Peyzaj Tasarımı: Üzerine Düşünülmesi Gereken 10

Peyzaj Tasarımı: Üzerine Düşünülmesi Gereken 10 Önemli Şey
Gail Hansen de Chapman
Bir konut bahçesi tasarlanırken, oldukça önemli olan ilk aşama planı kağıt üzerinde işlemektir. Bir
master planın geliştirilmesi bir taraftan zaman içinde para tasarrufu sağlarken, diğer taraftan çoğu
zaman başarılı bir bahçe tasarımı ile sonuçlanır. Bir master plan “tasarım süreci” boyunca geliştirilir:
Çevre koşulları, tasarımcı istekleri, tasarımın elementleri ve prensipleri üzerinde düşünülerek adımadım gelişen bir süreçtir. Konut bahçesi tasarımında maç; bahçedeki doğal ve insan yapısı özellikleri
organize ederek, estetik, işlevsel ve çevresel açıdan sürdürülebilir bir peyzaj oluşturmaktır.
Tasarım Süreci
Tasarım süreci 5 adımdan oluşmaktadır;
1) alan envanteri ve analizi oluşturmak,
2) ihtiyaçların belirlenmesi,
3) alan kulanım planını (fonksiyonel diagram oluşturmak),
4) kavramsal tasarım planları geliştirmek,
5) Kesin (final) tasarım planı çizmektir. İlk üç adım, tasarım için estetik, işlevsell ve bitkisel ihtiyaçları
sağlamaktır. Son 2 adım final, peyzaj planının oluşturulması için bu ihtiyaçların uygulamasına
yöneliktir.
Süreç; toprak özellikleri, drenaj, iklim koşulları ve mevcut bitki örtüsünün envanteri ve analizi ile
başlamaktadır. Bu hem bitki seçimi, yerleştirilmesi ve hem de aile aktivitelerinin ve fonksiyonlarının
yerleştirilmesinde kritik bir adım olarak oldukça önemlidir. Çünkü aynı iklimsel koşullar bitkileri
etkileyebileceği gibi ( sıcaklık, nem, yağış, rüzgar ve günışığı) tasarımcı ve kullanıcıyı da etkiler. Bir
sonraki adım ihtiyaç ve isteklerin bir listesini yapmaktır. Bu tasarlanacak bahçenin ve peyzajın nasıl
kullanılacağını belirlemede yardımcı olur. Alan ve kullanıcı analizleri, form için bir tema ve tasarım için
bir fark yaratmada yardımcı olacaktır. Alan kullanım planı (Fonsiyon diagramı, işlev şeması) alanda
aktivite alanlarının yerleştirilmesinde ve bu plandan bir kavramsal planın geliştirilmesinde
kullanılmaktadır. En son adım bütün sert peyzajı içeren ve yerleşim için zorunlu bitkisel detaylarında
bulunduğu bir final tasarımın yapılmasıdır.
Bütün tasarım süreci boyunca üzerinde düşünülmesi gereken 10 önemli şey şunlardır:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Bitki seçimi ve aktivite yerleri için alanın anlaşılması
Ne istendiği ve ihtiyaç duyulduğuna dair kullanıcının hatırlanması
Biçimi belirleme ve mekanları organize etmek için form ve/veya tema stili kullanma
Aktivite alanlarının belirlenmesi ve elemanlarla ilişkilendirilmesi için alan oluşturma ve
bağlantılarını kurma
Hem kullanıcı hem de çevre için bitkilerin fonksiyonları üzerine düşünmek
Kitle ve katmanlama tekniklerini kullanarak bitkilerin yapılandırılması
Geçiş alanları ve odak noktaları gibi önemli noktaları vurgulamak
Materyaller, renkler ve yüzey dokularını içeren detaylara dikkat çekmek
9. Bitkilerin gelişimi ve bakımı için zamanı hesaba katmak
10. Sürdürülebilir tasarım uygulamalarının kullanımıyla kaynakların korunması
Alanın Anlaşılması
Alanın dikkatli bir envanteri ve analizi, alanın en iyi kullanımı ve bitki yetiştirmek için çevresel
koşulların belirlenmesinde çok önemlidir. Bunlarla ilgili konular toprak tipi, topografya ve bölgesel
iklimi içermektedir. Toprağın tipi, bitkiler için uygun alan besin maddeleri ve nemi belirlemektedir.
