fen bilgisi öğretmenliği,kimya ve biyoloji bölümü adayların çevreye

FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ,KİMYA VE BİYOLOJİ BÖLÜMÜ
ADAYLARIN ÇEVREYE KARŞI BİLGİ SEVİYELERİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Engin AKYOL Emine DİPCİ
Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği
ABD,49100,Muş.
agaoglu_21_@hotmail.com
Bu çalışmanın amacı; Fen Bilgisi Öğretmenliği, Kimya ve Biyoloji Bölümü adayların çevre ile ilgili bilgi düzeyleri
ile çevreye karşı bilgi seviyelerin ölçülmesidir. Bu çalışmanın bir başka amacı da farklı bölümlerde eğitim alan öğrenci
adaylarına bağlı olarak algılama düzeyinde yaşanan farklılıklar olup olmadığını belirlemektir. Fen Bilgisi Öğretmenliği,
Kimya ve Biyoloji Bölümü adaylarına konuyla ilgili bilgi testi uygulanmıştır. Anket sonuçları SPSS programında
değerlendirilmiştir. Çalışmanın örneklemini, Muş Alparslan Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği, Kimya ve Biyoloji
Bölümü adayları oluşturmaktadır. Çalışmada elde edilen bulgulara göre Fen Bilgisi Öğretmenliği, Kimya ve Biyoloji Bölümü
adayların çevreye karşı bilgi seviyelerin yeterli bilgiye sahip olup olmadıkları ancak eğitim sürecinde oluşan bilgi birikimine
bağlı olarak aynı konunun farklı yönlerinde yoğunlaştıkları görülmüştür
Fen Bilgisi Öğretmenliği okuyan adayların Kimya ve Biyoloji bölümlerine göre daha duyarlı çıkmıştır.Fen Bilgisi
Öğretmenlerin bu konulara daha duyarlı olduklarından gördükleri derslerden dolayı diyebiliriz. Fen Bilgisi Diğer bölümlere
göre daha duyarlı çıktığını ve bunu işlediği ve gördüğü derslerle ilişkilendirebiliriz.
Anahtar Kelimeler: Çevre eğitimi, çevreye yönelik tutumlar, Fen Bilgisi,Kimya ve Biyoloji
1.GİRİŞ
İnsan, çevre, kültür ve ekonomi sürekli birbirleriyle etkileşim halindedirler.
Dolayısıyla bu zincirin bir halkasında meydana gelen bir değişim diğerlerini de etkileyecektir.
Nitekim dünya genelinde nüfusun artışı, bilim ve teknolojinin hızlı gelişimi sonucunda
insanların gereksinimleri artmaktadır. Bu ihtiyaçların giderilmesi için geliştirilen teknolojinin
kontrolsüz kullanılmasıyla zarar gören doğal kaynakların, çevreye olan olumsuz etkilerinde de
belirli oranda artışlar görülmektedir (Özer, 1991; Yılmaz, Morgil, Aktuğ ve Göbekli, 2002;
Aydınalp, 1997).Çevre sorunlarının ortaya çıkmasında etkili olan bireylerin bu sorunların
giderilmesinde de üzerlerine düşen sorumlulukların neler oldukları bilincine ulaştırılmaları
gerekmektedir. Bunun sağlanabilmesi, ancak etkin bir çevre eğitimi ile mümkün olacaktır
İletişim ve ulaşım teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte dünyanın küresel bir köye
dönüştüğü günümüzde çevrenin sınırları artık gezegenimizi kapsayacak şekilde genişlemiştir.
Genel olarak çevreyi, canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı
olarak etkileşim içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortam
olarak tanımlayabiliriz.
Tüm canlılar, dünya yüzeyindeki çok ince bir tabaka içinde, biyosferde hayatlarını
sürdürürler. Canlılar fiziksel ve Kimyasal koşulların oluşturduğu bir ortamda birbirleriyle
sürekli ilişki halinde bulunurlar..
