gürcistan genel ekonomik durum ve dış ticaret özet bilgi

GÜRCİSTAN
GENEL EKONOMİK DURUM VE DIŞ TİCARET
ÖZET BİLGİ
1. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Devletin Adı
Başkenti
Yönetim Biçimi
Resmi Dili
Dini
Para Birimi
Yıllık Ortalama Döviz Kuru
Yüzölçümü
Nüfus
Kadın
: 2.310.500
Erkek
: 2.090.800
Yıllık nüfus artışı (%)
Nüfus Yoğunluğu
Mesai Saatleri ve Günleri
Büyük Kentler, (Varsa Limanlar)
Türkiye ile Saat Farkı
Haftalık Çalışma Saati (Ortalama)
Resmi Tatil Günleri
Uluslararası Telefon Kodu
: Gürcistan Cumhuriyeti
: Tiflis
: Cumhuriyet (Yarı Başkanlık Sistemi)
: Gürcüce
: Hıristiyan-Ortadoks (%84), Müslüman (%10), Ermeni
Apostolik (%4), Diğer (%2) – 2002 sayımı.
: Gürcistan Larisi (GEL), 1 GEL = 100 Tetri
: 1 ABD $ = 1,71 GEL (2006)
: 60.106,3 km²
: 4.401.300 (2006)
: -%0,329 (2007 tahmini)
: 72,8 kişi/km²
: Pazartesi - Cuma 09:00 – 18:00
: Tiflis, Kutaisi, Rustavi, Batumi (liman), Sukhumi (liman),
Khashuri, Gori, Poti (liman).
: +1 saat ileride.
: 35 saat.
: Cumartesi - Pazar
: +995
1.2. SOSYAL GÖSTERGELER
Ortalama Ömür
: 76,3 yıl.
Kadın
: 80,07 yıl.
Erkek
: 73,00 yıl.
Okuma Yazma Oranı (%)
: %100
Yüksek Öğretim Okul Sayısı
: 166
Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı : 140.807
Hastane Sayısı
: 244
Doktor Başına Düşen Kişi Sayısı
: 194
Bin kişiye düşen
Otomobil
: 116
Telefon
: 109
Televizyon
: 237
Mobil Telefon
: İstatistik bulunmuyor.
Bilgisayar
: 7,6
Internet Bağlantı Sayısı
: İstatistik bulunmuyor.
Gelen Turist Sayısı
: 747.901 (turizm ve iş amaçlı)
Giden Turist Sayısı
: 1.174.119 (turizm ve iş amaçlı)
Eğitim Harcamaları / GSYİH
: 414,2 Milyon GEL
Sağlık Harcamaları / GSMH
: 225,9 Milyon GEL
Karayolu Uzunluğu
: 20.247 km
Otoyol Uzunluğu
:Demiryolu Uzunluğu
: 1.612 km
Kişi Başına Yıllık Elektrik Tüketimi : 1.807 kw/saat
Asgari Ücret (uygulama varsa)
: 150 GEL/Ay
1.3. Nüfus
2003 yılı Mayıs ayında Devlet İstatistik Dairesi tarafından yayımlanan ve bağımsızlık
sonrasında gerçekleştirilen ilk nüfus sayımının sonuçlarına göre ülke çok önemli bir nüfus sorunu ile
karşı karşıyadır. 1989 yılında gerçekleştirilen nüfus sayımından bugüne kadar,
5,5 milyon olan ülke nüfusu yaklaşık %20 oranında düşüş göstermiştir. 2003 yılı mayıs
ayında açıklanan son sayıma göre ülke nüfusu 4,4 milyondur. Nüfustaki bu ciddi düşüş; düşen
doğum oranı, büyük çaptaki göç ve ülkeden kopan bölgelerdeki (Abhazya ve Güney Osetya)
nüfusun sayılamamasından kaynaklanmaktadır. Doğum oranının düşmesine ve büyük çaplı
göçe, sivil savaş nedeni ile yaşanan sıkıntılar ve ülke ekonomisindeki kötüye gidiş neden
olmuştur.
İstatistiki göstergelere göre göç eden nüfusun büyük çoğunluğu çalışma yaşında olup, bu
kişilerin çok büyük bölümü meslek sahibi ya da yüksek eğitim görmüş kişilerdir. Çalışma
yaşındaki nüfusun ülkeden göçü doğum oranlarının düşmesine de neden olmuştur. Ancak
Rusya’da yaşamakta olan yaklaşık 750 000 Gürcü, Rusya’nın 2001 yılında uygulamaya
başladığı ve ülkede kalmayı zorlaştıran yeni vize rejimi nedeni ile ülkeye geri dönmeye
başlamıştır. Güçlü ekonomik büyümeye rağmen işsizliğin ilerlemesi engellenememiştir.
2005 Ocak­ Eylül dönemi itibarı ile %13,8’dir. 2004 yılı işsizlik oranı %12,6’dır. İşsizlik
oranındaki artışın bir kısmı bürokrasideki reform çabalarıyla kamu kesimindeki görev
azalmasına dayanmaktadır.
Hükümet, rüşvetçiliği önlemek ve becerikli iş gücünü kaybetmemek için kamudaki ücretleri
özel sektördekiyle aynı çizgiye getirmeye çalışmış ve reel ücretlerde 2004 yılında %18,1
artış olmuştur. Ücretlerde 2005 yılında güçlü artış gözlenmiştir.
