vücudumuzun bilmecesini çözelim

02.12.2011
5. SINIF
FEN VE
TEKLONOJİ
DERSİ
VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ
ÇÖZELİM
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ SINIF ÖĞRETMENLİĞİ
BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİ TARAFINDAN 2.12.2011
TARİHİNDE ENFORMATİK BÖLÜM BAŞKANLIĞINDA
HAZIRLANMIŞTIR. | GRUP 1
VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM
02 Aralık
2011
İçindekiler
ÜNĠTE HAKKINDA GENEL BĠLGĠ ....................................................................................... 2
1)CANLILAR NEDEN BESLENĠR? ........................................................................................ 2
2)BESĠN ĠÇERĠKLERĠ VE GÖREVLERĠ ................................................................................ 3
KARBONHĠDRATLAR ....................................................................................................... 3
PROTEĠNLER ...................................................................................................................... 3
YAĞLAR ............................................................................................................................. 3
VĠTAMĠNLER ..................................................................................................................... 4
SU ........................................................................................................................................ 5
MĠNERALLER..................................................................................................................... 5
3) DENGELĠ VE SAĞLIKLI BESLENME ............................................................................... 6
4)BESĠN VE TEKLONOJĠ ....................................................................................................... 7
1
VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM
02 Aralık
2011
ÜNİTE HAKKINDA GENEL BİLGİ
Bu konu beşinci sınıf öğrencilerinin fen bilgisi dersinde gördükleri
vücudumuzun bilmecesini çözelim adlı birinci ünitenin içerisinde ilk konu
başlığıdır. Bu konuyla beraber öğrencilere canlıların neden beslendiğini,
tükettiğimiz besinlerin içeriklerini ve görevlerini, dengeli beslenmenin
bizim için yararlarını, besinlerde kullanılan teknolojileri öğretmek
amaçlanmıştır.
1)CANLILAR NEDEN BESLENİR?
Bildiğiniz gibi canlılar büyürler ve gelişirler. Size göre canlılar büyümek
için nelere gereksinim duyarlar? Hadi, gelin canlılar dünyasında kısa bir
gezinti yapalım. Bazı hayvanlar doğduklarında çok küçüktürler, ama
büyüdüklerinde kocaman olurlar. Yavru panda do¤- doğunda bir muzdan
daha hafiftir. Büyüdüğünde ise 160 kg civarında olur. Bu kadar çok
büyümesinin sebebi ne olabilir? Mavi balinalar yeryüzündeki en büyük
hayvanlardır. Büyüdüklerinde boyları yaklaşık 30 metre olur.
Onların bu boyuta gelmelerinin sebebi nedir? Peki ya biz insanlar?
Doğduğumuzda yaklaşık 3 kg, 10 yaşında 30-35 kg, 15 yaşında 40-45 kg
oluruz. Görüldüğü gibi canlılar, dünyaya geldikleri gibi kalmaz, büyürler.
Canlılar büyüyebilmek için beslenirler. Yenilen besinlerin bir kısmı
canlıların yapısına katılır. Böylece kaslar ve kemikler gelişir. Bunun
sonucunda da büyüme gerçekleşir. Yediğimiz besinlerin bir kısmı
büyümeyi sağlıyorsa kalan kısmı ne işe yarar?
Ġnsanlar belirli bir yaşa ulaştıklarında büyümelerini tamamlarlar. O hâlde
canlılar, yalnız büyümek için beslenmezler. Her gün pek çok etkinlikte
bulunuruz. Koşarız, yürürüz, ders çalışırız, bisiklete bineriz, çeşitli oyunlar
oynarız. Bunları yaparken enerji harcarız. Nefes alıp verirken, dinlenirken
hatta uyurken bile enerji kullanırız. Bu enerji besinlerden sağlanır.
Besinler, canlılar için çok önemlidir. Bu sebeple bilim insanları besinlerin
içeriğinin neler olduğunu merak etmişlerdir. Bu konuda çeşitli çalışmalar
yaparak besinlerin içerdiği maddeleri bulmuşlardır. Günümüzde,
tükettiğimiz tüm besinlerin neler içerdiği bilinmektedir. Yiyecekler birden
fazla besin maddesi içerebilir. Ancak içeriğinde en çok hangi besin
maddesi bulunuyorsa o grupta yer alır. Besinleri içeriklerine göre
karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler, su ve mineraller olarak
gruplandırırız.
2
VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM
02 Aralık
2011
2)BESİN İÇERİKLERİ VE GÖREVLERİ
KARBONHİDRATLAR
Gün boyunca çeşitli besinler tüketiriz. Bunların bir kısmı bize enerji verir.