Burada, varolan toprak içinde büyüyecek bitkilerin kullanılması her zaman en iyisidir. Yine de toprak
değiştirilebilir, değiştirme sıklıkla çok pahalı ve çoğu zaman etkisizdir. Var olan bitki örtüsü toprak tipi
hakkında ipucu vermektedir. Nerede bitkiler iyi yetişiyorsa toprak koşulları not edilmeli ve benzer
yetiştirme koşullarına uygun bitkiler kullanılmalıdır. Bitkilerin iyi yetişmediği yerlere dikkat çekilmeli
ve yeni bitki seçimi sırasında buralara uygun bitkiler seçilmelidir. Topografya ve drenaj not edilmeli ve
öneri tasarımda bütün drenaj problemleri düzeltilmelidir. İyi bir tasarım, suyu evden uzaklaştıracak ve
bahçe içinde ihtiyaç duyulan alanlara yönlendirecektir.
İklime dair analizler sıcaklıkla başlar: Bitkiler bölgedeki ortama en sıcak ve daha önemlisi ortalama en
soğuk sıcaklıkta hayatta kalmak zorundadır. USDA bitki yetiştirme bölgeleri haritasına başlangıç
noktası olarak bölgeye uygun bitkiler seçilirken alan içindeki mikroklimatik alanlara alternatif seçimler
yapılmalıdır. Güneş /gölge parterler, güneşe maruz kalma uzunluğu ve miktarına göre mikroklima
alanları oluşturur (bu bazen mikrohabitat olarak adlandırılır)(şekil 1). Alan koşulları ve varolan bitki
örtüsünün altlık plana kaydedilmesi alanda bulunan mikroklimatik alanların yerlerini ortaya
çıkartacaktır. Bitkiler genellikle 4 mikroklimatik kategoriden (güneş, yarı gölge, gölge ve karanlık) bir
veya ikisine uyumludur. Şunu hatırlamak önemlidir, güneş/gölge parterler mevsimlerle ve ağaçların
büyümesi ile değişiklik göstermektedir.
Şekil 1. Güneş ve Gölge Parterler (Kaynak: Gail Hansen Ders notları)
Şu önemlidir ki, alan envanteri yapılırken bütün varolan şartlar temel paftaya doğru şekilde
işlenmelidir (şekil 2). Güç hatları, kanalizasyon çukurları, yeraltı elemanları ve çatı üstünde duranlar
gibi elemanlar bitki yerleşimini belirlemektedir. Evin yerleşimi ve bahçenin sınırlarını öğrenmek için
imar planları kullanılabilir. Teraslar, araç yolları veya kaldırımlar gibi sert peyzaj elemanları ve diğer
yapılar survey aşamasında ölçülendirilip not edilmelidir. Eğer parsel sınırları tam olarak bilinmiyorsa
büyük bir hata yapmamak için bir kadastrocu veya haritacı görevlendirilebilir.
Şekil 2. Alan Envanteri (Kaynak: Gail Hansen)
Kullanıcıyı Akılda Tutmak
Kullanıcılar tipik olarak müşteri, müşterinin ailesi, ailenin evcil hayvanları ve misafirlerdir ve hepsinin
kendine göre gereksinimleri vardır. Burada üzerine düşünülmesi gereken 5 şey vardır: 1) Şuanda
bahçenin nasıl kullanıldığı 2) bahçenin nasıl kullanılmasının istendiği 3) estetik olarak bahçenin nasıl
görünmek istendiği 4) bahçenin bakımının nasıl yapılacağı elle mi yoksa el değmeden mi? 5) bütçenin
ne kadar olduğudur.
