Mekanik Ventilasyonda Hasta Bak›m›

19
Mekanik Ventilasyonda Hasta Bak›m›*
Care of The Patient on Mechanical Ventilation
Sevim ÇEL‹K
Yo¤un Bak›m Hemflireli¤i Dergisi 2006;10(1-2):19-25
Yo¤un bak›m ünitelerinde solunum sistemi hastal›klar›, nörolojik nedenler, kardiyovasküler sorunlar deneyimleyen hastalara mekanik ventilasyon
deste¤i verilmektedir. Bu yapay solunum deste¤i
karmafl›k bir süreçtir. Solunum mekanizmalar›n›n,
oksijenasyon ve ventilasyon durumunun de¤erlendirilmesi, beslenmenin sürdürülmesi, fiziksel
ve psikolojik bak›m, sürecin k›salt›lmas› için
önemli önceliklerdir. Baflar›l› mekanik ventilasyon
deste¤i, hemflirelerin di¤er sa¤l›k ekibi üyeleriyle
iflbirli¤i içerisinde çal›flmas›na ba¤l›d›r.
Mechanical ventilation support is required in
patients experiencing respiratory failure, and in
some patients with pulmonary, neurological and
cardiovascular problems. This artificial respiratory
support is a complex process. Assessment of respiratory mechanics, oxygenation and ventilation,
nutrition management, physical and psychological
care are important for the shortening of the
process. Successful mechanical ventilation support depends on the nurse’s cooperation with
other healthcare team members
Anahtar Sözcükler: Yo¤un bak›m ünitesi; hemflirelik bak›m›; mekanik ventilasyon.
Key Words: Intensive care units; nursing care; respiration, artificial.
Mekanik ventilasyon, kendi solunumunu
yapabilece¤i döneme kadar eksternal araçla
hastan›n akci¤erlerinde gaz de¤iflimini sa¤lama
olarak tan›mlanmaktad›r. Yo¤un bak›m ünitelerinde hastan›n gaz de¤iflimini sürdürmek, solunum güçlü¤ünü azaltmak, akci¤er ekspansiyonunu sa¤lamak, kas relaksasyonunu, anestezi
ve sedasyonu kolaylaflt›rmak ve torasik duvar›
stabilize etmek amac›yla mekanik ventilasyon
deste¤i sa¤lanmaktad›r. Bu destek, tedavi ve bak›m›n sürdürülmesinde yaflamsal öneme sahiptir. Sürecin komplikasyonlar geliflmeden tamamlanmas› için ekip çal›flmas›, sürekli izlem
yap›lmas›, fizyolojik ve psikolojik bak›m gereksinimlerinin karfl›lanmas› gerekmektedir.[1-4]
Makale, mekanik ventilasyon deste¤i alan
hastalarda uygun hemflirelik yaklafl›mlar›n› tan›mlamak amac›yla yaz›lm›flt›r.
HASTANIN ‹ZLEM‹
Yapay solunum deste¤i alan hastalarda hemflirelik bak›m›n›n ilk amac›, hastan›n oksijenasyon durumunun ve komplikasyon belirtilerinin
sürekli izlemidir.
Uzun bir süreç olan yapay solunum s›ras›nda hastan›n;
- Genel görünümü,
- Solunum kaslar›n›n yorgunlu¤u,
*12. Ulusal Yo¤un Bak›m Kongresi’nde Panel Konusu olarak sunulmufltur (5-8 May›s 2004, Kufladas›).
(Çelik, Yrd. Doç.Dr.) Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Zonguldak Sa¤l›k Yüksekokulu Cerrahi Hastal›klar› Hemflireli¤i Anabilim Dal›.
‹letiflim adresi: Sevim Çelik. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Zonguldak Sa¤l›k Yüksekokulu, 67100 Site, Zonguldak.
