hemşirelite eğitim

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ
2009
PARENTERAL ĠLAÇ UYGULAMALARI
Hedefler

İlaç dozunu doğru hesaplamak

Kas içi enjeksiyon uygulama bölgelerini doğru belirleyebilmek

Deri altı enjeksiyon uygulama bölgelerini doğru belirleyebilmek

Deri içi enjeksiyon uygulama bölgelerini doğru belirleyebilmek

Enjeksiyon yolu ile ilaç uygulamadaki genel ilkeleri sayabilmek
Ġçindekiler
1. Giriş
2. Enjeksiyon Yolu İle İlaç Uygulama
3. Enjektöre İlaç Çekme
4. Doz Hesaplama
5. Kas İçi (=İntramüsküler =İM) Enjeksiyon
a. Dorso-gluteal Bölge
b. Ventro-gluteal Bölge
c. Rektus Femoris
d. Laterofemoral Bölge
6. Deltoid Kası Bölgesi
7. Deri Altı (=Subkutan =SC) Enjeksiyon
8. Deri İçi (=İntradermal =İD) Enjeksiyon
9. Özet
10. Değerlendirme
11. Kaynaklar
2
GĠRĠġ
İlaç uygulamaları yeterli anatomi ve farmakoloji bilgisi ile teknik beceriler gerektiren temel
hemşirelik işlevleri arasındadır. Tüm ilaç uygulamalarında hastanın güvenliğinin sağlanması
gerekir.
Parenteral uygulama, ilaçların sindirim sistemi dışında kalan enjeksiyon, solunum ve deri
ya da mukoza yolu ile uygulanmasıdır.
ENJEKSĠYON YOLU ĠLE ĠLAÇ UYGULAMA
Bu yolla tedavi veya tanı için kullanılan birçok ilaç, sıvı ve elektrolitler, vitaminler,
protein, kan ve kan elemanları, aşılar uygulanabilir. Hemşireler intramüsküler, subkutan,
intradermal ve intravenöz yol ile enjeksiyon uygulamaya yetkilidirler.
Enjeksiyon uygulamaları doku travmasına neden olduğundan ağrı vericidir. Hastada
enfeksiyon, sinir zedelenmesi
ve alerjik reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Tüm enjeksiyon
uygulamaları cerrahi asepsi ilkelerine uygun olarak yapılmalıdır. Enjeksiyon uygulamalarında
uygun bölgenin ve iğnenin seçilmesi oldukça önemlidir. İlacın hangi yoldan uygulanacağı hekim
isteminde belirtilmiş olmalıdır. Uygulama hatasına ve gereken önlemleri almamaya bağlı gelişen
komplikasyonlardan ilacı uygulayan hemşire sorumludur.
ENJEKTÖRE ĠLAÇ ÇEKME
Enjektörler plastik ve tek kullanımlık malzemelerdir. Steril paket içinde çoğunlukla iğne
ile birlikte bulunmaktadır. Paket üzerinde üretim tarihi ve son kullanma tarihi belirlenmiştir.
Paketi yırtılmış, delinmiş yada nemlenmiş enjektörler steril kabul edilmezler. Enjektör paketi
kullanmadan hemen önce açılmalıdır.
İğneler değişik uzunluk ve çapta olabilir. İğnelerin genişliği numaralarla gösterilir ve
numaralar 18-27 arasında değişir. İğnenin numarası büyüdükçe, kalınlığı küçülür. İntramüsküler
enjeksiyonlarda çoğunlukla 21-23 numaralı ve 2.5-3.75 cm boyunda iğneler kullanılırlar. İğne
seçimi yaparken hastanın yaşına, ağırlığına ve doku turgoruna dikkat edilmelidir.
Ampulden ilaç çekme: Alkollü pamuk ile ampulün boyun kısmı silinir. Nokta ya da çizgi
ile işaretlenen ampullerin kesilmesine gerek yoktur. Bunun dışındakilerin boyun kısmı silinen
testere ile kesilmelidir. İğne ampulün içine sokulurken dışına dokundurulmamalıdır İlacın
tamamı çekilmelidir.
3
Flakondaki ilacı hazırlama ve enjektöre çekme:Ampul içindeki sulandırıcı enjektöre
çekilir ve iğnenin kapağı dikkatlice kapatılır. Flakonun açma kapağı kaldırılır. Alttaki lastik
kapağa dokunulmaz. Lastik kapak önceden açılmışsa yada kazara dokunulmuşsa alkolle
silinir. Sert zemin üzerinde bulunan flakonun lastik kapağından iğne batırılır. İğnenin ucu
toz ilaca ulaşmayacak kadar içeri sokulur ve sulandırıcı yavaşça flakon içine verilir.
Flakon içindeki basınçlı havanın enjektöre dolması sağlanır. Böylece iğne geri çekilirken
ilacın püskürmesi önlenir. İğne, ajutajından desteklenerek flakondan çıkarılır ve
flakondan çekilen hava çıkarılmadan iğnenin kapağı takılır. Flakon çalkalanarak içindeki
tozun tamamen erimesi sağlanır. İçinde hava bulunan enjektör tekrar flakona batırılır ve
hava flakon içine verilir. Baş aşağı dik tutularak göz hizasına getirilen flakondaki ilaç,
verilen havanın yardımıyla enjektöre çekilir. İlacı çekmek için iğne ucu sıvının içinde
tutulur. Gereken miktar çekildikten sonra iğne flakondan çıkarılır. Enjektör içindeki hava
kabarcıklarının çıkarılması için piston önce biraz geri çekilir daha sonra ilaç
püskürtülmeden dikkatli bir şekilde hava çıkarılır. İğnenin kapağı kapatılır.