Bahçenin şuanda nasıl kullanıldığını akılda tutmak çok önemlidir. Örneğin hangi giriş kim tarafından
kullanılmakta, çocuklar nerede oynamakta, köpek sıklıkla nerede koşmakta gibi tespitler
yapılabilir(şekil 3). Bahçenin şuanda nasıl kullanıldığı ve gelecekte nasıl kullanılması istendiğini
düşünmek, eski alanları yeni mekanlara yeniden düzenlemeyi ve isteklerin belirlenmesini
sağlayacaktır(şekil 4). Aile tarafından kullanılan araçları akılda tutmak önemlidir. Araç yolları ve park
alanları mekan yoğunluğuna sahiptir. Bütçe materyalleri ilk kurulum ücretini ve devam eden bakım
ücretini kapsamaktadır. Bitkilerin ve sert peyzaj öğelerinin bakımı için- bunun için istek ve kabiliyet
konusunda gerçekçi olunmalıdır- ne kadar zaman ve para ayrılacağı belirlenmelidir.
Form ve/veya Tema Stili Kullanımı
Basitten karmaşığa birçok farklı peyzaj tasarım teması bulunmaktadır. Ancak, bitki ve materyal seçimi
için bir yönlendirici seçmek yardımcı olacaktır. Bir temayı düşünmek bahçe için esin kaynağı
olmaktadır. Birçok insan bahçecilik dergileri ve kitaplarına fikir için bakarak yardım almaktadır.
Şekil 3. Mevcut Kullanım Alanları (Kaynak: Gail Hansen)
Şekil 4. Öneri Kullanım Alanları (Kaynak: Gail Hansen)
Bu iyi bir başlangıçtır, ancak dergi veya kitaplarda fotoğraflar mükemmel olduğu için seçilmektedir.
Bunun farkında olarak esinlenmelidir. Fotoğraflara eleştirel bir gözle bakılmalı, istek seviyesine,
bütçeye ve alana uyarlanabilen düşünceler bir araya getirilmelidir. Bir tema seçmeden önce alanın
çevresindeki görünüşe bakmak önemlidir. Bu görünüşlere göre bahçe açılabilir, kapatılabilir ya da her
ikisinden birazı yapılabilir. Diğer bir deyişle bahçeyi çevresinden izole ederek oluşturulacak
mekanların evle ilişkilendirilmesi mi ya da açık mekanlara sahip çevresiyle ilişkili bir bahçe mi
isteniyor bunun kararının verilmesi gerekmektedir. Bu, bir tema üzerine düşünülürken başlangıç
noktasını vermektedir. Bahçe için uygun tema seçilirken mimari, mahallenin tipi, topografya ve bölge
peyzajına dikkat edilmelidir. Bu, çevre ile uyumlu anlamında olan ”mekan ruhu”na ulaşmaya
çalışmaktır.
Burada hem form temaları hem de stil temaları vardır. Her bahçe form temasına sahip olmaktadır.
Ancak her bahçede stil temaları bulunmamaktadır. Gerçekte, materyaller, renk ve form gibi mimari
detayların tekrarlanmasıyla yapının harmanlanması dışında birçok konut bahçesi belirli bir stile sahip
değildir. Bütün bahçeler yine de aktiviteler için mekan oluştururken form teması kullanmaktadır. Bir
form temasında bahçe içindeki mekanların organizasyonu ve biçimi ya evin şekli ya da ev ile parsel
sınırı arasında kalan alanın şekli ya da ev sahibinin favori şekli olmaktadır. Form teması mekanların ve
bunları birbirine bağlayan elemanların şeklini ve organizasyonunu belirlemektedir. Genel olarak
temalar; çember, kare ve dikdörtgen gibi geometrik ve şekilsiz (organik sınırlara sahip) ya da eğrisel (s
çizen çizgiler gibi) gibi doğal formları içermektedir(şekil 5). Form temaları bazen kombine
edilmektedir. Geometrik şekiller, sert peyzajla bitkiler için naturalistik şekiller kullanılmaktadır.
