adli eczacılık - Adli Bilimciler Derneği

ADLİ ECZACILIK
Prof.Dr. Göknur AKTAY
İnönü Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi
MALATYA
DİVRİĞİ ADLİ BİLİMLER GÜNLERİ
3-5 HAZİRAN 2016
ADLİ BİLİMLER
Adli bilimler; tıp, hukuk, fen, sosyal ve
kriminal bilimlerin kesiştikleri bir
kavşak noktasıdır.
Adli bilimlerin amacı;
Adli niteliği bulunan olaylarda, olay
yerindeki verileri ya da kendisine
sunulan verileri toplamak,
değerlendirmek ve sonuçları adaleti
sağlayacak deliller olarak hukukun
hizmetine sunmaktır.
Adli Bilimlerin Bölümleri
•
•
•
•
•
ADLİ TIP
ADLİ HEMŞİRELİK
ADLİ DİŞ HEKİMLİĞİ
ADLİ VETERİNERLİK
ADLİ MÜHENDİSLİK
• ADLİ ECZACILIK
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ADLİ TOKSİKOLOJİ
ADLİ FARMAKOLOJİ
ADLİ BİYOLOJİ
ADLİ KİMYA
ADLİ OTOMOTİV
ADLİ PALİNOLOJİ
ADLİ ASTRONOMİ
ADLİ PATOLOJİ
ADLİ GRAFOLOJİ
………………….
• Ülkemiz için çok yeni bir kavram
olan “Adli Eczacılık” , ilaçla tedavi
biliminin hukuka uygulanmasıdır diye
tanımlanabilir.
• ADLİ ECZACILIK:
• ECZACILIK MESLEĞİ VE İLAÇLA
TEDAVİDE KARŞILAŞILAN ADLİ
SORUNLARLA İLGİLİ BİLİM
DALI
(Türk Dil Kurumu, İlaç ve Eczacılık
Terimleri Sözlüğü)
kimdir “Adli Eczacı”?
• Adli Eczacılar, meslekle ilgili davalar,
yasal düzenlemeler veya kriminal yargı
sistemi ile ilgilidirler.
• Adli eczacılar, adli konularda bilirkişi
olabilirler, yasal düzenleme
çalışmalarına katılabilirler veya
kriminal çalışmalara danışman olarak
katılabilirler.
• İlaç öldürmek amacıyla kullanılan bir
silahsa adli eczacının görüşlerine
gereksinim duyulur.
• Eczacının adli konulardaki bu yardımları diğer
bir deyişle adli eczacılık hizmetleri, diğer
adli bilimlerden (Adli Tıp, Adli Hemşirelik,
Adli Diş Hekimliği, Adli Veterinerlik, Adli
Toksikoloji, Adli Kimya, Adli Farmakoloji,
Adli Biyoloji vb) ayrılamaz ve dışında
tutulamaz.
• ADLİ ECZACILIĞIN İLGİ
ALANI, FARMASÖTİK
BİLİMLER İLE
ECZACILIĞIN KLİNİK VE
İDARİ YÖNÜNÜ KAPSAR.
• Birçok kişi tarafından “adli
eczacılık” konusunun yeni ve
yabancı bir konu olduğu
düşünülse de, gerçekte
“adli eczacılık”, yeni bir konu
değil, yeni bir kavramdır.
• Eczacıların, zaten yıllardır, adli olaylarda ilaçla ilgili
konularda danışılmaktadır. Ayrıca,
• Hıfzısıhha Zehir Araştırma Müdürlüğü,
• Emniyet ve Jandarma laboratuvarları,
• Adli Tıp Kurumu ve
• Adli Tıp Enstitülerinde görev almakta ve
Adli olayların çözümlenmesinde,
Doping analizleri,
Kan ilaç düzeylerinin izlenmesi,
Gıda zehirlenmeleri
Sahte ilaç üretimi vb olaylarda sıklıkla
görüşleri alınmaktadır.
Diğer taraftan, spor karşılaşmalarında doping kontrolü
amacıyla, Bağımsız Doping Numunesi Alım Görevlisi
(BADNAG) olarak da görev alabilmektedirler.
.
•
•
•
•
Şüpheli ölümler veya zehirlenmelerin aydınlatılmasında,
Madde bağımlılığı konusunda gençlerin eğitiminde,
İlaçla tedavi sırasında çıkabilecek sorunların önlenmesinde,
İlaç yan etkilerinin azaltılması veya tedavisinde,
Kaza sırasında veya kasıtlı öldürmelerde kişinin bir maddenin
etkisinde olunup olunmadığının belirlenmesinde,
• Eczacılık mesleğinin standartlarının oluşturulmasında
eczacıların mesleki bilgi ve deneyimlerinden
yararlanılabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Adli eczacılar,
• İlaç ve müstahzarlar ile ilgili davalarda,
•
• El yazısı analizlerinde, ilaçların el yazısını
etkileyip etkileyemeyeceğiyle ilgili konularda,
• Postmortem ilaç yıkımı ile ilgili yorumlarda
•
Kamu eczacılarının risk yönetimi çalışmaları
• Mesleki yasal düzenlemelerin yapılmasında
araştırmacı olarak görev almaktadırlar.