Tel: 0372 - 257 41 91 Faks: 0372 - 257 67 50 e-posta: sevimak@superonline.com
20
Yo¤un Bak›m Hemflireli¤i Dergisi
- Solunum h›z›, akci¤er sesleri, solunum
fonksiyonunun sürdürülmesinde ve oksijenlenmede bozulman›n belirti ve bulgular›,
- Yaflam bulgular› (vücut ›s›s›, arteryel kan
bas›nc›, kalp at›m h›z›),
- Endotrakeal tüp ya da trakeostomi kanülünün yeri, kaf (cuff) bas›nc›, uygulanma tarihi,
- Ventilatör alarmlar›, limitlerinin uygunlu¤u, ventilatör ba¤lant›lar›,
- Ventilatör üzerindeki göstergeler ve hastan›n bu parametrelere uyumu,
- Mekanik ventilasyonun olumsuz etkileri
(kardiyovasküler, pulmoner, gastrointestinal,
renal, nörolojik, psikolojik, enfeksiyon),
- Ventilatöre ba¤l› hastan›n yeterli oksijenasyon düzeyini gösteren SpO2 (periferal oksijen
satürasyonu), arteryel kan gazlar›, SaO2, (arteriyel oksijen satürasyonu), SvO2 (miks venöz oksijen satürasyonu), Et CO2 (end tidal karbodioksit düzeyi) gibi parametreler,
- Ventilatör modu, frekans›, inspire edilen
oksijen fraksiyonu (FiO2), tidal volümü (TV),
dakika ventilasyon volümü (mV/L PEEP-pozitif end expiratuvar bas›nç) izlenir.[5-10]
F‹ZYOLOJ‹K BAKIM
Endotrakeal tüp bak›m›
Oral yoldan entübasyon uygulanan hastalarda dudak hizas›nda erkekte (36-42 Fr numaral›
entübasyon tüpünün) 22-23 cm, kad›nda (32-34
Fr numaral› entübasyon tüpünün) ise 20-21 cm
iflaretinin görülmesi, tüpün ucunun trakea- sa¤
ve sol ana bronfl bifurkasyonun üzerinde oldu¤unun göstergesidir. Nazal entübasyonda ise
uzakl›k 28-30 cm kadard›r.[11]
Entübasyon tüpünün trakeadaki yerleflimi,
bu uzakl›klar dikkate al›narak kontrol edildikten sonra balon fliflirilmelidir. Balonun yetersiz
hacimde fliflirilmesinin, ventilasyon ve oksijenasyonda sorunlara yol açabilece¤i, afl›r› fliflirilmesi durumunda da trakea mukozas›nda bas›
yaparak iskemi, nekroz ve k›k›rdak hasar›na neden olabilece¤i bildirilmektedir.[6,11]
Trakea duvar›nda bas›nca ba¤l› oluflabilecek
yaralanmalar› engellemek amac›yla balon bas›nçlar›n›n sürekli izlenmesinin önemi büyüktür. Trakea duvar›nda bulunan kapillerlerin
perfüzyon bas›nc›n›n 25 mmHg oldu¤u, bu nedenle balon bas›nc›n›n 18-22 mmHg (24-30 cm
H2O) olarak sürdürülmesi, her aspirasyondan
sonra ve sekiz saatte bir bas›nç izleminin üç yollu musluk, enjektör ve bas›nç manometresi kullan›larak yap›lmas› gerekmektedir.[8,12-14]
Entübasyon ifllemi tamamland›ktan sonra,
endotrakeal tüp hareketine engel olunacak flekilde tespit edilmelidir. Tespit ifllemi, flaster,
gazl› bez veya özel tespit araçlar› kullan›larak
yap›labilmektedir. Gazl› bez ile yap›lan tespitin
boyun damarlar›na bas› yaratmamas›na özen
gösterilmelidir. A¤›z, dudak ve dilde tüpün bas›s› nedeniyle oluflabilecek travmalar› önlemek
amac›yla da her shiftte tespit bölgesinin de¤iflimi sa¤lanmal›d›r.[6,11,15]
Yapay solunum devrelerinin bak›m› ve
de¤ifltirilmesi
Yo¤un bak›m ünitelerinde yapay solunum
deste¤ine steril solunum devresi kullan›larak
bafllanmal›, devreden bir kaçak oluflmas›, kirlenmesi durumunda de¤ifltirilmelidir. Nozokomiyal pnömoni geliflme s›kl›¤›n› azaltmak amac›yla yo¤un bak›mda 2-7 günde bir solunum
devrelerinin rutin olarak de¤ifltirilmesi önerilmektedir. Yapay solunum devresinde yer alan
›s› ve nem de¤ifltirici filtreler ise kirlendi¤inde,
›slak görünüm ald›¤›nda ya da rutin olarak dört
günden k›sa bir süre içinde de¤ifltirilmelidir.
