AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI
AYDIN COMMODITY EXCHANGE
HAZİRAN 2015
TÜRKİYE’NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ
Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN
Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45
Faks:+90 256 211 63 15
www.aydinticaretborsasi.org.tr
info@aydinticaretborsasi.org.tr
Hazırlayan
Cansu KARABULUT
Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu
1
İÇİNDEKİLER
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA ................................................................................................................................. 3
CARİ AÇIK .................................................................................................................................................................... 3
TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ ....................................................................................................................................... 5
YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ ....................................................................................................................... 6
İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ .......................................................................................................................................... 8
DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ ............................................................................................................................... 10
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ .................................................................................................................................. 12
TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ ................................................................................................... 15
2
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, I. ÇEYREK: OCAK - MART, 2015
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %2,3 arttı
Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının birinci çeyreği bir önceki
yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %2,3’lük artışla 30 milyar 89 milyon TL oldu.
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %7,8 arttı
Üretim yöntemiyle gayrisafi yurtiçi hasıla tahmininde, 2015 yılının birinci çeyreği bir önceki
yılın aynı çeyreğine göre, cari fiyatlarla %7,8’lik artışla 443 milyar 189 milyon TL oldu.
Tarım sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde
bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %2,7’lik artışla 1 milyar 390 milyon TL, cari
fiyatlarla %17’lik artışla 17 milyar 458 milyon TL oldu.
Sanayi sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde
bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla değişmedi, cari fiyatlarla %3’lük artışla 106
milyar 192 milyon TL oldu.
Hizmet sektörünü oluşturan faaliyetlerin toplam katma değeri, 2015 yılının birinci çeyreğinde
bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, sabit fiyatlarla %4,1’lik artışla 18 milyar 873 milyon TL, cari
fiyatlarla %9’luk artışla 268 milyar 473 milyon TL oldu.
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre
%1,3 arttı
Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH tahmininde, 2015 yılı birinci çeyreği bir
önceki yılın aynı çeyreğine göre %2,4’lük artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden
arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %1,3 oldu.
3
Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %4,5 arttı
Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı
çeyreğine göre, cari fiyatlarla %11,1’lik artışla 316 milyar 311 milyon TL, sabit fiyatlarla %4,5’lik
artışla 20 milyar 982 milyon TL oldu.
Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %2,5 arttı
Devletin nihai tüketim harcamaları, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı
çeyreğine göre, cari fiyatlarla %7,9’luk artışla 66 milyar 891 milyon TL, sabit fiyatlarla %2,5’lik
artışla 3 milyar 211 milyon TL oldu.
Gayrisafi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla değişmedi
Gayrisafi sabit sermaye oluşumu, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine
göre, cari fiyatlarla %4,6’lık artışla 90 milyar 929 milyon TL oldu.
Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %0,3 azaldı
Mal ve hizmet ihracatı, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari
fiyatlarla %2,3’lük artışla 117 milyar 695 milyon TL, sabit fiyatlarla %0,3’lük azalışla 7 milyar
858 milyon TL oldu.
Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %4,1 arttı
Mal ve hizmet ithalatı, 2015 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, cari
fiyatlarla %1,8’lik artışla 136 milyar 795 milyon TL, sabit fiyatlarla %4,1’lik artışla 8 milyar 703
milyon TL oldu.
4
CARİ AÇIK
Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Nisan ayına göre 1 milyar 519 milyon dolar azalarak 3
milyar 408 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bunun sonucunda on iki aylık cari işlemler açığı, 45
milyar 776 milyon dolardan 44.257 milyon dolara geriledi.
Ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 2 milyar
248 milyon dolar azalarak 3 milyar 332 milyon dolara düşmesine rağmen, birincil gelir
dengesi kalemi altında kâr transferlerini içeren doğrudan yatırım giderlerinin 595 milyon dolar
artarak 892 milyon dolara yükselmesi, söz konusu aya göre cari açığın daha fazla düşmesini
engelleyen en önemli unsur oldu.
Parasal olmayan altın kalemi altında, bir önceki yılın Nisan ayında 307 milyon dolar net altın
ithalatı olurken, bu yılın aynı ayında 1 milyar 182 milyon dolar net ihracat gerçekleşti.
Yatırım geliri kalemi altında yer alan doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve faizlerden
oluşan diğer yatırımlarda gerçekleşen toplam net çıkış, bir önceki yılın aynı ayına göre 706
milyon dolar tutarında artarak 1 milyar 483 milyon dolar olarak gerçekleşti.
