O`RMAN FAKÜLTESi
advertisement
ISTANBUL ÜNivERSİTESI ,, O'RMAN FAKÜLTESi DE<RGıs.İ A\1ERİKA BİJ.i.LEŞİK DEVLETLERi ORMAN TEŞKiLATlNIN İNŞA EDiLECEJ..: YOLLARIN GÜZERGAHLArUNDA BULUNAN yL\TERYALİN TEŞHİSİ KONT;SUNDA HAVA FOTOGRAFL~RIND"-\N SAGLADIGI FAYDALAW Yazan: Çeviren: Tahsin TOKMANOGLU Sotero MUNİz Orman Mühendisi Amerika Birleşik Devletleri Orman Teşkilatı, Humboldt Milli Ormanı Elko - Nevada Giriş: Orman teşkilatııııızııı yapmakta olduğu mühendislik işlerinin bir ,:oklarında" hava fotoğraflarınııı erıterpretasyonu" ile elde edilen bilgilerd'cp büyük çapta faydalanılmaktadır. Bu yazıda, Intermountain rejyorıunu meydana getiren Utalı ve Nevada eyaletleıi ile Idaha, Wvorning, Colorado ve Kalifoıniya eyaletleıinin bazı kısımlarıııela orman teşkilatının inşa edilecek volların güzergahlannda bulunan materyalin teşhisi konusurıda hava fotoğraflarından nasıl fm"dalandığı özet olarak açıklanmakli1t11f. lnternıountain rejyonunun gelecek yıllara ait )'01 şebekesi pldnını yapmak gayesiyle bir kaç sene evvel hava fotoğrafları üzerinde arazilerin istikşaflarma başlanmıştı. Bu çalışmaları yapnn orman mühendisleri Fotogrametri ilminin ana prensipleri ile orman yol şebekesinin tesisi bilgilerini 1) Photogrammetric Erıg ineer-ing Dergisinin Kasım 1964 tarihli nüshasmda yayınlanmıştır. 2) Fotoğraf üzerindeki çizgilerin. işaretlerin tanınması ve bunların ifade ettikleri manalar ın tayin edilmesi işine fotoğraf enterpretasyonu denilmektedir. Beynelmilel olan bu tabir Jisarumıza da girmiş bulunmaktadır (Çeviren) . A.B.D. DE ORMAN YOLLARININ ı:n YAPILIŞI geniş çapta uygulamışlardır. Yol gayesiyle bir arazı parçaSllIın istik~afı denilince, mıntakanın temel transport ihtiyacına faydalı olacak yolların bu arazi parçasının nerelerinden geçmesinin uygun olacağının araştırılması anlaşılmaktadır, bu inceleme hava fotoğrafları üzerinde yapılmıştır. Hava fotoğrafları üzerinde çalışarak yol güzergahı tesbit etmek. fotoğraflar üzerinde tesbit edilmiş güzergahı yardımcı noktalar vasıtasiyle araziye aplike etmekten çok daha hassas bir iştir. Fotoğraflar üzerinde yol şebekesinin istikşafı yapılırken yamacııı eğimi, bakış istikameti, bitki örtiisü ve drenaj şartları yol ekseninin geçeceği yerin tayininde roloynar. inşa Edilecek Yolun Güzergahında Bulunan Materyalin Fotoğraf Üze- rinde Teşhisi : Son zamanlarda, inşa edilecek yolların güzergahlarının geçecegı yerlerde bulunan kaya blokları, kaymak ta olan toprak kütleleri, taban suyu. kiiçük bir müdahale ile hemen kayabilecek toprak kütleleri gibi yol inşaatına. etki yapabilecek materyallerin hava fotoğrafları üzerinde teşhis edi 1mesi arzu edilmiştir. Fotoğraflarda bu teşhis yapılabildiği takdirde. yol giizergalılarımn istikşafları yapılırken materyal teşhisi de birlikte yapılır, ayrıca bir çalışmaya lüzum kalmaz. Materyalin teşhisi de gözönünde bulundurularak güzergah tesbit edilmiye çalışıldığı takdirde iş, sadece geometri prensiplerine uymaktan ibaret kalmamakta yol inşası esnasında karşılaşılan güçlüklerden kazanılmış olan bilgilerden ve tecrübelerden