TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

MiNTORI
s. XII-XXVI; Yad-name-i Irani-yi Minorsky,
s. XVII-XXXI [BSOAS, XXIX/3, s. 694-699[).
BİBLİYOGRAFYA :
V. Minorsky, Jranica: Twenty Articles, Hertford 1964, s. VII-XXVI; Seyyid Hasan TakizadeMücteba Mlnovl. Rahnüma-yi Kitab, Tahran
1345/1966, s. 3-15; Mücteba Mlnovl. f'lakd-i
f:lal, Tahran 1393, s . 429-442; Iran and Islam:
In Memory of the Late Vladimir Minorsky (ed.
C. E. Bosworth). Edinburgh 1971, s. V-IX; D. M.
Lang, "Vladimir Fedorovich Minorsky", BSOAS,
XXIX/3 (ı 966). s. 694-699; I. Gershevitch. "Professor Vladimir Minorsky", JRAS, 1-2 (ı 967). s.
53-57; J. A. Boyle. "Vladimir Minorsky ", JAH,
1/1 (ı 967). s . 86-89; J. Au bin, "Vladimir Minorsky (ı877-ı966)" , Sir., V/1 (ı976). s. 131-133;
Hasan Eren. "Minorskiy", TA , XXIV, 223.
~
CHRISTINE WOODHEAD
MİNŞAVi,
Muhammed
Sıddik
( ı.S~ı.;.;..J I .jı.1.::. ~)
Muhammed b.
Sıddlk el-Minşavl
(1 920 - ı 969)
L
Mısırlı hafız
ve kill-i.
_j
20 Ocak 1920'de Mısır'ın Su hac vilayetine bağlı Minşat köyünde doğdu. Fertlerinin çoğu hafız olan bir ailede yetişti. Babası, kıraat ve tecvidde Mısır ' ın meşhur
kurrasından Şeyh Muhammed Rif'at'ın
takdirini kazanmış bir zattı. Minşavl on
bir yaşında Minşat'ta Muhammed en-Nemekl'nin yanında Kur'an-ı Kerlm'i ezberledi. Kahire'ye giderek Muhammed Ebü'lAla ve Muhammed Suudi'den Kur'an ilimlerine dair dersler aldı. Babası ve amcası
Ahmed es-Seyyid'le birlikte Kur'an tilavet
etmek üzere Mısır'da çeşitli yerlere seyahatler yaptı . "İmamü'l -kariln" lakabıy­
la anılan Minşavl'nin kendinden küçük iki
kardeşi de güzel sesleri ve tilavetleriyle
tanınmış olup bunlardan Mahmud Sıddlk
el-Minşavl halen Mısır'ın radyo istasyonlarında Kur'an okumayı sürdürmektedir.
Muhammed
Sı ddik
e i -Minşavi
1953 yılında Mısır Radyosu'nda Kur'an
okumaya başlayan ve yurt dışı seyahatleriyle İslam dünyasında tanınan Minşavl'­
nin şöhreti kısa zamanda yayıldı. 1950'de Endonezya'ya, 1956'da Suriye'ye yaptı­
ğı seyahatler vesilesiyle kendisine liyakat
nişanları verildi. 1950 yılında Kahire'de
daller (vaiz, hatip ve mürş i dler) günü münasebetiyle düzenlenen törende de birinci
dereceden cumhuriyet nişanı ile ödüllendirildi. Asya, Afrika ve Avrupa'daki pek
çok ülkeyi ve müslüman toplulukları ziyaret eden, gittiği yerlerde tilavetiyle dinleyenleri etkilerneyi başaran Minşavl Ocak
1969'da vefat etti.
Kur'an kıraati Minşavl için bir iş değil
bir misyondu. Kitleler ondan etkileniyor,
dinleyenler huşuun zirvesine ulaşıyordu .
Minşavl'nin tatlı sesi ve disiplinli tilaveti
karller için Kur' an 'ı güzel okumanın örneğini oluşturdu . Onun Mısır ve diğer ülkelerin radyolarında kayda alınmış 150'den
fazla tilaveti bulunmakta, ayrıca tertil
üzere okuduğu Kur'an-ı Kerim'in tamamı halen Mısır'da İzaatü'l-Kur'ani'l-Ke­
rlm'de her gün yayımlanmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA :
Şükrl
ei -Kadl, "li'~-Zikra " , el-Cumhüriyye,
Kahire 23.06 .1987; Ahmed ei-Bü lk, Eşheru men
kara'e'l-Kur'ane fl'l-'aşri'l-f:ıadiş, Kahire 1992,
s. 36-37; Mahmud es-Sa'denl. Elf:ıanü's-sema',
Kahire 1996, s. 43,92 -94, 116, 119, 126, 127;
Meusu'atü a'lami Mışr fl'l-karni'l-'işrin, Kahire
1996, s . 419 .