İlacın püskürtülmesi hem doz kaybına hem de havaya karışan ilacın
solunum yoluyla alınmasına neden olur.

İlaç hazırlanırken cerrahi asepsi ilkelerine uyulmalıdır. İlacın, iğnenin ve
enjektörün iç bölümlerinin sterilliği bozulmamalıdır

Bunun için steril alanlar steril olmayan alanlara asla temas etmemelidir ve
işlem sırasında konuşulmamalıdır.
DOZ HESAPLAMA
İlaç dozunun doğru hesaplanması tedavinin etkili ve güvenli olması için uyulması gereken
önemli ilkelerdendir. Enjektöre çekilecek ilaç dozunun doğru hesaplanmasından hemşireler
sorumludur.
Doz hesaplamalarında doğru orantı kullanılması önerilir;
Ġstenilen Miktar = Ġstenilen Doz X Eldeki Miktar
Eldeki Doz
4
Doz Hesaplama- Örnek
Hekim istemi:
Ampisina flakon 2x100mg IV
Eczaneden gelen ilaç: Ampisina flakon 250 mg-2 ml distile su
Hastaya kaç ml ilaç uygulanır?
 Öncelikle Ampisina flakon, 2 ml distile su ile sulandırılır.
 2 ml de
x ml de
250 mg Ampisina var ise
100 mg
 X= 100x 2 ml
= 0,8 ml =8 dizyem ampisina uygulanır
250
ĠNTRAMÜSKÜLER ENJEKSĠYON
İntramüsküler enjeksiyonda ilaç derin kas dokusuna verilir. Kas dokusu subkutan dokuya
oranla bol damarlı olup, sinirleri daha azdır. Bu nedenle fazla miktarda ve irritan olan ilaçlar bu
yolla verilebilir. Tüm intramüsküler enjeksiyonlarda iğnenin dokuya giriş açısı 90º dir. Dik
açı ile dokuya girme doku hasarını ve sinir zedelenmesi riskini azaltır
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564-,00.html
IM Enjeksiyon Bölgeleri
1.
Dorso-gluteal Bölge
Gluteus maximus
2.
Ventro-gluteal Bölge
Gluteus minimus
Gluteus medius
5
3.
Rektus Femoris
4.
Laterofemoral Bölge
Vastus Lateralis
5.
Deltoid Bölge
Dorsogluteal Bölge: Bu bölgedeki gluteus maksimus büyük bir kas kütlesi olduğu
için fazla miktarlardaki sıvıyı tolere edebilir. Kas içi enjeksiyon için dorsogluteal bölgenin
kullanılması siyatik sinir zedelenme riskini artırmaktadır. Siyatik sinir gluteus maksimus
kasının alt sınırından uyluğa geçer. Gluteus maksimus kası üç yaşına kadar gelişmediğinden
bu yaşa gelmemiş çocuklarda kullanılmamalıdır. İnkontinanslı hastalarda ise dışkı ve idrar ile
kirlenme riskinden dolayı tercih edilmemelidir. Enjeksiyon yüz üstü pozisyonda, ayaklar içe
çevrilmiş başparmaklar birbirine bakar durumda iken yapılır. Böylece kasın gevşemesi sağlanır.
Bölgenin Saptanması
1. Yol: Krista iliaka anterior süperior ile koksiks hayali bir çizgi ile birleştirilir. Bu çizgi üç
eşit parçaya bölünür. Krista iliaka anterior süperiora yakın olan 1/3 lük bölüm enjeksiyon
alanıdır.
2.Yol:Krista iliaka posterior superiordan femurun büyük torakanterine bir çizgi çizilir. Bu
çizgi siyatik sinirin lateralinde ve ona paraleldir. Krista iliakadan 5-8 cm aşağıda bulunan alan
enjeksiyon alanıdır
6
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564-,00.html
3. Yol:Gluteal bölge hayali bir hat ile dörde bölündüğünde oluşan ¼ üst ve dışta kalan
alan tekrar dörde bölünür. En üst ve dışta kalan alan enjeksiyon alanıdır.
Ventrogluteal Bölge:
Ventrogluteal bölgede gluteus medius ve gluteus minimus kasları vardır. Bölgede subkutan
tabaka incedir. Bu nedenle kas dokusuna ulaşmak daha kolaydır. Bu bölgede önemli kan
damarları ve sinirler azdır. Yetişkinlerde, yedi aylıktan büyük bebeklerde, kaşektik bireylerde
kullanılmalıdır. Komplikasyon oluşma riski en az olan bölge olmasına rağmen uygulamada sık
kullanılan bir bölge değildir. Enjeksiyon yüz üstü, sırt üstü ve yan pozisyonlarda kolaylıkla
uygulanır. Hasta yan yatıyor ise altta kalan bacak düz tutulmalı, üstteki bacak kalçadan ve
dizden bükülerek alttaki bacağın önüne alınmalıdır.
Bölgenin Saptanması:
Ventrogluteal bölgeye kas içi enjeksiyon uygulamak için hastanın sağ kalçası kullanılıyorsa, sol
elin işaret parmağı krista iliaka anterior superiora yerleştirilir. EI ayası femur başına getirilir.
Sonra işaret parmağı hareket ettirilmeden orta parmak "V" yapıncaya dek açılır. Bu şekilde orta
7
