İÇİNDEKİLER PLAN KISALTMALAR ÖNSÖZ GİRİŞ V VII IX 1 I. BÖLÜM İNSAN H A K L A R I K A V R A M I I - İNSAN H A K L A R I N I N TARİHİ GELİŞİMİ A - ORTAÇAĞ VE ÖNCEKİ DEVİRLER B - YENİÇAĞ VE S O N R A S I 1 - İngiltere'deki Gelişmeler 4 5 7 7 a - Magna C a r t a L i b e r t a t u m b - H a k l a r Dilekçesi c - H a k l a r Beyannamesi 8 9 9 2 - A B D Gelişmeleri 10 '0 1" a - H a k l a r Beyannamesi b - B a ğ ı m s ı z l ı k Beyannamesi c - 1787 A n a y a s a s ı 10 3 - F r a n s a ' d a k i Gelişmeler 11 a - 1789 İnsan ve Vatandaş Hakları Beyannamesi b - İlk A n a y a s a l a r 4 - Diğer Gelişmeler a b c d 15 - 1831 B e l ç i k a Anayasası - 1847 L i b e r y a Anayasası - 1853 A r j a n t i n Anayasası - 1880 B o l i v y a Anayasası 15 5 - 2 0 . Yüzyıldaki Gelişmeler a b ç d - 1917 M e k s i k a A n a y a s a s ı - 1918 S o v y e t Beyannamesi - 1919 Weimar A n a y a s a s ı - M i l l e t l e r C e m i y e t i Dönemindeki Gelişmeler C - TARİH İÇİNDE İNSAN H A K L A R I DÜŞÜNCESİ 1 - Tabii H u k u k Doktrini 2 - Pozitif H u k u k D o k t r i n i II - T A N I M , K A P S A M VE ÖZELLİKLER 2 ® ^ 2 ^3 2 f £? 1 - Temel H a k ve Hürriyetler - K a m u Hürriyetleri - İnsan H a k l a n A y n : 2 - İnsan H a k l a n B - K A P S A M VE S I N I F L A N D I R M A 1 - Kapsamı B e l i r l e m e n i n Güçlükleri 2 - Sınıflandırma C - İNSAN H A K L A R I N I N T E M E L ÖZELLİKLERİ 1 - Evrensellik 359 2 - H a k Niteliği 41 III - ÎNSAN H A K L A R I N I N U L U S L A R A R A S I K O R U N M A S I 43 A - U L U S L A R A R A S I H U K U K VE İNSAN H A K L A R I 43 B - ULUSLARARASI KORUMA 45 1 - Devlete A i t B i r Hakkın Uluslararası Korunması 45 2 - Bireye A i t B i r Hakkın Uluslararası Korunması (Diplomatik K o r u m a ) 46 3 - İnsan Haklarının Uluslararası Korunması 47 C - U L U S L A R A R A S I İNSAN H A K L A R I H U K U K U 49 1 - Tanım ve Sınırlan 49 a - Tanım b - İ n s a n c ı l Hukuk c - U l u s l a r a r a s ı C e z a Hukuku 2 - Özellikleri 49 50 51 52 a - Kaynaklar b - Uygulama İlkeleri i - Sözleşmenin Objektif Niteliği ii - İlkeler 52 54 54 56 II. BÖLÜM E V R E N S E L DÜZENLEMELER I - BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN H A K L A R I SİSTEMİ A - SİSTEMİN KURULUŞU 1 - Roosevelt'in 4 Hürriyet Üzerine Konuşması 2 - A t l a n t i k Şartı 3 - Birleşmiş Milletler B e y a n n a m e s i 4 - D u m b a r t o n O a k s ve S a n F r a n c i s c o Konferansı B - BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANTLAŞMASI VE İNSAN HAKLARI C - BİRLEŞMİŞ MİLLETLER O R G A N L A R I VE İNSAN HAKLARI 1 - Genel K u r u l 2 - Güvenlik K o n s e y i 3 - İktisadi ve T o p l u m s a l Meclis ( E C O S O C ) 4 - Vesayet K o n s e y i 5 - Uluslararası A d a l e t Divanı 6 - Sekreterlik II - U L U S L A R A R A S I İNSAN H A K L A R I MANZUMESİ A - İNSAN H A K L A R I E V R E N S E L BEYANNAMESİ 1 - B e y a n n a m e n i n Kabulü 2 - B e y a n n a m e n i n Kapsamı a b c d - Genel Olarak K l a s i k Haklar İktisadi, T o p l u m s a l , Kültürel H a k l a r B i r e y - T o p l u m İlişkisi 3 - Beyannamenin H u k u k i Mahiyeti B - MEDENİ VE SİYASİ H A K L A R SÖZLEŞMESİ 1 - G e n e l Değerlendirmeler a - S ö z l e ş m e n i n K a b u l ü ve H a k l a r L i s t e s i b - İ h t i r a z ı K a y ı t l a r ve Yorum İ l k e l e r i 360 60 60 60 62 62 63 63 68 68 72 76 79 80 83 83 84 84 86 86 88 