1. Ilaç Kimyasi, Üretimi, Teknolojisi, Standardizasyonu Kongresi, Kimyagerler Dernegi, 29-31 Mart 2013, Antalya Kanser Araştırmalarına Yönelik Alternatif Metabolitler: Deniz Hıyarlarından Triterpen Glikozidler Hakan Alyürüka, Levent Çavaşb a Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, Deniz Bilimleri Anabilim Dalı, , b Dokuz Eylül ÜniversitesiFen Fakültesi, Kimya Bölümü, Biyokimya Anabilim Dalı, İzmir - TÜRKİYE hakan.alyuruk@deu.edu.tr Deniz canlıları savunma amaçlı çeşitli sekonder metabolitlere sahiptirler. Bentik deniz organizmalarını barındıran Holothuroidea (Echinodermata) familyası da avcı türlerden korunmak amacıyla kompleks saponin yapılarını sentezleyebilmektedir [1] . Holothuroidea familyasına ait organizmalar ticari öneme sahiptirler, çünkü bu organizmalar özellikle Asya ülkelerinde besin olarak tüketilmekte ve aynı [2,3] zamanda tıbbi amaçlar için de kullanılmaktadır yaklaşık 37 farklı türün bulunduğu bildirilmiştir . Akdeniz’de Holothuroidea familyasına ait [4,5] . Türkiye’de bilinen ve ticari olarak kullanılan türler ise Holothuria tubulosa, H. sanctori, H. polii, H. mammata ve Stichopus regalis’tir [5]. Fakat, ticari öneme sahip deniz hıyarları Türkiye iç pazarında tüketilmemekte, denizlerimizden toplanan deniz hıyarları Asya ülkelerine kurutulmuş veya dondurulmuş formlarda ihraç edilmektedir. Aydın [5]’a göre, ticari deniz hıyarlarının avcılığı toplanan miktar (kg) bazında her yıl artmasına rağmen, bu biyokütlenin işlenmesi ve son ürün haline getirilme işlemleri Türkiye’de gerçekleştirilmemektedir. Deniz hıyarlarında tıbbi öneme sahip bileşiklerden bazıları, triterpen glikozidler, sülfatlanmış triterpen glikozidler, serebrozidler, kondroitin sülfatlar, glikozaminoglikanlar, lektinler, sülfatlanmış polisakkaritler, biyoaktif peptidler, steroidal sapogeninler, mukopolisakkaritler ve çoklu doymamış yağ asitleridir [6]. Deniz hıyarlarındaki triterpen glikozidlerin bazı biyoaktif özellikleri ise tümör hücre hatlarına karşı sitotoksik aktivite, antiproliferatif, antifungal, antileishmanial, antitrombik, antitumor, antimetastatik ve apoptotik aktiviteleri bulunmaktadır. Bu derlemede, deniz hıyarlarındaki mevcut olan biyoaktif metabolitler ve bunların kanser tedavisinde doğal ilaç olarak kullanılma potansiyelleri özetlenmiştir. Sonuç olarak, deniz hıyarları kanser tedavisinde potansiyel bir ilaç kaynağıdır ve gelecekteki çalışmalarla Türkiye kıyılarındaki deniz hıyarları da bu amaçla araştırmalıdır. Kaynaklar: 1. Maier M.S. Stud. Nat. Prod. Chem., 35, 311-354, 2008. 2. Wen J., Hu C., and Fan S. J. Sci. Food Agr., 90, 2469-2474, 2010. 3. Wen J., and Hu C. Food Addit. Contam. B, 3, 246–252, 2010. 4. Fischer W., Schneider M., and Bauchot M.L. Méditerranée et Mer Noire (Rev.1., Zone de Pêche 37). 1987. 5. Aydin M. SPC Beche de Mer Inform. Bull., 28, 40-41, 2008. 6. Bordbar S., Anwar F., and Saari N. Mar. Drugs, 9, 1761-1805, 2011. KimyaKongreleri.org