ve işaret parmakları arasında bir açı oluşturulur. Gluteal kas içine rastlayan bu "V" içine
enjeksiyon yapılabilir. Sol ventrogluteal bölge kullanılacaksa sağ elin işaret parmağı anterior
superior iliak spinaya yerleştirilir. Orta parmak işaret parmağından uzaklaştırarak "V" içerisine
enjeksiyon yapılabilir
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564-,00.html
www.professionalmuscle.com/forums/attachments
Rektus Femoris: Bacağın ön yüzü yatay ve dikey üç eşit parçaya bölünür. Ortada ve önde
kalan kısım enjeksiyon alanıdır. Bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde kullanılır. Kendi
kendine enjeksiyon uygulayan bireyler bu bölgeyi tercih ederler. Bu bölgeye yapılan
enjeksiyonlar rahatsızlık verici olduğundan zorunlu haller dışında kullanılmamalıdır. Hasta sırt
üstü yatıyor ya da oturuyor olmalıdır.
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564-,00.html
8
Laterofemoral Bölge (Vastus Lateralis): Büyük torakanter ile diz arasında kalan ve bacağın
dış yanında bulunan alan üç eşit parçaya bölünür. Ortadaki bölüm enjeksiyon alanıdır. Sırt üstü
ya da oturur pozisyonda uygulama yapılır. Büyük bir kastır. Kan damarları ve sinirlerden uzaktır.
Bu kas yenidoğan bebeklerde, çocuklarda ve sık enjeksiyon yapılan yetişkinlerde kullanılır.
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564-,00.html
Deltoid Bölgesi: Omuzdaki akromiyon çıkıntı ile koltuk altı hizası arasında yer alan bölgeye
tepesi aşağıda olan hayali bir üçgen çizilir. Çizilen bu üçgenin orta noktası enjeksiyon alanıdır.
Deltoid kası büyük kemiklere, kan damarlarına ve radiyal sinire yakın olduğundan dolayı az
kullanılmalıdır. Emilim gluteal bölgeden daha hızlıdır. Bu kas daha çok aşı uygulamalarında ve
enjeksiyon için başka kasların kullanılamadığı durumlarda
kullanılabilir. 6 yaşından küçük
çocuklarda kullanılmamalıdır. Hasta oturur ya da yatar pozisyonda olmalı, kol gevşek bir şekilde
yana bırakılmış ya da dirsekten bükülerek göğüs üzerinde çaprazlanmalıdır.
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564-,00.html
9
Uygulama
Gerekli Malzemeler:
-İlaç kartı
-İlaç çekilmiş enjektör
-Eldiven
-Antiseptik madde
-Temiz pamuk tampon
-Kirli kabı
Uygulama Basamakları
İlaç kartı üzerindeki isimle, hastanın
ismini karşılaştır
İlaç uygulamadan önce hastaya adını
soyadını sor
Hastaya işlemi anlat.
Mantıksal Gerekçe
Doğru hastaya doğru ilacın uygulanmasını
sağlar.
Hastanın kimliğinden emin olunmasını
sağlar.
Hastanın endişeleri giderilmiş olur ve
işbirliği yapması sağlanır.
Ellerini yıka.
Mikroorganizmaların yayılmasını önler.
Eldivenini giy.
Mikroorganizmaların yayılmasını önler.
Uygulanacak bölgeye uygun pozisyon Kasın gevşemesini sağlar, ağrıyı azaltır
ver.
Bölgede hassasiyet, ödem ve nodül yada Bölgedeki nodül yada şişlik ilacın emilimini
şişlik olmamalıdır
engeller, doku travması artar.
Antiseptikli pamuk ile tespit edilen bölgeyi Cilt üzerindeki mikroorganizmaların yok
içten dışa doğru sil. Kurumasını bekle
edilmesi sağlanır.
Kurumadan iğne batırılması antiseptik
maddenin doku içine sızmasına, kanamaya
ve ağrıya neden olur
Antiseptikli pamuğu aktif olmayan elin İşlem sonunda kullanım kolaylığı sağlar.
yüzük ve küçük parmağı arasına sıkıştır
İğne kapağını düz olarak çekip çıkar ve
tepsi içine bırak, hastanın yatağına
bırakma
Aktif olmayan elin baş ve işaret parmağı Enjeksiyon bölgesinde rahatsızlığı azaltır,
ile deriyi gerdir.
deri altı dokunun incelmesini sağlayarak
kasa ulaşmayı kolaylaştırır
Bebeklerde, kaşektik bireylerde, rektus
femoris ve deltoid bölge uygulamalarında
kası topla.
Enjektörü aktif elde kalem tutar gibi
tutarak 90º’lik bir açı ile dokuya batır.
Aktif olmayan el ile piston geri çekerek
kan gelip gelmediğini kontrol et.
Kan gelirse iğneyi geri çek, ilacı ve
enjektörü
değiştirerek
uygulamayı
yeniden başlat.
Kemik dokusuna ulaşmayı engeller
İlacın kasa verilmesini sağlar. Dik açı doku
hasarını ve sinir zedelenmesi riskini azaltır
İğnenin bir kan damarına girip girmediğinin