MİNTÜRi
( ı.s)~ l)
Ebu Abdiilah Muhammed
b. Abdilmelik b. All el-Kaysi el-Minturl
(ö. 834/1431)
Kıraat
L
ve kelam öğrendi. Daha sonra aralarında
Ebu Bekir İbn Cüzey, Ebu Abdullah İbn
Allak. Ebü'l-Haccac Yusuf b. Ali el-Miknasl. Ebü'l-Hasan İbnü'l - Eşheb, Muhammed b. Ömer el-Lahml'nin de bulunduğu
Endülüslü ve Faslı on dört kadar alimderi
icazet aldı. Ayrıca Merakeş , Marya, Tunus, İskenderiye, Kahire, Kudüs, el-Hal11,
Mekke ve Medine'den yirmi beş kadar
alim kendisine icazet belgesi göndermiş
olup İbn Arafe. Zeynüddin el-lraki. Nureddin el-Heyseml, İbnü'l-Mülakkın gibi isimler bu belgeleri düzenleyenlerden bazıla­
rıdır. Tasawufa dair bilgileri _Gırnata'da
şeyh İbn Baki'den alan Minturl. yoğunlaş­
tığı kıraat ilminde Ebu Abdullah Muhammed b. Ali el-Kicatl'den aldığı derslerle
derinleşmiştir. ömrünün sonuna kadar
(yaklaşık kırk yı l ) bu zattan istifade etmiş , kendisinden Kur'an ilimlerine dair
100 civarında eser dinlemiş ve icazet almıştır. Talebeleri arasında Mewak, Ral
ei-Endelüsl, Vezir Ebu Yahya İbn Asım ve
Ebu Amr İbn Manzur gibi alimler yer alır.
Minturl4 Zilhicce834'te (ı 3 Ağustos 1431)
vefat etti.
Eserleri. 1. Bernamecü rivayatihi.
Müellifin en önemli çalışması olup kendi
dönemine kadar yaşamış alimierin biyografilerini ihtiva eden eserin bir nüshası
ei-Hizanetü'I-Haseniyye'de kayıtlıdır (nr.
ı 578). 2. el-Ma~tu'atü'ş -şi'riyye fi'l-veşaya ve'l-meva'iz;. Eserin nüsha l arı Rabat ei-Hizanetü'l-amme'de bulunmaktadır (nr. 1853. 2700). 3. el-Feva'idü'n-nevmiyye (el-Mera'i'l-menamiyye, e l-Mübeş­
şirat). Rüya tabirleriyle ilgili olup bir nüshası Rabat ei-Hizanetü'l-amme'de kayıt­
lıdır (nr. 2700). 4. Şer]J.u Recezi Ebi'l-Ifa san b. Berri (Muhammed Benşerlfe, s.
27).
alimi.
_j
Reblülahir 761 'de (Mart 1360) doğdu .
Nisbet edildiği Mintur'un (Montoro) hangi
Mintur olduğu tam olarak bilinmemekle
birlikte bu yerin Gırnata ile (Granada)
Marya bölgesi arasındaki Minturl Kalesi
olabileceği ileri sürülmüştür. Kelime bazı
kaynaklarda Minsurl ()~) şeklinde verilmiştir. Minturl ayrıca Gırnatl nisbesiyle
de anılır. Kaynaklar. babası Ebu Mervan
ve dedesi Ebü'l-Hasan Ali'yi de fakih olarak zikrettiğine göre Minturl'nin çocukluğunun ilmi bir aile ortamında geçtiği
söylenebilir.