de faydalanılmaktadır. Bu sebepten yol planlanmasında çalışan miihcııdislerin ödevleri çok genişlemiştir. Bu metodun geliştirilmesi için tır. Toprak. Jeoloji ye mühendislik. fotoğraflarının entcrpretasyonunu materyalin teşhis edilmesinde nasıl üç ilimden geniş çapta faydalamlacakBu ilim kollarından her birinin. hava yaparak yol güzergfıhında bulunan faydalı olabildiği aşağıda açıklanmış- nr. Toprak ilminin Rolü : Yol planlanmasında çalışan mühendisler, (A-l-a) veyahut (A-l-b) karakterindeki bir toprak üzerinde yol inşa etmekle, (A-6) veyahut (A-7) karakterindeki bir toprak üzerinde yol inşa etmek arasındaki farkı bilirler. Birinciler inşaata büyük kolaylıklar sağlamaktadırlar. (A-l) grubundaki topraklar düşük dereceli materyalden meydana gelmiş stabil topraklardır. drenaj problemleri yoktur ve dayanma kabilivetleri Ievkaladedir. (A-6) Ye (A-7) grubuna giren topraklar ise yol inşası bakımından çok fe- 138 T. TOKMANOGLU na özelliklere sahip olan yollardır. Bunlar ince tanecikli materyalden meydana gelmişlerdir. Kendilerine verilen şekli zamanla değiştirrnezler, suyu geçirrnezler üstlerinde tutarlar, kapilarite kabiliyetleri çok fazladır, bu toprak üzerine inşa edilecek yolların üst yapı tabakasının çok kalın 01ması zaruridir. Jeolojinin Rolü Yol inşasında kayalarda toprak gibi bir yapı materyali olarak kullanılmaktadır. Bu kayalar fotoğraf enterpretasyonu esnasında hatasız olarak teşhis edilebilirse, çalışma çok faydalı şekilde yapılmış ve jeoloji ilminden de faydaianılmış olur. Mesela: Hava ile uzun zaman temas etmiş kayaları bulunarı yamaçlar drenaj imkanına sahip, stabl ve göçme ihtimali olmıyan yerler olarak telakki edilirler. Kireçtaşı. kumtaşı ve şist gibi çeşitli kayalar üzerinden geçecek yolların masrafları arasındaki farklar ~h fotoğraf enterpretasyonu esnasında gözönünde bulundurulur. Konglomera tipindeki kayalarda taneciklerin birbirlerine yapışma derecesi, kayanın kesilmesinde ve bu kayadan elde edilen materyalin yoJU:1 üst yapısı için stabil materyalolarak kullanılmasında büyük öneme sahip bulunmaktadır. Kaya tipi bir defa teşis edilebildiği takdirde, sertlik derecesine bağlı olarak bir çok genel bilgiler ve toprak çeşidi buradan çıkarılabilir. Arazinin topoğrafik yapısından kaya tipini tayin etmek ele mümkün olabilir. Mühendislik Bilgisinin Rolü : Bütün kaynaklardan elde edilen bilgileri toplamak, li.izumlularını eçmek, bunlara göre son kara n "ermek bilindiği üzere mühendislik bilgisini teşkil etmektedir. Kayaların özelliklerinin icabı olarak yol inşaatına yaptıkları etkilerin bilinmesi, jeolojinin bu gayeye sağladığı faydayı teşkil etmektedir. Hava şartları ve erozyon durumu, ana taşından hasıl olan toprağın özelliklerini belirtir. Mesela: Granit kayaları büyük kütleler halinde bulunabilir ve pürüzsüz bir yüzeye de sahip olabilirler, fakat bu kayaların aşınmasından kumlar ve kendisine verilen şekli muhafaza el-me kabiliyeti olmıyan topraklar meydana gelmektedir. Konglomeraların aşınmasından ise tanecikli yapıya sahip topraklar meydana gelmektedir. bıı tanelerirıbüyüklüğu