92 93 95 96 96 96 99 101 c - K e n d i K a d e r i n i T a y i n Hakkı 2 - U y g u l a m a İlkeleri 103 103 107 111 a - A y r ı m c ı l ı k Yasağı b - Aykırılık T e d b i r l e r i c - H a k l a r ı K ö t ü y e K u l l a n m a Yasağı 3 - D e n e t i m Mekanizmaları 111 112 115 118 a - İnsan H a k l a r ı K o m i t e s i b - D e v l e t Başvuruları c - B i r e y s e l Başvurular 4 - Hakların Kapsamı 120 120 a - Medeni H a k l a r i - Şahsın F i z i k i ve Manevi Varlığına Saygı ii - Şahsi Hürriyetler i i i - Yargılamayla İlgili H a k l a r iv - Özel Hayat ve Aile Hayatının Korunması v - Düşünce Hürriyeti vi - T o p l a n m a ve Örgütlenme Hürriyeti vii - B e l i r l i Kategoriye G i r e n Bireylerin H a k l a n 120 123 125 127 128 129 130 132 b - S i y a s i Haklar C - İKTİSADİ, T O P L U M S A L VE KÜLTÜREL H A K L A R SÖZLEŞMESİ 1 - G e n e l Değerlendirmeler 2 - U y g u l a m a İlkeleri a b c d - 133 ' ' ^ 3 3 3 135 ' ^ D e v l e t i n Uygulamaya D a i r Yükümlülüğü A y r ı m c ı l ı k Yasağı H a k l a r ı n Sınırlandırılması H a k l a r ı K ö t ü y e K u l l a n m a Yasağı 3 1 4 2 143 e - Yorum i l k e s i 3 - Denetim Mekanizmalan 1 4 3 144 a - D e v l e t Raporları . . b - ITKH K o m i t e s i 146 1 H U 4 - H a k l a n n Kapsamı a b c d e f g _ - , H Çalışma Hakkı s e n d i k a ve S o s y a l Güvenlik Hakkı A i l e n i n ve Küçüklerin Korunması H a y a t Standardı Hakkı Sağlık Hakkı Eğitim Hakkı Kültürel H a k l a r 1 5 3 III - DİĞER E V R E N S E L KURULUŞLAR A - BİRLEŞMİŞ MİLLETLER U Z M A N L I K KURULUŞLARI 1 - UNESCO a - Normatif F a a l i y e t l e r b - Uygulama M e k a n i z m a l a r ı c - İnsan Hakları S t r a t e j i s i ° ] 5 * « ] 5 5 ' 2 - Uluslararası Çalışma Örgütü a - G e n e l Değerlendirme b - Normatif F a a l i y e t l e r i - Örgütlenme Hürriyeti 361 ii - Z o r l a Çalıştırma Yasağı i i i - Fırsat ve M u a m e l e Eşitliği 164 164 165 c - Denetim Mekanizmaları i - Taraf Devletlerin B i l g i ve Raporlar S u n m a Yükümlülüğü 165 ii - Başvuru Usulü 166 i i i - Şikayet Usulü • 166 iv - Örgütlenme Hürriyetiyle İlgili Özel U s u l 167 B - HÜKÜMET DIŞI ÖRGÜTLER 168 IV - ÖZEL DÜZENLEMELER 170 A - H E R TÜRLÜ I R K AYRIMININ O R T A D A N K A L D I R I L M A S I SÖZLEŞMESİ • 170 B - K A D I N L A R A KARŞI AYRIMCILIĞIN H E R TÜRLÜSÜNÜN O R T A D A N K A L D I R I L M A S I SÖZLEŞMESİ 172 C - İŞKENCE VE DİĞER ZALİMANE, İNSANLIK DIŞI V E Y A AŞAĞILAYICI M U A M E L E V E Y A C E Z A Y A KARŞI SÖZLEŞME 175 D - ÇOCUK H A K L A R I SÖZLEŞMESİ 178 E - BÜTÜN GÖÇMEN İŞÇİLER VE O N L A R I N AİLE BİREYLERİNİN K O R U N M A S I N A DAİR U L U S L A R A R A S I SÖZLEŞME 180 III. BÖLÜM BÖLGESEL DÜZENLEMELER I - AİHS DÜZENİ A - G E N E L DEĞERLENDİRME 1 - A v r u p a Konseyi a - K u r u l u ş ve A m a ç l a r b - K u r u m s a l Yapı i - B a k a n l a r Komitesi ii - Parlamenterler Meclisi i i i - Irkçılık ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı A v r u p a Komisyonu iv - İnsan H a k l a n Komiserliği v - A v r u p a Konseyi Sekreterliği 2 - AİHS ve Ek Protokoller a - Sözleşmenin Kapsamı b - Ek P r o t o k o l l e r 3 - Maddi Haklar B - U Y G U L A M A İLKELERİ 1 - Sözleşmenin E t k i l e r i a b c d - Yer Bakımından Şahıslar Bakımından Zaman B a k ı m ı n d a n Konu B a k ı m ı n d a n 186 186 186 186 187 188 189 189 190 191 192 192 193 195 196 197 197 199 