2 ğini sorar. O da, sikkelerin üzerinde Sezar`ın resmi

T. B. M. M.
B : 39
ğini sorar. O da, sikkelerin üzerinde Sezar'ın resmi
'bulunduğuna işaret edeerk der ki; «Sezar'ın hakkını
Sezar'a veriniz.»
Paranın prenslere ve hükümdarlara ait bir halk
olduğuna dair beslenen- kanaat, bütün bir tarih boyun­
ca kökleşmiştir. Yeryüzünde ilk para Anadolu'da baslllmıştır. Eski Yunan tarihçesi Bodrumlu Heredot,
Lidyalı'larm ilk sikkeyi altından ve gümüşten bas­
tıklarını yazar. Tarih boyunca altın, para olmak için
yaratılmış bir maden niteliğini kazanmış ve paraların
en soylusu olmuştur.
1983 yılında Topkapı Sarayında Anadolu Uy­
garlıkları Gergisinde, Lidyahların paraları da yer al­
mıştır. Uidyalılardan sonra, Anadolu toprakları üze­
rinde kurulan bütün devletlerin de para bastıkları
görülmektedir. Osmanlı Devleti de, kuruluşunu müte­
akip, 1327 yılında Orhangazi adına Bursa'da ilk gü­
müş parasını basmıştır.
Memlekette tedavül eden altınlar, Selçuk, Bizans
ve Venedik paralarından mürekkepti. İstanbul'un fet­
hinden sonra Fatih Sultan Mehmet, Darphane-i Arnireyi, kurarak ilk Osmanlı altın parasını bastırmıştır.
Paranın ihtiva ettiği kıymetli ve ucuz madenler
arasındaki nispete, «Avar» denilmektedir. Paranın
avan, hükümdarın iradesine göre tayin edilmiştir. Bu
icbarla para ayarının bir memleketten diğerine de­
ğiştiği görülür. Mesela, İngiltere'de altın sikkelere ila­
ve ed'len bakır 1/12 oranındavdı. Buna göre sterlinin
ayarı 0,916'dır. Fransa'da altına, 1/10 oranında ba­
kır karıştırıldığından, paranın ayarı 0,900 idi. Fatih
ise, 0,993 ayarında altın sikke bastırmıştır. Bu de­
rece halis altınlar, Osmanlılar ve Venedikliler tara­
fından tedavüle konmuştur.
Sikkelerin basılması, eski zamanlardan beri dev­
let kontrolü altında olmuştur. Paranın mabetlerde,
madenler civarında kurulan tesislerde, müteahhitlerin
veya devletin idaresindeki derphanelerde resmî kont­
rol altında basıldığı görülmüştür.
Osmanlı İmparatorluğunda neşredilen 'bir 'beyan­
name, devletin para basma işlerini kontrol altına al­
masına şu gerekçeleri sebep göstermektedir: «öikke
denilen şev, her devlet tebaasının alışverişte birbirini
aldatmamak ve gerek ağırlığında ve gerek değerinde
bir fesat olmamak için padişah adına damgalanmış
altın ve gümüş parçalan demektir. Memlekette geçen
sikkenin ağırlığı ve değeri bilinmek için, sahibi mülk
olan padişahın sikkesi olımak lazım gelir.» Bu gö­
rüş, birçok memleketlerde darphane işlerine devlet
müdahalesini izah eden sebeplere misal teşkil edebi­
lir.
12 . 12 . 1986
0: 2
Son asırlar zarfında da, sikke kesilmesi, devlet
kontrolündeki darphanelerde cereyan etmiştir. Hü­
kümdarlar, darphane teşkilatına büyük önemi ver­
mişlerdir.
Fransa'da, 16 ncı yüzyılda, pahalılık sebeplerini
incelemeye memur edilen vMalestroit, darphane mü­
dürü idi. Pahalılığın sebebini, darphanedeki müşahedeleriyle izaha çalışmıştır. İngiltere'de 1717 sene­
sinde Londra piyasasında hüküm süren gümüş sıkın­
tısı üzerine, darphane işlerini idare etmekle görevli
tsaac Newton, çözümler ileri sürmüştür. Osmanlı İm­
paratorluğunda da darphane emini, kubbe vezirlerin­
den ve defterdarlardan tayin edilmiştir. Fatih Guttan
Mehmet tarafından kurulan Darphane-i Amire, günü­
müze kadar İstanbul'da faaliyetine devam etmiştir.
1984 yılı ve öncesinde Maliye Bakanlığı bütçesi
içinde yer alan Darphane ve Damga Matbaası,
17.6.1982 tarih ve 2680 sayılı Kanunun verdiği yet­
kiye dayanılarak çıkarılan 8.6.1984 tarih ve 234 sa­
yılı Kanun Hükmünde Kararname ile Hazine ve Dış
Ticaret 'Müsteşarlığına bağlı, müstakil bütçeli bir ida­
re haline getirilmiştir.
Gerek darphane ve gerekse Damga Matbaasının
üretimini sürdürebilmesi ve diğer görevlerini yerine
getirebilmesi için, 234 sayılı Kanun Hükmünde Ka­
rarname ile kuruluşa 20 milyar lira döner sermaye
taihsis edilmiş ve 'bünyesinde Döner Sermaye Sayman­
lık Müdürlüğü kurulmuştur. Böylece, devlet teşkilatı­
mız içinde hem ekonomik ve malî kurallara göre ça­
lışan döner sermayeli bir kuruluş, hem de devletin
aslî fonksiyonlarını kullanan ve <bu sebeple genel büt­
çe içinde yer alan bir genel müdürlük olarak teşkilat­
landırılmıştır. Darphane ve Damga Matbaası Genel
Müdürlüğünün, Darphane Dairesi Başkanlığı, Dam­
ga Matbaası Dairesi Başkanlığı, Uygulama Dairesi
Başkanlığından müteşekkil üç ana hizmet birimi ile
Döner Sermaye Saymanlığı, Personel ve Eğitim Dai­
resi Başkanlığı, İdarî ve Malî İşler Dairesi Başkan­
lığı ve Savunma Uzmanlığından oluşan dört yardım­
cı birimli mevcuttur.
Darphane ve Damga Matbaası Genel 'Müdürlüğü­
nün, görev ve yetkileriyle ilgili faaliyetlerini de şöyle
özetleyebiliriz :
1. Madenî paraları basmak : 1264 sayılı Kanu­
nun verdiği yetki ile her türlü madenî ufaklık para­
lar ile madenî hatıra paralar darphanemizde basılmak­
tadır. Halen 1 - 5 - 1 0 - 2 0 - 2 5 - 5 0 - 1 0 0 liralık ku­
pürler halinde 11 milyar lirayı aşkın madenî para
tedavülde bulunmaktadır. 1987 yılı içinde 14 milyar
66 —