anataşı içindeki tabii çimentonun yapışurma kabiliyetine tabi olarak değişmektedir. şistik bünyeye malik olan kayaların aşınmasınelan genelolarak killi veyahut killi kum toprakları meydana gelmektedir. Kavalann aşınmaya karşı olan mukavemetlerini tayin etmek A.B.D. DE ORMAN YOLLARININ YAPILIŞI 139 mümkündür. Çeşitli kaya tiplerinin aşırımaya karşı mukavemet dereceleri, alınan numuneler üzerinde yapılan tecrübelerle tayin edilmektedir, bu değerler L. A (Los Angeless) ile ifade edilmektedir. Herhangi bir kaya tipi için bu değer 0.25 olarak verilmişse, bunun manası aşınma denemesi esnasında bu kaya, ihtiva ettiği materyalin % 25 ini kaybetmiş demektir. Kısacası kıymetin büyümesi kayanın aşırımaya karşı daha az mukavim olduğunu göstermektedir. Mesela kuvarts'lara ait değerler % 15 ile % 25 arasında değişmektedir. Craııite ait değerler ise açık havaya maruz kalma derecesine göre değişmekte ve % 25 ile % 60 arasında bulunmaktadır. Şistik yapıdaki kayaların da değerleri çok değişmekte ve % 30 ile. % 50 arasında bulunmaktadır. Bu detaylı bilgiler araziye ait diğer bilgilerle birleştirilerek çok daha faydalı kesin hükümlere varılabilir. ve Çalışmalar bu safhaya gelince, fotoğraf enterpretasyonu ile materyali teşhis etme proğramlan geliştirilmiş, bu işin tekniği ana hatlarıyla ve genel terimlerle açıklanmıştır. Bu yazının bundan sonraki kısmında uygulanmakta olan proğramın detaylarına ait açıklamalar bulunmaktadır. Fotoğraf Enterpretasyonu 1 No. lu şekilde görülen Safhası : stereoğramr' Stereoğramın sağ yukarı köşesinde kütlesi bulunmaktadır, bu saha ormarıla inceleyelim. görülen arazide üstü açık kaya kaplanmıştır ve oldukça düzdur. Stereoğramın orta kısmında ise arazinin topoğrafik yapısı birdenbire değişmektedir. Burada çok kolay bir şekilde görülen çıplak bir sırt bulunmaktadır. Bu sırtın aşağısında küçük sırtlar ve bunların aralarında da küçük vadiler vardır. Bu vadiler sahanın suyunu toplıyarak sol tarafa docru göndermektedirler. Bu bilgilere, vejetasyon tabakasının şeritler I-alinde değişiklikler göstermesi de eklenecek olursa, altta kalan toprak ui;;::kaslnrIaki şartları ve rutubet derecesini tahmin etmek mümkündur. Sicreoğramın aşağı kısmında gene kolaylıkla görülen bir sırt bulunnaktadır bunun aşağı kısmında ise çizgili bir kısım görülmektedir, bura~IIlI il 'arım yapılan yerler olduğu açıkca belli olmaktadır. 3) Herhangi bir vaziyeti gösteren çok sayıdaki fotoğraf arasından en belirli olan çift seçilir. Bunlara stereoğram denilmektedir. Fotoğrametrinin tekniğini öğrenecek şahıslar evvela stereoğramlar üzerinde çalışırlar, ünsiyet peydah ettikten sonra yavaş yavaş diğer fotoğraflara geçerler. Bir no lu şekilde çeşitli jeolojik formasyonları gösteren bir stereoğram görülmektedir (Çeviren). HO T. TOKMANOGLU Arazinin topoğrafik yapısı "e vejetasyon örtüsürıdeki ton far:'~;"! acıkca görüldüğü için bııııların izahı yapılmamıştır. Görünen bu şar.I 1:' yol planlanmasını yapan mühendise yolun nereden geçirilmesi gerektiğini tesbit etmiye yetecek kadar bilgi vermemektedir. Yeter derecede bilgiye sahip olabilmek için arazinin jeoloji ve daha başka bilgiler bakımından da tetkik edilmesi lazımdır. 