FİNANS HESABI
Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı
ayına göre 461 milyon dolar azalarak 234 milyon dolar tutarında gerçekleşti.
Portföy yatırımları 755 milyon dolar tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetti. Alt
kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin hisse senedi piyasasında 652
milyon dolar net alım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 1 milyar 17 milyon dolar
net satım gerçekleştirdiği görüldü. Bunun yanı sıra, yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihraçları
yoluyla genel hükümet 1 milyar 500 milyon dolar, diğer sektörler de net bazda 41 milyon
dolar borçlandı.
Diğer yatırımlar kaleminden kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı) 1 milyar 433
milyon dolar tutarında gerçekleşti. Diğer yatırımlar altında, efektif ve mevduatlar kalemi 1
milyar 240 milyon dolar net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetti. Bu ayda yurtiçi bankaların
yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 921 milyon dolar, yurtdışı bankaların
yurtiçindeki mevduatları ise 1 milyar 598 milyon dolar tutarında net artış kaydetti.
Uzun vadeli kredi kullanımlarındaki artışların etkisiyle bankacılık sektörü 117 milyon dolar,
diğer sektörler de 1 milyar 239 milyon dolar net kredi kullanımı gerçekleşti.
Resmi rezervler Nisan ayında 1 milyar 907 milyon dolar arttı.
5
TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Mayıs 2015
Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık %0,56 arttı
TÜFE’de (2003=100) 2015 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %0,56, bir önceki yılın Aralık
ayına göre %5,30, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,09 ve on iki aylık ortalamalara göre
%8,45 artış gerçekleşti.
Aylık en yüksek artış %10,06 ile giyim ve ayakkabı grubunda oldu
Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Mayıs ayında endekste yer alan gruplardan
ulaştırmada %1,76, lokanta ve otellerde %1,20, eğlence ve kültürde %1,08 ve ev eşyasında
%0,82 artış gerçekleşti.
Aylık en fazla düşüş gösteren grup %2,68 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu
Ana harcama grupları itibariyle 2015 yılı Mayıs ayında endekste düşüş gösteren bir diğer grup
ise %0,16 ile haberleşme oldu.
Yıllık en fazla artış %13,44 ile lokanta ve oteller grubunda gerçekleşti
TÜFE’de, bir önceki yılın aynı ayına göre gıda ve alkolsüz içecekler (%12,81), çeşitli mal ve
hizmetler (%9,79), eğlence ve kültür (%8,70), konut (%8,32) artışın yüksek olduğu diğer ana
harcama gruplarıdır.
Aylık en yüksek artış %1,08 ile TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt)’de oldu
İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) 2. Düzey’de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın
Aralık ayına göre en yüksek artış %6,17 ile TR63 (Hatay, K.Maraş, Osmaniye) bölgesinde, bir
önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %9,42 ile TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis)
bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış %9,10 ile TR51 (Ankara)
bölgesinde gerçekleşti.
Mayıs 2015’te endekste kapsanan 426 maddeden; 67 maddenin ortalama fiyatlarında değişim
olmazken, 269 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 90 maddenin ortalama fiyatlarında ise
düşüş gerçekleşti.
6
Tüketici fiyat endeksi (2003=100), Mayıs 2015
7
YURT İÇİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Mayıs 2015
Yurt içi üretici fiyat endeksi aylık %1,11 arttı
Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %1,11 artış, bir
önceki yılın Aralık ayına göre %5,22 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,52 artış ve on iki
aylık ortalamalara göre %6,98 artış gösterdi.
8
Sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı
sektöründe %0,86 artış, imalat sanayi sektöründe %1,53 artış, elektrik ve gaz sektöründe
%2,73 azalış ve su sektöründe %1,06 artış olarak gerçekleşti.
En yüksek aylık artış ham petrol ve doğalgaz ürünlerinde gerçekleşti
Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; ham petrol ve doğalgaz
ürünleri (%10,75), kok ve rafine petrol ürünleri (%8,39), bilgisayarlar ile elektronik ve optik
ürünler (%2,63) alt sektörleridir. Buna karşılık elektrik, gaz üretim ve dağıtımı (%-2,73) ile diğer
madencilik ve taşocakçılığı ürünleri (%-1,29) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği
alt sektörler oldu.
