erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite olgularında direnç ve çözümleri

SUÇ VE ÇOCUK
Bana bulaşmak istemezsin.
Ben de otoriteye karşı
saygı eksikliği varmış!
Prof.Dr.Bengi SEMERCİ
ÇOCUK VE SUÇ
• Suç ve Çocuk asla yan yana gelmemesi gereken iki sözcük
• Tarihsel süreçlere baktığımızda çok eski tarihlerden başlayarak bu iki
kelimeyi bir araya getirdiğimizi görüyoruz.
• Roma imparatorluğu ile başlayan süreçte tüm ülkeler bir çocuk adalet
sistemi oluşturmaya çalışmış
• Erişkinler kendileri tarafından oluşturulan suç dünyasına sürükledikleri
çocuklar için o günden bu güne gerçekten adaletli bir adalet sistemi
oluşturmayı başaramamışlar
• Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de gittikçe artan sayılarda çocuk yaş
grubunun suç kavramı ile bir şekilde tanışmaktadır
• Sonuç olarak çocuklarımız ister bir suçun kurbanı ister faili olsun her
zaman MAĞDUR olmaktadırlar
ÇOCUK
 Okul öncesi dönemde, çocuğu erişkinden
ayıran özellikler vardır.
 Çocuk, erişkinin küçük bir modeli değil, devamlı
gelişen ve değişen bir varlıktır.
 Çocuk güçsüzdür, bakılmak, korunmak ister.
 Sürekli deneme ve öğrenme içindedir.
 Mantıklı düşünme yeteneği sınırlı ve
düşüncelerini anlatım gücü zayıftır.
 Olup biteni kendi hayal gücü ve korkularına göre
çarpıtır.
 Çocuklar bencildir.
 Dürtü ve isteklerini dizginlemeyi beceremezler.
ÇOCUK
 Ben merkezcidirler. Yani dünyada olup biten
her şeyin kendileriyle ilişkili olduğunu
düşünürler.
 Duyguları çabuk iniş-çıkış gösterir.
 Zaman kavramı iyi gelişmemiştir.
 Çocuk somut düşünür.
 Canlı-cansız ayrımı yapamazlar.
 Duygu ve düşüncelerini gerçekle bir tutar.
 Korku ve kaygılarını abartma eğilimindedir.
 Çocukların uyum yetenekleri, erişkinden
fazladır.
MAĞDUR ÇOCUKLAR
 Çocukların mağdur olduğu durumlar
çok çeşitli ve kapsamlıdır. Belli
başlıklar altında toplamak gerekirse:
1-Cinsel İstismar
2-Öldürülme
3- Şiddete uğrama
4-Suça sürüklenme
5-Kayıp çocuklar
6-Sokakta yaşayan çocuklar
7-Sokakta çalışan çocuklar
Şeklinde olabilir.
 Genel olarak,çocuğun ihmal ve
istismarından bahsetmek gerekir.
 İHMAL:
• 1-Fiziksel
• 2-Duygusal
• 3-Eğitimsel
 İSTİSMAR
• 1-Fiziksel
• 2-Cinsel
• 3-Duygusal olabilir.
CİNSEL İSTİSMAR
 Utanç
 Çaresizlik
 Ruhsal sorunlar
 Kendine zarar verme
 kaçma
ÖLDÜRÜLME
Azımsanmayacak sayıda çocuk erişkinler
tarafından öldürülmektedir.
 Aile içi çocuk öldürülmelerinde ebeveynlerin
ruhsal hastalıkları, madde bağımlılığı en önemli
nedenlerdir.
Anne-baba arasındaki anlaşmazlıklar önemli
bir başka nedendir.
Kız çocukları aile içinde “namus”
cinayetlerine kurban gitmektedir.
Yine kız çocukları yaşıtları ya da genç
erişkinler tarafından sevgi, karşılıksız sevgi ya
da namus adı altında öldürülmektedir.
ŞİDDET
 Aile içi şiddetin en önemli mağdurları
çocuklardır.
 Şiddete uğryan çocuk şiddet uygulamak
için adaydır.
 Çocukların ebeveynleri tarafından
ihmale uğraması gözardı edilmektedir.
 Yeterince beslenmeme, kişisel bakımının
sağlanmaması, kazalara karşı korunaksız
bırakılması, eğitimden yoksun bırakılması,
yeterince ilgi gösterilmemesi sık görülür.