2 No. lu şekilde görülen jeolojik harita 1 No. lu şekilde görülen araziye ait bulunmaktadır. Bu harita üzerinde 3 jeolojik formasyon göze çarpmaktadır. (jeolojik formasyon denilince, fiziki karakterleri açıkca göze çarpan kayalar anlaşılmaktadır, bunlar arazide kolaylıkla tanınabilir ve ölçekli haritaları yapılabilir.). Görülen jeolojik formasyonlar şunlardır. ŞEKİL: ı Bir Stereoğram Şekilde stereoskopik görme imkanı sağlayan bir çift fotoğraf bulunmaktadır. Tam ortada yukarda aşağı doğru uzanan çizgi iki fotoğrafın birleştiği yerdir. 8-10 cm. eninde kağıt veya mukavvadan bir şerit kesirıiz. Kestiğiniz şer it i. iki fotoğrafın birleştiği çizgi üzerine kılıcına koyunuz. Her iki fotoğrafın aynı derecede ışık almasını sağlayınız, kestiğiniz kağıt şerit fotoğraflardan herhangi birine gölge yapmamalı. Sağ gözünüz sağdaki fotoğrafı, sol gözünüz soldaki fotoğrafı görecek şekilde resme bakınız. Biraz devamlı baktığınız takdirde araziyi üç boyutlu olarak görmiye başlarsınız. Bir müddet egzersiz yaptıktan sonra kağıt şer it i kullanmanıza da lüzurn kalmaz, bakınca sekı i üç boyutlu olarak (Stereoskopik olarak) görmiye başlarsınır (Çeviren) . A.B.D. DE ORMAN YOLLARıNıN YAPILIŞI 141 ı - Wasath Forrnasyonu: Sahannı yukarı kısmında bultınmaktacl ır. genelolarak pembe renkli sediment topraklarını verir, bu yazıda bahsolunan diğer jeolojik formasyonlara kıyasla yumuşak kütle olarak kabul edilirler. :2 kütleler Twin Creek Formasyonu: Bu formasyon halinde bulunmaktadır. Bunlar aşındırıcı genelolarak kütlelerdir. büyük 3 -, Stump - Preuss Formasyonu: Bu formasyon iki değişik tipiu birleşmesiyle meydana gelmiş kumtaşından ibarettir. Stump tipi kumtaşları yeşilimsi gri renktedir. içersinde dağınık halde kireçli yeşil şistler bulunmaktadır. Preuss formasyonu Stump tipi kumtaşlarının altında bulunmaktadır, derindir, rengi kırmızıdan griye kadar değişmektedir, siltasyon neticesinde hasıl olmuş kumtaşı Iormasyonudur'. Jeoloji haritasından başka, toprak haritası, mmtakadaki minerallere ait raporlar, petrol ve tabii gaz haritaları da faydalı bilgiler verebilecek kaynaklardır. Yukarda açıklanan formasyon tipleri ve [eolo]i haritası jeologlar veyahut toprakçılar tarafından, arazide numuneler almak, denemeler yapmak ve hava fotoğraflarının cnterpretasyonuııu yaparak haritahıra geçirmek suretiyle elde edilmiştir. Sahaların bitki yetiştirme kapasiteleri de gözönünde bulundurulmuştur. Mesela çıplak bir yamaç ormanla kaplı bir yamaçla mukayese edildiği takdirde, ormanla kaplı yamaçda daha kalın bir toprak tabakasının bulunduğuna, su tutma kabiliyetinin daha fazla olduğuna, açık hava 4) Yalnız arazide çalışmak ve toprak tahlilleri yapmak suretiyle toprak haritası meydana getirmek artık tarihe karışmıştır, Çünkü çok miktarda emek ve para sarfını gerektirmekte, sıhhatli de olmamaktadır. Bugün arazide pek az numune alınmakta, fakat hava fotoğrafları üzerinde geniş çapta inceleme yapmak suretiyle