Tablo 1: Nüfusun Önemli Şehirlere Dağılımı (2006)
ŞEHİR
NÜFUS (KİŞİ) ŞEHİR
NÜFUS (KİŞİ)
Tiflis
1.103.300 Gurdjaani
70.900
Kutaisi
190.100 Telavi
70.600
Zugdidi
172.200 Mckheta
64.200
Gori
148.900 Akhalkalaki
62.500
Batumi
122.100 Khashuri
61.800
Marneuli
121.000 Samtredia
60.400
Rustavi
118.200 Sagaredjo
58.400
Gardabani
116.400 Chiatura
55.200
Kelvachauri
91.300 Senaki
Kobuleti
88.900 Kaspi
Ozurgeti
77.500 Kareli
Zestaponi
75.600 Lagodekhi
Ckaltubo
73.900 Poti
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
52.200
52.100
51.200
50.400
47.300
GÜRCİSTAN' DA NÜFUSUN YOĞUN ŞEKİLDE TOPLANDIĞI İLK ON ŞEHİR ( 2007)
Tiflis
Diğer
Kutaisi
Zugdidi
Gori
Batumi
Marneuli
Kobuleti
Rustavi
Gardabani
Kelvachauri
1.4. Çalışma ve İşgücü
Gürcistan’da çalışan nüfusun son beş senede düşüş kaydettiği gözlenmektedir. Çalışan nüfusun
cinsiyete ve sektörlere dağılımı şu şekildedir:
Tablo 2: Çalışan Nüfusun Cinsiyete ve Sektörlere Dağılımı (2001-2005)
YIL
TOPLAM
ÇALIŞAN
(BİN KİŞİ)
ERKEK
ÇALIŞAN
(BİN KİŞİ)
KADIN
ÇALIŞAN
(BİN KİŞİ)
KAMU
(BİN KİŞİ)
ÖZEL
(BİN KİŞİ)
2001
1.877,7
966,7
911,0
450,0
1.428,0
2002
1.839,2
954,1
885,1
422,0
1.417,0
2003
1.814,5
957,5
857,0
409,0
1.406,0
2004
1.783,3
926,4
856,9
407,4
1.375,9
2005
1.744,6
915,2
879,4
401,2
1.343,3
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
KAMU' DA VE ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞANLARIN CİNSİYETLERİNE GÖRE DAĞILIMLARI (
2005 )
Kadın
Erkek
Asgari ücret uygulamasına yeni geçilmiştir. Söz konusu ücretin 150 GEL/ay olduğu ülkede iş
borsasına kayıtlı kişiler için aylık 20 GEL gibi son derece yetersiz olan bir işsizlik ücreti
verilmektedir.
Haftalık çalışma saati resmi olarak 9:00–18:00 arası olup, 13:00-14:00 arasında öğle tatili
verilmekte ve günlük çalışma süresi 8 saat olarak belirlenmektedir.
2.0. EKONOMİK VE SOSYAL GÖSTERGELER
Reel GSYİH (Milyon GEL)
Reel GSYİH (Milyon $)
Reel GSYİH Artış Oranı (%)
Kişi Başına (GSMH-MG) ($)
Enflasyon Oranı
Toptan Eşya Fiyat İndeksindeki Yıllık Artış
(%)
Tüketici Fiyat İndeksindeki Yıllık Artışı (%)
İşgücü (1.000 kişi)
İşsizlik oranı (%)
Yurt Dışında Çalışan İşçi Sayısı
GSYİH içinde Sektörel Katma Değer (%)
Tarım
Sanayi
Hizmet
2004
6.002
3.142
18,6
693
2005
6.563
3.666
16,7
811
2006
7.193
4.049
10,5
919
(1)
(1)
(1)
7,5
2.040
12,6
(1)
6,2
2.040
13,8
(1)
8,8
1.970
13,6
(1)
24,19
25,47
50,34
23,47
24,71
51,82
25,62
19,47
54,91
Sabit Sermaye Yatırımları (GEL)
Kamu
Özel
Dış Ticaret (Milyon $)
İhracat
İthalat
Denge
Dünya Ticareti İçindeki Payı (%)
Türkiye ile Ticaret ($)
Türkiye’ye İhracat
Türkiye’den İthalat
Denge
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
648,4
1.847,7
-1.199,3
0,03
866,7
2.490,9
-1.624,2
0,03
993,1
3.681,2
-2.688,2
0,03
306.668.8
14
199.699.4
17
106.969.3
97
302.706.4
07
271.781.6
38
30.924.76
9
340.207.7
37
412.186.2
68
71.978.53
1
Ülke Toplamı İçinde Türkiye’nin Payı (%) (2)
İhracat
18,34
14,05
12,58
İthalat
10,95
11,36
14,21
-346,9
-690,0
-1.161,9
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $)
4.306,6
4.076,1
3.855,4
Borç Stokları (Milyon $)
1.576,2
1.536,6
1.511,3
İç Borç Stoku
2.730,4
2.539,5
2.344,1
Dış Borç Stoku
Orta ve Uzun Vadeli
(1)
(1)
(1)
Kısa Vadeli
(1)
(1)
(1)
499,1
447,8
1.147,2
Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları
(Milyon $)
82,9
64,5
N/A
Emisyon Hacmi (Aralık ayları itibariyle
Milyon GEL)
Seçilmiş Oranlar (%)
İhracat/İthalat
35,1
34,8
26,9
İhracat/GSYİH
20,6
23,7
24,5
İthalat/GSYİH
58,8
67,9
90,9
Cari İşlem Dengesi/GSYİH
-11,1
-11,9
-28,7
Dış Borç/GSYİH
45,5
37,7
57,9
İç Borç/GSYİH
26,2
21,7
37,33
Enerji
Petrol rezervi
(1)
(1)
(1)
Petrol Üretimi (Bin Ton)
97,6
66,6
66
Petrol ihracatı
Doğalgaz üretimi (Milyon m³)
10,9
14,8
N/A
Doğalgaz ihracatı
Kaynak: National Bank of Geo., Ministry of Econ. Development, Geo.-Eur. Policy and Legal
Advice Center.
(1) Bu konuda istatistik bulunmamaktadır.
(2) Türkiye ile Gürcistan’ın istatistikleri arasındaki uyumsuzluk nedeniyle gerçek durumu
yansıtmamaktadır.
2006 YILI İTİBARİYLE GÜRCİSTAN' IN TÜRKİYE' YE İHRACATI VE
TÜRKİYE' DEN İTHALATININ MUKAYESESİ
Türkiye' den
İthalatı
Türkiye' ye
İhracatı
2.1. Sosyal Güvenlik
Ülkede sosyal güvenlik konusu ile ilgili kuruluş, Sağlık Bakanlığı’na bağlı olan Gürcistan Birleşik
Sosyal Sigorta Fonu’dur. Kuruluş, emekli maaşları, sağlık programları, özürlü vatandaşların
himayesi gibi konulardan sorumludur. Kuruluşun kaynağı devlet bütçesinden yapılan aktarma olup,
çalışanların ücretlerinden bütçeye yapılan %20 oranındaki kesinti bu kaynağın esasını
oluşturmaktadır. Gürcistan’da ortalama emekli maaşı son derece düşük düzeydedir.
