A-TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜ ve İSLAM

TÜRK İSLAM
TARİHİ
Abbasile
r
Talas
Savaşı
ÇİN
Orta Asya
Türkleri
TÜRKLERİN MÜSLÜMANLARLA
KARŞILAŞMALARI
Türk Arap ilişkileri ilk kez Hz. Ömer döneminde başlamıştır(Sasani
devletinin Kadisiye ve nihavent savaşlarıyla yıkılması)
Hz. Osman zamanında kafkasyada hazarlarla savaşıldı. (Türkler ile
Araplar arasındaki ilk mücadeleler)
Emeviler döneminde şiddetli savaşlar yapıldı.(türgişler Orta
Asya’nın Araplaşmasını engellediler)
Arap ırkçılığı yapıldığından Emeviler zamanında İslamiyet diğer
milletler arsında (Türkler ve İranlılar) fazla yayılmamıştır.
Türk Arap ilişkileri Abbasiler zamanında gelişmiştir.
TALAS SAVAŞI (751)
 Orta Asya egemenliği yüzünden Abbasilerle Çinliler
arasında yapılmıştır.
 Türkler bu savaşta Abbasileri desteklemişlerdir.
Sonuçları;
a) Türkler kitleler halinde müslüman olmaya başladılar.
b) İslamiyeti ilk kabul eden Türk boyu Karluklardır.
c) Orta Asya Çin hakimiyetinden kurtuldu.
d) Türk-Arap ilişkileri düzeldi.
e) Türk islam tarihinin başlangıcı oldu.
f) Kağıt Çin dışında üretilmeye başlandı.(kültür tarihi
açısından önemi)
Türklerin islamiyeti kabul etmelerinin
nedenleri
8. Yüzyıl başlarında islamiyetle tanışan Türkler 10. yüzyıldan itibaren
toplu olarak islamiyeti kabul etmeye başladılar.
a) Türklerin ticaret yolları üzerinde yaşamaları(müslüman
tüccarlarla ilişkileri)
b) Göçler sonucunda çeşitli dinleri tanımaları
c) İslamiyetin Türk yaşam tarzına uygunluğu(iyilik, dürüstlük, adalet
vb. kavramlar)
d) “cihat” anlayışının Türklerin askerlik anlayışlarına uygunluğu
e) Cennet, cehennem, kurban kesme gibi benzerlikler
f) Gök tanrı inancının islamdaki tek tanrı inancına benzerliği (en
önemli neden!)
Türklerin islam dünyasına hizmetleri
İslamiyet'i geniş alanlara yaydılar(Orta Asya, Hindistan,
Anadolu, Avrupa)
İslam halifelerini koruyarak varlığını devam ettirmelerini
sağladılar
İslam topraklarını Şii (Büveyhoğulları) ve haçlılara karşı
korudular
Yetişen bilim adamlarıyla İslam medeniyetinin
gelişmesini sağladılar
İslamiyet'in yayıldığı sahalarda yeni devletler kurdular
NOT: Hıristiyanlığı ve Budizm'i benimseyen Türkler
benliklerini yitirirken, İslamiyet'i seçenler benliklerini
korumuşlardır.!
Soru !!!
Çinlilerle araplar arasında yapılan talas
savaşının dünya kültür tarihi açısından en
önemli sonucu aşağıdakilerden
hangisidir?
a)Batı türkistanın çin baskısından kurtulması
b)Karlukların bağımsız devlet olması
c)Türk arap mücadelesinin sona ermesi
d)Kağıt üretiminin çinin dışındada yaygınlşaşması
e)Türklerin islam dinini yakından tanıması
( ÖSS-1990)
TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
TOLUNOĞULLARI
IHŞİDİLER
KARAHANLILAR
GAZNELİLER
BÜYÜK SELÇUKLULAR
HARZEMŞAHLAR
EYYUBİLER
MEMLÜKLÜLER
TOLUNOĞULLARI
1.TOLUNOĞULLARI (868-905)
 Mısırda kurulan ilk Müslüman-Türk devletidir.
Kurucusu Tolunoğlu Ahmettir. Başkenti Fustattır.(kahire)
Suriye, Filistin ve Irak’ın kuzeyine hakim olmuşlardır.
Tolunoğlu Ahmet Nil üzerinde kanallar yaparak tarımı
geliştirdi, mısırı ekonomik ve sosyal yönden kalkındırdı.
Mısır bu dönemde mimaride altın çağını yaşamıştır.
En önemli eserler Ulu Cami ve Tolunoğlu Ahmet camidir.