kısa zamanda büyük arazilerin sıhhatli toprak haritaları yapılmaktadır. Jeoloji haritaları da aynı şekilde yapılmaktadır. Bu çalışmalarda en önemli hususu toprakların veya kayaların fotoğraflar üzerinde teşhis edilmesi teşkil etmektedir. Orman Amenajman PlanIarırnız bugün aynı prensibe göre yapılmaktadır. Evveta fotoğraflar üzerinde meşcere tipleri tefrik edilmekte, sonra meşcerelerde az miktarda deneme sahaları alınmaktadır, İleri ülkelerde toprak ve jeoloji haritaları da aynı metodla yapılmaktadır (Fazla bilgi için Orman Fakültesi Dergisinin Seri B, Cilt XIV, Sayı 1 No. lu nüshasında yayınlanan "Bamenda-Güney Kamerortarazisinin kullanılış şekli ve kapasitesine ait istikşaf raporu" isimli yazı ile Orman Mühendisliği Dergisinin yıl 1966 Sayı 2 No. lu nüshasında yayınlanan "Şili'de tabii kaynaklasan geliştirilmesi için yapılan çalışmalar" isimli yazılara bakınız (Çeviren). 142 T. TOKMANOGLU sartlarina maruz kalan kaya miktarlarının daha az olduğuna kolaylıkla hükmedilebilir. Bitki yetiştirme kabiliyeti yüksek olan yerlerde bazı belirli ağaç türlerinin yetiştiği bilinmektedir. Mesela Kızılağaç Söğüt ve Kavak çeşitleri gelişebilmek için devamlı bol suya muhtaçdırlar. Diğer ağaç türleri ince tanecikli (ağır topraklar) içinde yetişebilirler. Bazı ağaç türleri de yerişebilmek için iyi drenaj şartlarına kumlu topraklara veyahut 1 11111111111111111111111111111'111111111111111111111 1111111· :::::::Wasatch Formasyonu::::::::::::::::::: ::~::::: : .' 0·.·.·. II iIIIi Ili i 1111 i iıiiIIi ii iIIIi Ii 111I1111111 iiii111111111i i ii Il ŞEKİL: Jeolojik LL ı ı 2 Harita yüksek rakımlı yerlerde bulunan özel ekolojik şartlara ihtiyaç' gösterirler. Enterpretörler bu bilgilerden faydalanabildikleri takdirde, ağaç cinslerine dayanarak toprak tipini, derinliğini, ihtiva ettiği su miktarını ve açık hava şartlarına maruz kalma derecesini tayin edebilirler. Bütün bunlar oradaki şartların idrak edilmesi, anlaşılmasıdır. Bu şartlar da yol şebekelerinin planlanması için arazilerin istikşafında faydalı olmaktadırlar. A.B.D. DE ORMAN Fotoğraf Enterpretasyonu YOLLARıNIN Safhası YAPILIŞI 143 :. ;3 Nu. lu şekilde görülen saha ı No. lu şekilde görülen Stereoğramdaki sahanın aynıdır. 3 No. lu şeklin diğerinden bir farkı vardır, jeoloji ve diğer ilimler yardımı ile saha hakkında elde edilen bilgiler fotoğraf üzerine işlenmiştir. Bilhassa jeolojik formasyonlar tesbit edilmiş ve kapladıkları sahaların sınırları fotoğraf üzerine çizilmiştir. Üzerinden yol geçirilmesi çok zor olan materyalin kapladığı saha bu fotoğrafda kolaylıkla görülmektedir. .. Stereoğramın sağ yukarı köşesinde bulunan. ve düşük' rakımlı arazi olaral. vasıilandınlan düz saha tamamiyle yumuşak Wasatch forrnasyoııudur Bu sahadaki kayalar da yumuşaktırlar ve yol inşaatı esnasında kolaylıkla kazılabilen materyalolarak telakki edilirler. Bu jeolojik formasyondan hasıl olan topraklar ince taneciklidirler, verilen şekli orta derecede muhafaza ederler, üzerinden geçirilen yollar stabl olamazlar. Stabilite bakımıııdan fena şartlara sahip bulunmaktadırlar. Bu