10 soruda Türkiye`nin geleceğini etkileyecek TPA

MEVZUAT BİLGİLENDİRME SERVİSİ
10 soruda Türkiye’nin geleceğini
etkileyecek TPA
Tolga TANIŞ / WASHINGTON
1
GÜNLERDİR süren tartışmaların ardından ABD’de başkana ticaret anlaşması için
ülkelerle müzakere yürütme konusunda geniş yetkiler tanıyan “Ticareti Geliştirme
Yetkisi” (TPA) sonunda yasalaştı.
Amerikan Kongresi’nin Temsilciler Meclisi tarafından kabul edildikten sonra geçen
hafta Senato’da da 38’e karşı 60 oyla onaylanan tasarı
önceki gün ABD Başkanı Barack Obama’nın imzalamasıyla
resmen yürürlüğe girdi. 6 yıl süresi olan, “Hızlı Yasama
Yetkisi” de denilen kanun, ABD ve AB arasında süren
serbest ticaret anlaşması müzakareleri nedeniyle
Türkiye’yi de çok yakından ilgilendiriyor. Yaşanan günlük
tartışmaların ötesinde Türkiye’nin gelecekte dünya ticaretinin neresinde yer alacağına
dair belirleyici olacak bu önemli gelişmeyi o yüzden Brookings
Enstitüsü TÜSİAD kıdemli araştırmacısı Prof. Dr. Kemal Kirişçi ile görüştük. İşte 10
soruda TPA.
info@evrim.com | www.evrim.com
MEVZUAT BİLGİLENDİRME SERVİSİ
1) TPA tam olarak nedir?
- ABD Başkanı’na, üçüncü ülkelerle ticaret anlaşmalarını müzakere edip
sonuçlandırma yetkisi veren bir kanun. Bu yetki sayesinde ABD Başkanı,
sonuçlandırılan bir ticaret anlaşmasını Kongre’ye sadece onay için sunuyor. Ve
Kongre, bu kanun nedeniyle müzakere edilmiş anlaşmanın içeriğinde bir değişiklik
yapamadan sadece ‘Evet’ ya da ‘Hayır’ diyebiliyor.
2) Obama neden kanunun hızla geçmesi için bu kadar bastırdı?
- Çünkü Obama’nın Asya’ya ağırlık verme politikası çerçevesinde Asya ve Pasifik
Oyanusu çevresindeki ülkelerle müzakere ettiği Transpasifik Ortaklığı’nın (TPP)
sonuçlandırılabilmesi için önemli bir adımdı. Kanun sayesinde şimdi bu ortaklığın
müzakerelerinin sene sonuna kadar tamamlanması mümkün oluyor. Zira Amerika’ın
müzakere masasındaki pazarlık gücü ve inandırıcılığını artırmış oluyor.
3) TPP neden bu kadar önemli?
- Çünkü anlaşmanın çok önemli bir jeostratejik boyutu var. Bu ortaklık ABD ile birlikte
12 ülkeden oluşuyor ve dünya ticaretinin üçte birini temsil ediyor. Ve üye ülkelere
bakarsanız, Avustralya, Yeni Zelanda, Brunei, Kanada, Şili, Peru, Meksika dışındaki
ülkeler Çin’in çok yakınındakiler: Japonya, Malezya, Singapur, Vietnam. Bu açıdan
önümüzde şöyle bir soru duruyor: Gelecekte bu bölgenin ticaret kurallarını Çin mi
belirleyecek, yoksa bu anlaşmanın sağladığı erişim sayesinde, 2. Dünya Savaşı’ndan
sonra dünya ticaretinin kurallarını koyan ABD ve Batı mı?
4) İşin politik kısmı dışında TPP’yle ekonomik olarak nasıl bir sonuç öngörülüyor?
- TPP’nin önemli başka bir boyutu, anlaşma sadece gümrük tarifelerinin indirilmesi ya
da sıfıra yaklaştırılmasının ötesinde fikri mülkiyet hakkı, işçi hakları, yüksek çevre
koruma kuralları ve ticaretin hizmetler alanına yayılmasını da içeriyor. Anlaşma
sonuçlandırıldığı ve taraflarca onaylandığı takdirde de, 2025 yılı itibarıyla taraf
ülkelerin ekonomilerini 220 milyar dolar zenginleştireceği hesap ediliyor.