1.TOLUNOĞULLARI (868-905)
Devletin yöneticileri Türk halkı ise Arap’tır.
NOT: bu özellikten dolayı Tolunoğulları ve
İhşidler kısa sürede yıkılmışlardır.
Abbasiler tarafından yıkılmışlardır.
IHŞİDİLER
2.IHŞİDİLER (AKŞİTLER)(935-969)
Mısırda kurulmuş Suriye, Filistin ve Hicaz’a
hakim olmuştur.
Kurucusu Muhammed bin Toguş başkenti
Fustat şehridir.
Mısırın Abbasilerin elinden tamamen
çıkmasını sağlamışlardır.
Fatimiler tarafından yıkılmışlardır.
KARAHANLILAR
3. KARAHANLILAR (840-1212)
 İlk müslüman türk devletidir. batı Türkistan’da kurulmuştur.
 Bilge kül kadir han tarafından kurulmuş, başkenti
Balasagundur.
 Karluk, Yağma, Çiğil ve Tuhsı Türklerinden oluşmuştur.
 Satuk buğra han zamanında İslamiyeti kabul
etmişlerdir.(920)
 Samanoğulları devletini yıkıp Maveraünnehire hakim
olmuşlardır.
 En parlak dönemi Yusuf Kadir han zamanıdır. Onun ülke
topraklarını oğulları arasında paylaştırmasıyla devlet ikiye
bölündü;
3. KARAHANLILAR (840-1212)
a) Doğu Karahanlılar (1042-1130): Başkenti
Kaşgar olup Karahitaylar tarafından
yıkılmıştır.
b) Batı Karahanlılar (1042-1212): Başkenti
Semerkant olup Harzemşahlar tarafından
yıkılmıştır.
SORU!
 840-1212 Yılları arsında Türkistan’da siyasal
varlık göstermiş olan Türk devleti
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Gazneliler
b) Uygurlar
c) Karahanlılar
d) Harzemşahlar
e) Tolunoğulları
(1993-ÖYS)
SORU!
 Mısırda kurulan Tolunoğulları ve İhşidler’in yönetim
ve ordu kadroları Türklerden oluşurken halkı
Arap’tı.
Bu durumun aşağıdakilerden hangisine neden olduğu
söylenebilir?
a) Devletlerin kısa sürede yıkılmasına
b) Türkçenin gelişmesine
c) Ekonomik ve askeri yönden güçlenilmesine
d) Halk arasında sosyal sınıfların oluşmasına
e) Fetihlerin yavaşlamasına
GAZNELİLER
4. GAZNELİLER (963-1187)
Hindistan’ın Pencap bölgesinde Harzem ve Horasana
kadar uzanan bölgede kurulmuştur.
İsimlerini başkentleri Gazne şehrinden almışlardır.
Kurucusu Samanoğullarının Herat valisi Alp Tegin’dir.
En parlak dönemleri Gazneli Mahmut dönemidir.
Gazneli Mahmut Hindistan’a 17 sefer düzenleyerek
İslamiyet’i buralara yaymıştır.
Tarihte ilk “Sultan” unvanını kullanan kişidir.
Sultan Mesut zamanında B.Selçuklularla Serahs, Nesa ve
Dandanakan savaşlarını yapmışlardır.
1187’ de Afganistan’ın yerli halkı Gurlu’lar tarafından
yıkılmışlardır.
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
5.BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ(1038-1157)
Oğuz Adının Anlamı Ve Oğuz Türkleri
Oğuzlar, Türklerin büyük bir kolu olup, İslâmiyet’ten önce ve
İslâmiyet’i kabul ettikten sonra pek çok Türk devleti kurmuşlardır.
Oğuz kelimesinin aslı ok + uz'dur. "Ok" eski Türk dilinde boy
anlamına gelmektedir, "z" ise çoğul ekidir. Buna göre, Oğuz kelimesi
boylar (kabileler) anlamına gelmektedir.
Arapların Guz, Bizanslıların Uz, Rusların Tork (Torki) adını
verdikleri Oğuzlar, İslâmiyet’i kabul ettikten sonra, Müslüman Türk
anlamında “Türkmen" adını almışlardır.
Oğuz Yabgu Devleti zamanında Oğuzlar, "Bozok" ve "Üçok" diye
iki kola ayrılmışlardı. Bu kollan oluşturan Oğuz boylarının sayısı
24'tü.
Büyük Selçuklu Devletinin Kuruluşu
Selçukluların bilinen ilk atası Dukak Bey, Oğuz
yabgu Devletinde subaşı idi. Dukak ölünce yerine
geçen oğlu Selçuk Bey Cent şehrine gelerek
İslamiyet’i kabul etti ve bağımsızlığını ilan etti.