Örneğin; parterler sıklıkla eğrisel iken sert peyzaj elemanları dikdörtgen formdadır.
Şekil 5. Natüralist Form Teması (Kaynak: Gail Hansen)
Stil temaları sıklıkla mimariyle ilişkilidir ve konut bahçesi tasarımını sıklıkla basitleştirirler. Çünkü
materyal ve form bir bakıma önceden belirlenmiştir. Bugün kullanılan birçok stil teması, geleneksel
bahçe tasarımının günümüzdeki versiyonudur. Mimari, genellikle bir temanın birincil kaynağıdır,
ancak temalar bir zamanı, bir kültürü, bir yeri veya huzur ve sakinlik gibi bir duyguyu temsil
edebilirler. Geleneksel stil temasının kullanılmasının avantajı, tarihsel olarak iyi çalışan ve zamanın
testinden geçmiş formların ve elementlerin kurulmasıdır.
Çünkü mimari stiller tipik olarak formal ve informal olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Peyzaj
elemanları da buna göre formal ve informal olarak sınıflandırılır (şekil 6). Formal mimari ve bahçe stili
içerisinde Fransız, İspanyol, İtalyan ve Ortadoğu stillerinin bulunduğu stillerin kullanımı için ilham
kaynağı oluşturmaktadır. Daha az formal bahçeler ise oryantal, İngiliz ve Amerikan stili için ilham
kaynağı oluşturmaktadır. Stil temaları içinde tropik, çöl, çimenlik, koru, bataklık ya da kıyısal
bitkilendirmenin olabileceği bitkisel planların uygulanmasıyla oluşturulabilir. Temalar renk karışımları
ya da belirli karakterdeki bitkilerin –çim kullanımı gibi- kompozisyon için tekrar etmesi gibi basit
şekillerde uygulanmaktadır.
Şekil 6. Formal Stil Teması (Kaynak: Gail Hansen ders notları)
Mekanları Oluşturmak ve İlişkilendirmek
Bahçe; içerisinde birçok aktivitenin yapıldığı, evin uzantısıdır. Bir bahçe genel olarak üç alana
bölünebilir: halka açık (ön bahçe), özel (arka bahçe) ve servis alanı (evin yan bölümü). Aktivite
alanlarının yerleri; öncelikli olarak alanın yerine, ihtiyaç duyulan boyutlara, aktivite tipine ve diğer
aktivitelere, yapılara istenen yakınlığa bağlı olarak oluşmaktadır. Mekanların çok az örneği kullanıcıyı
ve misafiri eve taşıyan giriş bölümü, pişirme/yemek yeme/eğlenme alanı (teras veya veranda), oyun
alanı, köpek koşu alanı, gizli bahçe/rahatlama alanı, sebze bahçesi veya hobi alanı ve
çöp/kompost/çalışma alanı olarak sayılabilir.
Belki de başarılı bir bahçe tasarımı için çok önemli olan mekânsal kavram bahçe içinde dış mekan
odalarının oluşturulmasıyla yakalanabilir. Bu mekanlar bitki parterleri, çimle kaplı alanlar, ağaçlar,
çiçeklikler, bahçe duvarları, geçitler, zemin kot değişimleri ve sert zemin kullanımıyla birbirinden
ayrılmaktadır(şekil 7). Bu elemanlar mekanın kapanması veya belirlenmesinde kullanılır ve onlara oda
hissi verir. Psikolojik konfor için, insan ölçeğinde mekan oluşturmak önemlidir. Çünkü birçok insan
açık ve korunmasız mekanlar yerine korunaklı ve rahat hissettikleri mekanları tercih etmektedir. Evin
dış duvarı genellikle bir dış mekan odasının ilk duvarı ya da başlangıç noktası olarak hizmet eder.