Minturl, Nasriyyetü'l-Yusufiyye Medresesi'nde Gırnata müftüsü Ebu Said İbn
Lüb'den kıraat, nahiv, lugat, fıkıh, hadis
Mintfirl'nin kaynaklarda adı geçen dieserleri de şunlardır: er-Ra'i~ ii nuşuşi'l-veşa'* et-Ta'rif bi'l-lfafız; Ebi
'Amr ed-Dani, Rivayetü Ebi Bekr Mu]J.ammed b. 'Abdirra]J.im el-İşbahani,
el-İdgiimü'l-kebir li-Ebi 'Amr b. el-'Ala,
İl].tiyarü'ş-Şeyl]. Ebi Mu]J_a~med Mekki b . Ebi Talib, el-Cem' beyne tari~a­
yi'l-lfafız; Ebi 'A.mr ed-Dani ve'l-İmam
Ebi 'Abdillah b. Şürey]J., Kıra'atü lfumeyd b. Kays el-A'rec, Kıra'atü Süleyman b. Mihran el-A'meş, Kıra'atü Sellam b. Süleyman et-Tavil, Reyyü'z;z;am'an ii 'adedi ayi'l-Kur'an, İ]].tişa­
rü '1-Guzeyri ve tertibühu 'ale 's-süver,
el-E]J.ddişü '1- 'av ali, Kitabü '1-Müselse ldt, Kitabü'l-Gara'ib, Tu]J.fetü'l-celis ve
bugyetü 'I-enis, el-lfikayatü '1-va'z;iyyat, lfikdyatü'l-mu]].telifat.
ğer
117
MiNTORT
BİBLİYOGRAFYA :
Venşerisi,
mış bazı
Ve{eyat (Elfü sene mine'l-ve{eyat
içinde , nşr. Muhammed Hacci), Rahat 1396/
1976, s . 246; Bedreddin el-Karafi, Tevşil;tu'd­
Dibfıc (nşr. Ahmed eş-Şüteyvl). Beyrut 1403/
1983, s . 207; İbnü'I-Kadi , Dürretü 'l-f:tical, ll,
287; Ahmed Baba et-Tinbükti, Neylü'l-ibtihac,
Trablus 1408/1989, 1-11, 495-496; MahlUf, Şe­
ceretü'n-nür, 1, 247-248; Zirikli, el-A'lam, VII,
129-130; Abdülhay ei-Kettani, Fihrisü'l-fehiı­
ris, ll, 564-565; Muhammed Benşerife, "Min
a<1arni evasiti'1-<aşri'l-Gırnatl e1-Mintılri" , Actas
delil Coloquio Hispano- Marroquf de Ciencias
Hist6ricas, Madrid 1992, s. 15-41 .
li]
ERDOGAN
BAŞ
MİNÜÇİHRI
(bk. MENÜÇİHRİ) .
L
_j
MİNYATÜR
L
Genellikle
el yazması kitaplarda yer alan
küçük boyutlu renkli resim.
sında yaymışlardı. Uygurlar'ın başşehri
Hoço'da (Doğu Türkistan) Alman bilim
Albert August von Le Coq tarafın­
dan ortaya çıkarılarak 1923'te yayımla­
nan Maniheist Uygur minyatürleri, figür
tipleri ve kompozisyon anlayışı bakımın­
dan Selçuklu minyatürlerinin öncüleri saadamı
_j
Kelime, Ortaçağ Avrupası'nda hazırla­
nan el yazmalarının bölüm başlarında
metnin ilk harfinin etrafına kızıl- turuncu
minium ile (sülüğen, sülyen, kırmızı kurşun tozu) yapılan miniatura adlı tezhipten gelmekte .ve " sülüğenle boyanmış"
anlamını taşımaktadır; ancak zamanla
minor (küçük) kelimesinin etkisinde kalarak "küçük (resim)" anlamını da kazanmıştır (Kiuge, s. 480) . İslam sanatında
minyatüre "tasvir", minyatür sanatçısına
"musawir" veya "nakkaş" adı verilmiştir.
Metni açıklamak amacıyla kitap sayfaları­
na veya bir albüm içinde toplanmak için
tek yaprak halinde suluboya ve altın , gümüş yaldızla yapılan minyatürler, ışık­
gölge oyunlarıyla derinlik duygusu kazandırılınayan küçük boyutlu resimlerdir. Papirüs, parşömen ve fildişi gibi farklı malzemeler üzerine yapılan küçük resimlere
de minyatür denilmekte ve bunların ilk
örneklerinin eski Mısırlılar'a ait olduğu
görülmektedir.