bilgiler yol planlamasım yapaıı mühendisler için çok önemli bulunrnaktadir, yol muhakkak bu sahadan geçecekse üst yapısının çok sağlam olması Ve drenaj tesislerine çok önem verilmesi gerekir. Stereoğrarnın orta kısmında arazinin topoğrafik yapısı değişmektedir, bunun manası gayet açıktır. Bu saha, erozyona masif kütle olarak vasıflandırılan Twin Creek forınasyonu ile lunmaktadır ve düz araziyi teşkil eden Wasatch formasyonunun le zıddını teşkil eden özelliklere sahip bulunmaktadır. ani olarak mukavim kaplı butamarniy- Soldan sağa doğru uzanan çizgilerle taranmış olan sahada sırtlar ve vadiler açık olarak görülmektedir. Jeolojinin verdiği bilgiye göre bu saha Twin Creek formasyoriu ile kaplı bulunmaktadır ve kireç taşları ile şistik taşlar birbiri ardı sıra dizilmişlerdir: Bu bilgi bu şeklin teşekkül tarzını acıklamaktadır. Vadiler şistik taşlardan meydana gelmişlerdir ve erozyon tesiriyle aşırımışlardır. Sırtlar ise erozyona mukavim olan kireç taşlarından meydana gelmişlerdir. Böyle vadi ve sırtların birbiri ardı sıra dizlldiği sahalar yol inşası bakımından büyükgüçlükler arzeden sahalardır. Vadilerde fazla miktarda drenaj -kanallan ve derecikler bulunmaktadır. bunlar genelolarak şistik taşlardan hasıl olmuş topraklar içinde bulunurlar, çok rutubet tutarlar, kendilerine verilenşekli uzun zaman korumazlar, zamanla değişirler. Bu sahada yapılacak yolların üst ve alt yapılarının drenaj tesisleri çok mükemmelolmalıdır, yolun stabl olmasında ve uzun zaman dayanmasında bu hususun önemi büyükdür. Kireç taşların- 144 T. TOKMANOGLU cluu meydana gelmiş olan sırtlar yol planlamasını yapanların karşısına değişik bir problem olarak çıkmaktadır. Bu sırtlardan yol geçirmek için kayalara delikler açmak ve dinarnitler atmak zarureti vardır, bu da ekstra masrafları icap ettirir. ŞEKİL: 3 Bir No. lu şekilde görülen stereoğram 2 Ko. iu şekilde görülen jeolojik haritadan faydalanılmak formasyonların sınırları bir No. lu şekildeki stereoğramın bu stereoğram elde edilmiştir. Bu şekli de stereoskopik çalışınız (Çeviren). suretiyle üzerine olarak jeclo] ık çizilerek görmiye Bu formasyonun alt kenarında diğer bir formasyon görülmektedir. Burada sağdan sola doğru uzanan yanntılar bulunmaktadır, bunlar biiviik çapta toprak kaymaları sonunda meydana gelmişlerdir. Bu vannt-lur Twin Creek fcrmasyonu ile Stuınp ·Preuss [ormasyonu arasında bulunmaktadır. Bir formasyondan diğer bir formasyona geçit teşkil2den bu formasyonda bulunan materyal sol tarafa doğru ka} mış ve 1/2 ila 3/4 ıni! kadar yer değiştirmiştir. Resim üç buutlu olarak tetkik edildiği zaman Iııı sahanrn göçüntü arazi olduğu açık olarak görülmekte ve herhangi bir şüpheye yer kahnamaktadır. Yol planlamasında çalışan mühendisler. arazide istikşaf yaptıkları takdirde birikinti kütlelerinin üzerinden yürür gecerler fakat tanıyamazlar. yüksek tepelere ve sırtlara çıkarak oradan ara- A.B.D. DE ORMAN YOLLARINlN YAPILIŞl 145 :zıyı mceledikleri zamanlarda dahi birikinti kütlelerini üzerlerinde göçünlü olan yerleri tanıyamazlar. Göçüntülü bir araziden