Doğa eğitiminin kısıtlı sürelerde de olsa bireylerin doğal süreçler
konusunda bilgilenmelerini sağladığı, onların doğaya olan yatkınlıklarını artırdığı, duyarlı ve
bilinçli kıldığı ve daha bağımsız düşünen bireyler olmalarına katkıda bulunduğu birçok
araştırmacı tarafından vurgulanmaktadır. (Ozaner, 2004). Ekolojik felsefeye göre, insan
doğanın istek ve çıkarlarını hesaba katması gerektiğini, doğayla özdeşleştiği, doğada kendisini
bulduğu ve doğa ile olan ilişkilerinde kendi istek ve çıkarlarını düşünürken öğrenir.Doğada
maddeler, canlılar ile cansız çevre arasında alınıp verilirler. Doğal çevrenin anlamı onunla
etkileşimdeyken öğrenilebilir. Bu görüş ışığında çevre eğitimi, doğal çevrede gerçekleştiğinde doğaya
ilgiyi arttırması ve yaşama doğa ile empati kurarak bakmayı sağlaması nedeniyle önemlidir (Atasoy,
2006; Ozaner, 2004; Palmberg & Kuru, 2001mümkündür: Yaşam ve çevre birbirlerine bağlı iki
önemli yaşam çerçevesidir. Canlıların kendi aralarındaki ve fiziksel ortamlarıyla olan ilişkileri
ne yazık ki günümüzde artan nüfus, sanayileşme ve şehirleşmeye bağlı olarak olumsuz yönde
etkilenmektedir. Tüm canlılar arasında yaşadığı ortamı, çevreyi en çok ve olumsuz yönde
etkileyen insandır. Bitki örtüsünün tahrip edilmesi, su kaynaklarının kirletilmesi, küresel
ısınma gibi çevre sorunları hep insan faaliyetleri sonucunda ortaya çıkıyor. Dolayısıyla canlıcansız çevrenin çok hızlı ve düzensiz bir şekilde değişmesinin sorumluluğu açıkçası insanların
omuzlarındadır.
2.YÖNTEM
2.1. Çalışma Grubu
Bu çalışmada, çevreye karşı bilgi seviyelerin ve çok tartışılan çevre konusunda Muş
Alparslan Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği, Kimya ve Biyoloji Bölümünde öğrenim
gören 136 öğrenci adaylarına Çevre Hakkında Bilgi Seviyelerinin Değerlendirilmesi için
çoktan seçmeli test uygulanmıştır.
2.2. Verilerin Toplama Araçları
Bu araştırma, öğretmen adaylarının bilgilerini ölçen bilgi testi
Fen Bilgisi
Öğretmenliği, Kimya ve Biyoloji Bölümü adaylarına uygulanmıştır. Çevre Hakkında Bilgi
Seviyelerinin Değerlendirilmesi ve çevre
konusu ile ilgili hazırlanan bilgi testi Çevre
hakkındaki ve çevre konusundaki bilgileri ölçecek doğrultuda 17 sorudan oluşan çoktan
seçmeli test hazırlanmıştır. Testin kapsam ve içerik geçerliliğini sağlamak amacı ile uzman
görüşüne başvurulmuştur. Bu çalışma okumakta olan 60 öğretmen adayına pilot çalışma
olarak uygulanmıştır. Testin güvenirliğini düşüren sorular çıkarıldıktan sonra 15 adet çoktan
seçmeli sorudan oluşan bir bilgi testi son şeklini almıştır. Bu testin güvenirlik katsayısı
α=0,73 olarak bulunmuştur.
2.3. Verilerin Analizi
Çevre Hakkında Bilgi Seviyelerinin Değerlendirilmesi bilgi testinden elde edilen
veriler SPSS isimli bilgisayar istatistik programına aktarılmış ve tüm testlerin istatistiksel
değerlendirmeleri bu program aracılığı ile yapılmıştır Fen Bilgisi Öğretmenliği,Kimya ve
Biyoloji Bölümü Adaylarının uygulamaları t-testi ile karşılaştırılmış, anlamlı bir faklılık olup
olmadığı incelenmiştir.
3.BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde verilerin istatistiksel çözümlemesi sonucunda elde edilen bulgular ve
yorumları sunulmuştur.
Tablo 1. Çevre Hakkında Bilgi Testi Erkek ve Bayan Öğretmen Adaylarının Başarı
Puanları T-Testi Analizi Sonuçları
Grup
N
s.s
s.d
T
P
Erkek
38
7,93
6,26
134
,80
,936
Bayan
98
7,59
6,29
Erkek ve bayan öğretmen adaylarına uygulanan çevre hakkında bilgi testi puanları
arasında tablo 1 de görüldüğü gibi istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur(t(134)= ,80;
p>,05). Bu verilere göre, öğretmen adaylarının bilgi test puanları benzerlik göstermektedir.
Bu sonuçlar doğrultusunda cinsiyetin bir etkisi olmamaktadır.
Araştırman diğer bulguları aşağıda verilmiştir. Bu bulgular Fen bilgisi, Biyoloji ve
Kimya Bölümü adaylarının kendi aralarında çevre hakkında bilgi testi puanları t-testi ile
karşılaştırılıp, aralarında anlamlı bir farklılık olup olmadığına bakılmıştır.
