Plazma Lipidleri-Ateroskleroz (Lipoproteinler)

LİPOPROTEİNLER
LİPOPROTEİNLER

Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı
olarak
çözündüklerinden,
taşınmaları
için
stabilize edilmeleri gerekir.

Lipoproteinler;
komplekslerdir.
kanda lipidleri taşıyan özel
LİPOPROTEİNLER

Lipoproteinin iç çekirdeğinde apolar lipidler (kolesterol
esterleri ve trigliseridler), dıştaki kabuğunda ise polar
grupları olan lipidler (fosfolipidler ve serbest kolesterol) ve
önemli metabolik ve yapısal işlevleri olan proteinler bulunur.
APOLİPOPROTEİNLER
Apolipoproteinler; lipoproteinlerin protein kısmıdır ve 3
ana işleve sahiptirler:
1.
Polar olmayan lipitlerin stabilize edilmesini sağlar.
2.
Hücre yüzey reseptörlerine bağlanarak lipoproteinlerin
alındığı ve yıkıldığı bölgelerin saptanmasını sağlar.
3.
Lipoprotein
metabolizmasına
aktivitesini düzenler.
karışan
enzimlerin
Plazma lipoproteinlerinin başlıca apolipoproteinleri
LİPOPROTEİNLER
Lipoproteinler
genellikle
fizikokimyasal
niteliklerine
(özellikle yoğunluk farklılıklarına) göre sınıflandırılırlar.
Böylece, ultrasantrifüjle 5 lipoprotein sınıfı oluşur:
- Şilomikron
- VLDL (Çok Düşük Dansiteli Lipoproteinler)
- IDL (Ara Dansiteli Lipoproteinler)
- LDL (Düşük Dansiteli Lipoproteinler)
- HDL (Yüksek Dansiteli Lipoproteinler)
Plazma lipoproteinlerinin ortalama lipid ve protein bileşimi (%)
Plazma lipoproteinlerinin özellikleri
Lipoproteinlerin boyutları
Şilomikronlar,
VLDL ve
katabolik
artıkları
LDL
HDL
> 30 nm
20–22 nm
9–15 nm
proinflamatuar
antiinflamatuar
ŞİLOMİKRONLAR
 Eksojen (diyet) kaynaklı lipidlerin taşınmasını sağlarlar.

En büyük ve trigliseridden en zengin lipoproteinlerdir.

Bileşiminde en fazla trigliserid, en az protein bulunur.
ŞİLOMİKRONLAR

Bağırsak epitel hücrelerinde sentezlenir ve lenf akımına
karışarak dolaşıma girerler.

Şilomikronlar,
sağlıklı
kişilerde
elektroforezde
görülmezler. Çünkü yemekten sonra max. 1 saat içinde
dolaşımdan alınarak kaybolurlar.

Şilomikronlar
dolaşımda
damar
endotelinde
bulunan
“lipoprotein lipaz” enzimi etkisiyle yapılarında bulunan
trigliseridin büyük kısmını kaybederler ve “şilomikron
kalıntıları” oluşur.
VLDL (Çok Düşük Dansiteli Lipoprotein)
 Endojen trigliserid bakımından oldukça zengindir.

Karaciğerde sentezlenir.

Fonksiyonu  karaciğerde sentezlenen trigliserid ve
kolesterolü ekstrahepatik dokulara taşımak.

Organizmada enerji yükü fazla olduğunda (fazla beslenme)
VLDL sentezi artar.
IDL (Ara Dansiteli Lipoproteinler)

VLDL’nin %50 veya daha fazlası lipolitik yolla IDL’ye
çevrilir.

IDL; kolesterol esterlerinden zengindir.
LDL (Düşük Dansiteli Lipoproteinler)

LDL; VLDL artığı olarak damar içinde sentezlenir.

Kolesteroce en zengin lipoprotein partikülüdür.
LDL

Ekstrahepatik dokularda ve karaciğerde reseptörleri
bulunur.

Yapısında bulunan Apo B-100 vasıtasıyla bu reseptörlere
bağlanarak katabolize edilir.

Ayrıca; LDL makrofajlar tarafından alınarak da katabolize
edilir.

Plazmada LDL’nin arttığı durumlarda makrofajlar fazla
miktarda kolesterol alarak “köpük hücreleri” oluşur.

Köpük hücre oluşumu “ateroskleroz”a neden olduğundan;
LDL’nin artması organizma için zararlıdır.
HDL (Yüksek Dansiteli Lipoproteinler)

En küçük lipoproteindir.

En az 5 farklı HDL partikül tipi bulunmaktadır.

HDL kitlesinin %50’si proteindir.

Başlıca fonksiyonu dokulardan karaciğere kolesterol
taşımaktır  “ters (reverse) kolesterol transportu”
HDL
 Bilinen en küçük hacime sahip lipoproteindir.
 Yağ yükünü dokularda kullanım fazlası olarak
dolaşımda kalmış olan kolesterol oluşturur.
 Kolesterolü karaciğere taşımakla görevlidir.
Yağ yükü/ protein oranı en düşük olan
lipoproteindir.
 HDL’nin kolesterol “temizleme” görevi
yaptığı bilinmektedir.
LDL’ler, kolesterolü karaciğerden başka dokulara taşırlar
HDL’ler kolesterolü başka dokulardan karaciğere taşırlar
 Özetle;
HDL:
En küçük hacme sahip (boyut olarak en
küçük), ancak protein içeriği en fazla olan;
kolesterolü dokulardan karaciğere
taşıyarak “temizleme” görevi üstlenen ve
“iyi kolesterol” olarak da bilinen
lipoproteindir.
Plazma lipid düzeyi
Sağlıklı bir erişkinin kan plazmasında 8-10 saatlik açlıktan
sonra total olarak %400-700 mg kadar lipid bulunur.
Bunun ¼’ü trigliserid,
%140-200 mg’ı kolesterol
%160 mg kadarı fosfolipiddir
Hiperkolesterolemi (kan
kolesterol düzeyi yüksekliği)
Hiperkolesterolemi ile ateroskleroz ve dolayısıyla
koroner kalp hastalığı arasında ilişki olduğu
bilinmektedir
Serum total kolesterolü
200 mg/dL’den düşük ise düşük aterosklerotik kalp
hastalığı riski,
200-240 mg/dL arasında ise orta aterosklerotik kalp
hastalığı riski,
250 mg/dL’den yüksek ise yüksek aterosklerotik
kalp hastalığı riski var demektir.
Serum LDL-kolesterol ve HDL-kolesterol
düzeylerindeki değişmeler, aterosklerotik kalp
hastalığı riski bakımından önemlidir
Serum LDL-kolesterol düzeyi
%130 mg’dan düşük ise düşük aterosklerotik kalp
hastalığı riski,
%130-160 mg arasında ise orta aterosklerotik
kalp hastalığı riski,
%160 mg’dan yüksek ise yüksek aterosklerotik
kalp hastalığı riski var demektir.
Serum HDL-kolesterol düzeyi
%45 mg’dan yüksek ise düşük aterosklerotik
kalp hastalığı riski,
%35-45 mg arasında ise orta aterosklerotik
kalp hastalığı riski,
%35 mg’dan düşük ise yüksek aterosklerotik
kalp hastalığı riski var demektir.
 Kan analizinde lipid profilinde aşağıdaki
bağlantı sözkonusudur:
 VLDL = Trigliserid
5
Total Kolesterol = VLDL-Kol + LDL-Kol + HDL-Kol
yani;
Total Kolesterol = Trigliserid + LDL-Kol + HDL-Kol
5