Selçuk Beyin ölümü üzerine yerine oğlu Arslan
Yabgu geçti .
Arslan Yabgu 1025 yılında Gazneli Mahmud
tarafından esir alınınca devletin başına Tuğrul ve
Çağrı kardeşler geçti.
TUĞRUL VE ÇAĞRI BEYLER DÖNEMİ
Çağrı Bey tarafından anadoluya keşif
amaçlı seferler yepılmıştır.
Bu seferler anadoluyu tanıyııp
yerleşmeye zemin hazırlamak, islamiyeti
yaymak, alınması zor olan kaleleri
yıpratmak amacıyla yapılmış ve
anadolunun yerleşmeye uygun olduğu
görülmüştür.
TUĞRUL VE ÇAĞRI BEYLER DÖNEMİ
Selçuklular, 1035 Nesa ve 1038 Serahs
savaşları ile Gazneliler’i yendiler. Tuğrul bey
1038 yılında Gazneliler’i yenerek Nişabur’u
alıp burada kendi adına hutbe okuttu. Hutbe
okunması bağımsızlık sembolü olduğundan,
bazı tarihçilerce bu olay Selçuklu devletin
kurulduğu tarih olarak kabul edilmektedir.
Dandanakan Savaşı (1040)
Sebepleri:
1) G.Mesut’un önceki savaşların öcünü
almak istemesi
2) Gazneli Mesut’un Selçukluları
Horasan’dan atmak istemesi
 Savaşı Selçuklular kazandı
Dandanakan Savaşı (1040)
• Sonuçları
• 1) Büyük Selçuklu Devleti resmen kuruldu. (Büyük Selçuklu
Devleti’nin kuruluşu tamamlandı).
• 2) Horasan topraklarının tamamı kesin olarak Selçuklu
hakimiyetine girdi.
• 3) Selçukluların İslam dünyasındaki etkisi ve itibarı arttı. İslam
dünyasının siyasi lideri oldular.
• 4) Gazneli topraklarının büyük bir kısmı Selçukluların eline
geçti. Gazneli Devleti yıkılış sürecine girdi.
• 5) Halife Kaim Biemrillah Tuğrul Beyin sultanlığını onayladı
TUĞRUL BEY DÖNEMİ (1040-1063)
Pasinler Savaşı (1048) :
Nedenleri:
1) Anadolu’yu fetih amacıyla yapılan keşif
savaşıdır
2) Hasan Yabgu’nun öcünün alınmak
istenmesi.(Tuğrul beyin amcası olup Bizans
tarafından Gence savaşında öldürülmüştür.)
Pasinler Savaşı (1048) :
• Sonuçları
• 1) Bizans bu savaşı kaybetti
• 2) Bizans’ın zayıf olduğu ve Anadolu’nun Türklere
yurt olabileceği ortaya çıktı
• 3) Bizans’la bir antlaşma yapıldı. Buna göre Bizans,
kendi ülkesindeki camilerde Abbasi halifesi ve Tuğrul
bey adına hutbe okumayı kabul etti.
Tuğrul Beyin Bağdata Gelişi
Tuğrul Bey, 1055 yılında Abbasi Halifesi’nin Şii
Buveyhoğulları’na karşı kedisinden yardım istemesi
üzerine Bağdat’a geldi. Abbasileri
Buveyhoğulları’nın baskısından kurtardığından
Halife tarafından kendisine “Doğunun ve Batının
hükümdarı” unvanı verildi. Bu olay, İslam dünyasının
Selçukların koruyuculuğu altına girdiğini
göstermektedir. Artık Halifenin siyasi kudretini
Selçuklular temsil ediyordu.
Tuğrul Bey 1063 yılında öldü.
ALPARSLAN DÖNEMİ (1063–1072)
Tuğrul Beyin erkek çocuğu olmadığından yerine
Çağrı beyin oğlu Alparslan sultan oldu.
 Alp Arslan, devlet nizamını sağlar sağlamaz
Azerbaycan ve Anadolu üzerine sefere çıktı (1064).
Alp Arslan Azerbaycan ve Kafkasya'da birçok kaleyi
ele geçirdikten sonra Doğu Anadolu'ya girdi.
Hıristiyanlığın Doğu'daki en güçlü kalesi olan Ani'yi
şiddetli bir kuşatmadan sonra ele geçirdi. Ardından
Kars'a girdi (1064).