Tablo 2. Çevre Hakkında Bilgi Testine ilişkin Fen Bilgisi Öğretmen Adayları ile Biyoloji
Bölümü Öğretmen Adaylarının Başarı Puanlarının Karşılaştırılması
N
S.S
Sd
T
P
Fen
46
7,10
1,82
92
Bilgisi
Biyoloji
48
4,91
5.26
,000
2,20
Tablo 2 sonuçları, fen bilgisi ve biyoloji bölümü adaylarının, bilgi test puanları
arasında anlamlı düzeyde bir fark olduğunu ortaya koymaktadır (t (92)= 5,26; p<,05). Bu veriler
doğrultusunda Fen bilgisi ve Biyoloji Bölümü adaylarının çevre hakkındaki bilgileri
bakımından denk olmadıklarını Fen bilgisi öğretmen adaylarının daha duyarlı olduğu söylene
bilir.
Tablo 3. Çevre Hakkında Bilgi Testi Fen Bilgisi Öğretmen Adayları ile Kimya Bölümü
Adaylarının Başarı Puanlarının Karşılaştırılması
N
S.S
Sd
T
P
Fen
46
7,10
1,82
86
Bilgisi
Kimya
42
6,95
2,23
,361
,722
Tablo 3 sonuçları, Fen Bilgisi ve Kimya Bölümü adaylarının, bilgi test puanları
arasında anlamlı düzeyde bir farkın olmadığını ortaya koymaktadır (t (86)=,361; p>,05). Bu
veriler doğrultusunda Fen Bilgisi ve Kimya Bölümü adaylarının çevre hakkındaki bilgileri
bakımından denk oldukları söylenebilir.
Tablo 4. Çevre Hakkında Bilgi Testi Biyoloji Bölümü Adayları ve Kimya Bölümü
Adaylarının Başarı Puanları T-Testi Analiz Sonuçları
N
S.S
Sd
T
p
Kimya
42
6,95
2,23
Biyoloji
48
4,91
2,20
88
4,35
,000
Tablo 4 sonuçları, Kimya ve Biyoloji Bölümü adaylarının, bilgi test puanları arasında
anlamlı düzeyde bir fark olduğunu ortaya koymaktadır (t (88)= 4,35; p<,05). Bu veriler
doğrultusunda Kimya ve Biyoloji Bölümü adaylarının çevre hakkındaki bilgileri bakımından
denk olmadıklarını Kimya Bölümü adaylarının daha duyarlı olduğu söylenebilir.
Tablo 6. Çevre Hakkında Bilgi Testi Biyoloji Bölümü Adayları, Fen Bilgisi Öğretmen
Adayları ile Kimya Bölümü Başarı Puanları ANOVA Analiz Sonuçları
Varyansın
Karaler
Kaynağı
Toplamı
Gruplararası
139,788
2
69,894
Gruplariçi
582,028
133
4,376
Toplam
721,826
135
sd
Kareler
F
p
Ortalaması
Anlamlı
fark
15,972
,000
2-1, 3-1
1.Fen bilgisi öğretmen adayları 2. Biyoloji bölümü adayları 3. Kimya bölümü adayları
Sonuçlara bakıldığında çevreye karşı tutumları hakkında bilgi testi puanları arasında
anlamlı bir fark olduğu görünmektedir. F(2,133)=15,972; p<,05. Başka bir deyiş ile bilgi
testine verilen cevapları ile bölümlere bağlı olarak anlamlı bir şekilde değişmektedir. Birimler
arası farkların hangi bölümlerin arasında olduğunu bulmak amacı ile yapılan scheffe testinin
sonuçlarına göre, 1. birim ( X= 7,10, s= 1,82) ve 3. biriminde (X=6,95, s=2,23) okuyan
öğretmen adaylarının çevre konusundaki bilgileri 2. Birimde (X= 4,91, S= 2,20) okuyan
öğretmen adaylarına oranla daha olumludur.
4.SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Fen Bilgisi Öğretmenliği, Kimya ve Biyoloji Bölümü adaylarına uygulanan çevreye karşı
tutumları hakkında bilgi testi sonuçları değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre öğretmen
adaylarının çevreye karşı hakkında bilgi seviyeleri için öneriler de bulunmalıdır. Çevre bilincinin
oluşturulmasında ana unsur çevrenin korunması olmalı ve bu temel üzerine odaklanmalıdır.
Çevre geleceğimiz icin çok önemli katkılarda bulunur. Eğer çevremizi kontrol altında tutamazsak, bu
bizim için ilerde pişman olunacak bir duruma gelir.Çevreye gösterilen duyarlılık ve olumlu tutum
ancak çevreye karşı bilinçlenme ile olacaktır. Bilinçlenmenin yolu da çevre eğitiminde geçmektedir.