SOKAKTAKİ ÇOCUKLAR
 Sokağı mesken tutarak günlük hayatının
tamamını sokakta geçiren,
 yaşadıkları ortamlarda her türlü ihmal,
istismar, sömürü ve kötü davranışa maruz
kalan,
 Aile veya yasal yakınlarıyla bağları kısmen
ya da tamamen kopmuş, risklere karşı
kendilerini koruyamayan,
 çoğunlukla da yaşadıkları ortam ve
geçirdikleri travma sonucu uçucu ve uyarıcı
madde kullanan çocuklara sokak çocuğu
denmektedir.
SOKAKTAKİ ÇOCUKLAR
 Sokakta çalıştırılan çocuklar,
akşam bir eve dönselerde sokak
kültüründe büyür ve hem çalıştıranlar
hem de sokak tarafından istismar edilirler.
 Sokakta yaşamak zordur.
 Çocuk sokakda her türlü tehlikeye
açıktır.
 Sokak çocuk için daha çok travma
demektir.
 RİSKLER:







Şiddet
Madde Bağımlılığı
Suça Karışma
Cinsel İstismar
Ticari Cinsel Sömürü
Fiziksel Sorunlar
Ruhsal Sorunlar
SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUKLAR
 Çocuğun suç işlemiş olması, ona
bakmakla yükümlü erişkinlerin
nelerin yanlış olduğunu öğretmemiş
olmasından ya da aynı erişkinler
tarafından yanlış yapmak üzere
yönlendirilmiş olmasından
kaynaklanır.
 Bu nedenle suçlu çocuk yoktur,
suça yönlendirilmiş, sürüklenmiş
çocuklar vardır.
 Suç ve şiddet sıklıkla birlikte kullanılan
kelimelerdir.Her ikisinin kökeninde
kalıtsal, biyolojik ve fizyolojik nedenler
kadar, duygusal, toplumsal ve yakın çevre
etkenleri de sorumlu tutulmaktadır.
Ahmet sokağa çıkıp, hırsızlık
yapabilir mi?
SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUKLAR

•
•
•
•
•
•
•
•
ETKENLER
İşsizlik
Yoksulluk
Siyasal durum
Eğitim sistemi
Yaşanılan çevre
Aile
Ruhsal sorunlar
Suçun ele alınış biçimi
 EĞİTİM SİSTEMİ
• Riskli çocukların tespiti
• Ele alınması
• Okul içinde sağlanan olanaklar
• Eğitimin aile ve diğer kurumlarla iş
Birliği
ONU OKULA ÖNCEDEN HAZIRLAMAYA
ÇALIŞIYORUZ.
SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUKLAR
 AİLENİN ÖNEMİ
• Ailenin birlik veya dağınık olması.
• Ailenin sosyo-ekonomik ve kültürel
düzeyi, onun ilk sosyal deneyimlerini
oluşturacak ve kişiliğinin gelişmesinde,
ayrıca ebeveynin çocuğa sert yada
yumuşak tavırları, tutumları, ona değer
verip vermemesi, ergenlik çağında ona
yardımcı olup olmamasın da son derece
önemli rol oynayacaktır.
• sürekli karı-koca kavgası
• Ailede alkol sorunu
• Ailede suçlu bireylerin bulunması
(Çünkü suçluluk)
• Ailenin çocuk üzerindeki
denetimini kaybetmiş olması
• Aile içi şiddet olması
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
• İLK AMAÇ ÇOCUKLARIN SUÇLA
KARŞILAŞMALARINI ENGELLEMEK OLMALIDIR
• KORUYUCU ÖNLEMLERİ ALMAK HEPİMİZİN
GÖREVİDİR
• ENGELLEYEMEDİĞİMİZDE CEZALANDIRAMAYIZ
• KİLİT ALTINA ALMAK ÇÖZÜM GETİRMEZ
• REHABİLİTASYON VE TEDAVİ GEREKİR
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ






Çocukların değerlendirilmesi özel olmalıdır.
İfadelerinin alınması ve muayeneleri özel olarak yapılmalıdır.
Çocukların yargılanması özel olmalıdır.
Çocukların mağdur olduğu davalar da özeldir.
Yargının bu özel durum için özel ekipleri olmalıdır.
Bu davalara bakan kolluk kuvetleri,savcı ve hakimler ayrı olmalı ve özel
eğitim almalıdırlar.
 Çocuklarla çalışan herkes kendi görevini yapmalıdır. Karar verici hakimdir.
Raporlar, ifadeler sorumlu ve eğitimli hakim tarafından değerlendirilmeli
 İster mağdur ister fail olsunlar çocukların tüm işlemleri bir merkezde
yapılmalıdır.
Anlaşılan bize erişkin cezası
verince erişkin kıyafeti vermeleri gerekiyor!