Alparslan’ın fetihleri sonucu tüm Azerbaycan,
Kuzey Irak ve Suriye’yi Türk yurdu haline getirdi
Malazgirt Meydan Savaşı (26 Ağustos 1071)
Nedenleri:
1) Türklerin Anadolu’yu kendilerine yurt edinmek
istemeleri
2) Bizans’ın Pasinler savaşın intikamını almak
istemesi
3) Orta Asya'dan göç eden kalabalık Türkmen
grupları, Anadolu sınırlarında toplanmaya
başlamışlardı. Bu durum Anadolu'nun fethini
zorunlu hâle getirmişti.
Savaş sırasında Bizans ordusunda yer alan Uz ve Peçenek Türkleri taraf
değiştirdi.Turan taktiği uygulandı.R.Diyojen esir edildi.
Sonuçları
1) Bizans İmparatoru Romen Diyojen komutasındaki ordu savaşı kaybetti
2) Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı
3) Türkler fazla bir direnişle karşılaşmadan Marmara kıyılarına kadar ilerlediler
4) Bugünkü Türkiye’nin temelleri atıldı
5) Anadolu’da gücü kaybolan Bizans, Balkanlara çekildi
6) Abbasi ve İslam dünyası üzerindeki Bizans baskıları kayboldu
7) Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ilk Türk beylikleri kuruldu.
Not: Alparslan, Anadolu’yu komutanlarına ikta olarak verdi. Bu olay, Anadolu’da
beyliklerin kurulmasına neden oldu.
8) Bizans’la Selçuklular arasında bir antlaşma yapıldı. Buna göre Bizans; Selçuklulara
vergi ödeyecekti. Fakat Romen Diyojen tahttan indirilince bu antlaşma
uygulanamadı.
Not: Bizans ilk defa B. Selçuklulara vergi ödemeyi kabul etti.
Bu savaştan sonra doğuya yönelen Alparslan 1072 yılında öldürüldü.
MELİKŞAH (1072–1092)
Alparslan’ın ölümü üzerine yerine oğlu Melikşah geçti.
Selçukluların sınırlarının en fazla genişlediği devir bu dönem olmuştur. Bu
dönemde Selçuklu devletin sınırları doğuda Seyhun ırmağı, Batıda Akdeniz ve
Marmara, Kuzeyde Kafkas Dağları, Güney’de Mısır ve Basra körfezine kadar
uzandı.
Babası Alp Arslan'ın veziri dan Nizamülmülk'ü görevinde bırakıp, devlet
işlerinde kendisinden büyük destek ve yardım gördü.
 Sultan Melikşah döneminin en önemli iç olayı, Hasan Sabbah'ın siyasî amaçlı
Bâtınîlik faaliyetleri oldu. Bu faaliyetlerin amacı, Selçuklu Devleti'ni içten
çöküntüye uğratmaktı.
Bu sorunu halletmek isteyen Sultan Melikşah, Hasan Sabbah'ın saklandığı
Alamut kalesi üzerine kuvvetler gönderdi.
Bâtınîlerin başlattığı siyasî cinayetler sırasında Nizamülmülk öldürüldü (1092)
Ancak, bir av sırasında Melikşah öldü ( ya da suikastle öldürüldü veya
zehirlenerek öldürüldü (1092)
Bu nedenle Batınıilk sorunu çözümlenemedi (1092). Batınilik Selçuklu
Devleti’nin yıkılmasında etkili olmuştur.
NOT: Melikşah zamanında Büyük Selçuklu Devleti en parlak devrini yaşamış
ve en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİNİN DAĞILIŞI
Fetret Dönemi (1092–1118)
Melikşah’ın ölümünden sonra oğulları Mahmud, Berkyaruk,
Sencar ve Mehmed Tapar arasında tahta kavgalarının
olduğu döneme fetret devri denir.Bu döneme Sultan Sencar
son vererek devleti yeniden toparladı.
SULTAN SENCER (118-1157)
Tahta çıkmasıyla fetret dönemi bitti.
Karahitaylarla yaptığı Katvan savaşını kaybetti. Bu savaşla
Maveraünnehir elden çıktı.
1157 de çıkan oğuz isyanında esir düştü ölümüyle b.
Selçuklu devleti yıkıldı. devletin yıkılmasıyla birçok atabeylik
ve devlet kuruldu.
B. Selçuklu Devletine Bağlı Devletler




Irak ve Horasan Selçukluları (1119-1194)
Kirman Selçukluları(1048-1187)
Suriye Selçukluları(1069-1118)
Türkiye Selçukluları (1077-1308)
Atabeylikler
1)
2)
3)
4)
5)
Salgurlular (Fars A.) (1147-1284)
İldenizoğulları (Azerbaycan A.) (1146-1225)
Beg-Teginoğulları (Erbi l A.) (1146-1232)
Börililer (Şam Atabeyliği) (1128-1154)
Zengîler (Musul ve Halep A.) (1127-1259)
SORU!