• Adli eczacılık, doğru farmasötik bakımın sağlanması açısından
da önemlidir.
• Adli eczacılar, spor okullarında, olimpiyatlarda, spor
karşılaşmalarında ilaç analiz ekiplerinin içinde analiz yapan ve
analizi yorumlayan uzman olarak yer almalıdır.
• Doping davalarında hekim ve hukukçulara ilaç danışmanı olarak
hizmet verebilir.
• Kan alkol ve ilaç düzeylerinin analizini yapmak ve insan fizyolojisi ve
psikolojisi üzerinde hangi düzeylerde hangi etkilere neden
olabileceğini yorumlamak adli eczacının görevidir.
Adli Eczacı
hangi niteliklere sahip olmalı?
• İlaç farmakokinetiği hakkında ileri düzeyde bilgiye
sahip olmalı, Farmakokinetik (Toksikokinetik)
hesaplarını yapabilmeli,
• Olası ilaç etkileşmelerini ve bir ilacın diğer bir ilacın
farmakokinetiğini nasıl değiştirebileceğini
yorumlayabilmeli,
• Hangi ilaçların alkolün etkisini artırabileceği veya tersi
durumlar konusunda bilgi sahibi olmalı,
Adli Eczacı
hangi niteliklere sahip olmalı?
• Hangi hastalıkların veya özel durumların kişiyi alkolün
etkisine karşı daha duyarlı duruma getirdiğini bilmeli,
• Postmortem toksikolojik analiz yöntemlerini bilmeli ve
analiz yorumlarını yapabilmeli,
• Toksikolojik analiz için biyolojik materyal alım ve
saklama koşullarını bilmeli,
• Gıda zehirlenmeleri, bitkisel zehirler, zehirli bitkiler,
ilaç etkileşmeleri hakkında ileri düzeyde bilgiye sahip
olmalı vs..
Adli Eczacının İlgi Alanları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Reçete sahtekarlıkları
Sahte ilaç üretimi
Farmakolojik ötenazi
İlaç bağımlılığı ve suistimali ile ilgili analizler
Yanlış tedavi
İlaç etkileşmeleri ve ilaçların istenmeyen yan etkileri
İlaca bağlı şiddet (olay anında bir ilacın etkisinde olup
olmadığı)
İlaç etkisindeyken araç kullanmak
Analiz sonuçlarında tahrifat
Hasta sırlarının açığa vurulması
Zehirlenmeler
Risk yönetimi ve risk analizleri
Eczacılık mesleğiyle ilgili mevzuat ve yasal
düzenlemeler
Mesleki etik
• Adli Eczacının Etkinliklerinden Örnekler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Emniyet mensuplarına ilaçlar hakkında bilgi vermek
Olimpiyatlarda ilaç analizlerinde teknik danışman olarak bulunmak
Besin ve ilaç kullanımında tüketici güvenliğini sağlamak
Ulusal narkotik bürolarında denetleyici olarak çalışmak
Emniyet ve Jandarma laboratuvarlarında kriminalist olarak çalışmak
İlaçların saklanma, depolanma ve taşınması sırasında
güvenliğini sağlamak
Cezaevlerinde farmasötik servisin sağlanmasında görev almak
Hastane ve laboratuvarlarda toksikolog olarak çalışmak
İstihbarat birimlerinde özel uzman olarak görev almak
Farmakoterapiyle ilgili tazminat davalarında danışman olarak görev
almak
Yasa dışı ilaç kullanımı ve satışı ile ilgili durumlarda bilirkişi olarak görev
almak.
• Bir eczacının adli tıp alanında bilirkişi
olarak rapor yazması ilk kez, 1 Mayıs
1982’de Adli Tıp Kanununun yürürlüğe
girmesi sonucu oluşturulan ihtisas
kurullarında eczacıya yer verilmesiyle
olmuştur.
• İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi öğretim üyesi
Prof.Dr. Turhan Baytop 5. ihtisas kurulu üyeliğine
atanarak, bu kurulda, bitkisel kaynaklı ve sentetik
uyuşturucu maddeler ve zehirlenmelerle ilgili konularda
raporlar hazırlamıştır.
• Adli eczacılığı “adli
farmakoloji”, “adli
toksikoloji” veya “adli kimya”
gibi adli bilim alanları ile
karıştırmamak gerekir.
• Adli eczacılık, tüm bu
uzmanlık bilgilerini de
kapsayan daha geniş bir bilgi
birikimi gerektiren alandır.
