PowerPoint Sunusu

Ses Bilgisi ve Sesbilim II
Sesbilim
• Bir dildeki sesleri oluşturduğu sistemin ve
örüntünün incelenmesi
• Sadece fiziksel anlamda sesler değil, seslerin
soyut, zihinsel yönü
Harf, ses, sesbirim, sesbirimcik
• nar, Ankara, İstanbul, kan
• zeki, biz
• kara, rahat, kar
• [n, ŋ, m, n̥] → /n/
• [z, s] → /z/
• [ɾ, ɹ, ɹ]̥ → /r/
Harf, ses, sesbirim, sesbirimcik
• Sesbirim: Soyut, zihinsel bir birim; anlam ayrıcı
bir ses sınıfı
En küçük çift/küme
ör. gez-kez, nar-naz; kal, nal, sal, bal
ör. kir-kır, köz-koz; kir, kır, kör, kor
Harf, ses, sesbirim, sesbirimcik
• Sesbirimcik: Bu soyut birimin değişik
ortamlardaki telaffuzu
Sesbilimsel kurallar
ör. son ses ötümsüzleşmesi (n̥, ɹ,̥ s):
______[+ötümlü] → ______[–ötümlü]
Eşsöyleyiş etkileri
• Seslerin neredeyse eşzamanlı söylenmesi
 Benzeşim – komşu seslerden birinden diğerine özellik
kopyalama
ör. Ankara [ɑŋkɑɾɑ], kan ver [kɑɱvæɹ̥]
Geldin mi? [ɟældinni, ɟældimmi]
Hasta idim → hastaydım
 Ses düşmesi – bir sesin telaffuz edilmemesi
ör. Nasılsın? → [nɑssɯn, nɑsɯsɯn]
Gideceğim → [gididʒɛm, gididʒɛ:m, gitʧɛm]
Sesbirim dizge bilgisi
• Sesbirim dizge bilgisi – hecedeki sesbirimlerin
bileşimleri ve konumları
ör. kal, nal, sal, bal, cal?, gal?, pal?
cal – çorap şişi; birbirine dargın olanların söyledikleri sözler; vs.
gal – güherçile
pal – bir çeşit kuş; kahverengi
ör. zcal, rgal, mpal, lac, lag, lab
Parça üstü/Bürünsel özellikler
 Vurgu – yükseklik/perde
ör. ev, ev'de, evde'ki, evdeki'ler
yap, 'yapma/*yap'ma, 'yapmadım/*yapma'dım
git, gi'der, gi'derim/*gide'rim
Parça üstü/Bürünsel özellikler
ör. Arnavutça
qutet ‘şehir’
qu'tet
shtëpi ‘ev’
shtë'pi
mace ‘kedi’
ma'ce
ör. Makedonca
mayka ‘anne’ tatko ‘baba’ maçka ‘kedi’
'mayka
'tatko
'maçka
ör. Gürcüce
datvi ‘ayı’ at’ami ‘şeftali’
'datvi
'at’ami
oxraxuşi ‘maydanoz’
ox'raxuşi
Parça üstü/Bürünsel özellikler
 Ton – yükseklik/perdenin anlam değiştirici katkısı
ör. Vietnamca (6 ton)
Çince (4 ton) –
1. yüksek:
mā ‘anne’
2. yükselen:
má ‘kenevir’
3. düşüp yükselen: mǎ ‘at’
4. düşen:
mà ‘azarlamak’
 Ezgi – yükseklik/perde konturu
ör. Şunu gördün mü?