cemiyetler - DERS ALANI

CEMİYETLER
1) Zararlı Cemiyetler
I. Azınlıklar tarafından kurulan zararlı cemiyetler
II. Milli varlığa zararlı cemiyetler zararlı cemiyetler
2)Yararlı Cemiyetler
----------ZARARLI CEMİYETLER---------AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN ZARARLI CEMİYETLER
I.
15. yüzyıldan beri Türk toplumu içinde hür ve rahat yaşamış
azınlıklar (Ermeni ve Rum) 20. yüzyılda Türklerin içinde bulunduğu
durumdan yararlanarak topraklarımızı parçalamak amacıyla
cemiyetler kurmuşlardır,
1. Mavri Mira Cemiyeti:
• İstanbul Fener-Rum Patriği tarafından kurulmuştur.
• Mavri Mira büyük Yunanistan Krallığını kurmak istiyordu.
• Ermeni patriği ile de ilişki halindeydi.
2. Pontus – Rum Cemiyeti:
• Trabzon merkez olmak üzere Samsun’dan Batum’a kadar
uza­nan alanda Pontus-Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır.
3. Etnik-i Eterya Cemiyeti:
• 1814’te kurulan cemiyetin amacı Yunan ideallerini (Megalo İdea)
gerçekleştirmek (1829’da Yunanistan’ın bağımsız olmasında etkili
oldu.)
4. Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri:
• Mavri Mira ile işbirliği yapan bu Ermeni cemiyetlerinin amacı
Doğu Anadolu’dan Adana’ya kadar uzanan bir Ermeni devlet
kurmaktı.
• Fransızlar tarafından desteklenmiştir.
5. Kardos Cemiyeti:
• Rumlar tarafından kurulan cemiyetin görünüşteki amacı Rum
göçmenlerine yardımcı olmak.
• Etnik-i Eterya’nın bir kolu olarak faaliyet göstermiştir.
Doğu Karadeniz’e göçmen adı altında silahlı Pontus çeteleri
göndermiştir.
6. Mekabi ve Alyans-lsrailit Cemiyetleri: Yahudiler tarafından
ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuştur.
Diğerleri; Yunan Kızılhaç Cemiyeti (Rum), Rum Ermeni Birlik
Komitesi, Zaven Efendi Derneği.
II. MİLLİ VARLIĞA ZARARLI CEMİYETLER
Müslümanlar tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir. Kuruluş
amaçlan olumlu olmasına rağmen izledikleri metotlardan dolayı
milli bağımsızlığa ters düşmüşlerdir.
1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası:
• İttihat ve Terakki düşmanlığı ile ortaya atılmış, iç isyanlarda
kışkırtıcı rol oynamış, müdafaai hukuk hareketlerini hedef almıştır.
2. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası:
• Sadrazam Damat Ferit tarafından desteklenen cemiyeti vatanın
kurtuluşunun ancak padişah ve halifenin buyruklarına bağlı
kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur.
3. Teali – İslam Cemiyeti:
• İstanbul’da kurulmuştur. Temel dayanağı hilafettir. Kurtuluşun
İslam’da olduğu savunmuştur.
4. Kürt Teali Cemiyeti:
• Wilson prensiplerinden güç alınarak İstanbul’da kurulmuştur.
Doğu Anadolu’da bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı
he­deflemiştir.
5. Wilson Prensipleri Cemiyeti:
• Bazı aydınlar tarafından desteklenen cemiyet, Osmanlı
Devleti’nin varlığını koruyabilmesi için ABD’nin manda ve
hima­yesine girmesi gerektiğini savunmuştur.
6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti:
• İstanbul hükümetince desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti’nin
varlığını koruyabilmesi için tek yolun İngilizlerin himayesine
sığınmak olduğu tezini savunmuştur.
İZMİR’İN İŞGALİ (15 MAYIS 1919)
----------YARARLI CEMİYETLE---------1. Trakya-Paşaeli Cemiyeti:
• Kurulan ilk yararlı cemiyettir.
• Trakya’nın Yunanlılar tarafından işgalini önlemek amacıyla
kurulmuştur.
• Osmanlı Devleti’nin dağılması durumunda bağımsız bir devlet
kurma kararı da alınmıştır.
2.
İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Redd-i İlhak):
• Mondros’tan hemen sonra İzmir’de kuruldu.
• Amacı İzmir ve çevresini Yunanistan’a katılmasını önlemektir.
• Ancak İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinin kesinleşmesi
üzerine Redd-i İlhak Cemiyeti olarak çalışmalara devam edildi.
3. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
• Merkezi İstanbul’dur.
• Doğu Anadolu’da teşkilatlanarak faaliyet göstermiştir.
• Amacı Doğu Anadolu’yu işgallerden koruyarak Ermeni
devle­tinin kurulmasını önlemektir.
• Erzurum kongresini bu cemiyet düzenlemiştir.
4.Kilikyalılar Cemiyeti:
• İstanbul’da kurulmuştur.
• Amaç; Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden
kur­tarmaktır.
5. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
• Bu cemiyet, Trabzon ve çevresine yönelik Rum ve Ermeni
iddialarına karşı, Türk ve Müslüman halkın haklarını korumak
amacıyla faaliyet göstermiştir.
6. Milli Kongre Cemiyeti:
• İstanbul’da kuruldu.
• Cemiyetin amacı, Türklere karşı yapılan haksız ve yersiz
propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu ile Türk
Milletinin haklı sesini dünyaya duyurmaktır.
-Kuvay-i Milliye tabirini kullanan ilk kuruluş Milli Kongre
Cemiyetidir.
YARARLI CEMİYETLERİN ÖZELLİKLERİ
 Bölgesel cemiyetlerdir. Öncelikli amaçları ülkeyi korumak değil,
kuruldukları bölgeyi korumaktır.
 Genellikle basın-yayın yolu ile çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
Silaha sarılmak son çare olarak düşünülmüştür.
 Milliyetçilik düşüncesi etkilidir.
 İstanbul’a bağlı veya karşı değillerdir.
 Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti adı altında yararlı cemiyetlerin hepsi birleştirilmişlerdir.
• Paris Konferansında belirtildiği gibi İzmir ve çevresi kendisine
verilen Yunanistan, 15 Mayıs günü İzmir’i işgal eder.
• Yunanlılar işgalin haklı olduğu konusunda dünya kamuoyunu
yanıltmaya çalışıyorlardı.
• Batı Anadolu’nun tarihi ve kültürel açıdan Yunanlılara ait
ol­duğu, bölgede Rumların çoğunlukla olduğu, Hristiyanlar’ın
katledildiği iddia edilmekte, Osmanlı Devleti’nin güvenliği
sağlayamadığı belirtilmektedir.
• İzmir’in işgalinden sonra Yunanlıların halka zulmetmeye
başlaması halkın uyanmasına sebep oldu.
 Böylece Batı Anadolu’da ilk defa KUVAY-I MİLLİYE harekatı
doğmuştur.
AMİRAL BRİSTOL RAPORU (13 EKİM 1919)
• Yunanlıların işgal gerekçelerinin doğruluğunu araştırmak üzere
Amerikalı Bristol başkanlığında kurulan komisyon bölgeye gelerek
incelemelerde bulunur ve rapor hazırlar.
• Raporda Yunanlıların iddialarının gerçekçi olmadığı belirtmiştir.
• Bu raporda Batı Anadolu’daki karışıklığın sorumluluğunun
Yunanlılara ait olduğu ilk kez belirtilmiştir.
=> Böylece Türklerin haklı davası ilk kez uluslararası alanda
duyurulmuştur.
KUVAY-I MİLLİYE HAREKETİ
• Mondros’tan sonra vatanın dört yandan işgal edilmeye
baş­laması üzerine işgal bölgesinde bulunan halkın kendiliğinden
oluşturduğu direniş kuvvetleridir.
• Türk Milleti’nin milli mücadele döneminde kendiliğinden
silahlanarak kurduğu bu kuvvetlere Kuvay-ı Milliye denir.
• Bu birlikler bölgesel olarak ortaya çıkmış olup düzenli ve
disiplinli bir ordu durumunda değildir.
 İlk silahlı direnme 19 Aralık 1918’de Dörtyol (Hatay)’da
Fransızlara karış oldu.
 İlk Kuvay-i Milliye Hareketi ise Batı Anadolu’da İzmir’in
işgalinden sonra Yunanlılara karşı başlatılmıştır.