anlaşılmasını sağlar.
İlacın damar içine verilmesini önler
Kan içeren ilacın dokuya verilmesi emilimi
etkiler, enfeksiyon riskini artırır.
Demir gibi renkli ilaçların enjeksiyonunda
kanama kontrolü güç olabilir. Bu durumda
10
aspirasyon sırasında enjektör içindeki sıvı
miktarının artması kanamayı gösterir.
Eğer kan gelmezse ilacı 10 saniyede 1 ml Yavaş enjeksiyon ilacın doku altında
olacak biçimde enjekte et.
yayılmasına olanak tanır, ağrı hissini azaltır
İlaç verildikten sonra birkaç saniye bekle İlacın doku dışına çıkmasını ve kanamayı
ve aktif el ile iğneyi geri çekerken, diğer engeller.
elde bulunan pamuk ile bölgeye bastır.
İğnenin kapağını takmaya çalışma, iğneyi
ve enjektörü uygun şekilde tıbbi atık İğne batmaları en çok kapak kapatılırken
kutusuna at
ortaya çıkmaktadır
İğne kapağını kapatmanın zorunlu olduğu Kapağın elle tutulması iğne batmasına yol
durumlarda kapağı bir zemin üzerine koy açabilir
ve tek elle iğneyi kapağa doğru yerleştir
Kullanılmış
malzemeyi
güvenli
biçimde at. İğneyi, kapağını yada
enjektörü cebine, hastanın masasına ya
da yatağa bırakma
İğne yaralanmalarını engeller
Bir süre hastanın yanından ayrılma
Eldivenlerini çıkar ve ellerini yıka.
İşlemi kayıt et.
İlaç reaksiyonlarının gözlenmesi gerekir
Mikroorganizmaların yayılmasını önler
İlaç hatalarını önler. Yasal veri sağlar.
Hava Kilidi Tekniği: Enjektöre ilaç çekildikten sonra yaklaşık 2 dizyem kadar daha hava
çekilmesi ve ilaç dokuya verildikten sonra bu havanın da enjekte edilmesine hava kilidi
tekniği denir. Bu uygulama ile ilacın tamamının dokuya ulaşması sağlanır. Ayrıca verilen
bu hava doku içindeki ilaç üzerinde bir kilit oluşturarak iğne geri çekildikten sonra ilacın
geri sızmasını önler. Böylece daha az irritasyon ve ağrı gerçekleşir.
11
-Z Tekniği (Zikzak Teknik)
Derialtı dokusunu aşırı derecede tahriş eden ve renklendiren ilaçların (örneğin demir
ilaçları) uygulanmasında ilacın deri altına sızmasını engellemek için Z tekniği kullanılır. Z tekniği
dorsogluteal, ventro gluteal ya da vastus lateralis bölge enjeksiyonlarında uygulanır. İlaç ve 2
dizyem hava enjektöre çekildikten sonra iğne değiştirilir. Deri, kas ve yağ tabakası ile birlikte
aktif olmayan elle lateral olarak 2-3 cm kaydırılır. Aktif olan elle iğne batırılır, Aktif olmayan el ile
bir taraftan deri pozisyonu bozulmadan tutulurken baş ve işaret parmakla ajutaj tutulur
(Enjektörü tutan el değiştirilir). Piston aktif elle geri çekilerek kanama kontrolü yapılır. Kan
gelmezse ilaç yavaşça enjekte edilir. İlaç ve hava enjekte edildikten sonra iğne çekilir ve doku
hemen serbest bırakılır. Doku serbest bırakıldığında iğnenin dokuda açtığı kanal boyunca kırık
bir çizgi oluşur. Bu ilacın kasın derinliklerinde muhafaza edilmesini sağlar ve ilacın doku
boyunca geri sızmasını, dolayısıyla irritasyonu önler. Enjeksiyon bölgesine masaj uygulanmaz.
Çünkü masaj ilacın kas dokusundan geri sızmasına neden olur. Uygulama ikinci bir hemşirenin
yardımı ile de yapılabilir. Bu durumda bir hemşire dokuyu kaydırıp tutarken diğeri enjeksiyonu
uygular
12
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564-,00.html
Enjeksiyon bölgesi
Verilebilecek maksimum ilaç
Uygulama
miktarı
pozisyonu
Çocuklarda
Dorsogluteal Bölge
1.5-2 ml
Yaş
Yetişkinlerde
4 ml
Yüzüstü
ve
yan 3 yaş üstü
yatış
Ventrogluteal Bölge
1.5-2 ml
2.5 ml
Yüzüstü, sırtüstü ve 7
yan yatış
aylıktan
bebekler,
büyük
çocuklar,
yetişkinler
Laterofemoral bölge
1.5-2 ml
2.5 ml
Sırtüstü
yatış
ve Tüm yaş grupları
oturur
Rektus femoris
1.5-2 ml
2.5 ml
Sırtüstü yatış
ve Tüm yaş grupları
oturur
Deltoid Bölgesi
0.5 ml
1 ml
Sırtüstü yatış
ve 6 yaş ve üzeri
oturur
SUBKUTAN (=DERĠ ALTI=SC) ENJEKSĠYON
Subkutan doku dermis ile kas arasında yer alır. Tüm vücutta bulunan subkutan doku
kalınlığı bireyin kilosuna ve bulunduğu bölgeye göre değişiklik gösterir. Enjeksiyon kemiklerin ve
kan damarlarının olmadığı az duyarlı bölgelere uygulanır.
13
SC Enjeksiyon Bölgeleri