Ülkede iş borsasına kayıtlı kişiler için aylık 20 GEL gibi son derece yetersiz olan bir işsizlik ücreti
verilmektedir. Emekli sayısı 902.068 kişi olarak belirtilmektedir. Emeklilik yaşı, erkekler için 65,
kadınlar için 60’tır. Gürcistan’da özel sigortacılık yapan 6-7 şirket bulunmaktadır.
2.2. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla
Kalkınma planlarının uygulanmadığı Gürcistan’ın son beş yıllık GSYİH rakamlarına bakıldığında,
2002 yılında bir önceki yıla göre yaşanan düşüşün, daha sonra yerini devamlı bir yükselmeye
bıraktığı gözlenmektedir. Buna bağlı olarak, 2003 yılından itibaren kişi başına gelirde de artış
kaydedilmektedir.
Tablo 3: GSYİH ve Kişi Başına GSYİH (2002-2006)
YIL
REEL GSYİH (MİLYON $) KİŞİ BAŞINA GSYİH ($/KİŞİ)
2002
2.331
508
2003
2.650
582
2004
3.142
693
2005
3.666
811
2006
4.182
950
Kaynak: Georgian Economic Trends (Georgian-European Policy and Legal Advice Centre)
Aynı dönemde GSYİH’nin sektörler itibariyle dağılımına bakıldığında ise ekonomide hizmet
sektörünün ön plana çıktığı anlaşılmaktadır. Zira, toplam GSYİH içinde hizmet sektörünün payı
2002 yılında %47, 2006 yılında ise %55 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 4: GSYİH İçinde Sektörlerin Payı (2002-2006)
SANAYİ
TARIM
HİZMET
YIL
%
%
%
(MİLYON $)
(MİLYON $)
(MİLYON $)
2002
600,82
25,58
655,25
27,90
1.092,74
46,52
2003
708,08
25,08
772,43
27,36
1.342,29
47,56
2004
888,22
25,47
843,46
24,19
1.755,81
50,34
2005
1.010,61
24,71
959,78
23,47
2.119,27
51,82
2006
1.200,93
25,62
912,92
19,47
2.574,85
54,92
Kaynak: Georgian Economic Trends (Georgian-European Policy and Legal Advice Centre)
Hizmet sektörü içinde en önemli payı ulaşım ve lokantacılık almaktadır. 2002 yılında GSYİH
içinde %28,3 oranında yer tutan bu iki sektör, 2006 yılında yerlerini korumuştur. 2002-2006
döneminde müteahhitlik hizmetleri sektörünün GSYİH içindeki payı 2002’deki %7,4’lük
seviyeden 2006’da %11,8’e yükseltmiştir.
Tablo 5: Hizmet Sektörünün Dağılımı (2002-2006)
ULAŞIM
OTELİNŞAAT
YIL
HABERLEŞME
%
%
LOKANTA
%
(MİLYON $)
(MİLYON $)
(MİLYON $)
2002
482,83
20,6
173,3
7,4
436,6
18,6
2003
554,91
19,7
255,8
9,1
531,6
18,8
2004
687,49
19,7
415,3
11,9
653,0
18,7
2005
806,15
19,7
524,0
12,8
775,9
19,0
2006
926,02
19,7
552,2
11,8
1.096,7
23,4
Kaynak: Georgian Economic Trends (Georgian-European Policy and Legal Advice Centre)
2006 YILI İTİBARİYLE HİZMET SEKTÖRÜ İÇİNDE ÖNE ÇIKANLAR
Ulaşım
Haberleşme
Diğer Sektörel
Alanlar
İnşaat
Otel ve
Lokantalar
3.0. Bütçe
2006 yılında devlet bütçe gelirleri, özellikle vergi gelirlerindeki ve hibelerdeki artışlar ile bir
önceki yılın gelirlerinin %34,3 üzerine çıkmıştır. 2006 yılında vergi toplanmasının etkinleştirilmesi
sonucunda vergi gelirlerinde önemli oranda artış gerçekleşmiştir. Bütçe gelirlerinin en önemli
kaynağı olan vergi kaleminden en önemli payı da gene KDV almıştır.
Yeni yönetimin yolsuzlukla mücadelede gösterdiği kararlı tutum ve etkin vergi toplanması
konusundaki hassasiyetinin bir sonucu olarak vergi gelirlerinin GSYİH içindeki payında yaşanan
artış 2006 yılında da sürmüştür. Vergi gelirlerinin GSYİH içindeki payı 2002 yılında %14 iken, bu
oran 2004’te %19, 2005’te %21 ve 2006’da ise %23’e çıkmıştır.
Bu etkiyi, vergi gelirlerindeki artıştan da takip etmek mümkündür. Zira, 2004 yılında vergi
gelirlerinde bir önceki yıla göre %54 oranında sağlanan artış, 2005 ve 2006 yıllarında da devam
etmiş ve son olarak 2006 yılında %31 olarak gerçekleşmiştir.
Diğer taraftan, bütçe gelirleri içinde vergi dışı olan kalemlerden lisans ve izin ücretleri, muhtelif
cezalar 2006 yılında artış kaydeden kalemler olarak dikkat çekmiştir. Hükümetlerarası ve
uluslararası kuruluşlar kaynaklı hibelerde de önemli artış yaşanmıştır. 2006 yılı özelleştirme geliri
ise 561,1 milyon GEL (328,12 milyon $) olarak açıklanmıştır.
Sosyal
Vergi
Gümrük
Vergisi
Gelir
Vergisi
Satış
Vergisi
Kurum.
Vergisi
KDV
GSYİH %
Vergi
Geliri
YIL
TOP.