Uyumsuz kullanımlar ayrılmalıdır ve pişirme ve yeme gibi ilişkili aktiviteler bahçeyi daha etkili ve
eğlenceli yapmak için beraber düşünülmelidir. Mekan oluşturmak için sert peyzajın kullanımında,
evden bahçeye sürekliliği sağlamak için evde kullanılan materyallerle aynı materyaller bahçede de
kullanılmalıdır.
Şekil 7. Dış Mekan Odaları (Kaynak: Gail Hansen)
Peyzajda yaya sirkülasyonu, bahçe boyunca insanları dolaştırmalı ve organizasyonel yapıyı
sağlamalıdır. Dış mekan odalarında tipik olarak patikalar, merdivenler ve yürüyüş yollarıyla ya da
keşfetmeyi teşvik eden kapı ve pergolalarla ve bütün bahçeyi kullandıran elemanlarla mekanlar arası
etkileşim sağlanır (şekil 8). Bu mekanlar, mekanlar buyunca ya da yanında “S” çizerek kıvrılan su
kanalları (kuru veya su ile dolu) ya da terastan başlayıp çimenlik boyunca dolaşıp bitki parterleri
yanında sonlanan bahçe duvarı gibi görsel unsurların kullanılmasıyla ilişkilendirilebilir.
Şekil 8. Bağlantılı Mekanlar (Kaynak: Gail Hansen)
Benzer sert peyzaj elemanlarının ve tekrar eden bitkilerin kullanımıyla bahçe boyunca gözün hareket
etmesi sağlanır. Yol boyunca önemli noktalar, dikkat çeken bitkiler veya elemanlarla vurgulanır ve
belirli bir noktaya hareket teşvik edilir. Patika boyunca hareket bireyi bir alandan diğerine
sürükleyecek ve kullanıcının çeşitli deneyimleri duyumsamasını sağlayacaktır. Bir informal bahçe
içerisindeki patikaların eğrileri ve kıvrımları, arkasında ne varsa onu bir bakıma saklayacaktır. Bu
peyzajların araştırılmasını ve keşfedilmesini sağlayacak mistik duyguyu sağlar.
Bitkilerin Fonksiyonu Üzerine Düşünmek
Tasarım perspektifinden bakıldığında, bitki materyallerinin peyzaj içinde üç ana fonksiyonu vardır:
Estetik, yapısal ve faydacı. Estetik olarak bitkiler görsel olarak güzel bir çevre oluştururlar ve yapısal
olarak bitkiler mekanları organize eder ve belirtirler. Bitki faydalıdır çünkü ışığı, sıcaklığı ve nemi
ayarlayarak kullanıcının konforu için güzel bir çevreye dönüştürebilir. Bitkiler ayrıca sesin ve kokunun
kontrolü ve ev sahibi ve yaban yaşamına yiyecek sağlamada kullanılabilir.
Psikolojik konfor için bitkiler, mahremiyet ve güvenlik için fiziksel veya psikolojik bariyerler olarak
kullanılabilir. Fiziksel bariyerler ki bunlar çit duvarları ve bitki çiti gibi türleri bulunur, hem görüşü hem
de erişimi engellerler. Psikolojik bariyerler ise ki bunlar tipik olarak alçak boydaki bitkilerden oluşur
erişimi engelleseler de görsel kontağı engelleyemezler (şekil 9). Bitkilerin diğer fonksiyonları, havayı
temizleme, erozyon kontrolü ve toprak kaybı, toprağa nem kazandırma ve organik maddelerin
toprağa kazandırılmasını içerir.
Şekil 9. Fiziksel ve Psikolojik Bariyerler (Kaynak: Gail Hansen)
Bu yüzden kullanılacak olan bitkilerin tipi (ağaç, çalı veya yerörtücü gibi) planlamanın erken
safhalarında seçilmelidir. Bitki tipleri fonsiyonel kapasitesine göre seçilmeli ve böylece gelecek
amaçları ve yeterli alan aynı zamanda düşünülmelidir.