Makarna, pilav, ekmek gibi besinler enerji
sağlar ve bol miktarda karbonhidratiçerir.
Karbonhidratlar temel besin
maddelerimizdendir. Aynı zamanda
vücudumuzun asıl enerji kaynağıdır. Bunlar
vücudumuzda kısa sürede enerjiye dönüşür. Özellikle bitkisel gıdalar
karbonhidrat bakımından zengindir. Buğday, mısır, pirinç, arpa, yulaf,
patates, şeker kamışı bol miktardan Karbonhidrat içerir. Bal, süt ve meyve
çeşitleri de karbonhidrat açısından zengindir. Birçok meyve ve sebzede,
Kepekli ekmekte, yulaf gibi besin Maddelerinde bulunan lif de
karbonhidrattır. Lifli besinler sindirimi kolaylaştırır.
PROTEİNLER
Proteinler vücudumuzda yapıcı onarıcı bir göreve
sahiptirler. Büyüme, gelişme,yaraların iyileşmesi,
vücudun mikroplara karşı direnci için proteinlere
gereksinim vardır. Et, süt, peynir, yoğurt, yumurta ve balık
protein bakımından zengin hayvansal besinlerdir.Tahıllar
(buğday, arpa, çavdar, yulaf vb.), baklagiller (kuru fasulye,
nohut, mercimek, bezelye vb.) ve kuru yemişlerde de bol
miktarda protein bulunur.
YAĞLAR
Vücudumuzun gereksinim duyduğu enerjiyi ilk önce karbonhidratlardan
sağlarız. Ama fazla enerji gerektiren işler yaptığımızda karbonhidratlardan
aldığımız enerji yetersiz kalır. Uzun süre aç
kaldığımızdaenerjimiz azalır. Bu gibi durumlarda
gereksinim duyduğumuz enerjiyi diğer bir enerji
kaynağı olan yağlardan sağlarız. Yağlar, bitki ve
hayvanlardan elde edilir. Zeytin, ayçiçeği, mısır, yer
fıstığı, susam ve soya bitkileri yağ bakımından çok
zengindir. Yağ gereksinimimizin çoğunu bu
bitkilerden karşılarız. Bunlardan başka ceviz,
badem, kabak çekirdeği, fındık bol miktarda ya¤
içerir. Balık, süt, peynir, tereyağı, kaymak, et ve et
3
VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM
02 Aralık
2011
ürünleri yağ bakımından zengin hayvansal besinlerdir.
VİTAMİNLER
Gün içinde bol bol taze meyve ve sebze tüketiriz. Bunlar sağlığımız
açısından önemli rolü olan vitaminleri bol miktarda
içerir. Vitaminler, vücudumuzda düzenleyici olarak
görev yapar. Vücudumuzu hastalıklardan korur.
Büyüme ve gelişmemizde diğer besinlerle birlikte rol
oynar. Sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir parçası olan
vitaminlerin pek çok çeşidi bulunur.
VĠTAMĠNLER
A VİTAMİNİ
B VİTAMİNİ
C VİTAMİNİ
K VİTAMİNİ
E VİTAMİNİ
D VİTAMİNİ
4
BULUNDUĞU BESĠNLER
Yumurta,süt, karaciğer, böbrek,
buğday, mantar, baklagiller,
domates, kereviz, havuç, fıstık,
cevizde bulunur.
Tahıl, tahıl ürünleri, süt ürünleri,
kırmızı et ve sebzelerin çoğunda
bulunur.
Turunçgiller, domates, çilek,
maydanoz, lahana, patates,
kuşburnu, böğürtlen ve koyu yeşil
yapraklı sebzelerde bulunur.
Kırmızı et, yeşil sebzeler, domates,
karaciğer, mısır, muz, şeftali, çilek
ve pirinçte bulunur.
Tahıl, tahıl ürünleri, yumurta, süt ve
süt ürünleri, kırmızı et ve sebzelerin
çoğunda bulunur.
Süt, yumurta, balık, balık yağı,
tereyağı, sebzeler, karaciğer ve
peynirde bolca bulunur. Ayrıca
büyümeyi sağlayabilmek için güneş
ışığına gereksinim duyar.
VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM
02 Aralık
2011
SU
Evde bulunan bitkileri sulamayı unutursak yapraklarının canlılıklarını
kaybettiğini görürüz. Bir süre sonra ise bitkiler kurumaya başlar. Aynı
şekilde diğer canlılar da belli bir süre susuz kalırsa yaşamları
tehlikeye girer. Canlıların yaşamsal faaliyetlerini
sürdürmesinde suyun büyük bir önemi vardır. Vücudumuzun
yaklaşık % 70’i sudur. Su, vücudumuzda düzenleyici olarak
görev yapar. Su gereksinimimizi öncelikle su içerek karşılarız.