Abdominal bölge: Bu bölge, subkutan yağ dokusunun fazlalığı, enjeksiyon yerinin
rotasyonuna izin verecek genişlikte olması ve kas aktivitesinin azlığı nedeni ile heparin
uygulamalarında ve tekrarlayan subkutan enjeksiyonlarında tercih edilen bir bölgedir.
Umblikusu yatay olarak bölen eksenin altında ve dikey bölen eksenin yanlarında kalan
alanlar seçilir. Umblikusu dikey bölen eksen üzerinde umblikal venin bulunması nedeni
ile dikey eksen üzerine enjeksiyon uygulanmamalıdır. Enjeksiyonlar umblikustan 2.5 cm
uzağa yapılmalıdır.
http://www.chypsplus.nhs.uk/uploads/images/Zone%203/diabetes/Insulin_injection_sites_1_350.jpg
 DıĢ üst kol: Kolun dirsekle omuz başı arasında kalan dış yüzünün 1/3 orta bölümü
enjeksiyon alanıdır. Bu bölgeye intramüsküler uygulama yapılması sık rastlanan
hatalar arasındadır.
 Skapulanın altı: Kendi kendine enjeksiyon uygulamaları için uygun olmadığından daha
seyrek kullanılır
14
 Uyluğun ön bölümü:Femur başı ile diz arasında kalan alanın 1/3 orta bölümüdür
İrritan olmayan ve nispeten yavaş emilimi gerektiren az miktarlardaki ilaçlar (0.5-1 ml)
subkutan dokuya verilirler. Heparin, insülin ve bazı aşılar bu yolla uygulanırlar. Subkutan
dokuda sinir uçları olduğundan işlem ağrı vericidir. Fazla miktarda ilaç verilmesi, tekrarlayan
enjeksiyonlarda uygulama yerinin değiştirilmemesi, ilacın hızlı verilmesi ağrı düzeyini ve lokal
deri reaksiyonlarının görülme sıklığını artırır.
İnsülin uygulamalarında enjeksiyon bölgesinin değiştirilmemesi doku harabiyetinin
artmasına, emilimin bozulmasına ve ilacın deri altında birikmesine neden olur. Biriken ilacın
daha sonra aniden emilmesi ise kan şekerinin istenilenden daha fazla düşmesine yol açar. Bu
nedenle kendi kendine insülin uygulaması yapan bireylere uygulamanın nasıl yapıldığı ve
gerekçeleri iyice öğretilmelidir.
Uygulama
Gerekli Malzemeler:
- İlaç kartı
-Enjektöre çekilmiş yada kullanıma hazır enjektörde ilaç
- 25-27 numaralı iğne
-Eldiven
-Antiseptik madde
-Temiz pamuk tampon
-Kirli kabı
Uygulama Basamakları
Mantıksal Gerekçe
İlaç kartı üzerindeki isimle, hastanın ismini
Doğru
karşılaştır.
uygulanmasını sağlar.
İlaç uygulanmadan önce hastaya adını soyadını Doğru
hastaya
hastaya
doğru
ilacın
doğru
ilacın
sor.
uygulanmasını sağlar.