200 202 2 - Ayrımcılık Yasağı 3 - Aykırılık ve Sınırlandırma Tedbirleri 203 205 a - Aykırılık T e d b i r l e r i b - Sınırlandırma T e d b i r l e r i 205 207 4 - Hakları Kötüye K u l l a n m a Yasağı C - U Y G U L A M A MEKANİZMALARI 1 - AİHS'nin İlk D e n e t i m S i s t e m i 211 213 214 362 214 217 a - G e n e l Özellikler ve Kurumsal Yapı b - S i s t e m i n -İşleyişi 2 - Yürürlükteki S i s t e m 219 a - E s k i S i s t e m i n Y e n i d e n Düzenlenmesi b - A İ H M ' n i n Yapısı c - Yargılama U s u l l e r i : G e n e l K u r a l l a r ve D e v l e t l e r Arası Başvurular i - Genel K u r a l l a r ii - Devletler Arası Başvurular d - Yargılama U s u l l e r i : 219 221 224 224 226 227 B i r e y s e l Başvurular i - Bireysel Başvuruda B u l u n a b i l e c e k Şahıslar ii - K a b u l Edilebilirlik Şartları i i i - Davanın Görülmesi ve Dostça Çözüm iv - N i h a i Hüküm ve Uygulanması D - MADDİ H A K L A R 1 - Şahsın F i z i k i Varlığına Saygı 227 229 231 233 236 237 237 239 241 a - Hayat Hakkı b - İşkence Yasağı c - K ö l e l i k ve Z o r l a Çalıştırma Yasağı 2 - Şahsın M a n e \ i Varlığına Saygı 242 242 244 246 a - D ü ş ü n c e , V i c d a n ve D i n Hürriyeti b - İfade Hürriyeti c - Özel Hayatın ve A i l e Hayatının Korunması i - Özel Hayatın Korunması ii - Aile Hayatının Korunması i i i - M e s k e n ve Haberleşmenin Korunması 246 2 4 8 249 d - E ğ i t i m Hakkı 3 - Şahsi Hürriyetler 2 5 0 a - H ü r r i y e t ve G ü v e n l i k Hakkı 2 ^' 253 b - Seyahat Hürriyeti 4 - Yargısal H a k l a r 2 5 4 954 a - E t k i l i Başvuru Hakkı b - A d i l Y a r g ı l a n m a Hakkı i l J J 259 c - Yargılamayla ilgili Diğer H a k l a r 5 - T o p l u m s a l ve S i y a s i Faaliyetler 2 a - T o p l a n t ı ve Dernek Kurma H ü r r i y e t i b - S i y a s i Haklar c - Mülkiyet Hakkı 2 II - DİĞER BÖLGESEL DÜZENLEMELER A - A V R U P A DÜZENLEMELERİ 1 - A v r u p a Konseyi İnsan H a k l a n Düzenlemeleri ^ *L ^ J4 2 a - A v r u p a S o s y a l Şartı b - Diğer Düzenlemeler ^ 2 - İnsan Haklarıyla İlgili Diğer A v r u p a Düzenlemeleri a , - A G İ T Ç e r ç e v e s i n d e İnsan H a k l a r ı n ı n K o r u n m a s ı - A v r u p a B i r l i ğ i ve İnsan H a k l a r ı b 268 •• B - AMERİKAN DEVLETLERİ ÖRGÜTÜ İNSAN H A K L A R I SİSTEMİ 1 - ADÖ Şartı ve İnsan Hakları 20b ^ 2 270 363 2 7 0 a - A D Ö Ş a r t ı n d a İnsan H a k l a r ı D ü z e n l e m e l e r i 271 b - A m e r i k a n İHÖB 273 2 - A m e r i k a n İHS a - M a d d i H a k l a r ve Uygulama İ l k e l e r i i - M e d e n i ve S i y a s i H a k l a r • ii - M e d e n i ve S i y a s i Hakların U y g u l a n m a İlkeleri i l i - İktisadi, T o p l u m s a l ve Kültürel H a k l a r b - A m e r i k a l ı l a r A r a s ı İHK i - K o m i s y o n u n Kuruluşu ve Yetkileri ii - Bireysel ve Devletler Arası Başvurular c - A m e r i k a l ı l a r A r a s ı İHM C - AFRİKA BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ İNSAN H A K L A R I SİSTEMİ 1 - A f r i k a İHHŞ 2 - A f r i k a İHHK 3 - A f r i k a İHHM D - DİĞER BÖLGESEL İNSAN H A K L A R I ÇALIŞMALARI 1 - A r a p ve İslam Dünyasındaki Çalışmalar a - A r a p İnsan H a k l a r ı Şartı b - İKÖ İnsan H a k l a r ı B e y a n n a m e l e r i 2 - A s y a Kıtasındaki Çalışmalar K I S A KAYNAKÇA EKLER İNDEKS 364 275 275 275 277 279 280 280 282 284 285 286 288 289 292 292 292 293 294 295 296 355