Yapısal ve faydası için ağaçlar ve geniş çalılar peyzaj içerisindeki en önemli bitkilerdir. Bunlar
çoğunlukla mikroklimatik katkıda bulunmakta (şekil 10), mekan organizasyonu ve güvenlikle alakalı
olmaktadır. Boyutu, formu ve dokusu; daha güzel bir mikroklimanın sağlanması için bitkinin nasıl
kullanılacağını belirleyen ve daha işlevsel, organize, enerji tasarrufu sağlayan bir bahçenin
oluşturulmasını sağlayacak üç baskın karakterdir.
Şekil 10. Mikroklimalar (Kaynak: Gail Hansen ders notları)
Bitkilerin Yapılandırılması
Bitkiler tıpkı yapının duvarlarının aynı yolla yaptığı gibi bahçede yapısallık sağlarlar. Çalılar mekan
içerisinde duvar gibi davranırlar ve ağaçların dalları baş üstünde gölgelik çatı formundadır ve baş üstü
düzlemde, dikey düzlemde ve yer düzleminde, kapalı alan yaratmak üzere dikkate alınmaktadır. Bir
kere bitki parterinin şekli oluşturulduğunda, görsel birlik ve istenen derecede kapalılık sağlamak için
bitkiler kümelenir (gruplanır) ve katmanlaştırılırlar. Bir bitki kümesinin boyutu, bahçenin toplam
boyutuna, bireysel bitkilerin küme içindeki boyutuna ve bitki materyalinden beklenen etki veya
vurguya bağlı olmaktadır. Bitki kümelerinin örtüşmesi ile hem yatay (şekil 11) hem de dikey (şekil 12)
olarak birbiriyle ilişki halinde bitkiler katmanlaşmıştır. Her bitki kümesi birbirlerinin önünde arkasında
veya yanında kümelenmiştir.
Şekil 11. Yatay Bitki Katmanları (Kaynak: Gail Hansen ders notları)
Şekil 12. Dikey Bitki Katmanları (Kaynak: Gail Hansen ders notları)
Küme içinde tekrar eden bitkiler ve benzer bitkilerle tekrar eden bitki kümesi bahçeyi birbirine
bağlamaktadır.
Bireysel bitki karakteristikleri, bitkilerin katmanlanmasında ve kümelenmesinde başarıya ulaşmak için
ayrı ayrı düşünülmelidir. Her bitki, komşusu olan bitkiyle ya uyumlu olmalı ya da zıtlık oluşturmalıdır.
Bütün bitki kompozisyonları, ağaç ve geniş çalılar gibi çoğunlukla herdem yeşil arka planda duran
geniş ana yapısal bitkilerle başlamaktadır. Bu bitkiler, mekanı ayırmak veya çerçevelemekte, mekanın
büyüklüğünü kontrol etmekte ve ikinci katmana orta düzleme uygun kümelemeleri ve uygun
karakteristiklerin seçiminde başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Bitkilerin son katmanı orta düzlem
bitkileridir ki bu kısa boylu gelişim gösteren odak noktası oluşturan bitkilerdir.
Önemli Noktaları Vurgulamak
Bahçe içindeki önemli noktalar, özgün bitkiler, farklı yapılar ya da bahçe süslerinin kullanılması ile
vurgulanır. Eşiklerin veya mekanlara girişlerin belirtilmesine kapılarla, pergolalarla ve merdivenlerle
ya da özgün ve renkli bitkilerin kullanılmasıyla erişilebilinir. Bahçenin formu veya stil teması, önemli
noktaların belirlenmesi ve nasıl vurgulanması gerektiğine sıklıkla yardımcı olmaktadır. Bazı stiller,
stilin özgün niteliğine vurgu yapan, heykelimsi bir kullanım veya su yapısı gibi ayırt edici bir imzaya
sahiptir. Bahçede bulunan diğer önemli mekanlar bir peyzaj alanını organize etmek için kullanılan
görsel odak noktalarıdır. Görsel odağın tipi sıklıkla bakış perspektifine bağlıdır. Farklı perspektifler
veya bakış noktaları, birçok farklı odak noktasına gereksinim duyan, peyzaj içinde farklı
kompozisyonları açığa çıkartacaktır. Dokunun, biçimin, boyutun ve rengin kontrastı gözü kendine
çekecektir.