Hastaya işlemi anlat.
Hastanın endişeleri giderilmiş olur ve
işbirliği yapması sağlanır.
15
Hastaya uygun pozisyon ver.
Gevşemeyi sağlayarak ağrı oluşumunu
azaltır, işlemin kolay uygulanmasını
sağlar.
Ellerini yıka.
Mikroorganizmaların yayılmasını önler.
Eldivenini giy.
Mikroorganizmaların yayılmasını önler.
Bölgede hassasiyet, ödem ve nodül yada şişlik
Bölgedeki nodül yada şişlik ilacın
olmamalıdır. Enjeksiyon için doğru bölgeyi seç.
emilimini engeller.
Antiseptikli pamuk ile tespit edilen bölgeyi içten Cilt üzerindeki mikroorganizmaların yok
dışa doğru bir defada sil ve kurumasını bekle.
edilmesi sağlanır.
Antiseptikli pamuğu aktif olmayan elin yüzük ve İşlem
küçük parmağı arasına sıkıştır.
Aktif olmayan elin baş ve işaret parmağı ile
hafifçe sıkıştırarak deriyi yükselt.
sonunda
kullanım
kolaylığı
sağlanır.
Böylece iğnenin yanlışlıkla kas
dokusuna girmesi engellenmiş olur.
Enjektörü aktif elde kalem gibi ya da parmaklar Enjeksiyon
yapılacak
altta kalacak şekilde tutarak cilde 45º-90º’lik bir kavranabilen
doku 5 cm olduğunda
açı ile dokuya gir.
bölgede
90° açı, 2-2.5 cm olduğunda ise 45° açı
önerilmektedir.
Kullanıma
hazır
enjektörlerle uygulama yapıldığında
iğnenin giriĢ açısı 90° olmalıdır.
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564,00.html
İğnenin dokuya 90° açı ile girmesi
İğnenin dokuya 45° açı ile girmesi
16
İğne deri altına girdikten sonra sıkıştırdığın
İlacın sıkıştırılmış doku içine enjekte
dokuyu dikkatlice serbest bırak.
edilmesi sinir liflerini irrite ederek daha
fazla ağrıya neden
Aktif olmayan el ile pistonu geri çekerek kanama İğnenin
damarda
olup
olmadığının
kontrolü yap. Kan gelmese ilacı yavaşça enjekte kontrol edilmesini sağlar.
et. Kan gelirse enjektörü dokudan çek. İşlemi
yeniden başlat.
Aktif el ile iğneyi dokudan geri çekerken, diğer İlacın
doku
dışına
çıkmasını
ve
elde bulunan pamuk ile bölgeye bastır. Masaj kanamayı engeller.
uygulama.
Kullanılmış malzemeyi güvenli biçimde at.
İğne ile yaralanmaları engeller.
Ellerini yıka.
Mikroorganizmaların yayılmasını önler
İşlemi kayıt et.
İlaç hatalarını önler. Yasal veri sağlar.
Subkutan heparin uygulamalarında enjeksiyon bölgesinde ekimoz, hematom ve
ağrı geliĢimini azaltmak için aĢağıdaki önlemler alınmalıdır:

Uygulama için abdominal bölge tercih edilmelidir

İğne girişinden önce antiseptik maddenin kuruması beklenmelidir

Hava kilidi uygulanmalıdır. Kullanıma hazır enjektörlerde bulunan hava bu
amaçla kullanılmalı, uygulama öncesi dışarı çıkarılmamalıdır. Enjektör uygulama
pozisyonunda iken havanın ilacın üst bölümünde olmasına dikkat edilmelidir

İlaç çekildikten sonra iğne değiştirilmelidir. Kullanıma hazır enjektörlerde iğne
kapağı çıkarılırken iğne ucunda biriken ilaç damlası piston hafifçe geri çekilerek
enjektör içine alınmalıdır yada hafifçe silkelenerek düşürülmelidir

İlacı vermeden önce kanama kontrolü için aspirasyon yapmamalıdır. Ajutajda kan
olmaması damara rastlamadığını gösterir

İğne doku içinde hareket ettirilmemelidir. Bunun için aktif elin baş ve orta parmağı
ile tutulan enjektörün pistonu aynı elin işaret parmağı ile itilmelidir
17

İlaç 10 saniyeden daha hızlı verilmemelidir

İlaç verildikten sonra iğneyi geri çekmeden önce 10 saniye beklenmelidir

İğne giriş açısı korunarak geri çekilmelidir

Enjeksiyon bölgesine masaj uygulanmamalıdır

Enjeksiyon bölgesi kuru pamukla hafif bastırarak desteklenmelidir
ĠNTRADERMAL (DERĠ ĠÇĠ=ĠD) ENJEKSĠYON
İlaç epidermis ile dermis tabakası arasına verilir. İD yol, diğer parenteral yollar içinde
emilimin en yavaş olduğu yoldur. Bu nedenle İD yol, test ve teşhis amacıyla kullanılır. Örneğin;
tüberkülin testi, alerji testleri vs. İD uygulamalarda verilecek ilaç miktarı en fazla 0.5 ml’dir
Uygulama
Gerekli Malzemeler:
-Eldiven
-Antiseptik
-İlaç kartı
-Tüberkülin ya da hipodermik enjektöre çekilmiş ilaç
-0.6-1 cm ve 26-27 numaralı iğne
-Temiz pamuk tampon
ID Enjeksiyon Bölgeleri
 Ön kolun iç yüzeyi
 Üst kolun arka yüzü
 Göğsün üst kısmı
18
 Skapula
Uygulama Basamakları
Mantıksal Gerekçe
İlaç kartı üzerindeki isimle, hastanın
Doğru hastaya doğru ilacın uygulanmasını
ismini
karşılaştır.
İlaç uygulanmadan sağlar.
önce hastaya adını soyadı sor.
Hastaya işlemi anlat.
Hastanın endişeleri giderilmiş olur ve işbirliği
yapması sağlanır.
Malzemeleri eksiksiz olarak hazırla ve İşlem sırasında kolaylık sağlar
uygu şekilde yerleştir
Hastaya
yatakta
oturur
veya
yatar
Hastanın
rahat
pozisyonda
olması
pozisyon ver.
yaralanmaları engeller.
Ellerini yıka, eldiven giy.
Mikroorganizmaların yayılmasını önler.
Enjeksiyon
için
eritemsiz
ve
kıl
Enjeksiyon yerinde kıl ve eritem alandaki
bulunmayan bölge seç.
değişikliklerin tanımlanmasını zorlaştırır.
Dokuya girilecek noktanın altından pasif
Gergin
el ile kolu kavrayıp deriyi ger.
dokuya girmesini sağlanır.
Enjeksiyon alanını içten dışa dairesel Cilt
hareketlerle sil. Kuruması için bekle.
cilt
iğnenin
üzerindeki
kolayca
intradermal
mikroorganizmaların
yok
edilmesi sağlanır.
Enjektörü keskin ucu yukarı bakacak İğnenin bu açılarla ilerlemesi intradermal
şekilde aktif olan el ile tutarak 5-15 dokuya girişi sağlar.
derecelik açı ile yaklaşık 2-3 mm ilerlet.
İlacı deride birkaç mm çapında kabarcık Kabarcık oluşması ilacın intradermal dokuya
oluşuncaya kadar yavaşça ver.
verildiğini gösterir.
19
Kabarcık oluştuktan sonra enjektörü geri Doku yaralanmasını ve hastanın ağrı hissini
çek. Dışarı ilaç sızmışsa kuru pamukla azaltır.
hafifçe sil. Asla masaj uygulama
Uygulama test için yapılmışsa bölgenin Önerilen süre sonunda gözlem yapılacak
etrafını kalemle çizerek belirle
alanın belirlenmesini sağlar
Kullanılmış malzemeyi güvenli biçimde İğne yaralanmalarını engeller.
at.
Ellerini yıka.
Mikroorganizmaların yayılmasını önler
İşlemi kayıt et.
İlaç hatalarını önler. Yasal veri sağlar. Test
amaçlı
uygulamanın
ne
zaman
değerlendirilmesi gerektiğini belirler
Ġlaç uygulamalarında emilim hızı en hızlıdan en yavaĢa doğru Ģöyle sıralanır;
IV- IM -SC -IC - Oral
Tüm Enjeksiyon Uygulamalarında Uyulması Gereken Kurallar