GELİR
(MİLYON
GEL)
VERGİ
GELİRİ
(MİLYON
GEL)
Toplam
Gelir
Tablo 6: Bütçe Gelirleri (2002-2006)
2002 1.135,3
1.054,7 15,2 14,1
5,4
1,1
1,2
1,9
0,8
1,7
2003 1.272,7
1.186,6 14,9 13,9
4,8
1,2
1,2
1,8
0,8
2,1
2004 2.012,0
1.827,6 21,4 18,6
6,4
1,6
1,6
2,7
1,0
3,0
2005 3.152,7
2.411,5 27,2 20,8
8,5
1,8
2,4
2,5
1,1
3,7
2006 4.235,6
3.149,4 30,7 22,9
9,7
2,5
2,4
2,8
1,0
3,7
Kaynak: Georgian Economic Trends (Georgian-European Policy and Legal Advice Centre)
Bütçe giderleri ise 2006 yılında bir önceki yıla göre %36 oranında büyümüştür. Savunma
giderlerinin toplam bütçe giderleri içindeki ağırlığı 2006 yılında da devam etmiştir. Bu alandaki
harcamaların esasını, 2005’te olduğu gibi silahlı kuvvetler idaresinin optimizasyonu, askeri
alytapının iyileştirilmesi ve askeri eğitim programlarına yapılan giderler oluşturmuştur.
Sosyal nitelikli harcamalarda ise 2006 yılında emekli maaşları, akademik burslar, mesleki eğitim
harcamaları gibi kalemler öne çıkmıştır. Eğitim sistemine yapılan giderler ise genellikle okulların
fiziki ve teknik anlamda geliştirilmesine ve eğitim kurumlarının rehabilitasyonuna yönelik
olmuştur. Toplum düzeni ve güvenliği konusunda yapılan çalışmaların bir sonucu olarak devlet
hizmetlerinin bu kaleminde 2006 yılında yapılan harcamalarda artış görülmüştür. Bu konuda
yapılan harcamalar, üst düzey devlet yetkililerinin ve stratejik tesislerin güvenliğine, hukuk
uygulayıcılarının eğitimine ve operasyonel soruşturma faaliyetlerinin finansmanına
Tablo 7: Bütçe Giderleri (2002-2006)
GSYİH %
Toplam
Genel Savunma,
Dış
Gider Toplam
Sosyal
Devlet
Toplum
Borç
Eğitim Sağlık
(Milyon Gider
Güven.
Hizmet. Güvenliği Ödeme
GEL)
2002 1.409,5
18,9
3,5
2,0
0,9
2,2
0,9
3,0
2003 1.522,1
17,8
3,1
1,9
0,9
2,1
0,4
4,0
2004 2.412,2
24,6
3,6
4,4
0,5
2,9
1,0
4,7
2005 3.280,8
28,3
3,1
5,9
0,3
2,5
1,8
5,4
2006 4.464,1
32,4
3,7
8,0
0,3
3,0
1,6
5,0
Kaynak: Georgian Economic Trends (Georgian-European Policy and Legal Advice Centre)
YIL
4.0. Enflasyon
Enflasyon konusu Gürcistan’da, 1991-1995 yılları arasındaki iç savaş boyunca yaşanan hiper
enflasyonun sona ermesinden bu yana anahtar bir konumda görülmemiştir. Enflasyon oranı 1997
yılından bu yana sadece 1999’da iki haneli rakamlara ulaşmıştır.
Tablo 11: Enflasyon Oranı (%, 2002-2006)
2002
2003
2004
2005
2006
5,4
7,0
7,5
6,2
8,7
Enf. (%)
Kaynak: Georgian Economic Trends (Georgian-European Policy and Legal Advice Centre)
Pek çok yükselen ekonomide olduğu gibi, Gürcistan’da da fiyat istikrarının ana unsuru olarak
döviz kurlarının istikrarı ön plana çıkmıştır. Uzun bir süre bu koşulun sağlanması ile fiyat istikrarı
korunabilmiştir.
Gürcistan’da enflasyonun artması önündeki engellerden en önemlisi olarak ülkenin dışa açıklığı
gösterilmektedir. Böyle bir ekonomide, parasal büyüklüklerde ve iç talepte yaşanan bir artışın,
ithalatın libere edildiği ve para biriminin istikrarlı olduğu bir ortamda fiyat yükselmelerine yol
açmayacağının düşünülmediği ifade edilmektedir.
5.1. Tarım
2004 ve 2006 döneminde tarımın toplam GSYİH içindeki payı azalma göstermiş olsa da toplam
istihdamın %50’sini barındıran bu sektör ülke ekonomisi için hala önemli bir yer tutmaktadır.
Sektör içinde en önemli yeri geleneksel şarap üretiminin can damarı olan üzüm yetiştiriciliği
almaktadır. Bağcılığın yaygın olarak yapıldığı yer ise ülkenin güneyindeki Kakheti bölgesidir.
Gürcistan’da geleneksel yöntemlerle tarım yapılmakta olup, modern teknoloji kullanımı yok
denecek kadar azdır. Buna karşın sun’i ve hormonlu maddelerin kullanımının aynı oranda düşük
olması, ürünlerin doğal haliyle satılmasını sağlamaktadır. Topraklarının yaklaşık yarısı tarımsal
üretim için müsait olan Gürcistan’da istikrarlı bir üretimden bahsetmek mümkün değildir. Örneğin,
SSCB döneminde tüketilen çayın yaklaşık %90’ı Gürcistan tarafından üretilirken, bugünkü çay
üretimi 1990’la mukayese edildiğinde çok düşük düzeydedir.
Ülkedeki başlıca tarımsal üretim çay, üzüm, mısır, patates, turuçgiller, çeşitli meyve ve
sebzelerden oluşmaktadır.
Şarap, Gürcistan’ın en önemli tarımsal üretimidir. 2005 yılında toplam ihracatın %9’unu şarap
ihracatı oluşturmuştur. Bu oran, 2006 yılında Rusya Federasyonu ile yaşanan sorunların bu ülkenin
Gürcü şarabı ithalatını durdurması ile sonuçlanması nedeniyle %4 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca,
Gürcistan dünyanın ilk 10 fındık üreticisi ülkesinden birisidir.
Son yıllarda uygulanan politikalar ile tarımda reform yapmayı amaçlayan hükümet, tarım
alanlarının çiftçilere dağıtılması ve kayıt altına alınması programını yürütmektedir. Vergi, altyapı,
tedarik gibi konularda da tarım sektörünü geliştirici önlemler alınmaya çalışılmaktadır.
Ekonomi içerisinde önemli bir yer tutan hayvancılık sektörü tarım sektörü gibi bağımsızlık
sonrasında büyük oranda gerilemiştir. Kafkas dağları eteklerindeki geniş meraların hayvancılık
yapılması için son derece elverişli olmasına rağmen, bu konuda Gürcü müteşebbislerin ciddi
girişimleri bulunmamaktadır.