Ana sanayi gruplarında en yüksek artış dayanıksız tüketimde gerçekleşti
Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Mayıs ayında en yüksek aylık artış dayanıksız
tüketim mallarında ve en yüksek yıllık artış da dayanıksız tüketim mallarında gerçekleşti.
9
İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ, Mart 2015
İşsizlik oranı %10,6 seviyesinde gerçekleşti
Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde işsiz sayısı 2015 yılı Mart döneminde geçen
yılın aynı dönemine göre 322 bin kişi artarak 3 milyon 69 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,9
puanlık artış ile %10,6 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı 1 puanlık
artış ile %12,6 olarak tahmin edildi. 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 1,9 puanlık
artış ile %18,6 olurken,15-64 yaş grubunda bu oran 0,9 puanlık artış ile %10,8 olarak
gerçekleşti.
İstihdam oranı %45 oldu
İstihdam edilenlerin sayısı 2015 yılı Mart döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 370
bin kişi artarak 25 milyon 953 bin kişi, istihdam oranı ise 0,1 puanlık azalış ile %45 oldu.
Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 122 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde
çalışan sayısı ise 491 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %20’si tarım, %20,5’i sanayi, %6,9’u
inşaat, %52,6’sı ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile
karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 1,4 puan artarken, tarım
sektörünün payı 0,8 puan, sanayi sektörünün payı 0,5, inşaat sektörünün payı 0,2 puan azaldı.
İşgücüne katılma oranı %50,4 olarak gerçekleşti
İşgücü 2015 yılı Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 692 bin kişi artarak 29
milyon 22 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise 0,5 puan artarak %50,4 olarak gerçekleşti. Aynı
dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı değişim
göstermeyerek %70,6, kadınlarda ise 0,9 puanlık artışla %30,7 olarak gerçekleşti.
Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Mart 2014 – 2015
10
Kayıt dışı çalışanların oranı %32,7 olarak gerçekleşti
Mart 2015 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların
oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,7 puan azalarak %32,7 olarak gerçekleşti.
Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam arttı işsiz sayısı azaldı
Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 124 bin kişi artarak
26 milyon 407 bin kişi olarak gerçekleşti. İstihdam oranı ise 0,1 puanlık artış ile %45,8 oldu.
Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2015 yılı Mart döneminde, bir önceki
döneme göre 28 bin kişilik azalış gerçekleşti. İşsizlik oranı ise 0,2 puanlık azalış ile %10 oldu.
Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puanlık
artış ile %50,9 olarak gerçekleşti. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış
164 bin kişi ile tarım sektöründe gerçekleşti.
Mevsim etkilerinden arındırılmış temel işgücü göstergeleri, Mart 2014 – 2015
AÇIKLAMALAR
Bu haber bülteninde Mart 2015 dönemsel sonuçları; 2015 yılının 5 – 17. haftalarını içine alan
Şubat, Mart ve Nisan aylarını kapsamaktadır.
11
DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, Nisan 2015
İhracat %0,2 arttı, ithalat %11,1 azaldı
Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış
ticaret verilerine göre; ihracat 2015 yılı Nisan ayında, 2014 yılının aynı ayına göre %0,2 artarak
13 milyar 392 milyon dolar, ithalat %11,1 azalarak 18 milyar 358 milyon dolar olarak
gerçekleşti.
Dış ticaret açığı %31,9 azaldı
Nisan ayında dış ticaret açığı %31,9 azalarak 7 milyar 287 milyon dolardan 4 milyar 966
milyon dolara düştü.
İhracatın ithalatı karşılama oranı 2014 Nisan ayında %64,7 iken, 2015 Nisan ayında %73’e
yükseldi.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %5,3 arttı
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2015 Nisan ayında bir önceki aya göre
ihracat %5,3 artarken, ithalat %0,3 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2015
yılı Nisan ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %0,4 artarken, ithalat %11,2 azaldı.
Avrupa Birliği’ne ihracat %10,4 azaldı
Avrupa Birliği’nin (AB-28) ihracattaki payı 2014 Nisan ayında %44,1 iken, 2015 Nisan ayında
%39,5 oldu. AB’ye yapılan ihracat, 2014 yılının aynı ayına göre %10,4 azalarak 5 milyar 284
milyon dolar olarak gerçekleşti.
