nukleus

NUKLEUS
Prof. Dr. Gönül Kanıgür
NUKLEUS
ƒ Tüm ökaryotik hücrelerde bulunur
ƒ Nukleussuz hücreler
–
–
–
Eritrosit
Trombosit
Mercek lifleri
ƒ Büyüklük
– 5-10µ (hücre büyüklüğü ile orantılı)
– Oosit: (en büyük hücre) nukleusu 30-40µ
Kural dışı hücre örneği: Lenfosit küçük hücre, büyük
nukleus
ƒ Yerleşim:
– Genellikle hücre merkezinde (sentral nukleus)
– Bazen hücre bazalinde (bazal nukleus)
örn:prizmatik epitel hücreleri
– Hücrenin bir tarafına çekilmiş (eksantrik nukleus)
örn:plazma hücresi
ƒ Şekil: Hücre şekli ile uyumlu
–
–
Yuvarlak hücre; yuvarlak nukleus
Uzamış hücre; oval nukleus (örn: düz kas hücresi, prizmatik epitel
hücresi)
– Yassı hücre; yassı nukleus (örn: endotel)
Kural dışı hücreler: nötrofil granülosit, çok loblu nukleus
monosit, fasulye biçimi nukleus
ƒ Sayı:
–
–
Çoğu hücre tek nukleuslu
Binuklear (iki nukleuslu) hücreler
ƒ Karaciğerde hepatositlerin 1/3’ü
ƒ Leydig hücreleri (testis)
ƒ HCl salgılayan hücreler (mide)
– Polinuklear hücreler (çok nukleuslu)
ƒ Osteoklast
ƒ Desidual hücre (plasenta)
NUKLEUS
ƒ DNA replikasyonu
ƒ Transkripsiyon
ƒ RNA işlenmesi
Nukleus’ta
ƒ Translasyon ➙ sitoplazmada
Ökaryotik Hücrelerde Nukleus’un Varlığı
Sonucu
1. Gen ekspresyonu
ƒ
ƒ
Transkripsiyon sonrası mekanizmalarla ve
Transkripsiyon sırasında proteinlerin (örn:
transkripsiyon faktörlerinin) nukleusa kontrollü
taşınması ile düzenlenir.
2. DNA nukleus içine kapatılarak sitoplazmadaki
sitoiskelet sistemi tarafından oluşturulan mekanik
etkilerden korunur.
NUKLEUS
1.
2.
3.
4.
Nukleus zarfı (iç membran, perinuklear aralık, dış membran)
Kromatin (DNA+Protein= Histon ve Histon olmayan proteinler)
Nukleolus
Nukleoplazma (Nukleus matriksi)
Nukleus zarfı
1-Dış nukleus membranı (GER’e benzer )
2-Perinuklear sisterna (~ 300 Ao )
3-İç nukleus membranı
Nukleus ve sitoplazma arasında bariyer
oluşturur
Nuklear lamina
ƒ İç nukleus membranına bitişik fibröz ağ
şeklinde bir yapı
ƒ Lamin proteinlerinden oluşur.
( Lamin A,Lamin B,Lamin C )
ƒ Laminler araçapta filament ailesi üyesidir
Nuklear lamina
İşlevi:
ƒ Kromatin için tutunma bölgeleri oluşturur
ƒ Nukleus membranına destek sağlar
Lamin A mutasyonu
ƒ Nukleus zarfı bozulur
ƒ Musküler distrofi nedeni
NUKLEAR POR KOMPLEKSİ
Yapısı :
ƒ ~ 1000 Ao çapında
ƒ 8 çevresel granül, bir merkezi granül
(Negatif boyama yöntemi ile EM’de)
ƒ Nukleoporinler denen 100 çeşit protein
içerir
NUKLEUS VE STOPLAZMA
ARASINDA TRANSPORT
MEKANİZMASI
NUKLEUSA PROTEİN TAŞINMASI
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
ƒ
Histonlar
DNA polimerazlar
RNA polimerazlar
Transkripsiyon faktörleri
Kırpma faktörleri
NUKLEUSA PROTEİN TAŞINMASI
1. Nukleusa taşınacak olan proteindeki NLS
dizisine sitozolik bir reseptör proteinin
(importin) bağlanması
2. Nuklear por kompleksine tutunma (enerji
gerekmez)
3. Por kompleksinden geçiş
Nukleusa protein taşınmasını
düzenleyen mekanizmalar
1-Sitoplazmik proteinler NLS’yi örter (inhibitör
protein) taşınma yapılamaz
– İnhibitör fosforile edilir ve yıkılırsa
– Özgün protein nukleusa girer
2-NLS yakınında fosforilasyon sonucu (protein
tanınamaz ve taşınamaz)
–
–
Defosforilasyon sonucu NLS açığa çıkar.
Taşınma gerçekleşir.
Nukleustan Sitoplazmaya RNA
Taşınması
ƒ
ƒ
ƒ
m-RNA
r - RNA
t- RNA
Nukleustan sitoplazmaya taşınma
Olgun m-RNA taşınması
Sadece olgun mRNA’lar nukleustan dışarı taşınırlar
İlk transkript→ öncül-m-RNA
↓Kırpılma = intron dizilerinin kesilip çıkarılması
Olgun-mRNA
↓
dışarı taşınma (por kompleksinden)
ƒ Olgun-mRNA+ kırpılmanın tamamlandığını gösteren bir dizi protein
RNA eksport faktörü olarak iş görür