Devrelerin de¤iflimi s›ras›nda hasta hemodinamik aç›dan ve hipoksemi belirtileri yönünden
dikkatle gözlenmelidir.[11]
Endotrakeal aspirasyon
Mekanik ventilasyon gerektiren hastalarda
aç›k hava yolunun sürdürülmesi, bu amaçla endotrakeal aspirasyonun uygulanmas›, aspirasyon yoluyla oral ve nazal sekresyonlar›n ç›kar›lmas›, a¤›z hijyeninin sürdürülmesi önemli bir
hemflirelik bak›m yaklafl›m›d›r.[1,16]
Negatif bas›nç kullan›larak kateter arac›l›¤›yla (endotrakeal tüpün iç çap›n›n yar›s› kadar
olan) a¤›z ve burundan, üst solunum yoluna girilerek solunumu engelleyen hava yolu sekresyonlar›n›n ç›kar›lmas› ve temizlenmesi ifllemini
içeren aspirasyonun, klinik alanda orofarengeal/nazofarengeal, orotrakeal/nazotrakeal ve
hava yolu aspirasyonu olmak üzere üç flekilde
uygulanabilece¤i belirtilmektedir. Günümüzde
bu aspirasyon tekniklerinin aç›k ve kapal› yön-
Mekanik Ventilasyonda Hasta Bak›m›
tem kullan›larak gerçeklefltirildi¤i, aç›k yöntem
aspirasyonun steril eldiven ve aspirasyon kateterinin bir defa kullan›larak yap›ld›¤›, kapal›
yöntem aspirasyonun ise 24 saat süreyle kullan›labilen plastik k›l›fla kapl› aspirasyon kateterinin kullan›ld›¤› uygulama oldu¤u bilinmektedir.[6]
Literatürde, endotrakeal aspirasyon ifllemini
uygulayacak sa¤l›k çal›flan›n›n evrensel önlemleri, asepsi ilkelerini, solunum sisteminin anatomi, ve fizyolojisini, aspirasyon endikasyonlar›n›
ve kontrendikasyonlar›n›, aspirasyon ifllemini,
yaflam bulgular›n› ve solunum sistemini de¤erlendirmesini bilmesinin oluflabilecek komplikasyonlar› en aza indirgemede önemli ölçütler
oldu¤u vurgulanmaktad›r.[6]
Aspirasyonun uygulan›fl› s›ras›nda
dikkat edilecek durumlar
- Aspirasyon gereksinimi olup olmad›¤› (solunum ve kalp h›z›nda artma, sesli ve h›r›lt›l›
solunum, rahats›zl›k, huzursuzluk, ventilatörde
yüksek bas›nç alarm›, entübasyon tüpünde mukus varl›¤›, solunum seslerinde azalma, terleme, arteryel kan bas›nc›nda artma, oksijen satürasyonunda düflme vb) de¤erlendirilmelidir.
- ‹fllem öncesi eller y›kanmal›d›r.
- Aspirasyon s›ras›nda steril teknik kullan›lmal›d›r.
- Ventilatördeki O2 oran› (FiO2) 1.0 olacak flekilde hastaya 1-2 dk %100 O2 verilmeli ya da
ambu ile 4-5 kez solutulmal›d›r.
- Aspirasyon öncesi ventilatör alarmlar› kapat›lmal›d›r.
- Kateter trakeal tüpün içinden yavaflça ilerletilmeli, bu s›rada aspirasyon uygulanmamal›,
kateter karinaya yaklaflt›¤›nda ilerletilmemeli
ve 1 cm kadar geri çekilmeli, daha sonra kateter
döndürülerek ç›kart›l›rken aspire edilmelidir.
- ‹fllem s›ras›nda serum fizyolojik ile trakea
bronfliyal lavajdan kaç›n›lmal›d›r.
- Her aspirasyon ifllemi 10-15 sn’yi geçmemeli, aspirasyon periyodlar› aras›nda hastan›n
20-30 sn dinlenmesine izin verilmelidir.
- Aspirasyon s›ras›nda kalp at›m h›z›n›n 20
at›m/dk azalmas› ya da 40 at›m/dk artmas›,
kardiyak aritminin gözlenmesi durumunda ifllem sonland›r›lmal› ve hastaya O2 verilmelidir.
21
- ‹fllem sonras› hiperventilasyon ve hiperoksijenasyon (1-2 dk %100 O2) sa¤lanmal›d›r.
- Ventilatör alarmlar› aktive duruma getirilmelidir.