En fazla ihracat yapılan ülke İsviçre oldu
İsviçre’ye yapılan ihracat 2015 yılı Nisan ayında 1 milyar 239 milyon dolar olurken, bu ülkeyi
sırasıyla Almanya (1 milyar 140 milyon dolar), İngiltere (800 milyon dolar) ve Irak (789 milyon
dolar) takip etti.
İthalatta ilk sırayı Çin aldı
Çin’den yapılan ithalat, 2015 yılı Nisan ayında 1 milyar 912 milyon dolar oldu. Bu ülkeyi
sırasıyla Almanya (1 milyar 900 milyon dolar), Rusya (1 milyar 638 milyon dolar) ve ABD (1
milyar 333 milyon dolar) izledi.
12
Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3 oldu
Teknoloji yoğunluğuna göre dış ticaret verileri, ISIC Rev.3 sınıflaması içinde yer alan imalat
sanayi ürünlerini kapsamaktadır. Nisan ayında ISIC Rev.3’e göre imalat sanayi ürünlerinin
toplam ihracattaki payı %94,3’tür. Yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı
içindeki payı %3, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %29,8’tir.
Yüksek teknolojili ürünlerin imalat sanayi ithalatı içindeki payı %19 oldu
İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %82,3’tür. Yüksek teknolojili ürünlerin 2015
Nisan ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki payı %19, orta yüksek teknolojili ürünlerin
payı ise %43,4’tür.
13
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Mayıs 2015
Tüketici güven endeksi %1,6 azaldı
Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici
eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, Mayıs ayında bir önceki aya
göre %1,6 oranında azaldı; Nisan ayında 65,35 olan endeks Mayıs ayında 64,29 oldu.
Hanenin maddi durum beklentisi aynı düzeyde kaldı
Hanenin maddi durum beklentisi endeksi Nisan ayında 86,16 iken Mayıs ayında 86,18 oldu.
Bu durum, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunda bir önceki aya göre önemli
bir değişiklik beklenmemesinden kaynaklandı.
Genel ekonomik durum beklentisi %0,7 azaldı
Nisan ayında 86,12 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %0,7 oranında azalarak,
Mayıs ayında 85,50 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha
iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını
göstermektedir.
İşsiz sayısı beklentisi %1,6 azaldı
İşsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %1,6 oranında azalarak, Mayıs ayında 65,70
değerine düştü. Bu düşüş, gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısında artış bekleyenlerin
oranındaki artıştan kaynaklandı.
Tasarruf etme ihtimali %11,6 azaldı
Tasarruf etme ihtimali endeksi %11,6 oranında azaldı. Nisan ayında 22,37 olan endeks, Mayıs
ayında 19,79 değerine düştü. Bu düşüş, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme
ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir.
14
AÇIKLAMALAR
Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin
mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın
gelecekte
yapılması
planlanan
harcamalarına
ve
tasarruflarına
ilişkin
eğilimleri
saptanmaktadır.
Anket
sonuçlarından
hesaplanan
tüketici
güven
endeksi
0-200
aralığında
değer
alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser
durumu, 100’den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir.
TARIM ÜRÜNLERİ ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ, Mayıs 2015
Tarım ÜFE Mayıs ayında %1,62 arttı
Tarım ÜFE, 2015 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %1,62, bir önceki yılın Aralık ayına göre
%13,88, bir önceki yılın aynı ayına göre %13,68 ve on iki aylık ortalamalara göre %11,44 artış
gösterdi.
Aylık değişim, tarım ve avcılık ürünlerinde %2,22 artış, ormancılık ürünlerinde %5,56 ve
balıkçılıkta %12,15 azalış olarak gerçekleşti.
En fazla aylık azalış tek yıllık bitkisel ürünler ana grubunda oldu
Bir önceki aya göre değişim, tek yıllık bitkisel ürünlerde %15,10 azalış, çok yıllık bitkisel
ürünlerde %50,75 ve canlı hayvanlar ve hayvansal ürünler ana grubunda %0,76 artış olarak
gerçekleşti.
Alt tarım gruplarından sebzeler bir önceki aya göre %26,74 azaldı
Alt tarım gruplarından tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlar %0,70 azalırken, çeltik %0,24 ve
yağlı meyveler %0,48 artış gösterdi.
15
Tarım ÜFE (2010=100), 2014-2015
(Yıllık değişim)
16