Öğrencilerin kendi yaşantıları yoluyla etkin öğrenmeleri sağlanmalıdır. Öğretmen adaylarının
en az amatör bir çevreci kadar çevreye duyarlı, çevre bilincine sahip bireyler olarak yetiştirilmesi
sağlanmalı ve bu doğrultuda üniversitedeki çevreye yönelik programlar gözden geçirilmelidir. Çevre
bilincini oluşturacak öğretmenlerin çevre bilincine sahip olması gerekir.
Çevre eğitimi her yaş ve meslekteki kişilere belirli bir program dâhilinde verilmeli ve bu
program dahilinde yaşayarak öğrenip aktarmalıdır.Çevre eğitimi aileden gelmeli ve çocuğa
aktarmalıdır. Çocukların aktif katılımını sağlanmalı ve onlara yönelik çalışmalar olup çevre eğitimi
pekiştirilmelidir.
Çevreyi korunmak en azında bireysel olarak yapılabilecek bir takım önlemler bulunmaktadır;
Ormanları korunmalı, ağaçlara zarar verilmemeli, çimlerin özerinde ateş yakmamalı, hayvanlara zarar
vermekten kaçınılmalı,denizler kirletilmemeli, enerji tasarrufu yapılmalı ve biten piller pil kutusuna
atılmalı gibi önlemler alınıp çevreye olan duyarlık daha da artırılabilir.
Çevre eğitimi mutlaka tüm derslerde ilgili konular bünyesinde yaparak, yaşayarak zihinsel ve
el becerilerini geliştirecek tarzda ele alınmalı ve öğrencinin kritik düşünmesini geliştirecek şekilde
organize edilmelidir. Gerektiğinde ise proje tabanlı sınıf dışı etkinlikler olarak çevre sorunlarının
ortaya çıktığı yakın çevredeki alanla da, botanik - hayvanat bahçelerinde ve ayrıca korunan alanlarda
yapılacak proje çalışmaları veya yerinde gözlemler ile gerçekleştirilebilir. (s.keser)
Yukarı da verilen bilgiler doğrultusunda araştırmalar yapılabilir. Ayrıca öğretmen adaylarına
geleceğimizin ve yaşamımız için çevre ile ilgili konularda bilgi verilebilir veya üniversitelerde bu
konu hakkında daha kapsamlı öğretmek amacı ile dersler konula bilir.
Öğretmen adaylarının kendi aralarında yapılan karşılaştırmalar bakıldığında ise Fen bilgisi
öğretmen adaylarının daha başarılı oldukları gözükmektedir. Bununda sebebi: Fen Bilgisi öğretmen
adaylarının gerçekten bu konuya biraz daha ilgili oldukları yada görmüş oldukları derslerin bu
konulara daha yatkın olmasından kaynaklana bilir. Bu konuda da araştırmalar yapılabilir.
5.KAYNAKÇALAR
Aydınalp,Cumhur.Çevre kirliliğinin nedenleri ve etkileri.Çevre ve İnsan,37-41.1997
Çetiner,A.1992:Kent bilinci Gözüyle Çevre.İnsan Çevre Toplum. İmge Kitap Evi,Ankara.
Doğan,Musa,Ulusal çevre eylem plan:Eğitim ve katılımı DPT:Türkiye Çevre Vakfı.1997
Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi Sayı: 10 ,İstanbul,1998
Ekinci, O.1991:Çevremizde Demokrasi Bekliyor.E yayınları,İstanbul
Karasar, Niyazi, (2005), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, (14. Baskı).Ankara: Nobel Yayınları,
s:76–85.
Görmez, Kemal. Türkiye’ de Çevre Politikaları, Gazi Üniversitesi Yayını, Ankara. 1991
Güler, Çağatay. ve Çobanoğlu, Zeki. Toprak
T.C. Çevre Bakanlığı 2000 li Yıllara Doğru Cevre Ankara, S.22,1991
T.C.
Çevre
ve
Orman
Bakanlığı
Türkiye
Çevre
Atlası
XVIII.
Çevre
Eğitimi
http://www.cedgm.gov.tr/dosya/cevreatlasi/atlasin_metni.pdf, Ankara, 2004
Pazarlıoğlu, V “Çevre Bilinci Ve Duyarlılığının İstatistik Metotlar İle
Ölçülmesi”,Çevre
Eğitimi :Metot Ve Özel Konular ,İzmir,1998.
Ünal, S., Dımışkı E. UNESCO Uluslar Arası Çevre eğitim Programına Göre Orta
Öğretim Çevre Eğitimi İçin Öğretmenlerin Yetiştirilmesi Marmara Üniversitesi Atatürk