- ‹fllem sonras› eller y›kanmal›d›r.
- Aspirasyon iflleminin etkinli¤ini de¤erlendirmek üzere, yaflam bulgular›, arteryal kan
gazlar›, periferal oksijen satürasyonu ifllem öncesi al›nmal› ve ifllem sonras› 5–15 dakika sonra
al›nan ölçümler ile karfl›laflt›r›lmal›d›r.
- ‹fllem ve özellikleri, hasta yan›tlar›, sekresyonun rengi ve miktar› hemflire gözlem formuna kaydedilmelidir.[6-9,17]
A¤›z bak›m›
Mekanik ventilatöre ba¤l› hastalarda oral hijyenin sürdürülmesi, dudaklarda ve dilde endotrakeal tüpten, tüp tutuculardan, ›s›rmalardan ve flasterden kaynaklanan bas›nç ve travma cilt-mukoza bütünlü¤ünde bozulmay› önleme, hastan›n rahat›n› sa¤lama hemflirelik bak›m›n›n en önemli ö¤elerinden biridir.[14]
Yo¤un bak›m ünitelerinde yatan hastalarda
kardiyovasküler hastal›klara, kronik obstrüktif
akci¤er hastal›klar›na ve ventilatör deste¤ine (endotrakeal tüp ve sürekli mekanik ventilasyon)
ba¤l› olarak orofarengeal kolonizasyon meydana
gelmektedir. Çal›flmalarda endotrakeal tüp varl›¤›n›n, solunum yollar›na bakterilerin giriflinde
direkt olarak etkili oldu¤u, ayr›ca öksürme refleksini, mukosiliyer aktiviteyi bozarak sekresyon
üretiminin art›fl›na neden oldu¤u ve nozokomiyal pnömoni geliflme riskini art›rd›¤› bildirilmektedir. Yap›lan farkl› araflt›rmalarda nozokomiyal
pnömoninin gelifliminde enteral beslenme, dental plaklar, yatak bafl›n›n yeterli yükseltilmemesinin de etkili oldu¤u üzerinde durulmaktad›r.
Difllerin f›rçalanmas› ya da oral hijyenin sa¤lanmas› ve sürdürülmesinin metisiline dirençli
staphylococcus aureus ve pseudomonas aeruginosa
gibi mikroorganizmalar›n kolonizasyonunun en
aza indirgenmesinde önemli bir ba¤›ms›z hemflirelik giriflimi oldu¤u vurgulanmaktad›r.[18]
Yo¤un bak›m ünitelerinde oral hijyenin sa¤lanmas› ve sürdürülmesinin önemi bu kadar s›k
vurgulan›rken, maalesef, klinik alanda kan›ta
dayal› oral hijyen protokolleri gelifltirilmemifl,
çok çeflitli uygulamalar hala güncelli¤ini korumufl ve bu uygulamalar mikroorganizmalar›n
22
Yo¤un Bak›m Hemflireli¤i Dergisi
ç›kar›lmas›ndan çok hastan›n rahat›n›n sürdürülmesiyle s›n›rl› kalm›flt›r.
Yap›lan literatür taramas›nda, ventilatöre
ba¤l› pnömoninin önlenmesi amac›yla bilimsel
düzeyde a¤›z bak›m›na yönelik çal›flmalara ulafl›lamam›flt›r. Ancak, elde edilen literatürde oral
olarak entübe edilen hastalarda;
- Tüpü sabitleyen flasterlerin ç›kar›lmas›,
- Tüpün a¤z›n her iki taraf›nda hareket ettirilmesi,
- Tüpün bulundu¤u noktan›n kaydedilerek
tekrar flasterle sabitlefltirilmesi, bu s›rada a¤z›n
hareket ettirilmemesi,
- Tüp tutucular kullan›l›yorsa ba¤lar›n alt›na
masaj yap›lmas›,
- A¤›z bak›m›n›n solunum yolu enfeksiyonlar›n› azaltt›¤› düflünülen klorheksidin glukonat
(%0.12) ile bu s›rada uygulanmas›,
- A¤›z bofllu¤unun tamam›n›n (yanak mukozas›, difllerin üzeri ve içi, dil üzeri ve alt›, damak) iyice temizlenmesi,