Tablo 12: Başlıca Maddeler İtibariyle Tarımsal Üretim (2002-2006)
Bin Ton
2002
2003
2004
2005
199,7
225,4
185,8
190,1
Buğday
57,5
48,3
61,4
65,4
Arpa
400,0
461,9
410,6
421,3
Mısır
21,2
25,5
22,3
22,3
Ayçiçeği
2,1
1,4
1,5
1,1
Tütün
415,3
425,2
419,5
432,2
Patates
405,6
430,1
400,5
436,7
Sebze
125,0
125,1
109,5
119,6
Yeşillik
172,5
260,0
160,2
264,9
Meyve Üretimi Toplam
86,5
127,4
104,9
146,1
Tohumlu Meyve
Elma
64,8
86,3
76,3
104,3
Armut
19,0
35,6
25,4
35,7
Ayva
2,7
5,5
3,2
6,2
37,3
79,0
28,7
68,2
Çekirdekli Meyve
Tatlı Erik
9,8
19,8
14,8
19,0
Vişne
6,1
1,3
5,8
10,9
Kayısı
0,6
1,8
0,5
1,5
Şeftalı
4,8
13,0
2,9
10,2
Ekşi Erik
16,0
31,0
4,7
26,6
27,7
30,9
13,2
29,6
Kabuklu Yemişler
Ceviz
13,7
16,1
4,9
13,2
Fındık
14,0
14,8
8,3
16,4
20,0
21,3
12,4
20,0
Tropikal Meyveler
1,0
1,3
1,0
0,9
Çekirdekli üzüm
90,0
200,0
180,0
250,3
Çekirdeksiz üzüm
2006
69,7
30,6
217,4
12,3
0,3
168,7
179,7
37,8
153,6
56,4
32,8
22,5
1,1
47,9
12,8
4,8
0,5
5,3
24,5
27,5
3,9
23,6
21,2
0,6
162,5
Turunçgiler
Çay
Et Toplam
İnek Eti
Domuz Eti
Kuzu Eti
Tavuk Eti
Tavşan Eti
Süt
Yumurta (milyon tane)
Yün
Bal
Kaynak: Tarım Bakanlığı
33,1
24,0
106,9
49,2
36,1
8,2
13,2
0,2
742,1
408,8
2,0
1,8
59,2
25,5
108,9
50,1
36,7
8,4
13,4
0,3
765,1
458,2
2,0
2,0
38,2
20,0
109,2
49,8
34,7
9,2
15,2
0,3
780,4
496,6
2,2
2,3
122,4
22,8
109,5
49,2
33,3
9,6
16,9
0,2
787,7
504,6
2,2
2,3
52,2
6,6
100,3
44,2
35,5
9,5
10,5
0,6
715,5
359,6
2,1
...
5.2. Sanayi
Ülke sanayisinin gelişmesindeki önemli engellerden birisi de mevcut sabit sermaye eksikliğidir.
Özel bankalarının kredi faizlerini düşürmeye başlamalarına rağmen henüz kredi kullanımı istenilen
düzeyde değildir. Ancak, özellikle 2005 ve 2006 yıllarında bu konuda iyileşme görülmektedir.
Diğer taraftan, kayıtdışı ekonominin hala yüksek olması serbest rekabet ortamının oluşmasındaki
diğer engellerden birisidir. Hükümetin ekonomiyi mümkün olduğunca kayıt alma çabaları devam
etmektedir. Bu konuda da 2006 yılında ciddi mesafe kaydedilmiştir.
Ülkedeki sanayi sektöründe yer alan kuruluş sayısı 2001 yılında 3.233 iken bu rakam 2005 yılında
4.632 olarak kaydedilmiştir. Bunların en önemli bölümü (2.145) gıda ve içki üretimi ile iştigal
eden firmalardır. Bu grubu ağaç ürünleri ve mobilya üretimi, baskı ve medya, madencilik sektörleri
izlemektedir.
Başlıca sanayi kolları arasında demir-çelik, demirdışı metalurji, kimya, gıda, ağaç işleme, makinemetal, inşaat malzemeleri sayılabilir. İmalat sektörü çok az sayıda tesise bağımlı durumdadır. Bu
tesislerden Zestaponi Demir Alaşımları İşletmesi ile Rustavi Demir ve Çelik Tesisi ülkenin en
önemli iki sanayi kuruluşudur. Zestaponi Demir Alaşımları İşletmesi silikomangan ve ferromangan
üretmekte olup, Rustavi Demir ve Çelik Tesisi demir cevherinden dikişsiz boru üretebilecek
vasıflara sahiptir.
Diğer önemli tesislerden Çiaturmangan İşletmesi konsantre mangan cevheri, Magneuli İşletmesi
bakır konsantresi, Azot Kimya Tesisi ise amonyum nitrat, amonyum sülfat ve diğer gübre
çeşitlerini üretmektedir. Tbilaviamsheni Uçak ve Parçaları Üretim Tesisi sipariş alınması halinde
uçak parçaları üretmektedir. Ayrıca, Kutaisi Otomobil Fabrikası “Bolero” marka arazi aracı ile
sipariş halinde hafif kamyon üretimi yapmaktadır.
Kaspicementi (960.000 ton/yıl) ve Rustavicementi (864.000 ton/yıl) en büyük iki çimento
fabrikasıdır. Silikati, Motsemeta ve Artsisviskheoba toplam 55.000 ton kapasite ile 3 büyük kireç
fabrikasıdır. Gardabani’de 30.000 ton/yıl kapasiteli doğal kil ve alçı taşı üretimi yapan bir tesis
vardır. Ayrıca, 70 milyon adet kapasiteli tuğla fabrikası, 134 Milyon m² kapasiteli Gardabani
karton fabrikası, 4 Milyon m² kapasiteli Tiflis Muşamba Fabrikası ve 19 milyon adet kapasiteli
Lilo duvar kağıdı fabrikası mevcuttur.
Ülkede son yıllarda yapılan Türk menşeli yatırımlar da sanayi üretimine önemli katkılarda
bulunmaya başlamıştır. Bu konudaki detaylar ilerleyen bölümlerde ele alınacaktır.