yol yapılacak -olursa bir çok feci olaylarla karşılaşılrr. Bu durum bilhassa büyük ölçekli hava fotoğrafları üzerinde enterpretasyon yapmanın lüzurnunu açık -olarak ortaya koymaktadır. Stereoğrarnın tetkikinden çıkan önemli bir hususda şudur: Yüksek rakımlı sahaların yüzeylerinden kayıp gelep topraklar göçüııtü sahalarının .alt kısmında toplanmaktadır. Bu birikintiler son zamanlarda teşekkül etmiştir. yüksek rakıınli sahaların yüzeylerindeki toprak kaymalan henüz bitmemiştir. Sahada gözle görülebilen derecik sayısının azhğı suların toprak altından drene edildi~ini' belirtmektedir. Bu bilgi. birikinti materyali üzerinde yol inşa edecek olan mühendisiere toprak altından çıkacak suların bir çok dertler açacağını peşinen belirtmektedir. Yol güzergdhlan tesbit edilirken bu bilginin de gözönünde bulundurulması gerekir. Stereoğramın daha aşağı kısımlarında Twin Creek formasyorıu He Stump ..Preuss formasyonu arasında bir geçit zonu bulunmaktadır. Bu .geçlt zonu üzeri:nde çam ormanlan bulunan sırtlardan meydana gelmiştir. Çarn ormanıarı stump-Preuss formasyonunun karakteristik belirtisidir. İdeolojik formasyon içine tabakalar halinde yerleşmiş bulunan kum taşları bu karakteristik şekli meydana getirmiştir. Genelolarak Stump-Preuss kumtaşı Iormasyonu kolay kazılır, taneeikli bir bünye ihtiva eden yol materyali verir, yapılacak yellarm stabl -vlmasma ve drenaj problemlerinin bulunmamasına imkan verir. Tanecikli bir bünyeye sahip olması dolayısiyle, yol planlama mühendisleri bu formasyonla kaplı olan sahalara, diğer mıntakalarda yapılacak yollarda kullanılacak malzemenin deposu gözü ile bakmaktadırlar. Diğer bir dominant arazi şekli de, stereoğramın yukarısına doğru akmakta olan Horse Creek ırmağınırı meydana getirdiği seylap rnmtakasıdır. Sel sularının sürükleyip getirdiği tipik materyalin ırmak boyunda bulunacağı gayet tabiidir. Bu saha yolun inşası esnasında lüzurnlu alt yapı ye üst yapı materyali ile dolu bulunmaktadır. Özet: Hava fotoğrafianııın enterpreı asyonunu yaparak yol güzergtıhlarınııı kafi yerlerini tesbit etmiye imkan yoktur. Fakat hava fotoğraflarında güzergahın geçeceği sahadaki materyal etüd edilirse, elde edilecek bilgiler güı-ergahın nereden geçir ilmesinin uygun olacağının cevaplandırılmasın- 146 T, TOKMANOGLU da büyük çapta faydalı olur. Fotoğrafların etüdü sayesinde üzerinde güçlükle yol inşa edilecek sahalar meydana çıkarılır, bu yerlerin Jeolojik yapısı arazide daha itinalı bir şekilde incelenir ve güçlük çıkartacak şartların izale edilmesi imkanları araştırılır. Yol inşaatında kullanılacak 'yapı materyallerinin yerleri, arazide araştırmaya kıyasla hava fotoğraflarında daha sıhhatli ve kolay tesbit edilirler. Son olarak şu noktaya işaret elmek yerinde olur: İnşa edilecek yollarm guzergahında bulunan materyalin teşhisinde hava fotoğrafları metodu, materyalin arazide teşhis edilmesi metodunun yerini almış değildir. Fakat Amerika Birleşik Devletleri Orman Teşkilatının Intermountain mırıtakasında çok faydalar sağlıyan bir istikşaf vasırası olarak kullanılmaktadır.