Detaylara Dikkat Etmek
Peyzaj içinde detaylar, bitkilerin görsel kalitesi, sert peyzaj ve bahçe süslerinden türetilmektedir.
Koku, ses, dokunma gibi duyusal nitelikler peyzaja detay eklemektedir. Formun, rengin, dokunun ve
ölçünün çeşitli kombinasyonları estetik nitelikleri oluşturmaktadır. Bitkiler ne kadar benzer yada farklı
olmalarına göre birbiriyle uyumlu yada kontrast olurlar ve yuvarlak, kolon, sarkıcı ve yayılıcı gibi farklı
formlarda bulunurlar (şekil 13). Form bir bitkinin en önemli niteliğidir ve bundan dolayı en önemli
karakteristiğidir.
Şekil 13. Bitki Formları (Kaynak: Gail Hansen ders notları)
Formdan sonra doku bir bitkinin en önemli özelliğidir, kaba, orta ve ince dokular, peyzajda kontrast
ve önem için kullanılabilir. Form ve dokunun her ikisi de bahçede yılın birçok döneminde renkle
başarılı olmaktadır. Yine de bazı mevsimler boyunca, renk bahçenin en önemli karakteri olmaktadır.
Renkli görünüş bütün yıl boyunca sürmeli, yaprak, gövde ve meyve gibi çeşitli sayıda bitki parçasında
renk bulunan bitkiler kullanılmalıdır.
Çeşitli sayıda renk şemaları, renk teorisine dayanarak bahçede uyum veya kontrast oluşturacak
şekilde kullanılmalıdır. Tipik olarak bir renk, iki kontrast renkle veya çeşitli benzer renklerle bahçe
boyunca tekrar etmelidir. Renk ve dokunun her ikisi de mesafeyi etkilemektedir ve mekanın algılanan
boyutunu değiştirmektedir. Sıcak renkler ve/veya kaba doku mekanı daha küçük algılatırken soğuk
renkler ve ince doku mekanın daha geniş algılanmasını sağlar. Bireysel bitkilerin karakteristiği,
kompozisyondaki denge, uyum ve vurguyu değiştirmektedir. Koyu renkler ve kaba doku bir bitkiyi
olduğundan daha ağır ve geniş gösterirken, aynısıyla veya daha parlak ya da açık renklerin ince veya
orta dokuyla dengelenmesi gerekmektedir. Benzer renklerdeki ve dokudaki bitki kütleleri uyumu
sağlarken, kontrast bitkiler önemli noktalara odaklanmayı sağlar.
Bir bahçenin tamamıyla takdir edilmesi ve deneyimlenmesi için bütün hislere yönelik tasarım
yapılmalıdır. Bitkilerin güzel kokuları ağaçlardan gelen rüzgar sesi, suyun sesi ve dokusu, heykellerin
rengi ve dokusu, çömlek ve bahçe mobilyalarının hepsi bahçenin deneyimlenmesine katılmaktadır.
Gözden kaçan bir detay ise ışığın bitkinin estetiği üzerindeki etkisidir. Işığın bir bitki üzerinde
parlaması görünüşünü değiştirmektedir. Bütün bahçe fonksiyon ve görünüş olarak gün boyunca
değişmektedir, aynı şekilde yıl boyunca değişmektedir, sabahtan geceye, mevsimden mevsime ışık ve
sıcaklıkta değişmektedir.