İmalat sanayi istatistikleri incelendiğinde özellikle gıda işleme ve başta şarap olmak üzere alkollü
içecek üretiminin öne çıktığı gözlemlenmektedir.
Tablo 13: Başlıca Maddeler İtibariyle Madencilik Üretimi (2002-2006)
Madde
2002
2003
2004
Kömür (bin ton)
6,1
8
8
Petrol (bin ton)
73,9
139,7
97,6
Doğal gaz (milyon m³)
16,7
17,8
10,9
Manganez (bin ton)
103,4
173,5
218,7
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
2005
66,6
14,8
251,8
2006
63,5
21,4
328,6
Tablo 14: Başlıca Maddeler İtibariyle Gıda Sektörü Üretimi (2001-2005)
Madde
2001
2002
2003
Balık (ton)
13
4
10
Et (ton)
1,2
0,3
0,5
Sosis (ton)
414
582
885
Tenekelenmiş meyve, sebze (milyon teneke)
29,1
32,4
28,2
Sebze yağları (ton)
51
90
106
Süt ürünleri (bin ton)
4,8
5,5
Peynir (ton)
268
266
Yoğurt (ton)
14
6
Ekşi yoğurt (matsoni, ton)
916
821
Yağ (ton)
519
206
284
Mayonez (ton)
29
44
60
Dondurma (ton)
2.911
2.113
2.588
Un (bin ton)
79,9
78,1
72,4
Ekmek ve pastacılık ürünleri (bin ton)
88,1
88,8
77,0
Şekerleme (ton)
101
105
336
Makarna (ton)
293
505
542
Şeker (ton)
47,9
91,8
Paketlenmiş çay (bin ton)
3,8
3,1
4,1
Granül çay (ton)
659
801
261
İlk şekillerde çay (ton)
4,7
4,5
4,4
Kahve (ton)
997
439
418
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
2004
47
14
1.575
20,3
118
317
3
979
666
74
2.442
136,7
100,4
498
738
86,9
4,3
183
3,3
482
2005
Tablo 15: Başlıca Maddeler İtibariyle Gıda Sektörü Üretimi (2006)
Madde
Birim
Miktar
Sucuk
3.651,9
Ton
Meyve-sebze konserve
786,9
Ton
İşlenmiş süt ve kaymağı
1.773,5
Ton
Çökerek
846,8
Ton
1.867
19,9
522
1.403
1.159
195,9
92,9
578
142,8
2,5
Kaymak
Ton
Yoğurt
Ton
Tereyağ
Ton
Buğday unu
Bin ton
Ekmek ve bakliyat
Bin ton
Şeker
Bin ton
Makarna
Ton
Kahve
Ton
Çay
Ton
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
2.117,6
1403
1.187,7
309,3
92,5
122,8
730,9
976,3
5.370,0
Tablo 16: Başlıca Maddeler İtibariyle İçecek ve Sigara Üretimi (2001-2005)
Madde
2001
2002
2003
Brendi (bin dekalitre)
73
73,5
141,9
Votka ve likör (bin dekalitre)
529
137,7
117,7
Şarap (milyon dekalitre)
2
2
2,3
Gazlı şarap (bin dekalitre)
115,1
117,7
160,3
Bira (milyon dekalitre)
2,6
2,7
2,8
Maden suyu (milyon ½ litre)
79,7
119,2
138,1
Alkolsüz içecekler (milyon dekalitre)
3,5
3,8
6,8
Sigara (Milyon adet)
1,6
1,9
3,0
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
2004
221,9
437,7
2,7
177,8
4,8
163,6
8,9
2,8
2005
226,6
577,7
3,9
189,2
5,9
138,2
12,5
1,8
2004
0,8
11,9
36,8
69,4
106,8
6.940
2005
Tablo 17: Başlıca Maddeler İtibariyle İçecek ve Sigara Üretimi (2006)
Madde
Birim
2006
Brendi (konyak)
Bin adet
113,5
Vodka ve likör
Bin adet
623,0
Üzüm şarabı
Bin adet
1872,4
Gazlı şarap
Bin adet
175,6
Bira
Bin adet
7.247,7
Maden suyu
Bin adet
7.328,3
Alkolsüz içecekler
Bin adet
16.495,6
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
Tablo 18: Başlıca Maddeler İtibariyle Diğer Sınai Üretim (2001-2005)
Madde
2001
2002
2003
Yün ipliği (ton)
5,3
8
11,2
Çorap (bin çift)
15,5
16,4
13,5
Örme eşya (bin adet)
2,6
2,3
0,9
Deri ayakkabı (bin çift)
44,7
24,6
19,4
Testere ile kesilmiş kereste (bin m³)
43,5
59,1
71,1
Kitap (milyon sayfa)
43,2
67,2
66,4
Dergi (bin adet)
3.716
5.593
6.564
103,3
9.300
Gazete (milyon adet)
20,1
Defter (milyon adet)
213
Dizel yakıt (bin ton)
2
Fuel oil (bin ton)
8,6
Bitumen (bin ton)
1
Kerosen (bin ton)
0,2
Nafta (bin ton)
Gübre (bin ton)
39,2
Boya (ton)
128
Çimento (bin ton)
335,2
Sönmüş kireç (bin ton)
13,3
Tuğla (milyon adet)
5,7
Doğal taş ve seramikler (bin m³)
14,7
Asfalt beton (bin ton)
24,7
Çeşitli motorlar (adet)
402
Metal kesme makineleri (adet)
2
Lokomotif (adet)
3
Motorlu araçlar (adet)
4
Televizyon (adet)
1.117
Elektrik (milyon kWh)
6,94
İçme suyu (milyon m³)
594,4
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
19,1
1.283
1
13,6
1,6
0,1
0,4
83,2
382
346,7
26,3
6
11,7
25,1
44
25
3
21
11
7,25
606,5
Tablo 19: Başlıca Maddeler İtibariyle Diğer Sınai Üretim (2006)
Madde
Birim
Hayvan yemi ve kepek
Bin ton
Tütün ürünleri
Milyar tane
Hazır giyim
Milyon GEL
Hakiki deri
Ton
Kağıt ve karton
Bin m²
Kitaplar
Milyon tane
Gazeteler
Milyon tane
Dergiler
Milyon tane
Sentetik amonyum
Bin ton
Amonium gvarjila
Bin ton
İlaçlar
Milyon GEL
Cam şişe
Milyon tane
Seramik ürünleri
Bin tane
Tuğla
Bin tane
Çimento
Bin ton
Beton
Bin m³
Mobilya
Milyon GEL
Hayvan yemi ve kepek
Bin ton
Elektrik enerjisinin üretimi
Milyar kvt/s
İçme suyu üretimi
Milyon m³
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
18,9
1.394
3,7
12,8
0,2
1,8
89,9
323
344,8
27,6
8,9
13,9
70,6
217
30
3
3
7,16
605
16,9
2.035
14,7
16,2
0,1
3,2
98,8
542
424,6
12,8
9,1
22,4
88
25
4
4
5
6,92
560
2006
68,5
3,3
13,9
135,6
5.014,7
2,7
19,4
7,2
1,1
370,8
19,9
178,7
115,7
12.796,0
674,8
351,1
1,1
68,5
7,2
598,0
23,4
529,5
117,9
7,2
536,1
6.0. Dış Ticaret
6.1. Genel Durum
Gürcistan’ın dış ticaretini sağlıklı olarak analiz etmek kolay değildir. Resmi kurumlar tarafından
açıklanan dış ticaret rakamları güvenilir bulunmamaktadır. Bununla birlikte, 2006 yılında kayıt dışı
ithalat ile mücadelede önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Devlet kurumları tarafından açıklanan dış
ticaret değerleri gerçek ticari faaliyetleri yansıtmamaktadır. Bu durum, Türkiye ve Gürcistan’ın
ilan ettiği resmi rakamların arasında önemli farkların olmasından kolaylıkla anlaşılmaktadır.