İslam Minyatür Sanatı. Fırat'ın doğu­
sundaki İlkçağ uygarlıklarının kültür mirasına sahip İran ve Mezopotamya'yı içine alan Geç Antik Doğu. Fırat'ın batısın­
daki Suriye ve Anadolu'dan Kuzey Afrika'ya kadar uzanan toprakların Helenistik
ve Roma mirasına sahip Geç Antik Batı
ve VII-VIII. yüzyıllarda İslam dünyasına katılan Orta Asya, Uzakdoğu sanatlarının
.etkisiyle oluşmuştur. İslam minyatürlerinin mevcut en E;JSki örnekleri XII-XIII. yüzyıllara aittir. Fakat papirüs üzerine yapı!-
118
desenler, daha önce de Mısır'da
bir resim geleneğine sahip
olduğunu göstermektedir. İlk İslam fetihlerinden sonra İran'da Zerdüştl rahiplerinin elinde bulunan bazı resimli yazmaların müslüman sanatçılara örnek teşkil
etmiş olabileceği düşünülmektedir. Ancak İslam minyatürlerini asıl etkileyenin
Maniheizm olması mümkündür. Maniheizm'in kurucusu, müslümanların "Mani-i nakkaş" dedikleri Mani ressamdı ve
öğretisini yaymak amacıyla yazdığı kitapları resimlerle süslemişti. Onun Sasanl
Hükümdan ı. Behram tarafından 276 yı ­
lında öldürülmesinin ardından inananları
takibata uğramış ve zamanla doğuya göç
ederek dinlerini İç Asya'da Uygurlar araFatımller' i n
yılmaktadır.
Selçukl u Minyatürleri. Selçuklu Türkleri'nin İran'dan Mezopotamya, Suriye
ve Anadolu'ya yayılmasıyla ilk Türk- İslam
minyatür üslübu doğmuştur. Günümüze
ulaşan en eski örnekler, Dioskorides'in şi­
falı otlar hakkındaki eserinin Kitabü'llfaşa'işve Galen'in (Caltnfis) zehirtenmeler konusundaki eserinin Kitfıbü 't- Tiryfı]f
adlı Arapça çevirilerinde görülür. Antik el
Kitfıbü't-Tirya~tan minyatürlü birsayfa (ParisBibliotheque
Nationale, Arabe, nr. 2964, vr. 19 11)
Kel1le
ue Dimne'den
bir minyatür
(Mura/ı:Jı:a'at,
İÜKtp. , FY,
nr. 1422)
yazmalarından
kopya edilen bu ilk tasvirlere Bizans resminin etkileri yansımıştır.
En erkeni olan Xl. yüzyılın sonlarına ait
Dioskorides yazmasının resimleri (Le iden
Üniversitesi Ktp., Cod. Or., nr. 289) genellikle metnin arasına sıkıştırılmış çerçevesiz, basit bitki ve hayvan tasvirleri şek­
lindedir. Bu eserin Xlll. yüzyılda Musul'da hazırlanmış bir nüshası (TSMK, lll. Ahmed, nr. 2127) kuwetli Bizans etkisi taşı­
yan figürlerin yanında bitki resimleri de
içerir. Aynı döneme ait diğer bir nüshada
ise (Süleymaniye Ktp., Ayasofya, m 3703)
günlük hayattan sahnelerin de ele alındı­
ğı melez bir üsiOp vardır. Kitfıbü't-Tir­
yfı]f'ın mevcut iki nüshasının (Bibliotheque Nationale, Arabe, nr. 2964; Österreichische Nationalbibliothek, A.F., nr. 10)
başındaki takdim minyatürlerinde Uygur
treskierinin donuk- durgun resim geleneğinin etkileri görülmektedir. Eski Grek
kuramiarına dayanan felsefe, tarih ve tıp
konusundaki yazıların Arapça bir derlernesi olan Mu]Jtfırü'l-l).ikem ve mel).fı­
sinü'l-kilem ile (TSMK, lll. Ahmed, nr.
3206) yine Grek kaynaklarına dayanan
Kitfıbü'l-Baytara (TSMK, lll. Ahmed. nr.
21 15) adlı eserlerin metinleri arasına yerleştirilmiş çerçevesiz minyatürlerde bulunan ve dönemin yerli tiplerini yansıtan
figürler Bizans resim üstübunun etkilerini
taşımaktadır. XII. yüzyıl sonu ile Xlll. yüzyıl başlarında Selçuklular'ın ve onlara tabi
hanedanların himayesinde çalışan sanatçıların resimiediği ilmi eserlerin tasvirlerinde Uygur kökenli Selçuklu tipleri gündelik hayata ait eşya ve sahnelerle birlikte işlenmiştir. Geç Antik ve Bizans etkile. rini özümsemiş olan bu dönemin yeni tcıs­
vir üsiObu edebi eserlerin resimlenmesinde de uygulanmıştır. Özellikle Kelile ve
Dimne (Bibliotheque Nationale, Arabe.
nr. 3465) ve Hariri'nin el-Ma]fiiirrfıt'ı (Bibliotheque National e, Arabe. nr. 6094) gibi
eserlerin minyatürlerinde dönemin sosyal hayatı yansıtılmış ve Habeş, Arap, Türk