EKONOMİK GELİŞMELER Kasım - 2010

EKONOMİK GELİŞMELER
Kasım - 2010
AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
EKONOMİK RAPOR - KASIM 2010
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………………..….
1
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)…..................................................
2
İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ…………………………..……
2
İTHALAT – İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI………………………………………
4
TURİZM GELİRİ ve GİDERİ……………………………………….………………………
5
TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE)………………………………………………
6
ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE)…………………………………………………………
6
DÖVİZ KURLARI………………………………………………………………………………
7
GRAFİKLER
Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği……………………………………………………………..
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
4
1
EKONOMİK RAPOR - KASIM 2010
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)
2010 yılı ikinci döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki
yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla % 10.3 artış göstermiştir.
Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2010 yılı ikinci üç
aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi
hasıla %17.1’lik artışla 268 495 Milyon TL olmuştur.
2010 yılının ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit
fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 10.3’lük artışla 25 706 Milyon TL olmuştur.
2009 yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %0.2’lik artışla 952 635 Milyon
TL, sabit fiyatlarla % 4.7’lik azalışla 97 144 Milyon TL olmuştur.
2009 yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 13 250 TL, ABD
doları cinsinden 8 578 Dolar olarak hesaplanmıştır.
İstihdam – İşsizlik ve İşgücü Hareketleri
Ağustos 2010 döneminde kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın
aynı dönemine göre 856 bin kişi artmıştır.
2010 yılı Ağustos döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın
aynı dönemine göre 801 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 440 bin kişiye, kurumsal
olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 856 bin kişi artarak 52 milyon 645 bin kişiye
ulaşmıştır.
Ağustos 2010 döneminde işgücüne katılma oranı % 49,7’dir.
2010 yılı Ağustos döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki
yılın aynı dönemine göre 0,4 puanlık artışla % 49,7 olarak gerçekleşmiştir. Aynı
dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,2
puanlık azalışla % 71,7, kadınlarda ise 1 puanlık artışla % 28,5’tir.
İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise;
− Toplam işgücünün % 18,2'sini 15-24 yaş grubundakiler oluşturmaktadır.
− Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 70,7, kadınlar için
% 25,1’dir.
− Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 83,6 olan işgücüne katılma oranı,
kadınlarda % 70,5'tir.
Tarım dışı istihdam 748 bin kişi artmıştır.
2010 yılı Ağustos döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine
göre 1 milyon 87 bin kişi artarak, 23 milyon 195 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde,
tarım sektöründe çalışan sayısı 339 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı
748 bin kişi artmıştır.
Ağustos 2010 döneminde istihdam edilenlerin % 26,6'sı tarım, % 19,5’i sanayi,
% 6,6’sı inşaat, % 47,2'si ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile
karşılaştırıldığında tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0,2 puan,
sanayi sektörünün payının 1 puan, inşaat sektörünün payının ise 0,1 puan arttığı,
buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1,4 puan azaldığı görülmektedir.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
2
EKONOMİK RAPOR - KASIM 2010
Bu dönemde istihdam edilenlerin;
− % 71,4'ü erkek nüfustur.
− % 60'ı lise altı eğitimlidir.
− % 60,3'ü ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 24,7'si kendi hesabına veya
işveren, % 15'i ise ücretsiz aile işçisidir.
− % 59,5'i 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır.
− % 2,6'sının ek bir işi vardır.
− % 2,8'i mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş
aramaktadır.
− Ücretli olarak çalışanların % 87'si sürekli bir işte çalışmaktadır.
Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 458 bin kişi azalarak
2 milyon 971 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 2 puanlık azalış ile % 11,4
seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 2,5 puanlık azalışla
% 14, kırsal yerlerde ise 1,2 puanlık azalışla % 6,2 olmuştur.
Bu dönemde;
− İşsizler sıklıkla (% 30,4) "eş-dost" vasıtasıyla iş aramaktadır.
− İşsizlerin % 86,7’si (2 milyon 577 bin kişi) daha önce bir işte çalışmıştır.
− Daha önce bir işte çalışmış olan işsizlerin % 52,1'i "hizmetler", % 22,7’si
"sanayi", % 16,5’i "inşaat", % 6,2’si "tarım" sektöründe çalışmış, % 2,5’i ise
8 yıldan önce işinden ayrılmıştır.
− İşsizlerin; % 26,8’ini çalıştığı iş geçici olup işi sona erenler, % 16,5’ini işten
çıkarılanlar, % 17,6’sını kendi isteğiyle işten ayrılanlar, % 8’ini işyerini
kapatan/iflas edenler, % 8,1’ini ev işleriyle meşgul olanlar, % 13’ünü öğrenimine
devam eden veya yeni mezun olanlar, % 10’unu ise diğer nedenler
oluşturmaktadır.
Ağustos 2010 döneminde işgücü dışında olup, daha önce bir işte çalışanların % 15'i
“tarım", % 11,4'ü "sanayi", % 3,1'i "inşaat", % 20,5'i "hizmetler" sektöründe
çalışmış, % 50’si ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır.