- A¤›z bak›m›n›n tüpün pozisyonunun de¤iflme olas›l›¤›n› en aza indirgemek üzere iki kifli ile yap›lmas›,
- Bak›m verirken oral mukozal kurulu¤unu
önlemek için serum fizyolojik ya da suyla ›slat›lm›fl çubuklarla nemlendirilmesi,
- Alkol ve limon içerikli a¤›z y›kay›c›lar›n,
hidrojen peroksidli solüsyonlar›n mukozal kurumaya, irritasyona, yüzeyel yan›klara neden
olabilece¤i için kullan›lmamas›,
- Difllerin ve yanaklar›n temizli¤ini içeren
a¤›z bak›m›n›n 4-8 saatte bir yap›lmas› önerilmektedir.[12,18-20]
Göz bak›m›
Mekanik ventilatör deste¤i alan yo¤un bak›m hastalar›nda göz enfeksiyonlar›, ülserasyonlar, ventilatör gözü olarak da bilinen konjuktival kemosis (ödem) gibi gözde çeflitli sorunlar 48 saat ile bir hafta içinde ortaya ç›kmaktad›r. Bu sorunlar, gerek ventilatör deste¤inde
aral›kl› pozitif bas›nç ventilasyon (IPPV), 5
cmH2O’dan fazla positif bas›nç (PEEP) kullan›m›na, endotrakeal tüplerin güvenlik bantlar›n›n
s›k› ba¤lanmas›n›n neden oldu¤u intraokular
ve intratorasik bas›nç art›fl›na, vücut s›v›lar›n›n
birikmesine ve venöz dönüflün bask›lanmas›na,
gerekse kötü göz hijyen tekni¤ine, kontamine
göz bak›m materyallerinin kullan›m›na, solunum yolar›nda patojen mikroorganizmalar›n
varl›¤›na ba¤l› olarak gözlenmektedir.[21]
Yo¤un bak›m ünitelerinde ventilatöre ba¤l›
hastalar›n göz bak›m›nda, her flifte ve gereksinimine göre daha s›k sistem tan›laman›n bir parças› olarak göz’ün eksternel de¤erlendirilmesi
(göz kapaklar›n›n aç›k olup olmad›¤›, spontan
göz kapak hareketinin olup olmad›¤›, hastan›n
sedasyonu ve göz kapanma refleksinin etkilenme düzeyi) yap›lmal›d›r.
E¤er spontan göz açmas› varsa göz bak›m›
yüz bak›m›n›n bir parças› olarak iç kantüsten
d›fla do¤u her iki göz ayr› ve tek kompreslerle
silinerek çapaklar temizlenmelidir.
E¤er hasta sedasyona ba¤l› gözyafl› sekresyonunda spontan göz hareketinde yetersizlik
ve nörolojik bozuklu¤a ba¤l› göz kapaklar›nda
kapanma sorunu varsa, konjektiviti ve ileri göz
enfeksiyonlar›n› önlemek için göz hekimi ve yo¤un bak›m ekibinin birlikte oluflturdu¤u protokole ba¤l› izotonik göz damlalar›, göz pomatlar› di¤er göz bak›m ürünleri ve gerekiyorsa serum fizyolojikle göz irrigasyonu yap›labilir.
Göz içi ozmolaritesinin bozulmamas› ve y›kaman›n oluflturaca¤› mekanik travman›n önlenmesi ve enfeksiyon riskinin art›r›lmamas›
için gerekmedikçe y›kanmamal›d›r.[17]
Yo¤un bak›m ünitelerinde göz problemlerini
önlemek için uygulanabilecek giriflimler:
1) Göz hijyeninin sürdürülmesi için normal
koflullarda iç kantüsten d›fl kantüse do¤ru temizlenmeli, gerekli durumlarda da göz hekiminin önerisine göre serum fizyolojik ile göz lavaj› yap›lmal›d›r.
2) Gözlerdeki kurulu¤u önlemek üzere;
a- Polietilen nemlendirici film/örtüler (Clingwrap, Gladwrap vb.)
b- Methisellüloz damlalar,
c- Methisellüloz pomadlar (Lacrilube),
d- Parafin gazlar (Jelonet),
e- Hipromeloz damlalar,
f- Ya¤lay›c› profilaktik antibiyotikler kullan›lmal›d›r.