Bunun yanı sıra yediğimiz bütün besinlerde, özelliklede meyve
ve sebzelerde de bir miktar su vardır.
MİNERALLER
Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yaparlar. Mineralleri yediğimiz
yiyecek ve içeceklerle alırız.
Öğrendiklerimizden yola çıkarak:
BESİN ÇEŞİTLERİ
KARBONHİDRATLAR
PROTEİNLER
YAĞLAR
VİTAMİNLER
SUVE MİNERALLER
5
ÖNCELİKLİ GÖREVLERİ
ENERJĠ VERĠCĠ
YAPICI VE ONARICI
ENERJĠ VERĠCĠ
DÜZENLEYĠCĠ
DÜZENLEYĠCĠ
VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM
02 Aralık
2011
3) DENGELİ VE SAĞLIKLI BESLENME
Vücudumuzun sağlıklı çalışabilmesi için günlük enerji gereksinimimizi
karşılayacak kadar besin tüketmeliyiz. Bununla birlikte vücudumuzun
yapım, onarım maddelerine ve düzenleyicilere de gereksinimi olduğunu
biliyoruz. O hâlde her öğünde değişik besin maddelerinden belirli
miktarlarda yemeliyiz.
Böylece hem enerji gereksinmemizi hem vücudun diğer işleri için gerekli
maddeleri almış oluruz. Buna yeterli ve dengeli beslenme deriz. Dengeli
beslenmeye diyet adını veririz. Dengeli beslenmek için vitamin ve
minerallerin az miktarda; karbonhidrat, protein ve yağların ise daha fazla
alınması gerekir. Ayrıca günlük su gereksinimimizin karşılanması için 8
bardak su içmeliyiz.
Eğer bir ya da birden fazla besin maddesi eksik olursa vücudumuz sağlıklı
çalışamaz. Sağlıklı ve dengeli beslenme, doğru miktarlarda ve aynı
zamanda zararlı maddelerden uzak yiyeceklerle sağlanır.
Günlük örnek yemek listesi yapalım:
SABAH
ÖĞLE
AKŞAM
• Bir yumurta ya da iki
kibrit kutusu büyüklüğünde
peynir
• Beş on zeytin ya da bir
kaşık reçel
• Birkaç dilim ekmek
• Bir bardak süt
• Bir portakal ya da
domates
• Kuru baklagil yemeği ya
da etli bir yemek veya
balık
• Pilav ya da makarna
• Salata ya da cacık
• Sütlaç veya puding
Çorba ya da etli sebze
yemeği
• Pilav
• Salata, meyve ya
da yoğurt
6
VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM
02 Aralık
2011
4)BESİN VE TEKLONOJİ
Teknolojinin gelişmesi ile
yediğimiz içtiğimiz gıda çeşitleri
artış göstermiştir.
Son yıllarda meyveli yoğurt,
şekerleme, puding, hazır çorba,
ketçap, mayonez gibi yiyeceklerle
dondurulmuş gıdalar hayatımıza
girmiştir. Teknoloji ilerledikçe gıda maddelerine koruyucu, renklendirici,
tatlandırıcı gibi katkı maddeleri eklenmektedir. Bu yolla gıdalar daha cazip
hâle gelmekte, çocukların ve gençlerin ilgisini çekmektedir. Ancak bu katkı
maddeleri gıdaların doğal hâlini bozabilir. Çeşitli sağlık sorunlarının ortaya
çıkmasına sebep olabilir. Bu maddeler yüzünden kanser gibi hastalıklarla
bile karşılaşabiliriz. Eğer katkı maddeleri uluslararası standartlarda
belirlenen miktarlarda kullanılmazsa sağlık sorunları oluşur. Bu yüzden
gıda sektöründeki üreticilerin gıda yapımında özenli ve dikkatli olması
gerekir. Üreticiler gibi biz tüketiciler de bazı noktalara dikkat etmeliyiz.
Alışveriş sırasında öncelikle, paket üzerinde bulunan gıda içerikleri ile
ilgili açıklamaları okumalıyız. Paketler üzerinde bulunan son kullanma
tarihine de bakmalıyız. Bu tarih geçmişse ürünü almayıp satıcıyı
uyarmalıyız. Çünkü bu ürünler tazeliğini yitirmiş, bozulmuştur. Bunların
yenilmesi besin zehirlenmesi gibi çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasına
neden olur. Ayrıca ürün üzerinde Tarım Bakanlığının izninin olup
olmadığını kontrol etmeliyiz. Ürünün kalitesini gösteren Türk Standartları
Enstitüsünün işaretini aramamız da yararımıza olacaktır.
7