracısız olarak kavranabilir.
 Ancak özün bilgisine ulaşmak için
zihin, varlığa ilişkin tüm duyusal
verilerden soyutlanmalıdır.Buna
paranteze alma denir.
 İkinci aşama, özü
algılamadır.Varlıktan geriye öz
kalmıştır.Bilinç, özü doğrudan ve
aracısız olarak, doğru bir
biçimde
bilebilir.
www.ismailbilgin.com
FENOMENOLOJİ
E.HUSSERL
Özü anlamanın yolu
fenomenden geçer.
Öz bilinç tarafından
doğrudan bilinebilir.
Bilincin yöneldiği varlık
geleneksel,sosyal,bilimsel vb.
önyargılardan arındırıldığında
geriye kalan öz’dür.
www.ismailbilgin.com
FENOMENOLOJİ
E.HUSSERL
Görüngübilim
(fenomenoloji)deneye
Dayanmayan, zorunlu
Gerçeklikteki
Önermelere dayalı bir
bilimdir.
www.ismailbilgin.com
www.ismailbilgin.com