Mekanik Ventilasyonda Hasta Bak›m›
3) Göz kapaklar›n›n kapanmas›n› sa¤lamak
amac›yla;
a- Yap›flkan bantlar,
b- Gaz pedler,
c- Saline ile ›slat›lmfl gaz pedler,
d- Parafin gaz pedler,
e- Göz koruyucular›,
f- Poliacrilamid jel (Geliperm) kullan›lmal›d›r.[21]
Pozisyon de¤iflimi
Cerrahi giriflim geçiren tüm hastalar ameliyat s›ras› ve sonras› dönemde pulmoner yetersizliklerle karfl› karfl›ya kalabilmekte ve yapay
solunum deste¤ine gereksinim duyabilmektedirler. ‹leri yafltakilerde, yenido¤anlarda ve solunum, nöromusküler, kardiyovasküler sistemlere iliflkin kronik hastal›¤› olanlarda, ameliyat
sonras› dönemde al›nan yapay solunum deste¤inin uzamas›, dolay›s›yla bu duruma ba¤l› baz› sorunlar›n yaflanmas› söz konusu olabilmektedir.[10,22]
Yo¤un bak›m hemflireleri hastalar›nda pozisyonu, optimal solunumsal ve hemodinamik
fonksiyonlar› sa¤lamak ve sürdürmek, ifllemler
öncesinde, s›ras›nda ve sonras›nda olumlu kardiyovasküler de¤ifliklikleri elde etmek, rahat›
ve konforu sa¤lamak, hareketsizli¤in yol açabilece¤i komplikasyonlar› önlemek amac›yla vermektedirler. Hemflirelerin hastalar› için en iyi
pozisyon seçimini, s›ras›n› ve s›kl›¤›n› belirlemede kolay uygulanabilirli¤inin ve geleneksel
uygulamalar›n yerine pozisyonun etkinli¤ini
gösteren araflt›rma sonuçlar›na, uygulama öncesindeki kardiyovasküler, solunumsal, nörolojik göstergelere önem vermesinin yararl› olaca¤›
tart›fl›lmazd›r.[12,23]
Yo¤un bak›mda çal›flan hemflirelerin hastas›na verebilece¤i en uygun pozisyonu seçebilmesi için yap›lan araflt›rma sonuçlar›ndan örnekler
verilebilir.
Tatl›o¤lu,[24] s›rtüstü pozisyonda akci¤erin tepe ve taban bölgelerindeki ventilasyonun eflit
olmas› nedeniyle fark›n kaybolaca¤›n›, ancak,
s›rtüstü pozisyonda akci¤erin en alt k›s›mlar›n›n ventilasyonunun, en yukar› k›s›mlar›na
oranla daha fazla oldu¤unu bildirmifl ve hastalara lateral pozisyon verilmesi durumunda da,
23
akci¤erin alt bölümlerinin daha iyi ventile oldu¤una dikkat çekmifltir.
Banasik ve Emerson,[25] ile Davis ve ark.[26]
sa¤ lateral pozisyonda hastalar›n parsiyel oksijen bas›nçlar›n›n anlaml› flekilde artt›¤›n›
belirtmifllerdir. Banasik ve Emerson,[25] yo¤un
bak›m ünitelerinde hastalara verilen pozisyonlara ba¤l› olarak SaO2 düzeylerinde %04’lük de¤iflim saptad›klar›n›, sa¤ lateral pozisyonda SaO2 düzeyinin en yüksek de¤erde
bulundu¤unu ve bu sonucun istatistiksel aç›dan da anlaml›l›k gösterdi¤ini ifade etmifllerdir.
Banasik ve Emerson[27] doku oksijenasyonu
bozulmufl olan hastalarla çal›flt›klar› farkl› bir
araflt›rmada da, sa¤ lateral pozisyonda SaO2 düzeyinin di¤er pozisyonlara göre daha yüksek
oldu¤unu bildirmifllerdir.
Tidwell ve ark.da[28] koroner revaskülarizasyon sonras› hastalarda pozisyonun miks venöz
oksijen satürasyonu üzerindeki etkilerini incelemifller ve sol lateral pozisyon verilen hastalarda
SaO2’nin anlaml› derecede azald›¤›n› bildirmifllerdir.