• ADLİ ECZACILIK; ADLİ TIP,
ADLİ PSİKOLOJİ, ADLİ
KİMYA, ADLİ TOKSİKOLOJİ,
ADLİ FARMAKOLOJİ GİBİ
BİRÇOK ADLİ BİLİM
ALANLARINDAN YARARLANIR.
• Dünyada;
• Hindistan’da eczacılık fakültelerinde “Adli Eczacılık”
lisans/lisansüstü ders
• Amerika Birleşik Devletlerinde; ‘Adli Farmakoloji’
lisans, “Adli Eczacılık” yüksek lisans
• ABD’de, adli eczacılar, istihbarat teşkilatları,
doping analiz merkezleri, toksikolojik analiz
laboratuvarları, Adli Bilimler Enstitüleri ve kriminal
araştırma kurumlarında görev almaktadırlar.
• Adli Eczacı diploması veya sertifikası olmayanlar bu
kurumlarda çalışamıyorlar veya adli bilirkişilik
yapamıyorlar.
• Türkiye’de;
• Eczacılık Fakültelerinde seçmeli ders olarak
okutulmakta
• TEB Meslek içi Eğitim Programlarında
• Uzmanlık alanı (EUS)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Lisans ve lisansüstü programlarda;
İlaç Yan etkileri,
İlaç ve Madde bağımlılığı
Bitkisel zehirler,
Risk yönetimi,
Etik,
Adli toksikoloji,
Doping,
Kimyasal maddelerle ilgili yasal
düzenlemeler,
• Analitik Kimya ve analitik Toksikoloji,
• Farmakokinetik-Toksikokinetik,
• Kalite kontrol vb.
gibi konuları kapsamakta.
ADLİ ECZACILIK YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
Psikofarmakoloji
Araştırma ve Farmasötik Bakım Etiği
Farmakoterapi
Doğal Ürünlerde Yan Etki ve Toksisite Değerlendirmeleri
Eczane ve Eczacılarla İlgili Yasa ve Yönetmelikler
Farmakoepidemiyoloji
Kontrole Tabi Maddeler
Doping Kontrolünde Temel Kavram ve Uygulamalar
Hasta Güvenliği ve Yasalar
Hasta ve Hekim Sorumlulukları
Bitkisel Zehirler
Farmakokinetik-Toksikokinetik
Toksikolojik Analiz Yöntemleri
İlaç-İlaç, İlaç-Besin Etkileşmeleri
Narkotik ve Psikotrop İlaçlar
Gıda zehirlenmeleri- Gıda Katkı Maddeleri
Adli Toksikoloji/Adli Farmakoloji
Adli Kimya
Temel Botanik Bilgileri ve Uygulamaları
• Göknur AKTAY,
•
•
•
•
•
•
Adli Eczacılık
(Bölüm :25),
Adli Tıp ve Adli Bilimler,
Ed.: İ. Hamit Hancı,
sf: 571-576,
Seçkin Yayıncılık, 2002
• SONUÇ
• Kriminal adalet sistemi içinde
adli bilimciler, deliller hakkında
can alıcı bilginin sağlanmasında
köşe taşını oluştururlar. Çünkü,
suç ve suçluyu araştırma
sürecinde elde edilen
laboratuvar sonuçları mahkemede
ADALET sağlamak amacıyla
kullanılacaktır.
• BU NEDENLE,
BİLİRKİŞİLİK, SAĞLIK ve İLAÇ DANIŞMANLIĞI
HİZMETİ VEREN MESLEK GRUPLARI İÇİNDE YER
ALAN ECZACILARIN ADLİ ECZACILIK KONUSUNDA
EĞİTİM ALMASI, UZMANLAŞMASI VE STAJ
YAPMASI ÇOK ÖNEMLİDİR.
19-20 ARALIK 2009 TEB ECZACILIK AKADEMİSİ
MİEP “ADLİ ECZACILIK” EĞİTİMİ, MALATYA
Prof.Dr. Göknur AKTAY,Prof.Dr. Şahan SAYGI, Prof.Dr. Ekrem SEZİK,Prof.Dr. Erdem YEŞİLADA
TEB Eczacılık Akademisince meslekiçi eğitim programı
(MİEP) kapsamında başlatılan ‘Adli Eczacılık’
konusunda ilk eğitimimizle meslektaşlarımıza yararlı
olacağımızı umuyoruz.
• Adli Eczacılık Yüksek Lisans programımızın açılması
için ayrıca hazırlıklarımız sürmektedir.
TÜRK ECZACILAR BİRLİĞİ ECZACILIK
AKADEMİSİ ADLİ ECZACILIK EĞİTİMİ
ARALIK 2012
PANEL
&
ATÖLYE ÇALIŞMASI
“Adli Eczacılık”
Ekim 2016
ANKARA
TEŞEKKÜR EDERİM