5) TPA için sürenin 6 yıl olması ne anlama geliyor?
- İşin Türkiye’yi ilgilendiren boyutu da bu. Çünkü bu yetki sadece TPP için değil,
Obama’nın en az TPP kadar üzerinde durduğu, Avrupa Birliği ile müzakere ettği
Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı’nı (TTIP) da kapsayabilecek. Yani
Türkiye’nin de dahil olmak istediği süreç. TPP ve TTIP, dünya ekonomisinin toplam
3’te 2’sini, dünyada yapılan ticaretin yüzde 60’ını kapsıyor. İşin büyüklüğünü buradan
da anlayablirsiniz.
6) TTIP’e ne etkisi olacak bu TPA’in?
- Şu anda yürütülmekte olan TTIP müzakereleri üçüncü ülkelere açık değil. Ancak
ABD veya AB tarafıyla yakın ticari bağları olan ülkeler, örneğin Meksika, Kanada,
info@evrim.com | www.evrim.com
MEVZUAT BİLGİLENDİRME SERVİSİ
İsviçre, Norveç ve tabii Türkiye TTIP’e katılabilmek için hem AB hem de ABD
nezdinde girişimlerde bulundular. Bunu neticesinde, TPP’de olduğu gibi TTIP’de de
üçüncü ülkelerin bilahare ortaklığa katılma imkanının sağlanması gündeme getirildi.
Buna docking (kenetlenme) veya open architecture (üçüncü ülkelerin üyeliğine açık
olma) diyorlar.
7) 2017 başında görevi sona erecek Obama’nın döneminde biter mi bu müzakereler?
- TPP muhtemelen bitecek. Ama TTIP müzakerelerinin tamamlanmasının Obama
Yönetimi’nin sonrasına kalması bekleniyor. Bu da Türkiye için çok kritik bir sürece
işaret ediyor. Neden? Çünkü dış ticaret, son 20 yıl içerisinde Türk ekonomisinde
önemli bir yer edindi. 1970’lerin ortasında Türkiye’nin dış ticareti gayrisafi milli
hasılasının yüzde 10’u kadarken, bugün aynı oran yüzde 50’ye tekabül ediyor. Ve
1995’te imzalanan Gümrük Birliği neticesinde de 2000’li yılların başı itibarıyla AB,
Türk dış ticaretinin neredeyse yüzde 50’sini temsil etmeye başlamış. Ancak Gümrük
Birliği standartlarının Türkiye’nin sanayi mamullerini dünya piyasasında cazip
kılmasıyla beraber Türkiye’nin 2000’li yıllarda özellikle kendi coğrafyasında bulunan
komşu ülkelerle ticareti önemli oranda artınca AB’nin Türk dış tcaretindeki yeri yüzde
50’den yüzde 38’e geriliyor. Fakat Ortadoğu ve Karadeniz’in kuzeyindeki karışıklıklar
nedeniyle Türkiye’nin bölgedeki ihracat pazarları hızla daraldı. Ve AB ekonomisi
sıkıntıda olduğu halde, Türkiye’nin AB’ye olan ihracatı büyümeye devam etti. İşte
biraz da bu gelişmelerden dolayı geçtiğimiz Mayıs ayında AB ile Türkiye, Gümrük
Birliği’ni güncellemeye karar verdi.
8) Bunun önemi nedir?
- Eğer AB ve Türkiye, Gümrük Birliği’ni güncellemeyi başarırlarsa, sanayi
mamullerinin ötesinde, hizmetler, kamu alımları ve tarımsal ürünler de Gümrük
Birliği’ne dahil olacak. Bunun da anlamı, AB ve ABD arasında müzakere edilmekte
olan TTIP’in içeriği ve Türkiye ile AB arasındaki Gümrük Birliği arasında büyük ölçüde
bir örtüşme sağlanmış olacak. Ve bu durum, Obama Yönetimi’nin de Kongre’den
sağladığı yetkiyle yürüttüğü TTIP müzakerelerinde Türkiye’nin sürece dahil edilme
konusuna bakışını müspet etkileyecek. Ya da uzun yıllardır gündemde olan ABD ve
Türkiye arasında ikili bir serbest ticaret anlaşmasının TTIP’den bağımsız olarak
müzakere edilmesi ihtimalini artıracak.