Tablo 25: Gürcistan’ın Dış Ticareti (2002-2006 – Milyon $)
YIL
İHRACAT
İTHALAT
HACİM
DENGE
2002
349,4
792,3
1.141,7
-442,9
2003
465,3
1.141,0
1.606,3
-675,7
2004
648,4
1.847,7
2.496,1
-1.199,3
2005
866,7
2.490,9
3.357,6
-1.624,2
2006
993,1
3.681,2
4.674,3
-2.688,2
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
İHRACAT /
İTHALAT (%)
44,1
40,8
35,1
34,8
26,9
GÜRCİSTAN İHRACATININ İTHALATI KARŞILAMA ORANLARI ( 2002 - 2006 )
2006
2002
% 26.9
2005
% 44.1
% 34.8
% 35.1
% 40.8
2003
2004
Gürcistan’ın ihracatı 2002 yılından itibaren daha büyük oranlarda artmaya başlamıştır. 2003
yılında, bir önceki yıla göre %33 oranında artan ihracat, bir önceki yıla göre olmak üzere 2004
yılında %39, 2005 yılında ise %33 oranında artarak 866,7 milyon $ seviyesine ulaşmıştır. Söz
konusu artış 2006 yılında ise %14,6 oranında olmuştur.
Anılan dönemde ithalattaki artış ise daha büyük boyutlarda meydana gelmiştir. 2002 yılında, bir
önceki yıla göre %17 oranında artan ithalat bir önceki yıla göre olmak üzere 2003 yılında %44 ve
2004 yılında %62 gibi yüksek oranlarda büyümüştür. 2005 yılında ise bu artış frenlenmesine
rağmen %35 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2006 yılında ise bu oran yeniden yükselerek %47,8
olmuştur.
Bu gelişmeler, 2001-2006 döneminde Gürcistan’ın dış ticaret hacminin önemli oranlarda artmasına
yol açarken, diğer taraftan da, ithalattaki artışın ihracata göre daha yüksek olmasından dolayı dış
ticaret açığını büyütmüştür. 2006 yılında dış ticaret hacmi bir önceki yıla göre %39 oranında
artmış, buna karşılık dış ticaret açığı da %65,5’lik artışla 2.688,2 milyon $’a yükselmiştir.
Bu eğilim sonucunda, 2001-2006 döneminde Gürcistan’ın dış ticaretinde ihracatın ithalatı
karşılama oranı devamlı olarak düşmüş ve son olarak 2006 yılında %26,9 gibi çok düşük bir
seviyede gerçekleşmiştir.
6.2. Çok Taraflı Ticaret Anlaşmaları ve Preferanslar
Gürcistan, Ermenistan (1998), Azerbaycan (1996), Ukrayna (1996), Türkmenistan (2000) ve
Kazakistan (1999) ile Serbest Ticaret Anlaşmaları yapmıştır. Bu Anlaşmaların tamamı DTÖ’ye
bildirilmiştir.
Ancak, halihazırda, Gürcistan ile diğer BDT ülkeleri (Moldova, Kazakistan, Rusya Federasyonu,
Azerbaycan, Ermenistan, Belarus, Ukrayna, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan) arasında Serbest
Ticaret Anlaşması mevcuttur. Söz konusu Anlaşma 6 Aralık 2002 tarihinde Parlamento tarafından
onaylanmış ve DTÖ’ye 2 Nisan 2003 tarihinde bildirim yapılmıştır.