ÇOCUK VE ADLİ SÜREÇ
 Çocukları ilgilendiren çok sayıda kanun maddeleri
çerçevesinde onların






Haklarının korunmasında
Bakım tedbiri alınmasında
Suça sürüklenen çocuğun belirlenmesinde
İstismar bildiriminde
Çocukların ifadelerinin değerlendirilmesinde
Savcılık, kolluk kuvvetleri, sosyal hizmet birimleri ve diğer ilgili
kurumlarla işbirliğinde
 Ceza ehliyeti, velayet ve diğer konularda bilirkişilik yapmak üzere
 Adli çocuk ve ergen psikiyatrisi uygulamaları gerekli olmaktadır
ÇOCUK VE ADLİ SÜREÇ
• Çocuk ruh sağlığı bilirkişi değerlendirmesinde
– Ayrıntılı ruhsal muayene ve sonuçları
– Gelişimsel özelliklerin tespit edilmesi
– Anne baba özellikleri ve aile yapısının tanınması
gerektiğinde raporlanması
– Eğitim ortamı ve eğitim süreçlerinin
değerlendirilmesi
ÇOCUK VE ADLİ SÜREÇ
– Mizaç özellikleri ve genetik farklılıkların tespiti
– Akran ilişkileri ve sosyal gelişimin
değerlendirilmesi
– Çocuğun genel durumunu etkileyen tıbbi bir
hastalık veya kullandığı ilaç/madde tespit edilmesi
– Psikososyal stres faktörlerinin belirlenmesi
önemlidir.
Ceza Ehliyetinde bilirkişilik
• Suça sürüklenen çocuk: Kanunlarda suç olarak
tanımlanan bir fiili işlediği iddiası ile hakkında
soruşturma/kovuşturma yapılan ya da işlediği fiilden
dolayı hakkında güvenlik tedbirine karar verilen
çocuk
• Ceza ehliyetinin olup olmadığı söylenecek çocuğun
biyo-psiko-sosyal özellikleri tespit edilmesi gerekir
Ceza Ehliyetinde bilirkişilik
• Korunma ihtiyacı olan çocuk: Bedensel, zihinsel,
ahlaki, sosyal ve duygusal gelişimi ile kişisel güvenliği
tehlikede olan, ihmal ve istismar edilen ya da suç
mağduru çocuk
• Ceza ehliyeti raporunda çocuğun içinde bulunduğu
suç ortamı göz önüne alınmalıdır. Tekrarlayıcı bir
şekilde suç süreci varsa çocuğun korunmaya alınması
ve suç ortamından uzaklaştırılması gerekir.
Ceza Ehliyetinde bilirkişilik
• Ahlaki redaet: ahlaki kötülük, yani bir olayın ahlaken
kötü olduğunun farkında olma
• Bu kavramda özellikle işlemiş olduğu fiilin (kendi
psikososyal-psikoseksüel gelişimi göz önüne alınarak)
kötü olduğunun farkında olup olmadığı
değerlendirilmektedir.
Ceza Ehliyetinde bilirkişilik
• Davranışlarını yönlendirme yeteneği: kendi
davranışlarını kontrol ederek, iradi bir şekilde
kullanabilme becerisi
• Çocukların davranışlarını tam olarak yönlendirme
yeteneği 12 yaştan sonra başlar, dolayısı ile bu yaştan
sonra bu özelliğin gelişip gelişmediği
değerlendirilmelidir. Ceza ehliyetinin belirlenmesinde
önemli bir kavramdır
Ceza Ehliyetinde bilirkişilik
• Fiilin hukuki anlam ve sonuçları: herhangi bir suç unsurunun veya işlemiş
olduğu fiilin kanunlar nezdindeki sonuçlarının farkında olmak, kötülüğünü
bilmek, işlemesi durumunda ne gibi süreçlerin doğacağını bilebilmek, suç
ile suç olmayanı ayırt edebilmek, birbirine yakın olayları ayırt etme,
seçebilme ve uygulayabilme kabiliyeti, birbirine yakın durumlarda doğruyu
bulabilme becerisi
• 12 yaşından sonra gelişmeye başlar 15 yaşından sonra ise gelişmiş olduğu
kabul edilir.
Ceza ehliyetini etkileyen faktörler
• Yaş: Çocukların gelişimsel süreci içerisinde yaş ile
birlikte bazı yeterliliklerin kazanıldığı bilinmektedir.
Kronolojik yaş ve zeka yaşı gibi değerlendirmeler
yapılmaktadır.