Yo¤un bak›m ünitelerinde, ARDS’li hastalarda oksijenasyonda yararl› oldu¤u düflünülen yüzüstü pozisyonunun etkinli¤ini de¤erlendirmek amac›yla da çeflitli çal›flmalar yap›ld›¤› görülmekte, bu çal›flmalarda yüzüstü pozisyonundaki hastan›n pO2 de¤erinde anlaml›
ölçüde yükselme saptand›¤› ifade edilmektedir.[22,29,30]
Yo¤un bak›m ünitelerinde hastalara bu koruyucu pozisyonlar›n verilmesi s›ras›nda;
- Bafl, boyun, bel, dizler ve dirsekler gibi vücut boflluklar›n›n yast›klarla desteklenmesi,
- Bir organ›n yükünün di¤erinin üzerine aktar›lmamas›,
- Günde en az iki defa ve pozisyon de¤ifliminin hemen ard›ndan masaj ve eklemlere aktif
pasif hareket yapt›r›lmas›,
- S›rtüstü, oturur ve yar›-oturur pozisyonlarda ayak tabanlar›n›n ayak tahtas› veya sert bir
yast›kla desteklenmesi,
- Uygulay›c›n›n vücut mekani¤ine dikkat etmesi, gerekirse yard›m istemesi önerilmektedir.[10,22]
24
Yo¤un Bak›m Hemflireli¤i Dergisi
Psikolojik bak›m
Mekanik ventilatöre ba¤l› olma, verbal iletiflimin belirli bir süre de olsa sonland›r›lmas› ve
ba¤›ml›l›k durumunun artmas› anlam›na geldi¤i için hastalar rahats›zl›k, korku, anksiyete ve
a¤r› deneyimlemektedirler. Hastalarda oluflan
anksiyete ileride otonomi ve kontrolün kayb›na,
endotrakeal tüp üzerinde sekresyon art›fl›na neden olabilmektedir. ‹letiflime yard›mc› olabilecek kalem, ka¤›t gibi araç gereçlerin bulundurulmas›, yap›lan hemflirelik bak›m aktivitelerinin ve ventilatörün tüm alarmlar›n›n hasta/hasta ailesine aç›klanmas›, aile üyelerinin ziyaretinin sa¤lanmas›, yo¤un bak›m ortam›n›n
düzenlenmesi, gerekirse hekim istemine göre
sedatiflerin verilmesi, anksiyetenin azalt›lmas›nda yararl› olabilmektedir.[1,10,17,22,31,32]
SONUÇ
Yo¤un bak›m ünitelerinde mekanik ventilasyon deste¤inin uygulanmas› son y›llarda h›zla
geliflme göstermifl, solunum yetersizli¤i olan
birçok hasta için hayat kurtar›c› rol oynam›flt›r.
Yüksek kalitede verilen hemflirelik bak›m›, ventilatör deste¤ine ba¤l› oluflabilecek nozokomiyal enfeksiyonlar›n önlenmesi, mekanik ventilatör deste¤inin mümkün olan en k›sa sürede
sonland›r›lmas› ve hastalar›n yo¤un bak›m ünitesinde kal›fl sürelerinin k›salt›labilmesinde etkin olacakt›r.
KAYNAKLAR
1. Henderson N. Mechanical ventilation. Nurs Stand
1999;13:49-53.
2 Munoz Bonet JI. Definitions in mechanical ventilation. An Pediatr (Barc) 2003;59:60-6. [Abstract]
3. Gordo F, Nunez A, Calvo E, Algora A. Intrahospital
mortality after discharge from the ICU [hidden
mortality) in patients who required mechanical ventilation. Med Clin (Barc)] 2003;121:241-4. [Abstract]
4. Jubran A. Advances in respiratory monitoring during mechanical ventilation. Chest 1999;116:1416-25.
5. Robb JA. An overview of ventilator observations.
Intensive Crit Care Nurs 1993;9:201-7.
6. Çelik S. Mekanik ventilasyonda hemflirelik yaklafl›mlar›. Yo¤un Bak›m Hemflireleri Dergisi 2001;5:92-7.
7. LeMone P, Burke KM, editors. Medical surgical nursing. California: Benjamin Cummings Publishing;
1996.
8. Thelan LA, Urden LD, Lough ME, Stacy KM, editors.
Critical care nursing. 3rd ed. St. Louis: Mosby; 1998.
p. 693-715.
9. Canobbio MM, Paquette EV, Wellis MF, editors.
Patient care standarts. 6th ed. St. Louis: Mosby;
1996.
10. Davis K Jr, Johannigman JA, Campbell RS,
Marraccini A, Luchette FA, Frame SB, et al. The
acute effects of body position strategies and respiratory therapy in paralyzed patients with acute lung
injury. Crit Care 2001;5:81-7.