Ağustos 2010 döneminde 1 milyon 872 bin kişi işe yeni başlamış veya iş değiştirmiş
olup, bunun toplam istihdam içindeki oranı % 8,1'dir. İşe yeni başlayan veya iş
değiştirenlerin % 27,1'i 25-34 yaş grubundadır.
Bu dönemde işe başlayan veya iş değiştirenlerin % 19,5'i "sanayi", % 33,5'i
"hizmetler", % 20,8'i "inşaat" sektöründe, % 26,2'si ise "tarım" sektöründe işe
başlamıştır.
Mevcut işsizlerin
oluşturmaktadır.
%
18,3’ünü
(544
bin
kişi)
bu
dönemde
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
işten
ayrılanlar
3
EKONOMİK RAPOR - KASIM 2010
İthalat – İhracat ve Dış Ticaret Açığı
2010 Ekim ayında ithalat %55,5 artmıştır.
Türkiye İstatistik Kurumu ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış
ticaret verilerine göre; 2010 yılı Ekim ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat
%8,8 artarak 10 982 milyon dolar, ithalat ise %35,5 artarak 17 310 milyon dolar
olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı 2 677 milyon dolardan
6 328 milyon dolara ulaştı.
2009 Ekim ayında %79 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Ekim ayında
%63,4’e geriledi.
2009 Ekim ayında %50,2 olan Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki payı 2010 Ekim
ayında %47,6’ya geriledi. AB’ye yapılan ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre
%3 artarak 5 222 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
2010 Ekim ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Bu ülkeye yapılan
ihracat 2009 Ekim ayına göre %23 artarak 1 206 milyon dolar olurken, Almanya’yı
sırasıyla İngiltere (762 milyon dolar), İtalya (656 milyon dolar), Irak (557 milyon
dolar) ve Fransa (524 milyon dolar) takip etti. İthalatta ise, Rusya Fedarasyonu ilk
sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat %18,4 artarak 1 920 milyon dolar olarak
gerçekleşti. Rusya Fedarasyonu’nu sırasıyla Çin (1 625 milyon dolar), Almanya
(1 589 milyon dolar) ve ABD (1 038 milyon dolar) izledi.
Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği
2009-2010 Ocak -Ek im Dış Ticar eti
2009-2010 Ek im Ayı Dış Ticar eti
20 000
160 000
17 310
147 821
12 773
12 000
10 096
Milyon Dolar
Milyon Dolar
16 000
10 982
8 000
4 000
113 291
120 000
83 185
92 709
80 000
40 000
2009
2010
İhracat
2009
2010
İthalat
2009
2010
İhracat
2009
2010
İthalat
2010 Ekim ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, “motorlu kara
taşıtları” (1 382 milyon dolar) olurken; bu fasılı “demir ve çelik” (966 milyon dolar),
“kazanlar, makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları” (883 milyon
dolar), “elektrikli makine ve cihazlar, bunların aksam-parçaları” (784 milyon dolar)
ve “Örme giyim eşyası ve aksesuarları “ (711 milyon dolar) izledi.
Ekim ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl “mineral yakıtlar ve yağlar” (3 560 milyon
dolar) oldu. Bu fasılı; “kazan makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksamparçaları” (1 878 milyon dolar), “motorlu kara taşıtları” (1 466 milyon dolar) ve
“demir ve çelik” (1 396 milyon dolar) izledi.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
4
EKONOMİK RAPOR - KASIM 2010
Turizm Geliri ve Gideri
Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre %10 azalmıştır.
Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından oluşan III. Dönemde turizm geliri, geçen yılın
aynı dönemine göre % 10 azalarak 8 574 889 686 $ oldu. Turizm gelirinin
6 453 320 361 $’ı yabancı ziyaretçilerden, 2 121 569 325 $’ı ise yurt dışında ikamet
eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir.
Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu
dönemde yapılan harcamaların 6 637 222 358 $’ını kişisel, 1 937 667 328 $’ını ise
paket tur oluşturmaktadır.
Yabancıların ülkemizde ortalama kalış süresi 8,8 gece, kişi başı yaptıkları ortalama
harcaması ise 550 $’dır. Yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ülkemizde
ortalama kalış süresi 17,9 gece, kişi başı ortalama harcaması ise 1 001 $’dır.
Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %1,2 artmıştır.
2010 yılı III. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 13 861 776 kişidir.
Bunun 11 742 391 kişisini yabancı, 2 119 385 kişisini ise yurt dışında ikamet eden
vatandaşlar oluşturmaktadır.
Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %19 artmıştır.
Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın
harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre % 19 artarak
1 305 900 206 $ olmuştur. Bunun 1 239 589 768 $’ı kişisel, 66 310 438 $’ı ise
paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden 1 837 126 vatandaşın kişi başı
ortalama harcaması 711 $’dır.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
5
EKONOMİK RAPOR - KASIM 2010
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE)
TÜFE’de aylık değişim % 0,03 olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılı Kasım ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi’nde bir önceki aya
göre %0,03, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,72, bir önceki yılın aynı ayına
göre %7,29 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,59 artış gerçekleşmiştir.
Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %3,87
ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşmiştir. Kasım ayında endekste yer
alan gruplardan lokanta ve otellerde %0,87, çeşitli mal ve hizmetlerde %0,76,
alkollü içecekler ve tütünde %0,61, ev eşyasında %0,61, konutta %0,58,
ulaştırmada %0,45, haberleşmede %0,32, sağlıkta %0,01 artış, eğitimde %-0,14,
eğlence ve kültürde %-0,81, gıda ve alkolsüz içeceklerde %-1,89 düşüş
gerçekleşmiştir.
Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE’de en yüksek artış %24,54 ile alkollü
içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler
(%12,39), lokanta ve oteller (%10,08) artışın yüksek olduğu diğer harcama
gruplarıdır.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
ÜFE’de aylık değişim % -0,31 olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılı Kasım ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi’nde bir önceki aya
göre %-0,31 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,47, bir önceki yılın aynı
ayına göre %8,17 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,27 artış gerçekleşmiştir.
Aylık değişim tarım sektöründe %-4,25, sanayi sektöründe %0,63 olarak
gerçekleşmiştir.
Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %16,57, bir önceki yılın
aynı ayına göre %18,78 ve on iki aylık ortalamalara göre %19,95 artış
gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre
%5,59, bir önceki yılın aynı ayına göre %5,98 ve on iki aylık ortalamalara göre
%5,85 artış gerçekleşmiştir.
ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en
yüksek aylık artış %4,77 ile ham petrol ve doğalgaz çıkarımı alt sektöründe
gerçekleşmiştir.
Sanayinin üç sektöründen, imalat sanayi sektöründe %0,80, madencilik ve
taşocakçılığı sektöründe %0,33 artış, elektrik, gaz, su sektöründe %-0,77 düşüş
gerçekleşmiştir.
Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, ham petrol ve
doğalgaz çıkarımı (%4,77), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı
(%3,08), metal cevheri (%2,96), tekstil ürünleri imalatı (%2,64), mobilya imalatı
(%1,89) alt sektörleridir. Buna karşılık taşocakçılığı ve diğer madencilik ürünleri
(%-1,55), tıbbi, hassas ve optik aletler imalatı (%-1,16), iletişim teçhizatı imalatı
(%-1,08), elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı (%-0,93) bir ay önceye göre endekslerin
en fazla gerilediği alt sektörler olmuştur.
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
6
EKONOMİK RAPOR - KASIM 2010
01.11.2010 - 30.11.2010 TARİHLERİ ARASI DOLAR VE EURO DÖVİZ KURLARI
TARİH
DOLAR KASIM 2010
SATIŞ
ALIŞ (TL)
(TL)
EURO KASIM 2010
SATIŞ
TARİH
ALIŞ (TL)
(TL)
30.11.2010
1.4950
1.5050
30.11.2010 1.9620
1.9770
29.11.2010
1.5000
1.5100
29.11.2010 1.9630
1.9780
27.11.2010
1.4810
1.4910
27.11.2010 1.9610
1.9760
26.11.2010
1.4820
1.4920
26.11.2010 1.9620
1.9770
25.11.2010
1.4650
1.4750
25.11.2010 1.9590
1.9740
24.11.2010
1.4770
1.4890
24.11.2010 1.9680
1.9860
23.11.2010
1.4430
1.4530
23.11.2010 1.9650
1.9800
22.11.2010
1.4430
1.4530
22.11.2010 1.9650
1.9800
20.11.2010
1.4370
1.4470
20.11.2010 1.9570
1.9720
15.11.2010
1.4360
1.4460
15.11.2010 1.9570
1.9720
13.11.2010
1.4270
1.4370
13.11.2010 1.9590
1.9750
12.11.2010
1.4250
1.4350
12.11.2010 1.9490
1.9640
11.11.2010
1.4140
1.4240
11.11.2010 1.9370
1.9520
10.11.2010
1.4090
1.4190
10.11.2010 1.9410
1.9560
09.11.2010
1.3990
1.4090
09.11.2010 1.9480
1.9630
08.11.2010
1.4040
1.4140
08.11.2010 1.9530
1.9680
06.11.2010
1.3930
1.4030
06.11.2010 1.9540
1.9690
05.11.2010
1.3940
1.4040
05.11.2010 1.9560
1.9710
04.11.2010
1.3910
1.4010
04.11.2010 1.9770
1.9920
03.11.2010
1.4090
1.4190
03.11.2010 1.9720
1.9870
02.11.2010
1.4080
1.4180
02.11.2010 1.9730
1.9880
01.11.2010
1.4220
1.4320
01.11.2010 1.9730
1.9880
TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
7