Tüm enjeksiyonlarda ilaç dokuya yavaş verilmeli

Cerrahi aseptik teknik kullanılmalı

Cilt antiseptik bir madde ile temizlenmeli

Enjeksiyon bölgesi doğru saptanmalı ve hastaya doğru pozisyon verilmeli

Sağlam olmayan dokulara enjeksiyon uygulanmamalı

İğne keskin, pürüzsüz ve numarası hastaya uygun olmalı

Bölgeye verilebilecek ilaç miktarının üzerine çıkılmamalı

İğne giriş açısı bozulmadan geri çekilmeli
20
Özet
Enjeksiyon uygulamalarında komplikasyon gelişme riski vardır. Uygulama hatasına ve
gereken önlemlerin alınmamasına bağlı oluşan komplikasyonlarda ilacı uygulayan hemşire
sorumludur. Enjeksiyon uygulama ilkelerine göre hareket etme komplikasyonların önlemesinde
önemlidir. Tüm uygulamalar kayıt altına alınmalıdır.
21
DEĞERLENDĠRME
1. İntramüsküler enjeksiyonlar için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Tüm intramüsküler enjeksiyonlarda iğnenin dokuya giriş açısı 90º dir.
b) Gluteus maksimus kası bebeklerde 7 aydan sonra kullanılmalıdır
c) Vastus lateralis bebekler için uygun bir kastır
d) Deltoid kas altı yaşından küçüklerde kullanılmamalıdır
e) Rektus femoris kasına uygulanan enjeksiyonlar diğer bölgelere göre daha fazla rahatsızlık
vericidir
Doğru Yanıt:B
2. Aşağıdakilerden hangisinde ilaç emilim hızı en yavaştan hızlıya doğru verilmiştir?
a) IV-IM-SC-IC-Oral
b) Oral-SC-IC- IM -IV
c) Oral-IC- SC- IM-IV
d) Oral-IV-IM- IC-SC
e) IC-Oral-IV-IM-SC
Doğru Yanıt: C
3. Subkutan enjeksiyonlarda dokuya bir defada verilebilecek ilaç miktarı en fazla ne kadardır?
a) 1cc
b) 3 cc
c) 5 cc
d) 10cc
e) 0.5 cc
Doğru Yanıt: A
4. Aşağıdakilerden hangisini hemşire uygulamaz?
a)
İntravenöz
b)
İntraarterial
c)
Subkutan
d)
İntramüsküler
e)
İntrakutan
Doğru Yanıt: B
5.Aşağıdakilerden hangisi subkutan heparine bağlı gelişen ekimozun azaltılmasında etkili
uygulamadır?
a)
Uygulama için abdominal bölgenin tercih edilmesi
b)
İğne girişinden önce antiseptik maddenin kurumasının beklenmesi
c)
İlacı vermeden önce kanama kontrolü için aspirasyon yapılmaması.
d)
İlacın yavaş verilmesi
e)
Hepsi
Doğru Yanıt: E
22
KAYNAKLAR
Akça Ay F. İlaç Uygulamaları. İçinde: Temel Hemşirelik Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar
İstanbul: Medikal Yayıncılık, 2008
Akdemir N, Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Vehbi Koç Vakfı SANERC
Yayın No:2, I. Baskı, İstanbul 2003.
Balcı Akpınar R, Çelebioğlu A. Effect of injection duration on bruising associated with
subcutaneous heparin: A quasi-experimental within-subject design. International Journal of
Nursing Studies 45:812-817 2008.
Clexane
6000 anti-Xa / 0.6 ml kullanıma Hazır Enjektör Kullanma Talimatı
http://www.health.gov.il/units//pharmacy/trufot/alonim/1853.pdf. (erişim:05 Şubat 2010)
Elkin MK. Perry AG. Potter PA. Nursing interventions and clinical skills St. Louis:
Missouri, 2004
Harkreader H. Fundamentals of Nursing. W.B. Saunders Company. United States of
America 2000.
Karabacak G. Parenteral ilaç uygulamaları. Klinik Beceriler : Sağlığın Değerlendirilmesi,
Hasta Bakım ve Takibi, ed. Sabuncu N. Akça Ay F. İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi, 2010
Kockhrow OE. Selected nursing skill. In: Foundations of Nursing.ed. Kockhrow OE. St
Louis: Mosby. 2003
Kuzu N (1999). Subkutan heparin enjeksiyonu: ekimoz, hematom ve ağrı gelişimi nasıl
önlenir? Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 3 (2): 40–46.
Losek J,D, Gyura J:Pediatric intramuscular injections:Do you know the procedure and
complications?. Pediatr Emerg Care. Apr 8(2):79-81 1992
Özdilli K. Özhan F. İlaçların veriliş yolları. İçinde: Hemşirelik Bakımında İlke ve
Uygulamalar, ed. Sabuncu N.İstanbul. Alter Yayıncılık, 2008
Potter PA, Perry AG. (1995). Basic Nursing. Mosby Year Book, Third Edition, St. Louis.
Rosdahl BC. Textbook of Basıc Nursing. Philadelphia: J.B. Lippincott Company, 1995
Sabuncu N. Ecevit Alpar Ş. Karabacak Ü. et al. Subkütan enjeksiyon uygulamaları.
İçinde: Hemşirelik Esasları Temel Beceri Rehberi, ed. Sabuncu N. İstanbul: İstanbul Medikal
Yayıncılık. 2008
Timby BK. Fundamental Skills and Concepts in Patient Care. Philadelphia: J.B.
Lippincott Company, 1996
Ulusoy
MF, Görgülü RS. (2001). Hemşirelik Esasları. 72 TDFO Ltd.Şti., 5. Baskı,
Ankara
http://wps.prenhall.com/chet_wilson_drugguides_1/0,5513,403564-,00.html
23