Zamanı Hesaba Katmak
Bitki seçiminde, bitkinin gelişme oranına, olgun dönemindeki boyutuna ve ihtiyaç duyduğu bakıma
dikkat edilmelidir. Hızlı gelişen bitkiler, boyutlarına, tasarım amaçlarına ve tahmini bakım düzeyine
göre tercih edilebilir veya edilmezler. Bitkinin gelişim sonucunda olgun boyutunu bilmek önemlidir,
böylece uygun yere dikilebilirler ve gelişim boyunca ihtiyaç duyacakları boşluk sağlanabilir. Bitkiye
gelişimi için yeterli alan bırakmama bir meydan okumadır çünkü genel olgun boyutu optimal yetişme
koşullarına göre belirlenmiştir ve alanın çevresel koşulları bitkinin daha küçük veya daha büyük
olmasına neden olabilir. Eğer bitkiler çok sık yerleştirilir ise (bütün peyzajın tümden yetişmesi akılda
canlandırılarak) olması gerekenden daha çok gelişmiş bitkiler bakım sorunu olarak ortaya çıkar.
Yeterli alanın sağlanmasıyla, bitki olgunluk evresine eriştiğinde komşu bitkilere az olarak değmekte ve
böylece kütle halinde gelişen bitki grupları ortaya çıkmaktadır(şekil 14). Şu önemlidir ki bitki
yerleştirilirken büyüdüğünde yapıya değmeyecek şekilde yerleştirilmelidir ve böylece evin bakımı ve
hava sirkülasyonu sağlanmış olacaktır. Diğer sık yapılan hata ise elektrik tesisatı veya sayaçlara yakın
bitki yerleştirilmesidir.
Şekil 14. Bitki Alanları (Kaynak: Gail Hansen)
Kaynakların Korunması
Toprağın iyi bir koruyucusu olmak için; bitkilerin, suyun ve yapı materyallerinin akıllı kullanımı
gerekmektedir. En büyük etki için kaynak duyarlı bitkilerin kullanımı, suyun yönetimi ve çevreye
duyarlı yapı materyallerinin kullanılması gerekmektedir. Bir bitki materyalini kaldırmadan önce,
varolan ekolojik değeri nasıl arttırılabilir onu düşünmek gerekmektedir. Neye sahip olunduğu ve neyin
korunması gerektiğine karar verilmesi gerekmektedir. Bazı bitki materyalleri yanlış yerde
konumlanmıştır ve daha iyi yetişecekleri alana transplantasyon yapılabilir. Yeni bitki seçimlerinde
kaynak duyarlı bitkiler seçilebilir.
Tasarım süreci yağmur suyu yakalama sisteminin geliştirilme sürecidir. Suyun uygunluğu gelecekte
sorun çıkarmayacak şekilde olmalıdır. Bundan dolayı suyun rolü net olarak belirlenmelidir: neresi
sulamaya ihtiyaç duyuyor, bu nasıl yönetilecek ve bu nasıl kullanılacak sorularının cevabı verilmelidir.
En açık kaynak yağmur suyudur ve hasat sisteminin kullanılmasıyla yakalanır, taşınır ve saklanır. Eğer
erken dönemde tasarlanırsa su toplama sistemi estetik olarak da tasarlanabilinir. Bu en erken
dönemde yerleştirilmesi gereken bir sistemdir çünkü yüzey topografyasının değiştirilmesi ve borular
döşenmesini gerektirir.
Kaynakların korunması çevre dostu sert peyzaj materyallerinin kullanımını ve toksin olmayan
koruyucuların, astarların, boyaların ve temizleyicilerin kullanılmasını içermektedir. Yeniden
kullanılabilir konstrüksiyon materyalleri yeni materyal kullanılmadığı ve eski materyalleri atık haline
getirmediği için çevreye etkiyi azaltacaktır. Eski teras, havuz, pergola veya yapıların yıkımından önce
buradaki malzemelerin ne kadarının yeniden kullanılabileceği üzerine düşünmek gerekir. Bu hem
doğaya etkiyi azaltacağı gibi bütçeyi de rahatlatacaktır. Eğer bahçede herhangi bir yıkım
yapılmayacaksa, çevrede artık bulunan materyaller gözden geçirilebilir.
Çeviren: Ekin OKTAY