7.0. Dış Ticaret İstatistikleri
7.1. Yıllara Göre Dış Ticaret Değerleri
Tablo 27: Gürcistan’ın Dış Ticareti (2004-2006 – Milyon $)
YIL
İHRACAT
İTHALAT
HACİM
DENGE
2004
648,4
1847,7
2496,1
-1199,3
2005
866,7
2490,9
3357,6
-1624,2
2006
993,1
3.681,2
4.674,3
-2.688,2
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
İHRACAT / İTHALAT
(%)
35,1
34,8
26,9
7.2. Başlıca Ülkelere Göre Dış Ticaret
Tablo 28: Gürcistan’ın İhracatı (2004-2006 dönemi, 2006’ya göre ilk 20 ülke, 1.000 $)
ÜLKE
2004
2005
2006
Türkiye
118.607
121.809
124.960
Azerbaycan
25.327
83.448
92.355
Rusya Federasyonu
104.533
153.925
75.665
Ermenistan
54.455
39.928
73.621
Türkmenistan
113.442
75.828
71.809
Bulgaristan
15.552
42.843
62.308
ABD
21.230
26.748
58.864
Ukrayna
15.613
37.271
56.957
Kanada
3.690
Almanya
15.851
Fransa
9.556
İngiltere
31.675
İtalya
11.591
BAE
2.787
İspanya
9.496
Kazakistan
7.568
Belçika
5.068
ÇHC
3.307
Hindistan
6.028
Sırbistan Karadağ
319
YİRMİ ÜLKE TOPLAM
579.326
DİĞER
67.625
TOPLAM
646.951
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
35.640
28.463
11.546
31.931
33.554
3.943
14.238
9.801
5.075
5.599
2.259
938
798.073
68.168
866.241
48.872
45.645
30.884
24.408
24.048
22.878
16.637
15.426
11.013
10.351
8.685
8.018
883.404
109.650
993.054
2006 YILI İTİBARİYLE GÜRCİSTAN' IN İHRACAT YAPTIĞI İLK ON ÜLKE
Kanada
Ukrayna
Almanya
Türkiye
Azerbeycan
ABD
Bulgaristan
Türkmenistan
Ermenistan
Rusya
Federasyonu
Tablo 29: Gürcistan’ın İthalatı (2004-2006 dönemi, 2006’ya göre ilk 20 ülke, 1.000 $)
ÜLKE
2004
2005
2006
Rusya Federasyonu
257.771
384.350
561.724
Türkiye
202.089
283.007
522.982
Almanya
151.067
206.760
351.153
Ukrayna
142.380
219.373
320.093
Azerbaycan
156.398
233.420
318.486
ABD
110.878
146.855
129.609
Bulgaristan
38.875
72.278
115.536
BAE
46.711
ÇHC
28.904
İtalya
61.624
Türkmenistan
32.675
Hollanda
34.600
Fransa
63.230
İngiltere
171.814
Brezilya
23.660
Çek Cumhuriyeti
12.348
Romanya
14.020
Ermenistan
26.229
İran
15.158
YİRMİ ÜLKE TOPLAM
1.567.074
DİĞER
280.788
TOPLAM
1.847.862
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
72.988
46.712
64.422
95.067
53.088
97.279
70.213
33.034
20.552
40.694
39.294
26.000
2.230.967
259.946
2.490.913
109.124
103.332
102.098
101.062
75.616
73.976
63.006
47.023
42.693
40.769
40.341
40.302
3.158.925
522.305
3.681.230
2006 YILI İTİBARİYLE GÜRCİSTAN' IN İTHALAT YAPTIĞI İLK ON ÜLKE
Rusya
İtalya
ÇHC
Federasyonu
BAE
Bulgaristan
ABD
Türkiye
Azerbeycan
Ukrayna
7.3.
Almanya
Ülke Grupları veya Ekonomik Topluluklara Göre Dış Ticaret
Tablo 30: Ülke Gruplarına Göre Gürcistan’ın İhracatı (2004-2006, Milyon $)
2004
2005
BDT Ülkeleri
327
408
AB 25
111
165
KEİ Ülkeleri
343
500
OECD Ülkeleri
272
361
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
Tablo 31: Ülke Gruplarına Göre Gürcistan’ın İthalatı (2004-2006, Milyon $)
2006
395
189
497
423
2004
2005
BDT Ülkeleri
657
AB 25
618
KEİ Ülkeleri
856
OECD Ulkeleri
960
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
7.4.
2006
998
671
1.296
1.138
Başlıca Maddelere Göre İhracat
Tablo 32: Gürcistan’ın Başlıca İhracat Maddeleri (2005-2006, 1.000 $)
2005
Ferro metaller
80.181
Bakır madeni ve konsantresi
36.386
Hurda metal
84.223
Muhtelif yemişler
70.298
Otomobiller
17.915
Uçak parçaları
69.025
İşlenmemiş ya da yarı işlenmiş altın
34.743
Gübre
35.839
Şarap
81.329
Hurda bakır
11.503
DİĞER
344.013
TOPLAM
865.454
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
7.5.
1.405
950
1.951
1.661
2006
89.792
79.536
72.427
56.567
50.635
49.738
49.371
46.631
41.051
30.161
427.145
993.054
Başlıca Maddelere Göre İthalat
Tablo 33: Gürcistan’ın Başlıca İthalat Maddeleri (2005-2006, 1.000 $)
2005
Ham petrol ve petrol ürünleri
336.286
Otomobiller
178.530
Petrol gazları ve diğer hidrokarbonlu gazlar
90.849
İlaç
92.469
Buğday
45.130
Şeker
78.194
Radyo-telefon, telgraf, rady-tv yayın aletleri
27.083
Otomatik bilgi işleme makineleri
22.434
Motorlu taşıtlar
23.479
Çikolata ve kakao içeren diğer gıda maddeleri
24.821
DİĞER
1.570.677
TOPLAM
2.489.953
Kaynak: Ekonomik Kalkınma Bakanlığı İstatistik Dairesi
2006
443.103
295.322
213.082
114.545
99.063
65.589
58.727
46.444
39.296
33.694
2.272.365
3.681.230
Türkiye İle Dış Ticaret Durumu
7.6.
Tablo 34: Türkiye-Gürcistan İkili Ticareti (2002-2006, $)
YIL
İHRACAT ($)
İTHALAT ($)
HACIM ($)
DENGE ($)
2002
103.220.771
137.872.534
241.093.305
-34.651.763
2003
155.069.890
273.916.537
428.986.427
-118.846.647
2004
199.699.417
306.668.814
506.368.231
-106.969.397
2005
271.781.638
302.706.407
574.488.045
-30.924.769
2006
412.186.268
340.207.737
752.394.005
71.978.531
Kaynak: DİE verileri. (Gürcistan istatistiki verileri ile ülkemiz verileri arasındaki önemli
miktardaki tutarsızlıktan dolayı DİE verileri alınmıştır).
KAYNAKÇA
- T.C. Tiflis Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
- Dış Ticaret Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü
(www.dtm.gov.tr)
- Gürcistan Ülke Raporu, İGEME, Ekim 1998
- Georgia, Economist Intelligence Unit, Country Profile, 2001
- Gürcistan Ülke Profili, Mevzuat ve Türk Girişimcileri, İstanbul Ticaret Odası,
Yayın No: 1998-27
- PAIZ- Georgian Agency for Foreign Investment (www.paiz.gov.ge)
- Georgian Market Review Ltd. Market Intelligence for Business Professionals