11. Tu¤rul S, Tunal› B. Yapay solunum uygulanan hastan›n bak›m›. Yo¤un Bak›m Derne¤i Dergisi 2002;2:
37-41.
12. Davies PJ, Hoffman LA. Respiratory failure. In:
Lewis SM, Heitkemper MM, Dirksen SR, editors,
Medical surgical nursing. 5th ed. St. Louis: Mosby;
2000. p. 1904-5, 1929-51.
13. Burns SM. Mechanical ventilation and weaning. In:
Kinney MR, Dunbor SB, Brooks-Brunn JA, Molter N,
Vitello-Cicciu JM, editors. AACN clinical reference
for critical care. St. Louis: Mosby; 1998. p. 607-33.
14. Ellis JR, Nowlis EA, Bentz PM, (editors). Modules
for basic nursing skills. 6th ed. Philadelphia:
Lippincott Raven Publishers; 1996.
15. Scanlan C, Simmon K. Airway management. In:
Scanlan CL, Wilkins RL, Stoller JK, editors.
Fundamentals respiratory care. 7th ed. St. Louis:
Mosby; 1999. p. 606-20.
16. Sole ML, Byers JF, Ludy JE, Zhang Y, Banta CM,
Brummel K. A multisite survey of suctioning techniques and airway management practices. Am J Crit
Care 2003;12:220-30.
17. Lewis SM, Heitkemper MM, Dirksen SR, editors.
Medical surgical nursing. 6th ed. St. Louis: Mosby;
2004.
18. Grap MJ, Munro CL, Ashtiani B, Bryant S. Oral care
interventions in critical care: frequency and documentation. Am J Crit Care 2003;12:113-8.
19. Akyolcu N. Endotrakeal entübasyonu olan hastan›n
bak›m›. Yo¤un Bak›m Hemflireleri Dergisi 1998;
2:80-84.
20. Ignatavicious DD, Workman ML, Mishler MA, editors. Medical surgical nursing. 2nd ed. Philadelphia:
W. B. Saunders; 1995.
21. JBIEBNM. Eye care for intensive care patients. Best
Practice 2002;6:1-6.
22. Potter PA, Perry AG, (editors) Basic nursing. 3rd ed.
St. Louis: Mosby; 1995.
23. Doering LV. The effect of positioning on hemodynamics and gas exchange in the critically ill: a
review. Am J Crit Care 1993;2:208-16.
24. Tatl›o¤lu S. Fallot tetralojisi ameliyat›ndan sonra
hastaya verilen pozisyonlar›n oksijen satürasyonuna etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. ‹stanbul: ‹. Ü. Sa¤l›k
Bilimleri Enstitüsü; 2001.
25. Banasik JL, Emerson RJ. Effect of lateral position on
arterial and venous blood gases in postoperative cardiac surgery patients. Am J Crit Care 1996;5:121-6.
26. Davis K Jr, Johannigman JA, Campbell RS,
Marraccini A, Luchette FA, Frame SB, et al. The
acute effects of body position strategies and respiratory therapy in paralyzed patients with acute lung
injury. Crit Care 2001;5:81-7.
27. Banasik JL, Emerson RJ. Effect of lateral positions on
tissue oxygenation in the critically ill. Heart Lung
2001;30:269-76.
28. Tidwell SL, Ryan WJ, Osguthorpe SG, Paull DL,
Smith TL. Effects of position changes on mixed
venous oxygen saturation in patients after coronary
Mekanik Ventilasyonda Hasta Bak›m›
revascularization. Heart Lung 1990;19(5 Pt 2):574-8.
29. Pelosi P, Bottino N, Chiumello D, Caironi P,
Panigada M, Gamberoni C, et al. Sigh in supine and
prone position during acute respiratory distress syndrome. Am J Respir Crit Care Med 2003;167:521-7.
30. Pelosi P, Tubiolo D, Mascheroni D, Vicardi P, Crotti
S, Valenza F, et al. Effects of the prone position on
respiratory mechanics and gas exchange during
25
acute lung injury. Am J Respir Crit Care Med 1998;
157:387-93.
31. Yagan MB, White D, Staab J. Sedation of the
mechanically ventilated patient. Crit Care Nurs Q
2000;22:90-100.
32. Bizek KS. Optimizing sedation in critically ill,
mechanically ventilated patients. Crit Care Nurs
Clin North Am 1995;7:315-25.