islam KülTür ve uygarlIğI

E T KİNLİK
7
İSLAM KÜLTÜR VE UYGARLIĞI
K AY N A K 1 :
Dört Sünnî fıkıh mezhebinin hâkim olduğu bölgeler
KAZAKİSTAN
Dört Sünnî fıkıh
mezhebinin hâkim
olduğu bölgeler
SU
RİY
E
TÜRKİYE
UY GA RL IKL A R
TA RİHİ-II
A Y D A N
166
LİBYA
SUUDİ
ARABİSTAN
MALİ
NİJER
NİJERYA
G
AF
AN
İS
TA
K
PA
N
İS
TA
N
HİNDİSTAN
ÇAD
SUDAN
SO
MA
ETİYOPYA
Lİ
MO
RİT
AN
D E Mİ R K UŞ
YA
CEZAYİR
İRAN
IRAK
Endonezya
K AY N A K 2 :
Hukukun kaynakları
Tüm zamanlarda Müslüman toplumunu yöneten
dini-hukuki öğütlerin bütünü olan hukuk (Şeriat), temelde kesinlikle kutsal değerlerden oluşan Kur’an’a
dayanmaktadır. Bazı düzenlemeler sadece İslam
toplumunun mevcut durumuna uygun düşmektedir.
Siyasal gelişme karşısında hukukçular yeni hükümler
geliştirirken, Kur’an ve Hadis’in egemenliği altında
hareket etmişler ve yeni sorunlar için “kıyas” yoluna
başvurmuşlardır. Sonuç olarak yeni hükümler üretmek için bir yöntem geliştirilmiştir.
…
Kutsal hukuk (fıkıh) teorik olarak Sünnet’e* dayanmaktadır. Hukukçulardan birisi harfi harfine
sünnetle yetinirken, diğerleri engeller bulunduğundan kişisel kanaatlere başvurdular. Böylece pek çok
hukuki sistem (mezhep) ortaya çıktı. Hukuk biliminin
farklı metotlarına cevap veren mezhepler, özellikle
ameli uygulamaların ayrıntıları üzerinde anlaşamamaktaydılar. (Namazların edası, evlilik akdinde kadının temsilcisinin iktidarı, yargılamada şahitlerin
değeri…)
En eski hukuk okulu Malik bin Enes’inkidir (795).
Malik bin Enes, Medine yargıcı idi. O, hukukun kay-
DKIH II-uygarliklar tarihi.indd 166
naklarını şu şekilde kabul etmektedir: İlki Kur’an,
sonra Sünnet, Medine’nin örfü, kişisel yorumlar ve
Medine bilginlerinin uzlaştığı kararlar.
Irak’ta bulunan İran kaynaklı meşhur hukukçu Ebu Hanife, Kur’an ve Sünnet’ten sonra kişisel
düşünmeyi, “örnekleme prensibi”nin şekli altında
(kıyas) kabul etti. Kıyas, yeni olguyu ya da problemi
kendisi ile kıyaslayacak eski bir örneğe yakınlaştırmaktan ibarettir.
İmam Şafi ise kıyas sistemini reddederek yeni bir
sorun karşısında Kur’an ve Sünnet’i temel alarak dönemin uzmanlaşmalarını önemsemiştir.
Şafi’nin eski bir öğrencisi olan Ahmet bin
Hanbel, hukuk kaynakları olarak sadece Kur’an
ve Sünnet’i kabul etmekle yetinmiyor, zorunluluk
halinde kişisel düşünceye de başvurulmasını öngörüyordu.
* Sünnet: İslam peygamberi Muhammed’in davranışları ve
herhangi bir konuda söylemiş olduğu söz (kavil), fiil (fi’il)
ve takrirlerine verilen ad.
(Sourdel, Dominique, İslâm, İletişim Yayınları, 1992, s. 4655’ten derlenmiştir.)
03.11.2014 13:06:40
ÇALIŞMA SORULARI
Kaynak 1 ve 2’yi dikkate alarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
1. Hangi alandaki farklılıklar Sünni İslam mezheplerinin ortaya çıkmasında etkili
olmuştur?
2. Hukuk kurallarının yorumlanmasında ortaya çıkan farklı bakış açıları nelerdir?
Nedenleri konusunda tartışınız.
3. Ortaçağ Avrupa hukukuyla karşılaştırdığınızda benzerlikler var mıdır? Araştırınız ve açıklayınız.
4. Kaynak 1’de yer alan haritayı dikkate alarak aşağıdaki tabloya günümüzde Sünni İslam
mezheplerin yaygınlaştığı coğrafi bölgeleri yazınız.
Şafi
Hanbeli
Ğ
Hanefi
İ
S
L
A
M
T
A
R
İ H
İ
V E
U
Y
G
A
R
L I
Maliki
I
5. Hanefiliğin daha geniş alanlara yayılmasında etkili olan koşullar neler olabilir? Araştırınız.
167
KAYNAK
Sourdel, Dominique, İslâm, İletişim Yayınları, 1992
DKIH II-uygarliklar tarihi.indd 167
03.11.2014 13:06:40