9) Yönetim hangi ihtimale daha yakın? Türkiye’yi AB’yle TTIP müzakerelerine dahil
etme mi yoksa Türkiye’yle ikili ticaret anlaşması yapma mı?
- TTIP’in ABD ve AB arasındaki bir proje olması, ikinci ihtimali daha güçlü kılıyor.
Ancak bunun gerçekleşmesi de Türkiye’deki siyasi iç gelişmeler ve Türk
ekonomisinin gidişatına bağlı olacaktır. AB ile Gümrük Birliği’ni güncelleştirebilen bir
info@evrim.com | www.evrim.com
MEVZUAT BİLGİLENDİRME SERVİSİ
Türkiye’nin ABD’yle bir serbest ticaret anlaşmasını gündeme getirmesi ve müzakereyi
başlatmasının önünde pek engel yok. Yeter ki, Türkiye istikrarını korusun, ekonomisi
büyümeye devam etsin. Bütün bunların da Amerikan Yönetim’nin elinde
bulunduracağı altı yıllık müzakere yetkisini düşünecek olursak Türkiye
Cumhuriyeti’nin 100’üncü kuruluş yıldönümünün hemen öncesine kadar
tamamlanmış olması lazım.
10) Bu entegrasyon tamamlandığında Türkiye’nin dış ticareti nasıl bir şekil alacak?
- Bunun üç sonucu olacak: 1) Türkiye’nin AB’ye olan mal ve hizmet ihracatı önemli
oranda artacak. 2) Özal’dan beri ulaşmakiçin çırpındığımız dünyanın en büyük pazarı
olan ABD’ye olan ihracatımızda, yatırımlarımızda artış olacak. Unutmayalım, bugün
oranladığımızda 300 milyonluk ABD’ye 6.3 milyar dolarlık mal satıyoruz. Ama serbest
ticaret anlaşmamız bulunan 8 milyonluk İsrail’e 3 milyar dolarlık ihracat yapıyoruz. 3)
Nasıl ki, Gümrük Birliği’nin getirdiği standartlar ve rekabet gücü Türkiye’nin AB
dışındaki ülkelerle ticaretini artırdıysa, benzer şekilde Türkiye’nin ürettiğ mal ve
hizmetlere olan talep yine artacak. Örneğin Hindistan, Malezya, Endonezya, Güney
Kore, Avustralya gibi ülkelere ihracatımız yükselecek. Ama bunun yanında Rusya’nın
kurmuş olduğu kendi gümrük birliğine üye ülkelere ise ihracatımız zorlaşacak. Çünkü
Rusya bu pazarları korumak için yüksek gümrük tarifeleri ve tarife dışı engelller
getirecek. Ayrıca iki blok arasında standartlar da farklılaşacak ve bu da ticareti
güçleştirecek.
ttanis@hurriyet.com.tr
Saygılarımızla,Best Regards
Evrim Haberleri; Gümrük mevzuatı, Dış Ticaret, Lojistik, muhasebe, vergi, yatırım, danışmanlık alanlarında veya diğer türlü
profesyonel anlamda yayınlanan Kanun,Yönetmelik,Tebliğ,Genelge,Tasarruflu yazı, mevzuat taslakları en hızlı şekilde
yayınlanmakta ve bilgileri sunulmaktadır. Yayınlanan Gümrük ,Dış Ticaret, Haberler ile ilgili bilgiler belli bir konunun veya
konuların çok geniş kapsamlı bir şekilde ele alınmasından ziyade genel çerçevede bilgi verme amacını taşımaktadır.
Yayınlanan Bilgileri konusuna hakim profesyonel bir Gümrük Müşavirine, Mevzuat Danışmanına, başvurmanız tavsiye edilir.
Bilgiler, oldukları şekliyle sunulmaktadır. Evrim Yazılım ve Danışmanlık.
info@evrim.com | www.evrim.com