• Aşağıdakilerden hangisi Malazgirt savaşının
sonuçlarından biri olamaz?
a)Anadolu’da Türkmen beyliklerinin kurulması
b) Türkiye tarihinin başlaması
c)Bizans’ın Anadolu’daki etkinliğinin kırılması
d)Haçlı seferlerinin başlaması
e)Anadolu’da Türk birliğinin sağlanması
HARZEMŞAHLAR (1157–1231)
Harzem yöresi, Aral Gölü ile Hazar denizi ara­sında kalan yerdir. Burada
yaşayanlara Harzemşahlar denilmiştir.
Harzemi yöneten Atsız adlı Türk beyi, Büyük Sel­çukluların zayıflamasından
yararlanarak bağımsızlık ha­reketini başattı.
Sultan Sencerin Oğuzlara esir düşmesinden sonra Atsız bağımsızlığını ilan etti.
Harzemliler zamanında İran'ı, Horasan'ı ve Afga­nistan'ı alarak Cengiz
İmparatorluğuna sınır oldular.
Harzemliler Cengiz Han'ın gönderdiği dostluk ker­vanını casuslukla suçlayarak
imha edince, Moğol–Har­zem savaşları başladı. Cengiz Han'ın başlattığı sa­vaş­larla
Harzemliler yıkılış sürecine girdi.
Moğol istilası sonucu Harzem yöneticiler bir kısım halkla birlikte Kafkasya'ya ve
Doğu Anadolu'ya çekilmek zorunda kaldı. Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Alaeddin
Keykubat, Harzemlilere Moğollara karşı bir ittifak kurul­masını önerdi. Harzemliler
bunu reddede­rek Doğu Ana­dolu'yu almaya çalıştılar. Bu durum Yassı Çemen
Sa­vaşına neden oldu. Harzemliler Yassı Çimen Savaşında yenildi (1230). Bundan
sonra Moğollar Harzem yönetici­lerini öldürdü ve Harzemliler tarihten silindi.
NOT: Harzemşahların yıkılması selçuklular ile moğollar arasındaki engeli
kaldırmıştır.buda türk tarihi açısından olumsuz bir durmdur.
EYYUBİLER ve HARZEMŞAHLAR
EYYUBİLER (1171–1250)
Haçlı saldırısına uğrayan Fatimi devletine, yardım için gönderilen
ordunun komutanı olan Selahattin Ey­yubi, Fatimi devletini yıkarak
kendi devletini kurmuştur.
Mısırda kurulmuştur.
Selahattin Eyyubi 1. Haçlı Seferinde kurulmuş olan Kudüs Haçlı
Krallığını, Hıttin savaşında yendi ve bu devleti yıktı. (1187) Bunun
üzerine III. Haçlı seferi yapıldı. Selahattin Eyyubi III. Haçlı seferinde
Kudüsü başarıyla savundu.
Devletin egemenlik alanı Hicaz'ı ve Güneydoğu. Anadolu'yu
kapsamıştır.
Selahattin Eyyubiden sonra başarılı hükümdarlar iktidarda
görülmedi. Devlet iç isyanlar ve haçlı saldırıla­rıyla zayıfladı.
Memluklu adı verilen askerlerin isyanları sonucu Eyyubi devleti
yıkılmıştır.
MEMLUKLAR (Kölemenler) (1250–1517)
Eyyubi ordusunda devşirme usulü ile yetiştirilen Memluklu adı
verilen askerlerin komutanlarından Aybek, Eyyubi devletine son
vererek Memluklu devletini kurdu.(mısırda kurulmuştur)
Sultan Kutuz zamanında, Arabistan'ı ve Akdeniz kıyılarını
almayı amaçlayan Moğol ordularını (İlhanlıları) Suriye'de Ayn-ı
calut savaşında yenilgiye uğrattı (1260). Böylece Mısır, Arabistan
ve Akdeniz kıyıları Moğol isti­la­sından korundu. Memluklular
Moğol istilasını durduran tek dev­let oldu.
Sultan Baybars, Abbasilerin yıkılışıyla sona eren Abbasi
halifeliğini yeniden kurdu.Böylece halifelik Memluklulara
geçti.
Memlukluların egemenlik alanı Hicazı, G.D. Anadolu’yu, ve
Çukurova'yı kapsamıştır.
Osmanlı devleti tarafından yıkılmışlardır.