• Özellikle ergenlik dönemi (12 yaş ve sonrası) ile
normal bir zeka gelişimi ile birlikte gelişen soyut
düşünce, muhakeme ve yargılama becerileri
davranışlarını yönlendirme yeteneğini olumlu olarak
etkiler
Ceza ehliyetini etkileyen faktörler
• 0-12 yaş: 12 yaşını doldurmamış çocukların işlemiş
olduğu kanunen suç kabul edilen fiillerden sorumlu
tutulamayacağı, eğer çocuk bir suç işlemişse ve bu
suç çocuğun yetiştirilmesi ile ilgili yetersizlik ile
ilgiliyse koruyucu tedbirlerin alınabileceği şeklinde
çerçevelendirilmiştir.
Ceza ehliyetini etkileyen faktörler
12-15
• İşlemiş olduğu fiil planlı ve sonuçları fark edilerek yapılmışsa
• Sonuçları konusunda hukuki bir farkındalık varsa
• Başka yönlerden davranışlarını yönlendirebiliyor ve normal gelişimsel
özellikler gösteriyorsa
• Soyutlama, yargılama, algı, frustrasyon toleransı gibi özellikleri normal
zekaya eşlik ediyorsa
• İşlemiş olduğu fiilin hukuki sonuçları konusunda bilgi ve malumatı varsa
• İşlemiş olduğu fiilin sonuçları itibari ile ağır ve önemli ve o yaştaki çocuğun
kolaylıkla fark edebileceği sonuçları varsa
• Akran, içinde bulunduğu alt kültür ve gruba özgü etkenlerin olup olmadığı
göz önüne alarak
• Hukuki anlam ve sonuçlarını algılayıp algılamadığı değerlendirilir.
Ceza ehliyetini etkileyen faktörler
• 16-18 yaş: fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama
yeteneğinin geliştiği, davranışlarını yönlendirebildiği
yaş dilimidir.
• Ancak ceza ehliyetini etkileyen bir akıl hastalığının
olup olmadığı araştırılır. Ceza ehliyetini etkileyen bir
akıl hastalığı varsa (zeka geriliği, psikoz gibi) o zaman
ceza ehliyetinin olmadığı belirtilir.
Ceza ehliyetini etkileyen durumlar
• Zeka gerilikleri ceza ehliyetini etkilemektedir. Bu
durumda normal altı zeka düzeyinin çocuğun
davranışlarını yönlendirme yeteneğini nasıl etkilediği
belirlenmelidir.
• Özellikle yaş ile birlikte kognitif yapının ceza
ehliyetinde önemli olduğu unutulmamalıdır. Çocuğun
IQ seviyesi farklı düzeylerde olabilir.
Geçici nedenler
• Ceza ehliyetinin fiilin işlendiği anda bozulmasına
sebep olan ruhsal bozukluklar söz konusu olabilir
• Gayri iradi olarak psikoaktif madde kullanımına bağlı
psikoz, beyin işlevini bozan organik nedenler (alkol
psikozu, üremi vb), hipoglisemi,epileptik atak
esnasında kişinin davranışlarını yönlendirme yeteneği
ortadan kalkar
Sağır ve dilsiz olma
• 0-15 yaş: ceza sorumluluğu yoktur
• 16-18 yaş: ceza sorumluluğu işlemiş olduğu fiilin
hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğinin
gelişip gelişmediğine bakılarak belirlenir.
• 19-22 yaş: ceza sorumluluğunu etkileyen herhangi bir
akıl hastalığı olup olmadığına bakılır
Tanık olarak çocuk
• Çocukların tanıklığa zorlanmaması önemlidir
• Özellikle travmatik olayların gelişimsel süreçlerde
bozulmaya yol açacağı unutulmamalıdır
• Ancak kanuni süreçlerin gerçekleşmesi ve çocuğun
yüksek yararı göz önüne alındığında çocuk dostu
görüşme ile tanıklık olabilir
Tanık olarak çocuk
• Tanıklık sürecinde çocuk tekrar tekrar
örselenmemelidir
• Çocuğun yaşı, bilişsel ve psikososyal gelişimi göz
önüne alınmalıdır
• Çocuk koruma kanunu bu süreci düzenlemiştir
İfadelerine itibar edilebilirlik
• Çocukların ruhsal değerlendirilmesinde ifadelerine itibar edilip
edilmeyeceği değerlendirilmelidir
• Çocukların gerçek ile hayali ayırt edebildiği yaşlardan itibaren
ifadelerine itibar edilmemesi için bir sebep yoktur (3-4 yaş)
• İfadelerine itibar edilmesine engel olabilecek veya ana hatları
ile itibar edilmesinin faydalı olabileceği ruhsal bozukluklar
mevcut olabilir
• Ayrıca değerlendirmede çocuğun yaşı ve kognisyonu göz
önüne alınmalıdır